Kryminologia wargas PDF

Preview

Summary

Kryminologia...

Description

Kryminologia – Michalska- Wargas CRIMEN-ZBRODNIA LOGOS-NAUKA 1. Nauka o przestępstwie jako o zjawisku społecznym 2. Nauka społeczna zajmująca się gromadzeniem i przetwarzaniem całościowej wiedzy na temat: - przestępczości jako pewnego zjawiska społecznego - przestępstwa jako pewnej szczególnej formy zachowania dewiacyjnego - przestępcy (osoby sprawcy) - ofiary przestępstwa(wiktymologia) - instytucji i mechanizmów kontrolnych,wytwarzanych przez społeczeństwa w celu zapobiegania i zwalczaniu przestępczości. Kryminologia to słowo użyte w 1879 przez P. Topinard. W 1885 R. Garofalo używał tego słowa w swoim podręczniku. Zajmuje się m.in.: 1. Fenomenologia kryminalna 2. Statystyka kryminalna( przestępczość ujawniona i nieujawniona- ciemna liczba przestępczości) - statystyki policyjne – najmniej wiarygodne - statystyki prokuratorskie - statystyki sądowe - statystyki penitencjarne 3. Etiologia kryminalna – przyczyny, źródła przestępczości - antropologia kryminalna – przyczyny w budowie człowieka - psychologia kryminalna- przyczyny w psychice człowieka - socjologia kryminalna- przyczyny w otoczeniu człowieka Kryminologia do innych nauk: korzysta z metod badawczych innych nauk, np. medyczne, biologiczne, nauki główne psychiatryczne, psychologia, pedagogika resocjalizacyjna, statystyka, socjologia, historia, ekonomia, nauka prawa karnego. Główne nurty w kryminologii: 1. 2. 3. 4.

Kryminologia klasyczna XVIII/ XIX wiek Kryminologia pozytywistyczna druga połowa XIX, początek XX wieku Kryminologia antynaturalistyczna – lata 60, 70 XX wieku Kryminologia neoklasyczna – lata 60, 70 XX wieku

Ad1 – kryminologia klasyczna

C.Beccaria wydał w 1764 „o przestępstwach i karach” A. Fenerbach – autor kodeksu karnego bawarskiego 1813, uważał, że kary powinny być dość surowe aby przerażały przed popełnieniem przestępstwa. I. Kant – kara ma być i być sprawiedliwa, G.W. Hegel – kara ma być sprawiedliwa J. Bentham – hedonistyczna koncepcja człowieka – używa życia. Kara za przestępstwo powinna być na tyle surowa, że nieprzyjemność z kary będzie większa niż przyjemność z popełnienia przestępstwa. Założenia kryminologii klasycznej – przedstawiciele założyli, że każdy człowiek jest jednostką racjonalną (ma rozum) oraz że jest jednostką wolną wyposażona w wolną wolę - INDETERMINIZM – postawa filozoficzna gdzie człowiek ma rozum i wolna wolę (przestępca również-wszyscy jesteśmy potencjalnymi przestępcami). Kara ma być sprawiedliwa i ma być reakcją na czyn. Zakładali też, że człowiek jest z natury zły – przyjmują pesymistyczne wizje natury człowieka. Ad2 – kryminologia pozytywistyczna- przedstawiciele: C. Lombroso – twórca szkoły antropologicznej prawa karnego i autor „Człowiek zbrodniarz” R. Garofalo E.Ferri Deterministyczna koncepcja człowieka (Lombroso)– zachowaniem człowieka rządzą czynniki, których on nie kontroluje. KRYMINOLOGIA jest nauką o przyczynach przestępczości – skupienie się na sprawcy przestępstwa. ****Pytanie lambrozjańskie – dlaczego jedni ludzie popełniają przestępstwa a inni nie? Pytanie ma sens przy założeniu, że przestępcy są odmieńcami. Jest tu optymistyczna wersja natury ludzkiejczłowiek jest z natury dobry poza odmieńcami. Są przekonani, ze porządek prawny wynika z potrzeb społeczeństwa a celem kary ma być resocjalizacja. Ad3 kryminologia antynaturalistyczna – uważają, że nie da się uprawiać kryminologii jako nauki przyrodniczej bo kryminologia jest nauka społeczną. 1. Konfliktowa wizja społeczeństwa i prawa karnego – walka klas. Przekonani są, że przestępstwo jest wynikiem konfliktu społecznego (założenie Marksa). Ludzie są z natury dobrzy gdyby nie podział klasowy społeczeństwa. 2. Interakcjonistyczna koncepcja przestępstwa – totalny relatywizm moralny czyli dobro i zło nie istnieje obiektywnie, to tylko umowa społeczna. Pytanie reaktywne – dlaczego pewne zachowania są uznawane za przestępstwa a inne nie? Dlaczego pewni ludzie są uważani za przestępców a inni nie? Ad4. Kryminologia neoklasyczna – pojawia się w latach 60,70 w Stanach Zjednoczonych –mówi, że: polityka kryminalna pozytywistyczna nie sprawdza się w praktyce, dużo kosztuje, nie resocjalizuje i nie zmniejsza przestępczości.

W ramach kryminologii pozytywistycznej wyróżniamy dwa kierunki: 1. Kierunek biopsychologiczny – teoria ogólna: Każdy człowiek ma swój niepowtarzalny zestaw cech, nie ma dwóch takich samych osób. Niektóre cechy sprzyjają popełnieniu przestępstwa. Są przekonani, że cechy te można wykryć i jeśli je wykryjemy to ustalimy przyczyny przestępczości. Szukają przyczyn przestępczości w człowieku. Teorie biologiczne w kierunku biopsychologicznym: - teorie antropologiczne – przedstawicielem jest Lombroso, który twierdził, że niektórzy ludzie rodzą się przestępcami i to po nich widać, np. czaszki przypominające człowieka pierwotnego, deformacje czaszki, niskie lub wysokie czoło, szczęki, uszu, wszystkie anomalie, rude włosy, włosy kręcone, leworęczność, odmienność w budowie organów wewnętrznych i płciowych, brak owłosienia lub nadmierne owłosienie (6 cech na raz to najgorszy - przestępca z urodzenia). - koncepcje dziedziczenia skłonności do zachowań przestępczych - badania adopcyjne – czy dzieci bez rodzonych rodziców wykazują cechy rodziców adopcyjnych - badania dotyczące zaburzeń struktury chromosomów – 46 XY dla facetów i 46XX dla kobiet - koncepcje nawiązujące do zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego - koncepcja endokrynologiczna - koncepcje „obniżonej sprawności intelektualnej”

TEORIE PSYCHOLOGICZNE POZYTYWISTYCZNE 3 grupy teorii:******* 1. Koncepcje typów psychosomatycznych Dzielą ludzi na typy wg ich cech psychicznych czasami w powiązaniu z cechami fizycznymi. ** I typologię zrobił Hipokrates – dzielił wtedy na 4 typy: sangwiników(krew), choleryków (żółć), melancholików (czarna żółć) i flegmatyków (śluz). ** II wg Kretschmera wyznacznikiem jest wygląd fizyczny - typ asteniczny- wysoki, szczupły, wąskie ramiona, ostre rysy twarzy - typ atletyczny – średni lub wysoki, dobrze zbudowany, twarz koścista - typ pykniczny – średni, małe i grube rysy twarzy - typ dysplastyczny – niski, nieregularna budowa ciała

** III wg Hansa Eysencka – dwa zasadnicze typy układu nerwowego: - ekstrawertycy – otwarci, łatwy do pobudzenia i łatwo się wygasza (słomiany zapał), aktywne, impulsywne, mało rozważne, towarzyskie, optymistyczne, spontaniczne, żywiołowe, mogą mieć problem z agresją - introwertycy – trudne do pobudzenia ale utrzymujące pobudzenie, wytrwałe w działaniu, nieśmiałe, sumienne, systematyczne, mało towarzyskie, raczej pesymistyczne, skoncentrowane na życiu wewnętrznym. Uspołecznienie tych typów to proces uczenia, nabywania i utrwalania sytuacji. Trudniej socjalizować jest ekstrawertyków. Neurotyzm – wrażliwość emocjonalna jednostki, niski neurotyzm – stabilny emocjonalnie, odporny na stres a wysoki neurotyzm – brak równowagi emocjonalnej. 2. Koncepcje dotyczące nieprawidłowej osobowości – hierarchia wartości jest różna 3. Koncepcje wiążące skłonność popełniania przestępstw z psychopatią – nieprawidłowe ukształtowanie osobowości, upośledzona sfera uczuciowa, nie są zdolni do emocji, miłości, przyjaźni, często impulsywni, nie odczuwają lęku, nie mają wyrzutów sumienia ale może mieć bardzo wysoki iloraz inteligencji.

POZYTYWISTYCZNE SOCJOLOGICZNE TEORIE – 5 GRUP - ekologiczne - uczenia się - strukturalne - zróżnicowania kulturowego - kontroli 1. EKOLOGICZNE - badają wpływ środowiska na zachowanie człowieka – ogół czynników zewnętrznych oddziałujących na organizm ludzkich (niespecjalnie sprawdzone i prawdziwe). Szkoła Chicagowska – badali rozkład przestępczości w dużych miastach. Przedstawicielem jest Ernest Burgess – podzielił i ponazywał strefy miasta: Strefa centralna – downtown – wieżowce, centrum, wszystkie ważne instytucje, firmy i kamienice, bardzo drogie mieszkania. Strefa przejściowa – przemysł lekki wokół centrum Strefa mieszkań pracowniczych Strefa willowa – dla klas średnich i wyższych, wysoki standard. Strefa podmiejska

Burgess twierdzi, że rozwój miasta polega na tym, że cały czas miasto rozchodzi się na inne strefy, które się wypychają. Uważał, że takie zmiany w nasilaniu się przestępczości są wynikiem przekształcania się środowiska społecznego. Kontynuowaniem jego badań zajęli się C. Show i H. Mckey, którzy przeprowadzili badania przestępczości nieletnich w Chicago na podstawie akt sądowych – najwięcej jest w strefie centralnej i przejściowej. O przestępczości nieletnich decyduje charakter środowiska, który jest specyficzny dla poszczególnych stref – nieletni tam działają gdzie maja największe szanse na popełnienie przestępczości. 2. TEORIA STRUKTURALNA Robert Merton – społeczeństwo ma pewna strukturę i każdy z nas ma w niej jakieś miejsce. Na różnych poziomach struktury ludzie mają różne pola manewru. W społeczeństwie istnieje presja kulturowa, żeby ludzie w swoim życiu realizowali określone cele bo osiągnięcie tych celów jest miernikiem wartości. Również społeczeństwo ma presję jak osiągnąć te cele – czyli środki do osiągnięcia tych celów. 5 sposobów przystosowania Mertona********* - konformizm – jednostka akceptuje cele i środki i ma dostęp do środków żeby realizować cele - innowacje – jednostka akceptuje cele ale odrzuca środki – każda droga do osiągnięcia celu jest dobra - rytualizm – odrzucamy cele ale akceptujemy środki - wycofanie – niektóre cele i środki są akceptowane ale środki zawiodły albo są niedostępne (ucieczka w alkohol, narkotyki, sekty) - bunt – odrzucenie celów i środków TEORIA MERTONA = TEORIA ANOMII 3.TEORIA ZRÓŻNICOWANIA KULTUROWEGO 1) Albert Cohen jest twórca teorii zróżnicowania kulturowego, TEORIA przestępczej subkultury – warstwa dominującą w sensie kulturowym w społeczeństwie amerykańskim są warstwy średnie. Klasa średnia narzuca swoje standardy klasie niższej. Cohen tworzy katalog 9 cech cenionych w warstwie średniej: - ambicja – trzeba wysoko stawiać poprzeczkę i dążyć do celu + praca zespołowa,wysoki poziom aspiracji co wymaga nastawienia na realizacje odległych celów. - osobista odpowiedzialność,czyli poleganie wyłącznie na sobie i wspomaganie innych tylko wtedy,gdy nie koliduje to z osiąganiem własnych celów. - szacunek dla osiągnięć, sukcesów – cudze sukcesy motywują,traktowanych jako miernik umiejętności,najbardziej cenione są osiągnięcia w zakresie wykształcenia oraz zawodowe i gospodarcze.

- świecki ascetyzm – zdolność do wyrzeczeń w imię dalszych celów,polegający na zdolności do odparcia pokusy natychmiastowego. - racjonalność – życie można racjonalnie zaplanować i wszystko osiągnąć, nie zdają się na przypadki,czyli zdolność przewidywania i planowania wydarzeń oraz właściwe gospodarowanie czasem i środkami a także odrzucenie przypadku,szczęścia. - dbałość o wygląd i maniery – stosownie do stanowiska,wyrażająca się w przestrzeganiu przyjętych konwencji w ubiorze i zachowaniu,co jest warunkiem sukcesu,tłumienia spontaniczności. - kontrola agresji fizycznej i przemocy – nie można wybuchać,bez której konkurowanie i wyrabianie układów nie byłoby możliwe,a korzystanie ze zdolności znacznie utrudnione. - rozsądny wypoczynek – bardziej ruchowo i sportowo,w trakcie którego wykorzystuje się konstruktywnie czas poprzez zabawę lub zajęcia przynoszące korzyści intelektualne lub zdrowotne. - szacunek dla własności prywatnej- polegający na docenieniu wartości prawa do własności i niedopuszczalności użycia cudzej własności bez zgody właściciela. Warstwy niższe nie przywiązują wagi do kształtowania tych cech, młodzież z warstw niższych ma problemy przystosowawcze, odrzucają normy i wartości, negują wartości klasy średniej. Robią złośliwości innym, staja się odporni na wpływy zewnętrzne. Przestępcza subkultura cechy: - złośliwość -wielostronność -doraźny hedonizm - podkreślanie autonomii grupy 2) Walter Miller – nie da się stworzyć subkultury na zasadzie negacji. Wyodrębnia 6 wartości cenionych – ***punkty skupienia**** – przez społeczeństwo amerykańskie: * trudności – ceni się umiejętność wywinięcia się z kłopotów * twardość – trzeba być męskim, odpornym psychicznie, niewrażliwym na sztukę * cwaniactwo – ludzie dzielą się na cwaniaków i frajerów * podniecenie – ekscytacja – życie na zasadzie szukania mocnych wrażeń, żeby żyć szybciej, intensywniej od innych * los – mieć lub nie mieć szczęścia * niezależność – nieuleganie autorytetom Podziały na płeć – do band lgnął chłopcy z domów, w których dominują kobiety (często brak ojca).

3) R. Cloward i L. Ohlin – teorie zróżnicowanych okazji – o wyborze zachowania decyduje dostęp do środków pozaprawnych (oprócz środków prawnych). Są 3 rodzaje zbiorowości: * zbiorowość przestępcza – gdy wokół jest sporo przestępców, przyuczanie do bycia przestępcą * zbiorowości konfliktowe – nieletni nie stykają się z wzorcami, powstają grupy konfliktowe, które nie wiedzą czego chcą, nie maja punktów odniesienia, stosują przemoc na zewnątrz i również wewnątrz grupy. Część się ustabilizuje a część pozostanie w grupie * zbiorowość subkultury wycofania – grupują jednostki, które nie odniosły sukcesu legalnie ani nielegalnie (zazwyczaj narkomani, alkoholicy)

4.TEORIE UCZENIA SIĘ ZACHOWAŃ PRZESTĘPCZYCH 1.E Sutherland (twórca pojęcia przestępczości białych kołnierzyków). Stworzył teorie zróżnicowanych powiązań : - zachowanie przestępcze jest wyuczone a nie wrodzone(zachowania tego uczymy się od innych osób), uczymy się od 2 grup pierwotnych - rodzina i grupa rówieśnicza, środki masowego przekazu są mało istotne. Uczenie się zachowania przestępczego obejmuje technikę popełniania przestępstwa ale i też nastawienie do przestępstw, akceptacja psychiczna takich zachowań. Wszystko zależy od tego w jakim środowisku przebywamy i jakie mamy wzorce. 2.A Bandura – jednostka musi się zetknąć z zachowaniem przestępczym, zaobserwować i zapamiętać a czasem nauczyć. Uczymy się od rodziny, otoczenia ale ważne tu są też środki masowego przekazu. Tak wyuczone zachowania nie muszą zostać wykorzystane – żeby zachowania zostały uruchomione potrzebne są bodźce: - bodźce awersyjne (frustrujące) - bodźce instrumentalne – związane z dążeniem do uzyskania określonych korzyści - bodźce modelujące – pobudzający lub hamujący wpływ otoczenia - bodźce instrukcyjne – wynikają z posłuchu osób znaczących lub autorytetów - bodźce związane z zaburzeniami psychicznym – gdy zachowania przestępcze wywołuje choroba psychiczna. TEORIA TECHNIKI NEUTRALIZACJI G. Sykes, D. Matza – nieprawda jest, że młodzież warstwa niższych wyznaje inny system wartości niż klasa średnia, nieprawda jest, że jak robią coś złego to nie wiedzą, że jest to złe. Trzeba się nauczyć usprawiedliwiać przed samym sobą to, co się robi, jest to technika neutralizowania własnego sumienia. 6 zasad technik neutralizacji: - zaprzeczenie odpowiedzialności – sprawca sam siebie tłumaczy - zaprzeczenie bezprawia – zaprzeczenie krzywdy (nic takiego się nie stało, nie wtrącajcie się)

- zaprzeczenie ofiary – sprawca twierdzi, że ofiara zasłużyła sobie na takie traktowanie - potępienie potępiających – inni są jeszcze gorsi wiec nie czuję, że to co robię jest złe - powołanie się na wyższe racje – stan wyższej konieczności – trzeba poświęcić jedno dobro, żeby zachować inne - powołanie się na nieuchronne zdarzenia – to się musiało stać, i tak ktoś by to zrobił… Dodatkowo przy przestępczości gospodarczej dodatkowo dwie techniki: - powołanie się na bezsensowność prawa - odebranie należnego TEORIE KONTROLI 1. E. Durkheim – przestępstwo nie jest żadnym zaburzeniem a normalnym zjawiskiem a dzieje się tak bo: - Zachowanie przestępcze dynamizuje społeczeństwo – przestępczość to negatywny punkt odniesienia, którego potrzebujemy – musimy wiedzieć czego nie chcemy, nie da się wytłumaczyć zła nie znając dobra. - człowiek z natury jest egoistą i nie ma biologicznych hamulców przed krzywdzeniem drugiego człowieka, hamulce trzeba w procesie dorastania wykształcić Dlaczego ludzie nie popełniają przestępstw? – pytanie do tej teorii a odpowiedź: bo powstrzymuje nas więź społeczna. Durkheim wprowadza dwa pojęcia: STAN NOMII – stan ładu społecznego i poszanowania norm i reguł (niska przestępczość gdy ład i więź społeczna będzie silna) STAN ANOMII – brak ładu społecznego (w okresie wojen i rewolucji) 2. T. HIRSCHI – na więź społeczną składa się: – przywiązanie – pozytywny związek emocjonalny z osobami z otoczenia - zaangażowanie - zaabsorbowanie - przekonanie – nie robię czegoś bo uważam, że tego robić nie powinnam. Hirschi z Gottfersonem byli autorami ,,Ogólnej teorii przestępczości’’(1990),która definiowała przestępczość jako akty przemocy lub oszustwa podejmowane w pogoni za interesem,argumentując że wszystkie przestępstwa można wytłumaczyć jako połączenie kryminalnej szansy i niskiej samokontroli.

KRYMINOLOGIA ANTYNATURALISTYCZNA LABBELING THEORY – teoria naznaczenia społecznego, teoria etykietowania, teoria stygmatyzacji 1. Koncepcja dewiacji wtórnej (twórca jest E. Lemert) – koncepcja jaźni odzwierciedlonej zasadniczy wpływ na samoocenę jednostki mają jej wyobrażenia na temat tego, co inni o niej sądzą. Reakcja jednostki na społeczną reakcję na jej dewiacyjne zachowanie – pojawia się gdy sprawca zostanie odkryty. Dopiero jak inni naznaczą przestępcę etykietą (np. złodziej, narkoman) to przestępca dopiero wtedy sam myśli, że jest przestępcą. 2. Dewiacja pierwotna – naruszenie normy – popełnienie przestępstwa, Lemert twierdzi, że jest wieloprzyczynowa ale nie ma wpływu na psychikę dewianta – człowiek, który popełnił przestępstwo w jego strukturze psychicznej nic się takiego nie dzieje a zacznie się dziać jak się wszyscy o tym dowiedzą. H.S. BECKER – autor książki „Outsiderzy” – początek jego teorii dał interakcjonizm społeczny – cały świat jest konstruktem społecznym tzn., że żadne ludzkie zachowania nie są z istoty ani złe ani dobre. Teoria Beckera: żadne zachowanie nie jest dewiacyjne, teza: to grupy społeczne kreują dewiacje poprzez tworzenie norm, których naruszenie stanowi dewiację. Stosuje się normy i naznacza się jednostki jako outsiderów – przez nasze interpretacje i oceny przekształcamy innych w dewiantów. Becker rozwija koncepcję karier dewiacyjnych – proces utrwalania się dewiacyjnej identyfikacji. Kariera rozwija się bo kiedy jednostka dostanie etykietę ( złodziej, narkoman) to społeczeństwo patrzy na niego przez pryzmat tej nadanej etykiety. Jednostka wtedy traci prace, znajomych i może wtedy dochodzić dalsze naruszanie norm a dodatkowo dochodzi element, że jednostce stawia się wyższe wymagania i patrzymy na nią podejrzliwie. Reakcja społeczeństwa pogłębia zachowanie dewiacyjne jednostki naznaczonej a ta zaczyna się z tym godzić. E. SCHUR – koncepcja kształtowania się kariery dewiacyjnej. Kariera dewiacyjna to proces złożony z 4 etapów: 1. stereotypizacja – stereotypy są potrzebne aby szybko orientować się w świecie i szybko dokonywać oceny. 2. retrospektywna interpretacja – przypominamy sobie wcześniejsze zachowania tej jednostki i dopasowujemy do etykiety. 3. negocjacje – jednostka uznana za dewianta może zareagować na to, co się dzieje, może próbować przekonać społeczeństwo, że nie zasługuje na etykietę. Można też pozbyć się etykiety przekonując społeczeństwo, nie zawsze się da. Są też jednostki, które etykiety pozbyć się nie chcą i świadomie wybierają zachowania złe (np. alkoholik). 4. jeśli negocjacje się nie powiodą to mamy etap pochłaniania ról – rola dewianta staje się dominująca. D. MATZA – odrzuca podział zachowań (dobre i złe), nie ma żadnych obiektywnych kryteriów, zachowań dewiacyjnych nie można traktować jako przejawów patologii. Uważa, że kryminolog nie

powinien oceniać – ma badać i opisywać. Trzeba unikać wszelkiego wartościowania, oceniania a właściwa postawa kryminologa wobec dewiacji to DOCENIENIE. Teoria F. SACK – X jest zabójcą – dla pozytywistów ta opinia ma charakter deklaratywny i deskryptywny (stwierdzają fakty i opisują rzeczywistość) ale dla antynaturalistów ta wypowiedź jest konstytutywna (dopiero nazwanie X zabójcą czyni go zabójcą) i askryptywny (przypisujemy mu pewne cechy i czynimy z niego zabójcę). ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TEORIE DOTYCZĄCE PROBLEMU KONFLIKTU SPOŁECZNEGO w skali globalnej ( etykietowanie w niższych warstwach społeczeństwa) – kryminologia konfliktowa (nurt umiarkowany) i kryminologia radykalna (krytyczna, marksizm). T. BERNARD -...