Kryminologia PDF

Preview

Summary

kryminologia...

Description

KRYMINOLOGIA Pojęcie i przedmiot kryminologii: - crimen – przestępstwo - logos – nauka Kryminologia jest nauką społeczną, zajmującą się badaniem i gromadzeniem wiedzy na temat: - przestępstwa, - przestępczości, - przestępcy, - ofiary przestępstwa, - profilaktyki przestępstw, Samo pojęcie kryminologii pojawiło się pod koniec XIX wieku. Zaczęli się nim posługiwać tzw. ojcowie kryminologii. – P. Topinard, R. Garafalo, C. Lombroso Dlaczego akurat na schyłek XIX wieku przypadał rozwój kryminologii? Kryminologia a inne nauki: - psychiatria, - psychologia, - socjologia, - pedagogika, - statystyka, - prawo karne, Kryminologia a prawo karne: Nauka empiryczna/ normatywna Jak jest?/ Jak być powinno? Metoda empiryczna/ metoda prawno – dogmatyczna Neutralność/ wartościowanie Wspólne poszukiwanie odpowiedzi o właściwą teorię i racjonalizację kary, (retrybutywne, utylitarystyczne, mieszane) Podstawowe paradygmaty kryminologii: Kryminologia klasyczna: - najstarsza, powstała w połowie XVIII wieku, - Beccaria, J. Bentham - nacisk kładziono na utylitaryzm, - celem kary jest odstraszenie, - dała podwaliny pod współczesne zasady odpowiedzialności karnej, Podstawowe założenia kryminologii klasycznej: - człowiek posiada wolną wolę, - jest jednostką racjonalną, - hedonistyczna koncepcja człowieka (dążenie do uzyskania przyjemności i unikania cierpienia),  z założenia unika czynienia zła (popełniania przestępstw) ze względu na strach przed sankcją, bólem i cierpieniem - Ze swej natury jednak każdy człowiek jest zdolny do czynienia zła (popełniania przestępstwa).

- Przestępca niczym nie różni się od „zwykłego” człowieka, - nie ma jakiś szczególnych cech pozwalających na odróżnienie, Wszyscy więc jesteśmy potencjalnymi przestępcami, a jednocześnie nikt z nas nie musi stać się przestępcą, ponieważ mamy wolną wolę i jesteśmy racjonalni możemy być odpowiedzialni za swoje czyny. Kryminologia pozytywistyczna: - Powstała w II połowie XIX wieku wraz z pozytywną szkołą prawa karnego C. Lombroso, E. Ferri, R. Garafalo, - Opierała się na naturalizmie metodologicznym, - Możliwe i konieczne jest poznawanie w naukach społecznych takie jak w naukach przyrodniczych tzn. empiryczne, bez wartościowania - Ontologicznie a nie normatywnie, - Scjentyzm, - Deterministyczna koncepcja człowieka, - Optymistyczna wizja natury ludzkiej, większość ludzi przejawia tendencje do czynienia dobra  Aby popełnić przestępstwo trzeba mieć jakieś szczególe cechy. Powstaje więc pytanie jakie są przyczyny przestępczości, - tzw. pytanie lombrozjańskie: dlaczego jedni popełniają przestępstwa, a inni nie? Lombroso kładł nacisk na szczególne cechy biologiczne - atawistyczny (termin zaczerpnięty z darwinizmu) „człowiek przestępca” swoim wyglądem uosabiał naszych przodków, - tzw. prawo karne sprawcy, - Kara ma mieć charakter utylitarny i musi być dostosowana do konkretnego sprawcy, Kryminologia antynaturalistyczna: - Paradygmat powstały na przełomie lat 60 i 70 XX wieku, - E. Lemert, H. Becker, - Nurt będący w opozycji do wcześniejszych, - Nacisk położony na kryminogenny charakter układów społecznych Podstawowe założenia: - Odrzucenie koncentracji na osobie sprawcy, - Zło tkwi nie w sprawcy, ale w osobie sprawcy, - Przestępstwo nie jest skutkiem indywidualnej patologii, ale efektem jakiegoś konfliktu w społeczeństwie, Konflikt był różnie ujmowany (między klasą rządzącą a pracującą, biednymi a bogatymi, mężczyznami a kobietami, rodzicami a dziećmi). Zawsze jest wynikiem sprzecznych interesów. - Prawo karne postrzegane jako narzędzie do realizacji celów grupy rządzącej, dominującej. - Optymistyczna wizja człowieka: nie jest zły sam w sobie, do popełnienia przestępstwa doprowadza go społeczeństwo, człowiek jest przestępcą, bo społeczeństwo nadaje mu taki status. Dlaczego pewne czyny uznajemy za przestępstwa, a inne nie? Kryminologia neoklasyczna: - tzw. neokonserwatywna, - Nawiązuje do nurtu kryminologii klasycznej i utylitarnej koncepcji kary - Utylitaryzm + retrybutywizm,

- Założenie o wolności woli człowieka, - Humanizacja prawa karnego i zmniejszenie jego represyjności przy jednoczesnym powrocie do silnych zasad moralnych i etycznych.

TEORIE PRZESTĘPCZOŚĆI:

Teoria C. Lombroso: - zaliczana do paradygmatu pozytywistycznego kryminologii - tzw. włoska szkoła pozytywna (antropologiczna) - początek badań biopsychicznych i psychopatologicznych przestępców, - Sam Lombroso był włoskim profesorem psychiatrii i antropologii, - Pracując jako lekarz wojskowy rozpoczął badania żołnierzy chcąc odkryć fizyczne różnice między osobami zamieszkującymi różne rejony Włoch. - Pierwszy jego wniosek był taki, że odrębną kategorię stanowią żołnierze posiadający tatuaż. - Z czasem Lombroso przeszedł do badania przestępców. Efektem było wydanie słynnej książki „Człowiek zbrodniarz”. Zawierała wyniki badań kilku tysięcy przestępców. Lombroso wysunął w niej tezę, że przestępstwo jest warunkowane dziedzicznie (genetycznie). Istnieją tzw. urodzeni przestępcy, wskazują oni konkretne cechy atawistyczne (homo delinquens). Cechy anatomiczne przestępców: 1) nietypowy rozmiar lub kształt głowy, 2) nietypowość oczu, 3) asymetria twarzy, 4) powiększona szczęka i kości policzkowe, 5) uszy, które są zbyt duże albo odstające, 6) nos przekrzywiony, 7) wargi mięsiste i wydatne 8) nietypowość podniebienia, 9) nieprawidłowe uzębienie 10) podbródek zbyt długi, zbyt krótki albo za płaski, 11) nadmiar zmarszczek 12) włosy, które są gęste i kędzierzawe, 13) rzadka broda, 14) nadmiernie długie ręce, 15) cofnięte czoło, 16) ciemna karnacja, - Niektóre cechy miały zdaniem Lombroso charakteryzować tylko poszczególne grupy przestępców, np. złodziei małe rozbiegane, ruchliwe oczy; zabójcy mieli mieć chłodne, nieruchome spojrzenie. Cechy psychiczne i charakterologiczne: - wysoka sprawność umysłowa, - brak wyrzutów sumienia i empatii, - cynizm,

- impulsywność, - tatuowanie się, -  Koncepcja tzw. determinizmu przestępczego – „urodzony przestępca” Teoria przestępców wg Lombroso: - z epilepsją, - moralnie obłąkani, - urodzeni, - przypadkowi, - z afektu, Dalszy rozwój kryminologii spowodował, że klasyfikacja Lombroso stała się niewystarczająca. W latach dwudziestych XX wieku niemiecki psychiatra Ernest Kretschmer stworzył swoją typologię somatopsychiczną przestępcy. Jako zwolennik dziedziczenia skłonności przestępczych był twórcą neolombrozjanizmu, który łączy cechy somatyczne z temperamentem. Zdaniem Kretschmera przestępców można sklasyfikować według 3 typów. Typologia Kretschmera dla amerykańskiego antropologa i psychologa Wiliama Sheldona, stała się podłożem do stworzenia nowego spojrzenia na dziedziczne cechy kryminogenne. W latach 40-tych XX wieku wyodrębnił on 3 typy przestępców. - typ endomorficzny Sheldona – to osobowość towarzyska, o pogodnym nastroju, ekstrawertyk o dużej potrzebie aprobaty, - typ ektomorficzny - jest powściągliwy, skłonny do samotności, introwertyk - typ mezomorficzny – charakteryzuje się fizyczną aktywnością, potrzebą dominowania, bezpośrednim sposobem bycia, brakiem wrażliwości psychicznej. Według Sheldona typ mezomorficzny zawiera cechy, które mogą sprzyjać pewnego rodzaju przestępczości, szczególnie w okresie nieletniości, a typ ektomorficzny posiada cechy większej samokontroli, która ogranicza przestępczość. Lombroso wciąż aktualny? Współcześnie teoria Lombroso ma raczej znaczenie historyczne. Nie brakuje jednak i dziś badań kryminologicznych prowadzonych w nurcie biologicznym. - Badania nad bliźniętami, - Badania adopcyjne, - Badania zaburzenia struktury chromosomów, * Współcześnie neuropsychologia (A. Damasio) * gospodarka hormonalna, BADANIA BLIŹNIĄT: Bada się zgodność występowania określonej właściwości lub zachowania u bliźniąt mono- i dyozygotycznych. Bliźnięta monozygotyczne mają identyczne wyposażenie genetyczne  Jeśli dana cecha lub właściwość miałaby być uwarunkowana genetycznie powinna wystąpić u obu bliźniąt monozygotycznych.  względnie współwystępować częściej niż u bliźniąt dyzogotycznych, lub „zwykłego” rodzeństwa. BADANIA ADOPCYJNE:

Oparte są na próbie oddzielenia wpływu czynników genetycznych (biologicznych) i środowiskowych. Wyniki? Wykazano większą korelację (zbieżność) między przestępczością dzieci i ich biologicznych rodziców, niż między dziećmi i ich adopcyjnymi rodzinami. Czyli jednak geny? BADANIA ZABURZENIA STRUKTURY CHROMOSOMÓW: Teza o związku nadmiernej agresji i przestępczości z występowaniem dodatkowego chromosomu Y lub X w ostatniej parze chromosomów określającej płeć. Standardowo mężczyzna ma parę chromosomów XY, przy zaburzeniu struktury XYY lub XYYY. Wyniki badań wykazały, że przy takim zaburzeniu występuje zwiększona ilość zachowań agresywnych i przestępczych. Możliwe jest też występowanie dodatkowego chromosomu X  XXY, XXYY, XXXY. Takie zaburzenie ma jednak odmienne konsekwencje, prowadzi do obniżenia sprawności umysłowej.

Teorie psychologiczne – teoria psychoanalityczna S. Freuda Nasze zachowanie determinowane jest przez nieuświadomione popędy i instynkty. - Instynkt życia i miłości (popęd libidynalny), - Instynkt śmierci (popęd agresywny) Popęd agresywny jest podłożem przestępczości. Jest on wrodzony, ma go każdy z nas, jednakże może zostać rozładowany w dwojaki sposób. 1) sublimacja – przeniesienie energii związanej z popędem agresywnym na inne, niedestrukcyjne formy aktywności (np. twórczość) 2) zachowanie agresywne – rozładowanie (tzw. model hydrauliczny) + strukturalny model psychiki człowieka (id, ego, superego).

Teoria agresji K. Lorenza Również zakłada istnienie wrodzonego instynktu agresji, (obok głodu, seksu i ucieczki) Lorenz badając szczury zaobserwował, że izolowanie ich od urodzenia od zachowań agresywnych innych osobników nie eliminuje agresji.  wniosek, że agresja jest wrodzona i spontaniczna, Konsekwencje takiego wniosku i zarzuty wobec niego?

Teoria frustracji Dollarda i Millera: Agresja jest efektem doznawanej przez człowieka frustracji (nieprzyjemnego doświadczenia). Istotne są siła dążenie do celu, które zostało przez frustrację zablokowane oraz częstotliwość blokowania celu. Wyróżnienie agresji pośredniej, przemieszczonej, ukrytej, samoagresji. Psychopatia: Współcześnie nie jest uznawana za chorobę psychiczną, ale za zaburzenie osobowości. Co to jest zaburzenie osobowości?

Co to jest osobowość? Utrwalony wzorzec zachowania, odbiegający od przeciętnych przyjętych w danej kulturze, będący efektem zatrzymania się rozwoju osobowości na pewnym stabilnym stadium. - mała elastyczność reakcji (sztywność wzorca), - trudności w funkcjonowaniu psychologiczno – społecznym, Cechy psychopatii: - lekceważenie norm społecznych, - brak uczuć wyższych (miłość, empatia, współczucie) - niska tolerancja na frustrację, - gwałtowność, agresja (brak adekwatności afektywnej) - podwyższony próg tolerancji na ból, - potrzeba silnych bodźców i stymulacji, - brak lęku, - nadpobudliwość, - labilność emocjonalna, wahania nastroju, - egocentryzm, - negatywizm, wrogość wobec innych, - skłonność do manipulacji, - instrumentalne traktowanie innych, - niski samokrytycyzm,

Socjopatia: - Także jest anomalią osobowości, - trudności w różnicowaniu od psychopatii i charakteropatii, - podłoże nieprawidłowości jest środowiskowe, - istotne jest przede wszystkim środowisko wychowawcze, - zaniechania wychowawcze i demoralizacja otoczenia, - charakterystyczny jest niski poziom lęku oraz duże zapotrzebowanie na stymulację, - dalej idące nadzieje co do możliwości poprawy (w porównaniu do psychopatii),

TEORIE SOCJOLOGICZNE: Teoria anomii Roberta Mertona: - przynależy do tzw. ujęcia strukturalnego, - (poszukuje odpowiedzi na pytanie o genezę przestępczości w strukturze społecznej), - zachowanie dewiacyjne jest wynikiem napięć w społeczeństwie, a nie przejawem indywidualnych patologii, - anomia oznacza stan załamania przejawiający się silną rozbieżnością pomiędzy normami i celami kulturowymi a występującymi w strukturze społecznej możliwościami działania członków tego społeczeństwa zgodnie z tymi normami,

Teoria uczenia się Alberta Bandury: - zakłada możliwość uczenia się zachowań agresywnych,

- przez doświadczenie bądź naśladownictwo, - w drodze pozytywnych wzmocnień, - eksperyment z agresywnym zachowaniem wobec lalki,

PRZESTĘPCZOŚĆ W POLSCE: PRZESTĘPCZOŚĆ: Zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na obszarze danej jednostki terytorialnej. Przestępczość jest zjawiskiem społecznym. Przestępczość rozpatrywana być może również z punktu widzenia jej: - rozmiaru, - struktury, - dynamiki, PRZESTĘPSTWO: Przestępstwo jest to czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę. STRUKTURA PRZESTĘPSTWA:

1. Zachowanie się człowieka, 2. Uznanie, że to zachowanie jest czynem, 3. Uznanie, że to zachowanie jest czynem zabronionym pod groźbą kary, 4. Uznanie, że to zachowanie jest czynem bezprawnym, 5. Uznanie, że to zachowanie jest czynem karygodnym (szkodliwym w stopniu wyższym niż znikomy) 6. Uznanie, że to zachowanie jest czynem zawinionym.

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA:

1. Stopień społecznej szkodliwości, 2. Sposób działania 3. Skutek 4. Stosunek do dobra chronionego prawem, 5. Stronę podmiotową, 6. Podmiot przestępstwa, 7. Rodzaj dóbr chronionych prawem, 8. Sposób ścigania.

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ SPOŁECZNEJ SZKODLIWOŚCI:

Przestępstwo dzielimy na: - zbrodnię, - występek,

ZBRODNIĄ – jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą (25 lat pozbawienia wolności, kara dożywotniego pozbawienia wolności), WYSTĘPKIEM – jest czyn zagrożony grzywną (powyżej 30 stawek dziennych), ograniczeniem wolności (od 1 do 12 miesięcy) albo karą przekraczającą miesiąc pozbawienia wolności.

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB DZIAŁANIA:

1. Przestępstwa z działania – np. czynna napaść na funkcjonariusza, 2. Przestępstwa z zaniechania, - polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był on zobowiązany (formalne przestępstwo z zaniechania) lub na spowodowaniu określonego skutku przez niepodjęcie takiego działania (materialne przestępstwa z zaniechania) – na przykład nieudzielenie pomocy. 3. Przestępstwa z działania i zaniechania, - na przykład składanie fałszywych zeznań, można to przestępstwo popełnić poprzez działanie – zeznanie nieprawdy, lub poprzez zaniechanie – zatajenie prawdy. PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA SKUTEK:

1. Przestępstwo materialne (skutkowe) – np. przy zabójstwie skutkiem jest śmierć człowieka, 2. Przestępstwa formalne (bezskutkowe) – realizacja jego znamion następuje wraz z zachowaniem opisanym w ustawie. Wymagane jest tutaj samo wyczerpanie wszystkich znamion czynu zabronionego opisanego w przepisie KK, nie zaś wystąpienie skutku, np. składanie fałszywych zeznań. PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA STRONĘ PODMIOTOWĄ:

1. Przestępstwo umyślne 2. Przestępstwo nieumyślne Istnieje również podział na przestępstwa umyślno – nieumyślne (czyn umyślny skutkujący nieumyślnie wywołanym następstwem) oraz nieumyślno – nieumyślne (czyn nieumyślny skutkujący nieumyślnie wywołanym następstwem). PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA PODMIOT PRZESTĘPSTWA:

1. Przestępstwa powszechne (ogólnosprawcze) – przestępstwo, które może popełnić każdy kto jest zdolny do odpowiedzialności karnej. 2. Przestępstwo indywidualne właściwe – tylko podmiot posiadający szczególne cechy wskazane w ustawie może je popełnić (np. żołnierz – dezercja) 3. Przestępstwa indywidualne niewłaściwe – występuje szczególna cecha, która dotyczy sprawcy – wpływa na ustawowy wymiar kary. Taki sprawca jest traktowany łagodniej bądź surowiej niż pozostali, którzy tych cech nie posiadają.

PRZESTĘPCZOŚĆ W POLSCE: Do najczęściej popełnianych przestępstw w Polsce zalicza się: - przestępstwa kryminalne, - przestępstwa gospodarcze (ekonomiczne), - przestępstwa drogowe,

PRZESTĘPSTWA KRYMINALNE

Do tej grupy czynów należą np.: - zabójstwa, - rozboje, wymuszenia rozbójnicze, - porwania dla okupu, - terroryzm, - przestępstwa przy użyciu broni palnej, - przestępstwa związane z przemytem broni i amunicji, nielegalnym obrotem bronią palną i materiałami wybuchowymi. - przestępstwa związane z kradzieżą pojazdów, ich przemytem i legalizacją, kradzieżami z włamaniem, - przestępstwa związane z prostytucją, handel ludźmi. PRZESTĘPSTWA GOSPODARCZE (EKONOMICZNE)

Do tej grupy czynów należą, np. przestępstwa przeciwko: - przedsiębiorstwom (np. przestępstwa związane z przetargami, ubezpieczeniowe) - konsumentom, (np. oszukańcza reklama, wadliwy towar) - podstawowym instytucjom gospodarczym (np. na szkołę banków, giełdy, fałszerstwo pieniędzy, pranie pieniędzy), - interesom finansowym państwa (np. oszustwa podatkowe, przemyt) - przestępczość związana z naruszaniem prawa własności intelektualnej (np. nielegalne użytkowanie programów komputerowych bądź ich paserstwo, naruszenie praw autorskich) PRZESTĘPSTWA DROGOWE

Do tej grupy czynów należą: - prowadzenie pojazdu mechanicznego lub innego pojazdu w ruchu lądowym w stanie nietrzeźwości, - spowodowanie wypadku drogowego, - niedostosowanie prędkości do warunków jazdy, - nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu, - nieprawidłowe zachowanie wobec pieszego, - niezachowanie bezpiecznej odległości czy nieprawidłowe wyprzedzanie,

PRZESTĘPSTWA STWIERDZONE I WYKRYWALNOŚĆ W LATACH 1999 – 2014 LICZBA PRZESTĘPSTW:

WYKRYWALNOŚĆ PRZESTĘPSTW:

POLSKA NA TLE INNYCH PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ: Z danych Eurostatu wynika, że w latach 2003 – 2012 liczba zarejestrowanych przestępstw w naszym kraju zmalała o 24%. Wyraźną tendencję spadkową widać choćby na przykładzie kradzieży. W 2012 r. było ich 62% mniej niż 9 lat wcześniej. Lepszymi wynikami w ostatniej dekadzie może pochwalić się jedynie Estonia (75% spadek). Na drugim biegunie jest Dania, co może być zaskoczeniem w przypadku zamożnego kraju, oraz pogrążona w kryzysie Grecja, w której niewielki jak dotychczas problem staje się wyzwaniem dla państwa – aż 184% wzrost. PRZESTĘPCZOŚĆ WŚRÓD NIELETNICH: CECHY PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH:

- najczęściej to chłopcy (85% - 90%) - wiek osoby to najczęściej 13 – 16 lat (tendencja do obniżania wieku inicjacji przestępczej) - rozróżnienie ze względu na rejon kraju miejsca popełnienia czynów, środowisko (miejski, wielkomiejski, wiejskie – głównie w dużych aglomeracjach) - miejsca dokonywanych przestępstw to ulice, rejony budynków mieszkalnych, obiektów handlowych, salonów gier, szkół oraz okolice dworców, przystanków komunikacji miejskiej, - najczęściej to różnego rodzaju kradzieże (ok. 50%) - do niedawna przestępczość grupowa (działalność grupowa) - zachowania przestępcze powiązane z agresywnością, - ściśle powiązane nieprawidłowości w trzech środowiskach: dom (patologia, struktura rodziny, niewydolność wychowawcza, kryminogenne warunki i wzorce), szkoła (przejawy: wagary, drugoroczność, kłopoty w nauce), rówieśnicy (grupy nieformalne – poza jakąkolwiek kontrolą) - unifikacja zachowań patologicznych (nie jest to domena osób z określonych rodzajów środowisk) - co 10 sprawca przestępstwa w Polsce jest nieletni, - Z roku na rok wzrasta ilość przestępstw popełnianych przez dziewczęta,

- Dziewczęta są bardziej brutalne podczas dokonywania swoich czynów, - Przestępstwa popełniane przez nieletnich dokonywane są dla zarobku,

KOBIETY JAKO SPRAWCY PRZESTĘPSTW I AKTÓW PRZEMOCY: KIM SĄ POLSKIE ZABÓJCZYNIE?

Z danych statystycznych przedstawionych przez Centralny Zarząd Służby Więziennej wynika, że wg stanu na 27. 04. 2015 r. karę pozbawienia wolności w polskich zakładach karnych odbywa 358 zabójczyń (co stanowi 8,1% wszystkich osób skazanych za zabójstwo). Co 5 zabójczyni znajduje się w przedziale wiekowym 34 – 39 lat (najliczniejsza grupa). KARA DOŻYWOTNIEGO POZBAWIENIA WOLNOŚCI:

Obecnie karę dożywotniego pozbawienia wolności odbywa kilkanaście kobiet – co stanowi 3,5% ogólnej liczny osób skazanych na tę karę. CZY KOBIETY ZABIJAJĄ INACZEJ? SKĄD SIĘ BIERZE PRZESTĘPCZOŚĆ WŚRÓD KOBIET?

- Podobnie jak mężczyźni, kobiety w ogromnej większości zabijają rozładowując nagromadzone negatywne emocje. - Niezwykle trudno udowodnić, aby kobieta zabijała k...