Lalka - omówienie PDF

Preview

Summary

Lalka - omówienie, streszczenie, bohaterowie...

Description

Bolesław Prus - właśc. Aleksander Głowacki, polski pisarz, prozaik, nowelista, współtwórca polskiego realinnu, napisał w 1887r.„ Lalkę czyli już pod koniec pozytywizmu. Jej fragmenty ukazywały się w Kurierze. Tematyka: panorama warstw społeczeństwa polskiego przedstawia swoją opinię o ideałach pozytywistycznych - są dobre, ale w Polsce nie sprawdziły się w przeciwieństwie do Francji; wątek miłosny; portrety jednostkowe. Czas akcji: 1878-1879 - czasy współczesne autorowi, rozkwit idei pozytywistycznych. Miejsce akcji: Warszawa, Paryż, Zasław, Zasławek. pierwotny tytuł -„Trzy pokolenia" -> pozytywiści, romantycy, osoby pośrednie - panorama społeczeństwa, realizm krytyczny Fabuła: proces Stawskiej i Krzeszowskiej; ludzie jako marionetki -> theatrum mundi; Izabela Łęcka - piękna arystokratka, delikatnej urody, ale zimna, pusta, zdystansowana; Gatunek: Powieść polifoniczna rodnia i Kara” kilku narratorów, wiele perspektyw, wszyscy ważni; a fabułę stanowią wydarzenia, dialogi i przemyślenia bohaterów; bohater rozmyśla, zmienia poglądy, jest oceniany; a różne style i tonacje językowe -> bardzo zróżnicowany; świat przedstawiony ma duży lăpływ na bohaterów, ważniejszy jest świat wewnętrzny, wiele perspektyw;

Powieść homofoniczna Lalka”

główny narrator - auktorialny, komentuje, jest przewodnikiem; wątki główne i poboczne, związek przyczynowo skutkowy; bohater typowy dla swojej warstwy społecznej, niejednomaczny; język narratora - styl przezroczysty, nie wyróżnia się, zindywidualizowane style bohaterów; obraz świata przedstawiony z jednej perspektywy, panorama społeczeństwa, mimetyzrn i weryzm;

Bohaterowie: Ignacy Rzecki Przeszłość

Mieszkał w małym mieszkaniu na Starym Mieście z ciotką Zuzanną i ojcem. Jego ojciec był żołnierzem, a potem woźnym w Komisji Spraw Wewnętrznych, bardzo cenił Napoleona - bonapartysta, uczył syna musztry, czytania i pisania. Miał szczęśliwe dzieciństwo - puszczał z ojcem bańki i latawce.

Rzecki po śmierci ojca w 1840 zaczął naukę w sklepie Jana Mincla, gdzie uczył się bycia W 1848 wyjechał z kraju wraz z Augustem Katzem, by walczyć w armii węgierskiej przeciw Austrii. Po kilku przegranych bitwach skryli się w twierdzy w Komomie. Kiedy twierdza w Komomie kapitulowała wraz z Katzem, Szaparym, Steinem i Liptakiem uciekł do Turcji. Po drodze, w jednej z chłopskich chat Katz popełnił samobójstwo - był idealistą,

zrozumiał, że takie wartości jak równość czy sprawiedliwość nie istnieją. kolejne lata Rzecki tułał się po Europie.

Przez dwa

W 1851 powrócił do Polski, trafił do więzienia w Zamościu, gdzie spędził rok. Dopiero w lutym 1853 wrócił do Warszawy dzięki Janowi Minclowi. Jego ciotka i wujek Raczek (którzy wzięli ślub niedługo po śmierci ojca Ignacego już nie żyli. Powrócił do sklepu Jana Mincla, a później w 1861 zamieszkał z Wokulskim. Zwyczaje Był starym kawalerem. Miał swoją codzienną rutynę: wstawał równo 0 6, słuchał tykania zegara, brał zimną kąpiel, ubierał się, sprawdzał stan pogody, pił gorącą herbatę, czesał się, otwierał sklep ze służącym Pawłem. Zawsze sprawdzał, czy ma krawat na szyi, a portmonetkę i zegarek w kieszeniach. Był takjak jego ojciec bonapartystą. Zajmował się sklepem, systematycznie zmieniał wstawy, grał na gitarze, pisał w ukryciu pamiętnik. Był romantykiem i idealistą. Był zapatrzony w Wokulskiego. Przywiązał się do Warszawy, nie odważył się wyjechać, mimo że marzył o wyjeździe na wieś to obawiał się zmiany mieszkania. Był nieśmiały. Znał szczegóły z życia swoich współpracowników. Umiał mówić po niemiecku. Przyjaźń z Wokulskim Obaj byli w podobnym wieku, ale Rzecki kreował się na starszego. Między nimi często dochodziło do nieporozumień spowodowanych różnicą mentalną: Wokulski - myślenie pozytywistyczne, Rzecki - bardziej romantyk. Rzecki bardzo ufał Wokulskiemu, wierzył, żejego decyzje są słuszne. Obawiał się o miłość Wokulskiego do Izabeli. Był sekundantem Wokulskiego podczas pojedynku z baronem Krzeszowskim. Wokulski zapisał Rzeckiemu pieniądze w testamencie, kupił mu mieszkanie składające się z salonu i sypialni, którą urządził jak jego poprzednią, wstawił nawet te same meble. Ignacy bardzo chciał, żeby Wokulski poślubił Stawską.

Bronił Wokulskiego przed docinkami ze strony warszawiaków, był lojalny. Ignacy „giądał na wykorzystywanego przez Wokulskiego, ale to Ignacy sam chciał Jedną z przyczyn choroby Rzeckiego była sprzedaż sklepu Szlangbaumowi. Stosunek do kobiet Rzecki pragnął by Wokulski się ożenił. a Uważał, że on sam jest za stary dla Stawskiej.

Nie chciał wchodzić w związek po tym jak został zdradzony.

Miał złą opinię o Izabeli, uważał, że szuka uwielbienia, jest intrygantką, a Wokulski traci dla niej czas i pieniądze. Bał się, że przez nią Wokulski opuści swoje interesy. Darzył Stawską wielką sympatią, dla niego była kobietą-aniołem. Czuł się jak ojciec dla jej córki. Nie lubił baronowej Krzeszowskiej, bo dokuczała Stawskiej.

Był mizoginistą po tym jak został zdradzony, tylko nie wobec Stawskiej.

mizoginizm- silne uprzedzenie do kobiet, uważał, że kobiety traktują mężczyzn przedmiotowo. Poglądy polityczne Miał przestarzałe poglądy.

Był bonapartystą. Naiwnie wierzył w odzyskanie niepodległości dzięki Napoleonom. Był uznawany za dziwaka i ostatniego romantyka. a

Był patriotą, brał udział w Wiośnie Ludów. Był konserwatystą. Popierał aktywne działania i walkę zbrojną.

a Początkowo nie był antysemitą jednak po sprzedaniu sklepu przez Wokulskiego kłytykował Żydów. Marzył o wyzwoleniu Polski.

Funkc•e ami tnika W życiu bohatera

Dzięki niemu mógł się otworzyć. Opisywał w nim swoje przemyślenia. Był wypełnieniem wolnego czasu. Pełnił funkcję terapeutycmą pozwalał oderwać się od świata, którego nie akceptował Rzecki. Jest przełamaniem samotności. Uspokaja Rzeckiego.

Pozwala muu orz dkować m śli. W powieści

Dzięki niemu poznajemy cechy Rzeckiego i jego punkt widzenia na wydarzenia. Stanowi drugi rodzaj narracji. Pełni funkcję retardacyjną.

Nakreśla tło politycme, historyczne. Poznajemy poglądy Rzeckiego na czyny Wokulskiego, a także poglądy innych, które słyszał Rzecki. Buduje polifoniczność. Wprowadza trochę humoru. Poprzez postać Ignacego Rzeckiego Bolesław Pnłs popiera:

postawę aktywną, idealizm, zdolność do poświęceń, niematerialne takie jak np. Przyjaźń, kłytykuje: arystokrację, która uważała, że to ona stoi na czele społeczeństwa, całkowite zatracenie się w miłości.

moralność,

wartości

o

Stanisław Wokulski wdowiec, 45 lat, Warszawa (Krakowskie Przedmieście), Irkuck, Bułgaria, Paryż; właściciel sklepu galanteryjnego; Przeszłość Uczęszczał do Szkoły Przygotowawczej, a potem do Szkoły Głównej w Warszawie na kierunku matematyczno-fizycznym - nauka przerwana z powodu udziału w powstaniu styczniowym; Prowadził badania naukowe, interesował się naukami przyrodniczymi;

Pracował jako subiekt w jadłodajni Hopfera, a następnie w sklepie galanteryjnym Jana Mincla; Brał udział w powstaniu styczniowym;

Został zesłany na Syberię do Irkucka, gdzie poznał Suzina i zaczął z nim współpracę; Po powrocie do Polski ożenił się z wdową po Janie Minclu - Małgorzatą, a po jej śmierci przejął sklep i 30 tysięcy rubli. Prowadził interesy w Bułgarii i powiększył swój majątek do 300 tysięcy rubli. Akcja „Lalki" Wokulski wrócił do Polski, gdzie miał swój sklep (pod jego nieobecność zajmował się nim Ignacy Rzecki); Chciał założyć spółkę handlową, dzięki której Polacy mogliby się wzbogacić. Pomagał Wysockiemu, Marii i innym biednym ludziom; Była to bezinteresowna pomoc - jest filantropem. Filantropia ta związana jest z realizacją pracy u podstaw i pracy organicznej; Arystokracja również próbowała pomagać ludziom m.in. tworząc Towarzystwo Dobroczynności. Jednak była to tylko pomoc powierzchowna, na pokaz. Izabela Łęcka brała udział w kweście wielkanocnej, ponieważ chciała pokazać ludziom, że wciąż jest w łaskach hrabiny. Natomiast działania prezesowej Zasławskiej nie były powierzchowne, próbowała ona pomagać przez cały rok, organizować pracę, edukację, szpital. Traktowała swoich służących bardzo dobrze. Otworzył spółkę handlową z Tomaszem Łęckim, księciem, hrabią Licińskim, hrabią sanockim i innymi. Był prezesem spółki; Po zerwanych zaręczynach z Izabelą Łęcką wyprzedał cały majątek i odjechał w nieznanym kierunku. Zainteresowania i pasje

a nauki ścisłe i przyrodnicze; a handel i gospodarka; Izabela Łęcka; realizowanie pracy u podstaw i pracy organicznej; Wokulski zazdrościł Ochockiemu:

-

miłości do nauki a nie do kobiety - miłość Wokulskiego do kobiety była toksyczna, był rozdarty pomiędzy miłością do nauki a do kobiety;

-

młodego wieku - urodził się w innych czasach, czasach pozytywistycznych - nie był przesiąknięty romantyzmem. Cechy Cytat

Nadawca

Ujawnione cechy bohatera

Wariat! wariat!... Awanturnik!...

Radca Węgrowicz

awanturniczy, wybuchowy, poddaje się emocjom

Ja trochę znam Wokulskiego. Zawsze wydawał mi ajent handlowy się człowiekiem skrytym i dumnym [...]. Ale żeby Wokulski zdradzał skłonności do wariacji, tegom nie sposfrzegł.

skryty, dumny, ale opanowany

Zachciało mu się być uczonym!...

Radca Węgrowicz

miał aspiracje, by zdobyć wykształcenie, ambitny

Gotował wraz z innymi piwo, które do dziś dnia pijemy, i sam w rezultacie oparł się až gdzieś koło Irkucka.

Radca Węgrowicz

brał udział w powstaniu styczniowym, patriota, zdolny do poswięceń

Przez pół roku szukał zajęcia aż nareszcie przy protekcji swego dzisiejszego dysponenta, Rzeckiego, wkręcił się do sklepu Minclowej, która akurat została wdową, i — w rok potem ożenił się z babq grubo starszq od niego. — To nie było głupie — wtrącił ajent.

Radca Węgrowicz

dla własnej korzyści wziął Ślub - chciwy, sprytny

Ten jednak, wariat, rzucił wszystko i pojechał robić

Radca Węgrowicz

chciał zdobyć bogactwo — ambitny, odważny, gwałtowny, zachłanny

Ignacy Rzecki

dobrze zbudowany, silny, przystojny

interesa na wojnie. Milionów mu się zachciało cą kiego diabła! Niech mię diabli wezmą, jeżeli niejesteś podobny do żołnierza albo marynarza, ale nigdy do kupca... [...]. Co za pierś...

Ten spokojny chleb — mówił, zaciskajqcpięści — Wokulski dławił mnie i dusił przez lat szeŚĆ!... Ileż to razy mówiono o mnie i prawie do mnie, że karmię się z fartucha żony, że wszystko zawdzięczam pracy Minclów, a nic, ale to nic — własnej energii, choć

chciał

być

niezależny,

chciał coś osiągnąć własną pracą

i

poświęceniem,

pracowity, szlachăy

przecie ja podźwignąłem ten kramik, zdwoiłem jego dochody... Sam jeden przez pół roku zarobiłem dziesięć razy więcej aniżeli dwa pokolenia MinclÓw przez pól wieku. Na zdobycie tego, com ja zdobył pomiędzy kulą, nożem i tyfusem, tysiąc Minclów musiałoby się pocić w swoich sklepikach i szlafmycach.

Nie masz pojęcia, co ja Mycierpiałem, oddalony od Wokulski wszystkich, niepewny, czy już kogo zobaczę, tak strasznie samotny. Bo widzisz, najgorszq samotnością niejest ta, która otacza człowieka, ale tapustka w nim samym, kiedy z kraju nie wyniósł ani cieplejszego spojrzenia, ani serdecznego słówka, ani nawet iskry nadziei...

samotny, uczuciowy, wrażliwy, odrzucony, zraniony, rozgoryczony, rozżalony

Liczyłam na jakie kilkanaście rubli, a on, czy uwierzysz, ofiarował mi tysiąc, uyražnie.• tysiąc rubli, i jeszcze powiedział, że na moje ręce nie śmiałby złożyć mniejszej sumy.

Hrabina Joanna

pomocny, hojny, filantropijny

• Niejaki Wokulski, kupiec, żelazny człowiek.

Tomasz Łęcki

silny, energiczny, niezłomny, budzący podziw

• Szalonej energii człowiek, żelazny człowiek Któż by dziś nie znał Wokulskiego

No, elegancki Panna Florentyna

to on nie jest, ale — robi wrażenie...

• pień z czerwonymi rękoma

Izabela Łęcka

pracowit, sztywny, posępny, niemiły, odrażający i odpychający

książę

dzielny, pracowity, uczciwy, zdolny, energiczny, patriota

Wokulski

pracowity,

• wygląda na gbura • niemiły człowiek • ta... bezmyślnafigura wydaje mi się strasznq • Dzielny człowiek, dzielny obywatel... •

dobrze znany, nieelegancki, przyciągający uwagę

T...] maszpan... Jeden tytuł:pracę, drugi:

uczciwość, trzeci: zdolności, czwarty: energię... Tych tytułów nam potrzeba do odrodzenia kraju

•

Jestem dorobkiewiczem, nie mam tytuhl...

Inny świat... inny Świat!... T...] Co za fatalność popycha mnie w tamtą stronę?

• Nie pragnę tego, co mógłbym mieć, a szarpię się za tym, czego nie mam.

pragnie

niemożliwych, rozżalony

rzeczy

•

Jakaś zagadkowafigura ten pan.

•

Maniery bardzo złe, ale cóż to

zafizjognomia, jaka dumał...

Arystokracja w salonie hrabiny

tajemniczy, niewychowany, godny zaufania, ciekavvy, porządny, bogaty, oszczędny, nielekkomyślny

Szlachetnej rasy nie ubyje się nawet pod łachmanami.

•

Ten Wokulski trochę sztywny, ale ma w

sobie coś. • Ja bym mu sam oddal córkę. Człowiek, słyszę, porządny, bogaty, posagu nie stmoni...

•

Ależ to impertynent!

Nie da się go określić jednym słowem, ma wiele cech, różnie się go postrzega. Jest postacią skomplikowaną, niejednoznaczną. sam Wokulski był świadomy tego, że ma w sobie wiele sprzecznych cech. Był osobą autorefleksyjną. Podchodził racjonalnie do swoich czynów, umiał je racjonalnie przemyśleć. Był rozdarty pomiędzy romantyzmem a pozytywizmem. Każdy miał inne spojrzenie na czyny Wokulskiego. syndrom Wokulskiego - uważa się, że musi udowodnić innym, że jest godny swojej pozycji. Zachwyt, zaufanie innych ludzi, przyjaźń czy miłość zdobywa się poprzez swoje czyny, a nie to kim się jest. To znaczy, że nie ma czegoś takiego jak miłość lub przyjaźń bezwarunkowa. Jest to postawa człowieka, który ma niską samoocenę. - Wokulski chce udowodnić Łęckiej swoją miłość, to że na nią zasługuje. Może to wynikać z tego, że Wokulski nie doświadczył miłości w dzieciństwie. Jak Wokulski realizuje hasła pozytywistyczne:

praca organiczna - stworzenie spółki handlowej; praca u podstaw - wspieranie najniższych warstw społecznych - Węgiełek, Wysocki, Maria; a emancypacja kobiet - pomoc Marii magdalence, Stawskiej; asymilacja żydów przyjaźń z Szumanem i Szlangbaumami; scjentyzm - pomoc finansowa i zafascynowanie działaniem Ochockiego i Geista, chęć wynalezienia perpetuum mobile i maszynę latającą; Wokulski • ako roman k Wokulski 'ako o sta nieszczęśliwie zakochany - cierpi z działający na rzecz wspólnoty powodu miłości, wierzy w ideał miłości realizujący hasło pracy u podstaw i pracy platońskiej, idealizuje swoją ukochaną, organicznej wspierający jednostki słabsze myśli o samobójstwie odrzucony integrujący się z żydami wiara w naukę, niemozumiany przez świat czytał kult nauki zainteresowanie gospodarką i Mickiewicza - poezja kształtuje jego handlem aktywność w działaniu kieruje światopogląd patriota - gotowy do walki się rozumem - racjonalizm utylitaryzm za ojczyznę, udział w powstaniu cznio m

idealista nie zgadza się na porządek świata hierarchię klas społecznych a Ambiwalentne, skrajne stany emocjonalne drobiazgowo analizuje swój stan emocjonalny - jak Werter a uczucie i wybranka serca jako absolut

Rozdarcie Wokulskiego pomiędzy romantyzmem a pozytywizmem prowadzi do jego klęski. Wokulski czytał Mickiewicza - był świadomy jak duży wpływ ma na niego literatura romantyczna. Podczas pobytu w Paryżu rzucił tomem poezji Mickiewicza, ponieważ zaczął patrzeć na miłość jako siłę destrukcyjną, zrozumiał, że szukał niemożliwego ideału, wybranki serca. Po chwili jednak podniósł tom poezji Mickiewicza, ponieważ to nie poezja jest winna tylko rozwarstwienie społeczne. Miłość Łęcka wychodzi za Wokulskiego: + szczęście Wokulskiego; + Tomasz Łęcki i Ignacy Rzecki wciąż by żył; + żyłaby w luksusie; + byłby to początek zacierania granic pomiędzy warstwami społecznymi; + lepsza realizacja pracy u podstaw i organicnłej - działalność filantropijna;

- Izabela

wciąż kokietowana przez mężczyzn - kłótnie, Wokulski mógłby czuć się

niedoceniany, bezwartościowy;

- pozycja Łęckiej by spadła; - Wokulski mógłby być hamowany przez ałystokrację; - Wokulski straciłby sens życia; - Wokulski mógłby przesiąknąć tradycjami arystokracji; Łęcka nie wychodzi za Wokulskiego: + Wokulski miałby pieniądze; + Wokulski mógłby się rozwijać; + mogłoby dojść do ślubu ze Stawską; + doceniłby przyjaźń z Rzeckim - śmierć Łęckiego;

- Izabela poszła do klasztoru; - Wokulski prawdopodobnie popełnił samobójstwo; - śmierć Rzeckiego i Łęckiego; Wokulski miał dobre intencje co do Izabeli, chciał jej pokazać, że na nią zasługuje. Łęcka mysłała, że Wokulski chce ją wykupić, jest jego nowym trofeum.

Wokulski intrygował Izabelę jak tygrys, którego kiedyś widziała w ZOO. Scena w ogrodzie zoologicznymjest metaforą relacji Łęckiej z Wokulskim. Była świadoma siły Wokulskiego, ale chciała mieć nad nim przewagę. Pragnęła go poskromić, dominować nad nim. Łęcka dobrze znała naturę mężczyzn, potrafiła wpływać na ich psychikę. Jakie cele i wartości przyświecają Łęckiej? zapewnienie wysokiej pozycji społecznej, pomoc ojcu, zapewnienie sobie wysokiego poziomu życia Czy Wokulski byłby szczęśliwy ze Stawską? Znalazłby spokój, odpoczął od arystokracji, ale jego życie byłoby nudne. Na pewno byłaby to miłość racjonalna, niewyidealizowana. Podział społeczeństwa Wokulski to szlachcic zmuszony być kupcem. Stał się mieszczaninem, nie mógł zbliżyć się do ukochanej pomimo zdobycia majątku. Brakowało mu tytułu. Dla ludzi w ówczesnych czasach ważne było to, kto w której warstwie społeczeństwa się urodził (Mickiewicz miał podobnie z Mariolą Wereszczakówną, była to kobieta z wyższych sfer). Zakończenie otwarte prawdopodobne zakończenie: albo wyjechał do Paryża, albo umarł, albo zaczął podróżować. Kreacja bohatera Prus popłzez postać Wokulskiego ukazał polskich idealistów na tle społecznego rozkładu. Hasła pozytywistyczne są niemożliwe do zrealizowania. Działania Wokulskiego są blokowane przez społeczeństwo polskie.

Podział społeczeństwa polskiego: arystokracja; mieszczaństwo; inteligencja; biedota - niziny środowiska miejskiego i wiejskiego; Nie ma szlachty ziemiańskiej. Jednym z założeń dojrzałego pozytywizmu było przedstawienie panoramy polskiego społeczeństwa. Prus ukazał hierarchię warstw społecznych. Arystokracja warstwa najwyższa, uprzywilejowana, warstwa hermetyczna przedstawiona negatywnie; cenili sobie tytuły, pragnęli bogactwa; zawiązywali związki małżeńskie tylko dla wzbogacenia się; zachowywali się sztucznie, nienaturalnie; większość z nich przejawiała postawy narcystyczne, np. Łęcka i Starski; realizowali ideały pozytywistyczne np. pracy organicznej i pracy u podstaw powierzchownie, żeby ukazać się w lepszym świetle; urządzali zbiórki, pomagali na pokaz; byli zapatrzeni w siebie, byli egoistami; pogardzali niższymi warstwami; byli megalomanami, wierzyli w swoją potęgę, wywyższali się; nie pracowali, pasożytowali na niższych warstwach,

spowalniani rozvvój kraju; Negatywne postacie z arystokracji: Tomasz Łęcki, Kazimierz Starski, kłzeszowscy, Izabela Łęcka. pozytywne postacie z atystokracji: prezesowa Zasławska i Julian Ochocki. Inni: Ewelina Janocka, Felicja Janocka, hrabina Joanna Karolowa, książę. Arystokracja a ideały pozytywistyczne: nie byli w stanie się dopasować, żyli dawnymi stosunkami społecznymi, pozornie starali się realizować te ideały, ale było to powierzchowne i mało efektywne, ro...