Lalka-PRUS - M.G PDF

Preview

Summary

LALKA - BOLESŁAW PRUS1ło epokiLalka ukazywała się w warszawskim Kurierze Codziennym w zaborze rosyjskim w czasach popowstaniowych, a więc w okresie wzmożonej cenzury (stąd np. o powstaniu styczniowym jeden z bohaterów mówi: „piwo, które do dziś dnia pijemy”). Taki sposób pisania Lalki – w odcinkach ...

Description

LALKA - BOLESŁAW PRUS 1.Tło epoki Lalka ukazywała się w warszawskim Kurierze Codziennym w zaborze rosyjskim w czasach popowstaniowych, a więc w okresie wzmożonej cenzury (stąd np. o powstaniu styczniowym jeden z bohaterów mówi: „piwo, które do dziś dnia pijemy”). Taki sposób pisania Lalki – w odcinkach – nie pozostał bez wpływu na treść, a Prus na bieżąco nawiązywał do aktualnych wydarzeń (które można odnaleźć też w wielotomowych Kronikach) i bieżących kwestii społecznych.

2.Gatunek Lalka, jak na dziewiętnastowieczny utwór przystało jest powieścią; Co takiego szczególnego jest w dziele Prusa?  Dwugłos narracyjny: mamy typowego narratora auktorialnego, ale pojawia się jeszcze jeden narrator pierwszoosobowy, który ujawnia się w pamiętniku Rzeckiego. Dzięki temu wydarzenia ukazywane są z różnych punktów widzenia. Prus w ten sposób dąży do pełnej obiektywizacji zdarzeń.  Kompozycja otwarta: niejasne są ostatnie wydarzenia i los głównego bohatera.  Psychologizacja bohaterów: kluczowym aspektem postaci staje się związek między ich psychiką a działaniem. O Lalce mówi się, że jest powieścią panoramiczną, ponieważ kreśli obraz całego społeczeństwa na tle epoki.

3.Tytuł  Powieść nosi tytuł Lalka dzięki epizodowi, w którym baronowa Krzeszowska podaje do sądu panią Stawską – właśnie za kradzież porcelanowej lalki. Jak pamiętamy, lalkę baronowej stłukła służąca, a lalkę Heluni Stawskiej kupiono w sklepie Wokulskiego, co zostało dowiedzione w procesie. Proces ten wplótł Prus w akcję powieści, a impulsem do tego był rzeczywisty proces o lalkę, jaki odbywał się Warszawie.  Początkowo powieść miała nosić tytuł Trzy pokolenia – co, być może, ułatwiłoby zrozumienie idei utworu. Pozostała jednak Lalka i wiele osób (w tym Świętochowski) uważało, że lalka to określenie Izabeli Łęckiej – kobiety ładnej, ale pustej. Można tak odbierać ten tytuł, ale nie należy zapominać o intencji samego autora.

4.Czas i miejsce akcji  Akcja rozgrywa się w latach 1878–1879, ale dzięki Pamiętnikowi starego subiekta przedakcja sięga roku 1837.  Głównym miejscem akcji jest Warszawa, którą określa się często jako kolejnego i bardzo ważnego bohatera powieści. W tekście pojawia się wiele nazw ulic i miejsc, między innymi: Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat, Karowa, Tamka, Powiśle… Powieść jest tak realistyczna, że mieszkańcy Warszawy na jednej z kamienic umieścili tablicę pamiątkową, która głosiła, gdzie mieszkał Ignacy Rzecki. Niektóre epizody przenoszą akcję do Paryża i Zasławka, a Rzecki w swoim pamiętniku powraca do wydarzeń na Węgrzech.

5.Plan powieści  Powrót Wokulskiego do Warszawy z ogromnym majątkiem.  Starania o Izabelę: duże datki na dobroczynność, wykupienie weksli Łęckiego itp.  Kwesta w kościele i zaproszenie do hrabiny Karolowej.

 Wyścigi konne – przekazanie przez Wokulskiego wygranej na ręce Izabeli z przeznaczeniem na działalność charytatywną.  Wizyty u Łęckich.  Kupienie kamienicy Łęckich przez Wokulskiego.  Wyjazd do Paryża – spotkanie z Suzinem i plany wspólnych interesów, poznanie Geista – niedocenianego naukowca.  Załamanie psychiczne pokonane dzięki zaproszeniu do Zasławka.  Starania o wzajemność Izabeli.  Zgoda Łęckiej na małżeństwo.  Rozmowa Izabeli ze Starskim – dowód ich romansu.  Próba samobójcza załamanego Wokulskiego.  Apatia i zniknięcie bohatera.  Pogłoski o wysadzeniu się Wokulskiego w ruinach zamku w Zasławiu.  Śmierć Rzeckiego, wstąpienie Izabeli do klasztoru.

6.Retrospekcje  Dzieciństwo Ignacego Rzeckiego spędzone na warszawskim Starym Mieście, wspomnienie o ojcu, który był żołnierzem napoleońskim.  Praca młodego Rzeckiego w sklepie Jana Mincla.  Udział Rzeckiego i jego przyjaciela Augusta Katza w Wiośnie Ludów na Węgrzech.  Samobójcza śmierć Katza.  Wspomnienia dotyczące losów Wokulskiego przed 1878 rokiem: praca u Hopfera, nauka w Szkole Głównej, udział w powstaniu, zesłanie, po powrocie praca w sklepie Mincla i małżeństwo z Małgorzatą Minclową, ujrzenie Izabeli w teatrze, pomnożenie odziedziczonego po żonie majątku na dostawach wojskowych. Nowy świat nie respektował pięknej, aczkolwiek naiwnej wiary Rzeckiego w gwiazdę Napoleona. Drwił i szydził z tych, którzy zamknięci w swoim środowisku nie umieli dotrzymać mu kroku. Z tego też względu Lalkę określa się jako powieść „o straconych złudzeniach”, manifestuje ona głębokie rozczarowanie pisarza współczesnym mu społeczeństwem, które dystansowało się wobec nowoczesnych idei pozytywistycznych.

7.Lalka to powieść o…  Trzech pokoleniach idealistów. Pierwotnie powieść miała nosić tytuł Trzy pokolenia i udowodnić tym samym bankructwo ideologii romantycznej i pozytywistycznej wobec rodzącego się wieku kapitalizmu.  Polskim społeczeństwie, powieść-panorama, która prezentuje przekrój społeczny, drobiazgowo charakteryzuje poszczególne warstwy: arystokrację, mieszczaństwo, biedotę miejską.  Warszawie – miasto zostało opisane z zachowaniem topografii. Wraz z bohaterami wędrujemy po Krakowskim Przedmieściu, Powiślu, spacerujemy w Łazienkach, oglądamy autentyczne wystawy sklepowe, bierzemy udział w kwestach, balach, spektaklach, które naprawdę miały miejsce.  Miłości kupca do arystokratki, miłości wielkiej, namiętnej, niespełnionej, tragicznej… wykreowanej według wszelkich romantycznych konwencji.  Awansie społecznym, książka o historii niezbyt zamożnego chłopca, który dzięki własnemu uporowi, pracowitości, konsekwencji w działaniu, sprytowi, operatywności czy niekiedy nawet wyrachowaniu dochodzi do wielkiego majątku otwierającego drzwi arystokratycznych salonów.

8.Najważniejsi bohaterowie  Stanisław Wokulski Główny bohater utworu. Urodzony w 1832 roku, w epoce romantyzmu, żyje pomiędzy epokami, łącząc w sobie cechy romantyczne i pozytywistyczne. Naukowiec, patriota,













 





powstaniec styczniowy, potem nieszczęśliwie zakochany w arystokratce Izabeli Łęckiej, co prowadzi go do życiowej klęski. Jedna z najciekawszych, najbardziej skomplikowanych postaci w literaturze polskiej. Izabela Łęcka Ukochana Wokulskiego; zubożała arystokratka o nieprzeciętnej urodzie, lecz duszy typowej dla swej sfery. „Wszystko w niej było oryginalne i doskonałe. Wzrost więcej niż średni, bardzo kształtna figura, bujne włosy blond z odcieniem popielatym, nosek prosty, usta trochę odchylone, zęby perłowe, ręce i stopy modelowe. Szczególne wrażenie robiły jej oczy, niekiedy ciemne i rozmarzone, niekiedy pełne iskier wesołości, czasem jasnoniebieskie i zimne jak lód” – czytamy. „Nawet niegłupia i niezła w gruncie rzeczy, tylko… taka jak tysiące innych z jej sfery” – mówi o niej Ochocki. Ignacy Rzecki Stary kawaler zajmujący się sklepem Wokulskiego, człowiek może niezbyt zaradny życiowo, lecz będący uosobieniem uczciwości i pracowitości, które wpojono mu jeszcze w sklepie Mincla. Polityczny marzyciel, wierzący w Napoleona, patriota biorący udział w Wiośnie Ludów w 1848 roku. Serdeczny przyjaciel Wokulskiego. Helena Stawska Młoda kobieta, której mąż uciekł za granicę, musi sama zadbać o matkę i córeczkę Helunię. Pracowita, piękna i cnotliwa, jest obiektem ukrywanej adoracji Rzeckiego, który bezskutecznie chciałby z nią ożenić Wokulskiego. Oskarżona przez Krzeszowską o kradzież lalki. Tomasz Łęcki Zubożały arystokrata, ojciec ukochanej Wokulskiego. Stracił niemal cały majątek, ale nie zmienia trybu życia i wysokiego mniemania o sobie. Prezesowa Zasławska Właścicielka Zasławia, który jest idealnie prowadzonym majątkiem. Mimo podeszłego wieku zainteresowana światem, mądra, tolerancyjna. Życzliwa dla Wokulskiego, z którego stryjem łączyła ją przed laty gorąca miłość. Julian Ochocki Młody arystokrata spokrewniony z Łęckimi, uważany za dziwaka ze względu na wielką fascynację nauką; marzy o zbudowaniu machiny latającej. Kazimierz Starski Cyniczny uwodziciel ceniący w życiu jedynie pieniądze; romansuje z Izabelą. Szuman Lekarz przyjaźniący się z Wokulskim, przed laty próbował popełnić samobójstwo po śmierci narzeczonej. Henryk Szlangbaum Żyd, z którym Wokulski zaprzyjaźnił się podczas wspólnego zesłania po powstaniu styczniowym. Szlangbaum pragnął zasymilować się z polskim społeczeństwem, ale napotkał na tej drodze duże trudności. Nie mógł znaleźć pracy wśród Polaków, traktowany był z niechęcią. Wokulski pomógł mu, a w zakończeniu powieści Szlangbaum kupił od Stacha sklep i przejął inne jego interesy. Skojarz Wokulski niejednokrotnie przypomina Gustawa z IV części Dziadów, tragicznego kochanka Maryli, tak samo bowiem jak bohater Mickiewicza doznaje goryczy, upokorzenia, zawodu. Miłość staje się jego jedyną obsesją, porażającą siłą, która niszczy go stopniowo i konsekwentnie, doprowadzając w rezultacie do próby samobójstwa.

LALKA TO:  Powieść realistyczna Istotę powieści realistycznej określa Stendhal, zwracając uwagę na fakt, że powieść powinna przede wszystkim odtwarzać rzeczywistość z fotograficzną dokładnością, przedstawiać wydarzenia, które ewentualnie mogłyby mieć miejsce.

 Kompozycja otwarta – to taka, którą cechują luźne związki, a nawet luki pomiędzy elementami, np. brak powiązania przyczynowo-skutkowego, niewyjaśniony finał, fragmentaryczność świata przedstawionego. Można je znaleźć już w dramacie romantycznym.

9.Tematy, z którymi można powiązać Lalkę        

idealizm, marzenia, miasto, miłość i szaleństwo, kapitalizm, metafizyka, codzienność, świat jako teatr, powieść realizmu krytycznego....