Ludzie Bezdomni - omówienie PDF

Preview

Summary

Ludzie Bezdomni - omówienie, streszczenie, bohaterowie...

Description

Symbole w „Ludziach bezdomnych” Stefana Żeromskiego Wenus z Milo i Rybak to symbole dwóch zupełnie różnych aspektów rzeczywistości. Rzeźba Wenus z Milo , którą ogląda Judym w Luwrze, uosabia: - urodę świata, to wszystko, co w nim piękne, kruche, delikatne. jest znakiem proporcji, ładu, harmonii i miłości. Obraz Puvis de Chavannes'a "Ubogi rybak" stanowi jej całkowite przeciwieństwo. Symbolizuje: - nędzę, poniżenie, krzywdę, cierpienie. Symbolika tych dwóch rekwizytów jest wszechobecna w powieści. Funkcjonuje przede wszystkim w sposobie prezentacji świata przedstawionego. Rzeczywistość powieściowa na prawach kontrastu odsłania prawdę o urodzie świata i jego nędzy. Lekkim, nieco ironicznym ujęciom wytwornego życia towarzyszą drapieżne, naturalistyczne obrazy ludzkiej biedy. Tak jest w każdej prezentowanej przez autora przestrzeni: 1. wytworne piękno starego Paryża zderzone zostało z opisem przytułku dla bezdomnych, 2. wykwintny warszawski salon doktora Czernisza kontrastuje z realiarni ulicy Ciepłej i Krochmalnej, 3. luksusowemu "uzdrowisku" w Cisach, zaspokajającemu wszelkie kaprysy wybrednych dam, przeciwstawia autor odpychającą nędzę czworaków chłopskich, 4. z bogatym apartamentem dyrektora Kalinowicza zestawione są "śmierdzące nory” górników. Kontrast środowisk, tak silnie wyeksponowany w powieści, przygotowuje zatem fundament dla mającego się rozegrać dramatu Tomasza Judyma, wystawionego na ryzykowną próbę kuszenia (Wenus czy Rybak) Wenus z Milo i Rybak to także symbole uczuć, które będą walczyć ze sobą przez całe jego życie. W efekcie żadne z nich nie zwycięży, mimo że bohater podejmie decyzję. Znakiem wewnętrznych zmagań stanie się kolejny rekwizyt o randze symbolu: rozdarta sosna - z jednej strony obumarła, z drugiej resztką korzeni trzymająca się jeszcze ziemi. Ma uosabiać rezygnację z takich wartości jak miłość, szczęście rodzinne, dostatek - na rzecz czynienia pożytku społecznego.

Tomasz Judym

Dlaczego postać Judyma jest kontrowersyjna? Bohater Ludzi bezdomnych należy do tej części inteligencji polskiej, która czuła się winna zajmowania — dzięki swemu wykształceniu — uprzywilejowanej pozycji. Nawet awans społeczny nie oddzielił go od środowiska, z którego się wywodził, w świadomości jego stale tkwiła myśl o robotniczym pochodzeniu. Na zawsze pozostał Tomkiem z Krochmalnej. Pochodzenie dało mu świadomość niesprawiedliwości społecznej i krzywdy ludzkiej, z którą walka stała się sensem jego pracy i życia. Dlatego jako młody i pełen ideałów lekarz próbował zmienić otaczającą go rzeczywistość, działając w myśl pozytywistycznego hasła pomocy najuboższym. Praca lekarza, według niego, powinna być nie tylko walką ze śmiercią, ale też powołaniem i funkcją społeczną, co miało odzwierciedlać się w walce o lepsze warunki pracy i życia dla robotników i chłopów. Bycie lekarzem nie powinno stać się pogonią za pieniądzem. Bohater w imię tych zasad zrezygnował z wartości materialnych, które łatwo mógłby zdobyć jako lekarz. Ale Judyma nie można bezkrytycznie uznać za szlachetnego idealistę. Bohater przeszedł etap kuszenia — kusiło go najpierw bogactwo, potem wizja domu i rodziny... Judym wstydził się nędzy rodziny brata Wiktora, dał się uwieść Natalii. Okazał się też egoistą, odrzucając miłość Joasi. Nie wziął bowiem pod uwagę jej uczuć, podejmując decyzję o oddaniu się pracy społecznej. Judym stopniowo dojrzewał do swojej misji. Najpierw były to szczytne hasła nieokrzesanego, porywczego młodzieńca, potem jego decyzje stawały się coraz bardziej świadome i wypływały z głębi duszy. Kolejne wydarzenia — wizyta u kobiety chorej na gruźlicę, samobójstwo Korzeckiego — potwierdzają znikomość ludzkiego życia i utwierdzają w bohaterze potrzebę poświęcenia się dla innych ludzi. Oddanie się pracy nie wypływa już jedynie z poczucia obowiązku i młodzieńczego entuzjazmu.

Dlaczego Judym przegrywa... Jako działacz społeczny? Judym czuje piętno pochodzenia społecznego. Czuje, że dzięki wykształceniu jest kimś lepszym i że jego obowiązkiem jest pomóc ludziom z niższych warstw społeczeństwa. Postać doktora to mieszanina pięknych intencji i zamiarów z samotnym, nieudolnym, nieefektywnym działaniem. Bohater już podczas rozmowy z lekarzami w domu doktora Czernisza nie używa racjonalnych, konkretnych argumentów, nie umie być rzeczowy. Wręcz przeciwnie — zbytnio angażuje się osobiście, ujawnia swoją psychiczną słabość i poczucie winy, swój kompleks pochodzenia społecznego. To jest jeden z powodów tego, że jego współpracownicy nie traktują go zbyt poważnie. Judym kieruje się emocjami, a nie rozsądkiem — dla lekarzy nie jest więc partnerem do dyskusji, ale rozhisteryzowanym fanatykiem idei poprawy losu biedoty.

Jako osoba prywatna? Podejmując decyzję o poświęceniu się pracy, skazuje się na samotność. A samotna walka nie jest łatwa. Być może, nigdy nie będzie szczęśliwy, bo wyrzeka się części swej duszy. Symbolem tego jest przepołowiona sosna, której jedna strona jest całkowicie obumarła, druga trzyma się korzeniem skarpy. To właśnie ta część jego duszy, tęskniąca za miłością, rodziną i szczęściem prywatnym, obumarła. Judym wybrał dobro innych ludzi. To drugie jest dla niego ważniejsze.

Jaki to typ bohatera? Romantyk, idealista — wierzył w możliwość pokonania zła, złagodzenia krzywd społecznych. Doktor Tomasz kieruje się uczuciem, nie umie realnie patrzeć na rzeczywistość, pragnie sam dokonać rzeczy niemożliwej. Judym bierze odpowiedzialność za losy innych ludzi.

Altruista, szlachetny i bezkompromisowy społecznik — młody lekarz bez reszty poświęca się swoim ideom pomocy ludziom, a za swoje działania nie oczekuje zapłaty. Wszystko, co robi, czyni dla innych, jego szczęście i dobro są nieważne. Cechują go moralny maksymalizm, bezgraniczne oddanie sprawie, w którą wierzy, i pasja społeczna. Nonkonformista — do końca wierzy w głoszone przez siebie ideały, mimo przeszkód stara się wypełnić swoje powołanie. Nie godzi się na żadne ustępstwa, stąd też musi dokonywać tak drastycznych wyborów. Bohater tragiczny — musi wybierać między szczęściem prywatnym a dobrem społecznym. Judym nigdy nie osiągnął stabilizacji życiowej, chociaż miał taką możliwość. Musiał jednak dokonać wyboru spośród dwóch równorzędnych dla niego racji. Bezdomność stała się jego świadomą decyzją.

Egoista — zerwał zaręczyny i w ten sposób skrzywdził kobietę, która go kochała, bo taką decyzję uważał za lepszą — nie wziął pod uwagę jej UczUć.

Co sądzić, co pisać o Tomaszu Judymie? Człowiek związany pewnymi normami moralnymi ciągle staje przed koniecznością wyboru. Ludzie stale muszą wybierać między: dobrem a złem, prawdą a kłamstwem, wiernością a zdradą... W Ludziach bezdomnych Żeromskiego mamy do czynienia z obrazem jednostki wybitnej, idealisty w obliczu konieczności dokonania wyboru pomiędzy miłością i społecznikostwem. Czy cel, który postawił sobie Judym, jest szlachetny? Na pewno tak, gdyż pragnie on lepszych warunków życia dla tej warstwy społecznej, z której pochodzi. Judym poświęca się sprawie do końca — odrzuca Joasię, bo wierzy, że małżeństwo mogłoby ugasić zapał potrzebny do realizacji zadania. Odrzuca szczęście osobiste, sądząc, że ważniejszy jest „dług przeklęty”, który ma do spłacenia wobec swojej klasy społecznej. Ale nie jest to człowiek idealny. Jak każdy popełniał błędy, wahał się. Judym musiał dojrzeć do tego, by świadomie oddać się swej misji bez względu na konsekwencje tej decyzji. Postawa buntu doprowadziła go do samotnej walki z otoczeniem, do bezdomności fizycznej i duchowej. A czy taki sposób walki z całym złem świata ma szansę realizacji? Postać Judyma przypomina tu bohatera romantycznego. Podobnie jak Kordian szuka drogi życiowej i walczy samotnie, bierze odpowiedzialność za losy innych wzorem Konrada z Ili cz. Dziadów. Ale podobnie jak ci bohaterowie przegrywa. W ten sposób ujawnia się dramat szlachetnych jednostek, które w oczach społeczeństwa są maniakami.

Z jakimi bohaterami można zestawić Tomasza Judyma? Podobni do Judyma: idealiści: Rzecki, Ochocki (Lalka), Stasia Bozowska (Siłaczka);

bohaterowie samotni, bo nierozumiani przez otoczenie (wyznający inne zasady): Wokulski i Rzecki (Lalka), Kordian, Konrad (Dziady, cz. III), Lord Jim z powieści Conrada, Mistrz (Mistrz i Małgorzata); wierni zasadom i własnym przekonaniom: dr Rieux (Dżuma), Piotr Cedzyna (Doktor Piotr), Cezary Baryka (Przedwiośnie).

Kontrastowo różni: realiści: mitologiczny Dedal, Kreon (Antygona), Antenor (Odprawa posłów greckich) konformiści rezygnujący z zasad dla kariery: Zenon Ziembiewicz (Granica), Paweł Obarecki (Siłaczka), Julian Sorel (Czerwone i czarne), Zbyszek Dulski (Moralność pani Dulskiej)

bohaterowie pozbawieni zasad i honoru: Dulska (Moralność pani Dulskiej, Starski (Lalka), Edek Tango)

Bezdomność Tytułowi ludzie bezdomni to nie tylko ludzie, którzy nie posiadają własnego domu i nie mają gdzie mieszkać, żyją pod mostem albo na ulicy. Za bezdomnych w tradycyjnym tego słowa znaczeniu możemy uznać paryskich kloszardów i warszawską klasę robotniczą, która mieszka w tak nędznych "mieszkaniach”, że praktycznie nie ma dachu nad głową... Jednak słowo bezdomny w powieści Žeromskiego ma kilka innych znaczeń, metaforyczno-symbolicznych: Bezdomny jest główny bohater powieści, Tomasz Judym. Nie czuje się związany ani z ubogą dzielnicą, z której pochodzi, ani z pięknym Paryżem, ani z rozrywkowymi Cisami. Szuka swojego miejsca, ale ciągle czuje, że to nie to. W końcu decyduje się na służbę idei i rezygnuje z posiadania domu, choć perspektywa stworzenia go z Joasią była bardzo kusząca. Bohater mówi: "Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, która bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam jeden. Žeby obok mnie nikt nie był, nikt mnie nie trzymał". Wiktor, brat Tomasza, jest bezdomny, bo opuszcza rodzinne strony — wyrusza w świat, szukając lepszego życia. Zabiera żonę i dzieci. Narażają się oni wszyscy na niepewność, tułaczkę i poniewierkę. Czy znajdą w końcu spokojny kąt? Bezdomność Wiktora ma podłoże ekonomiczne oraz polityczne. Joasia —jest bezdomna, bo nie ma własnego domu w sensie przenośnym i dosłownym. Jej rodzice zmarli, straciła rodzinny majątek. Mieszkała u wujostwa, ale zdecydowała się na pomieszkiwanie w różnych domach — pracowała jako guwernantka. Marzyła o własnym, choćby najskromniejszym, domu, założeniu rodziny... Tę szansę dał jej Tomasz Judym, a potem brutalnie zniszczył marzenia wrażliwej kobiety. Brat Joasi, Wacław, to także człowiek bezdomny. Nie ma możliwości powrotu do domu, jakim jest ojczyzna. Jego śmierć z dla od Polski jest symbolem bezdomności całego narodu — trudno kraj pod zaborami, który zniknął z mapy Europy, uznać za dom...

W końcu inżynier Korzecki — ten bohater jest bezdomny duchowo — zagubiony ideowo, samotny, nie umie znaleźć sensu życia. Jedyną ucieczką wydawało mu się samobójstwo. Powieść modernistyczna — powieść przeciwstawiająca się pozytywistycznemu realizmowi i naturalizmowi, stawiajaca na indywidualizm i symbolizm. W powieści Žeromskiego znajdziemy fragmenty np. impresjonistyczne i poetycko-symboliczne, np. Dajmonion, Asperges me. Rozdarta sosna. Wazne symbole w powieści to — ma się rozumieć — rozdana sosna oraz dzieła sztuki — posąg Wenus z Milo i Ubogi rybak, obraz Puvis de Chevannesa. Ludzie... składają się z kompozycji scen i scenek, nie można tu raczej mówić o tradycyjnych rozdziałach. Žeromski zastosował również zabieg zwany psychizacją pejzażu — często stany duszy człowieka

przedstawione są analogicznie do stanów przyrody i do aury (np. wiatr, deszcz bohater jest smutny, przygaszony). — wiadomo, że

Przy jakich tematach niezbędny? Trudne wybory wattości i postaw, wierność swoim zasadom: Zwycięzcy i pokonani. Do losów których bohaterów literackich odniósłbyś te określenia?

•

Trud wierności sobie. Rozważania o postawach wybranych bohaterów literackich. Odczytaj i skomentuj sens myśli Josepha Conrada: „Człowiek musi wierzyć w parę prostych pojęć, jeśli chce żyć przyzwoicie”. Rozwiń temat, odnieś się do losów wybranych bohaterów literackich.

Niewłaściwe wybory, fałszywe kroki, błędy. Oceń, jakie były ich konsekwencje w biografii wybranych bohaterów literackich.

Różne postawy wobec świata — tematy dotyczące idealistów, marzycieli, osób walczących o lepszy świat:

•

Indywidualizm — wyraz dumy i wielkości człowieka, przejaw jego pychy, manifestacja inności. Oceń postawy wybranych bohaterów literackich, których nazwałbyś indywidualistami.

„Trzeba śnić cierpliwie w nadziei, że treść się dopełni" (Zbigniew Herbert). Odwołując się do przykładów z literatury, dokonaj prezentacji i sformułuj sąd o marzycielach, o ich walce duchowej i posłannictwie....