Miecz i łuk. Rozważania o rycerzach oraz rycerskości Europy Zachodniej i Japonii PDF

Preview

Summary

Miecz i łuk. Rozważania o rycerzach oraz rycerskości Europy Zachodniej i Japonii Wprowadzenie Od starożytności do średniowiecza... Początki rycerstwa Rycerz, koń i miecz Broń Sztuka wojny Turnieje i krucjaty Rycerskość Zamki => Wojownicy Azji Wschodniej 1 1 5 8 10 12 15 18 19 Czasy sa...

Description

Miecz i łuk. Rozważania o rycerzach oraz rycerskości Europy Zachodniej i Japonii Wprowadzenie Od starożytności do średniowiecza... Początki rycerstwa Rycerz, koń i miecz Broń Sztuka wojny Turnieje i krucjaty Rycerskość Zamki => Wojownicy Azji Wschodniej

1 1 5 8 10 12 15 18 19

Czasy samurajów Rynsztunek samuraja Zbroje i zamki Bushidō

20 22 25 26

Zerówka: 13.06. Egzamin: 20.06, 10:00

Wprowadzenie ● Podział broni ○ Ochronna – zbroje, tarcze. ○ Zaczepna – biała (sieczna, drzewcowa, obuchowa), miotająca. ● Rycerz – osoba zajmująca się walką, należąca do grupy społecznej, zajmującej się walką. ● Etos rycerski – rycerskość, sposób postępowania, normy, wartości, przynależące do warstwy rycerskiej. Styl życia, propagowane wzorce osobowe, ideał. ● „Psychologia wojny”, Leo Murray ○ Skuteczność w realnej walce – 1/6 skuteczności osiąganej podczas ćwiczeń. ○ Reakcje żołnierzy na walkę: uciekanie, zamieranie, fiksacja, walka. ○ Czynniki wpływające na zdolność do walki: negatywnie – strach, awersja przed zabijaniem, zdrowo rozsądkowa kalkulacja. Pozytywnie – honor, osoba dowódcy, wpływ towarzyszy (niekoniecznie pozytywnie), przewaga technologiczna.

Od starożytności do średniowiecza... ● Zachodni sposób prowadzenia wojny opiera się na przewadze technologicznej, a nie liczebnej; dyscyplina; dążenie do wyeliminowania siły żywej przeciwnika; starcia wręcz; walne bitwy. 1

● Przez większość czasu – przewaga piechoty. Pierwotnie konie używane do rydwanów (m.in. Egipt) – mobilność, ale potrzebny równy teren. ● Grecja ○ Mykeny. Zbroja z Dendry (XV w. p.n.e., z płatów brązu, od spodu pokryta skórą). Mykeńskie miecze: dość długie (60-70 cm), broń kolna. Podstawowa broń zaczepna: włócznia. Tarcze plecione z wikliny (lub z drewna), pokrywane skórą. ○ W VIII w. narodziła się kultura polis – miast-państw. ○ Pojawiła się ciężkozbrojna piechota walcząca w falandze – hoplici (wolni chłopi, musieli sami się wyposażać). Falanga liczyła zwykle 4 do 8 szeregów (spartańska – 6 szeregów). ○ Armia dzieliła się na dywizje, dywizje dzieliły się na kompanie (lochos). Każda kompania miała dowódcę. W państwach demokratycznych wybierano generała (strategos). ○ Brązowe zbroje i żelazna broń zaczepna. ○ Duże, ciężkie (8 kg) tarcze z drewna, obciągane skórą. Ważne również hełmy i nagolennice. Hełmy: koryncki (dobrze chronił głowę, ale brak otworów na uszy), attycki (otwarta twarz, ruchome policzki), beocki (otwarty, często używany przez kawalerzystów). ○ Zbroja atlety, kirys torsowy – odwzorowanie mięśni atlety. ○ W starożytnej Grecji używano już kawalerii – zarezerwowana dla elity, arystokracji. Ale brak prestiżu. ○ Istniały również oddziały pomocnicze lżej uzbrojone, z łukami, procami. ○ Podczas wojen między polis umawiano się na bitwę na konkretnym terenie w konkretnym czasie. ○ Później rosnąca rola fortyfikacji, floty. ○ Walka włócznią – zwykle znad tarczy. ○ Włócznia – dory. Broń krótka: xiphos (miecz ok. 0,5 m), kopis i machaira. ○ Zbroja linothorax upowszechniła się pod koniec epoki klasycznej, wykonana z kilku warstw płótna lub skóry. Używana przez wojska Aleksandra. ● Macedonia ○ Nowy typ falangi – 16 rzędów. ○ Batalion (syntagma) – 256 ludzi: 16 kolumn po 16 żołnierzy. 32 bataliony – skrzydło (keras), 8000 ludzi. 2 skrzydła – falanga. Dowódca (strategos). ○ Hetairoi – kawaleria, „towarzysze”, podzielona na 8 szwadronów – 1700. Wzrost znaczenia. ○ Sarissa – długa włócznia. Tarcze mniejsze, zawieszane na pasie. Często brak zbroi. ○ Zamysł polityczny. ● Ethos wojownika w starożytnej Grecji ○ Ethos

2

○

○ ○

○

➢ Obowiązujący w jakiejś społeczności zbiór ideałów – postulowanych i realizowanych – uwidaczniający wartości danej grupy i wpływający na jej styl życia. ➢ Wśród wojowników różnych miejsc i epok istniał zwykle specyficzny ethos zarezerwowany dla osób toczących walkę. ➢ Ethos wojownika – zespół zasad, którymi powinien kierować się wojownik w życiu cywilnym i wojskowym. Eposy Homera – wzór cnót wojownika: dworskość, rycerskość ➢ genealogia – pochodzenie od szlachetnych przodków; ➢ piękno ciała, muskulatura, sprawność i siła; ➢ odwaga, dążność do współzawodnictwa; ➢ umiejętności sportowe oprócz czysto bojowych; ➢ otwarta walka wręcz, pojedynek; ➢ dbałość o cześć i sławę; ➢ ogłada i piękna mowa; ➢ szczodrość i gościnność; ➢ utrzymanie: ziemia i wyprawy wojenne. Zasady ogólne: oszczędzenie ukorzonego, zezwolenie na pochowanie zwłok wroga, szanowanie posła. Arystoteles – ideał człowieka „słusznie dumnego” („wielkoduszny”) – megalopsychos ➢ ten, kto uważa siebie za godnego rzeczy wielkich i kto istotnie na nie zasługuje; ➢ wolne ruchy – na niczym mu nie zależy; spokój opanowanie; ➢ rozwój intelektu obok piękna i siły ciała. Sparta ➢ społeczeństwo zmilitaryzowane – każdy obywatel jest wojownikiem; jedyne godne zajęcia – wojowanie; ➢ niezwykła dbałość o sprawność fizyczną (obowiązywała także kobiety); ➢ brak dbałości o wygląd i urodę; ➢ kolektywizm – wspólne posiłki, spędzanie wolnego czasu, wychowywanie dzieci męskich od 7 roku życia; ➢ surowość obyczajów – milczący i poważny charakter; ➢ totalitaryzm – kontrola ze strony państwa, zakaz podróży i posiadania kruszców.

● Rzym ○ Przejście falangi do legionu – większa mobilność. ○ Czasy republiki: 4 legiony po 4200 ludzi. ○ Rodzaje legionów: ➢ hastati (młodzi, niedoświadczeni; miecze, oszczepy), ➢ principes (trzon armii, doświadczeni, najlepiej uzbrojeni), ➢ triarii (rezerwa, walczyli tylko w ostateczności; starsi, uzbrojeni we włócznie); 3

➢ lekkozbrojni: velites. ○ Legion składał się z 60 centurii. 2 centurie tworzyły manipuł. ○ Każdy legion miał 300 kawalerzystów (ekwici). Elita, nieco poniżej senatorów. Z czasem kawaleria rekrutowana z barbarzyńców, lepiej radzących sobie z końmi. ○ Miecz – gladius (krótki, kolny). Włócznia – hasta. Oszczep – pilum. ○ Reformy Mariusza – II w. p.n.e. ➢ Zawodowa armia rekrutowana z ochotników. ➢ Ujednolicone uzbrojenie. ➢ Zamiast manipułu pojawia się kohorta. Legion liczy ok. 5000 ludzi, składa się z 10 kohort. Kohorta składa się z 3 manipułów – ok. 480 żołnierzy. Każdy legion ma oddział kawalerii. ➢ Legionem dowodzi legat. ➢ Cohors praetoria – gwardia cesarzy. ○ Testudo – formacja żółwia. ○ Najbardziej typowa zbroja – kolczuga (wynaleziona prawdopodobnie przez Celtów). ○ Legioniści nosili miecze u prawego boku (po lewej tarcza i sztylet). Centurioni (oficerowie) nosili miecze po lewej i pióropusze w poprzek. ○ Lorica segmentata (I w. n.e.) – zbroja z folg (pasków metalu łączonych rzemykami). Lżejsza od kolczugi (ok. 8 kg), wygodniejsza. Zbroja gwardii pretoriańskiej i wybranych legionów. ○ Hełm galijski. Dzwon, policzki, nakarczek. ○ Z czasem miecze dłuższe (spatha), najpierw w kawalerii. Rękojeści drewniane, brak wyraźnego jelca. ○ Początkowo wszyscy obywatele Rzymu mogli być powołani do armii – każdy obywatel był także żołnierzem; społeczeństwo zmilitaryzowane. ○ Z czasem wojsko przekształciło się w armię zawodową – żołnierzeprofesjonaliści, dumni z osiągnięć Rzymu, ale stanowiący mniejszość społeczeństwa, służący dla żołdu i innych korzyści, takich jak uzyskanie obywatelstwa czy ziemi. ○ Od ekspansji do obrony ➢ wyszkolenie, dyscyplina, odwaga; ➢ silna identyfikacja z własnym oddziałem i całym legionem; ➢ nagrody za męstwo – ordery i wieńce, publiczne wręczanie nagród; ➢ za złamanie dyscypliny kary – zatłuczenie kijami, dziesiątkowanie; degradacja. ○ Traktaty wojskowe – Wegecjusz: Epitoma rei militaris – IV w. Si vis pacem, para bellum (Chcesz pokoju, szykuj się do wojny). ○ Późne państwo rzymskie – armia liczyła 500 tys. ● Germanie ○ W okresie Wędrówek Ludów – każdy mężczyzna był wojownikiem. ○ Król był przede wszystkim wodzem wojowników. ○ Z czasem wokół króla/wodza zaczęła się kształtować drużyna – profesjonalni wojownicy (Comitatus). 4

○ Armię zwoływano na wiosnę. ○ Każdy sam musiał się wyposażyć. ○ W wieku około 15 lat młodzieńcowi wręczano broń (włócznię) – stawał się pełnoprawnym członkiem plemienia. ○ Seneka: „trudno o ludzi bardziej zapalczywych i do walki skłonnych jak oni, którzy pośród walki się rodzą i w niej żyją, obojętni na wszelkie inne zajęcia” ➢ Przyzwyczajeni do zimna i głodu. ➢ Odważni, dzielni, silni i wysocy. ➢ Wrażliwość na punkcie honoru – krwawa zemsta. ➢ Rywalizacja. ➢ Utrata tarczy niezwykłą hańbą, zhańbienie mogło być przyczyną samobójstwa. ➢ Pogarda dla innych zajęć niż rzemiosło wojenne. ➢ Wierność względem wodza. ➢ Hojność i gościnność. ○ Tacyt: „Lenistwem nawet i gnuśnością wydaje się im w pocie czoła tego się dorabiać, co można krwią zdobyć”. ○ Podczas bitew wszystko dozwolone, mordowanie jeńców normalne. ○ Strona zwycięska zostaje na polu bitwy. ○ Konie zwykle służyły głównie jako środek transportu, walka pieszo. ○ Germanie dzielili się na wiele plemion, ale mieli świadomość pewnej wspólnoty kulturowej. ○ Posługiwali się podobnym językiem. ○ Podobna struktura społeczna i polityczna; główną rolę odgrywał ting – wiec. ○ Honor – obowiązek zemsty; główszczyzna i nawiązka. ○ Król – gwarant pomyślności ludu. ○ Wyprawy wojenne w celu zdobycia łupów – król obdarowuje swoich drużynników. ○ Początkowo ustawiano się do walki rodami, z czasem oddziałami – dziesiątkami, setkami, tysiącami. ○ Organizacja i taktyka Germanów nie miała (początkowo) porównania z rzymską sztuką wojenną. ○ Broń zaczepna o porównywalnej jakości, jednak niewielu Germanów nosiło jakiekolwiek zbroje. ○ Główna różnica: idea: plemię = armia, każdy wolny mężczyzna jest wojownikiem, a wojna i wojowanie to sposób życia. ○ Formowano linię albo klin i rzucano się do ataku. ○ Gdy posiadano konnicę, mogła próbować okrążyć przeciwnika. ○ Bitwę rozpoczynano od ostrzału i rzutów oszczepów i toporków. ○ Gdy atak się nie powiódł, armia szła w rozsypkę.

Początki rycerstwa ● Wikingowie ○ Lud germański. ○ Wojna naturalnym powołaniem wolnego człowieka. 5

○ Wolni mężczyźni mieli prawo i obowiązek posiadać broń; na broń składano przysięgi. ○ Honor, obowiązek zemsty. ○ Rywalizacja. ○ Hojność i gościnność. ○ Mądrość i krasomówstwo. ○ Wikingowie mieli opinię nieustraszonych wojowników. ○ W religiii ślady wysokiej waloryzacji czynu zbrojnego: wielu bogów powiązanych ze sferą wojenną, specjalne miejsce w zaświatach dla poległych w boju. ○ Zorganizowane siły, a nie chaotyczne grupy. ○ Żądza sławy i łupów. ○ Główna przewaga – zaskoczenie; mobilność. ○ Wojownicy złączeni więzami personalnymi – walka dla wybranego wodza, konkretnego przywódcy o ugruntowanej renomie wojownika. ○ Braterstwo – wspólnota: lid (też: hird; drużyna), felag (rodzaj przedsiębiorstwa). ○ Trudno określić liczebność wojsk. ○ Zwiad konny, podstępy, ataki z zaskoczenia, umiejętność oblegania miast – podkopy, machiny oblężnicze (wieże, tarany, katapulty, balisty). Np. obóz wojskowy w Trelleborgu. ○ Edda poetycka, Havamal (Pieśń Najwyższego). ● Broń wczesnośredniowieczna ○ Upadek metalurgii po upadku Rzymu. Nieliczni wojownicy germańscy byli opancerzeni. ○ Podstawowa broń: włócznia/oszczep i tarcza. Ale miecze cieszyły się większym szacunkiem, nadawano im imiona. ○ Miecze wczesnośredniowieczne – dłuższe, zaokrąglony sztych (cięcie, nie pchnięcie; jak celtyckie, nie rzymskie). Ale w mieczach Wikingów ostry sztych (przebijanie kolczugi). ○ Sax – nóż, typowa broń germańska poza włócznią, długość nawet do 0,5 m. Użyteczny przy formacji mur tarcz (falanga). ○ Damast skuwany (inaczej: dziwer; nie mylić ze stalą damasceńską) – wielokrotnie przekuwane płytki z metalu o różnych właściwościach (miękkie żelazo i twarda stal) – lepsze właściwości, charakterystyczny wzór. Broń prestiżowa. Potrzebne dwukrotnie więcej materiału. ○ Popularną bronią topór: wymagał mniej materiału niż miecz, uniwersalne narzędzie. Francisca – toporek do rzucania. Topór duński – na długim stylisku, dwuręczny. ○ Angon – oszczep typowy dla Franków (długie żeleźdźce, grot z zadziorami). ○ Langsax – między nożem a mieczem: wymiary miecza, ale jednosieczny, z decentrycznym sztychem („protopałasz/protoszabla”). ○ Tarcza – z trzech warstw drewna. Umbo – metalowy guz na środku. Za Wilhelma Zdobywcy – migdałowa tarcza. ○ Łuk we wczesnym średniowieczu – normalna, szanowana broń. Łuki proste, 1,9-2 m, brak rogowych końcówek gryfów. ● Cesarstwo Franków 6

○ Karol Wielki – syn Pepina Małego, wnuk Karola Młota (majordoma Merowingów, który w 732 pokonał Arabów pod Poitiers). 771 – doszedł do władzy, 800 – cesarz. ○ Renesans karoliński (trivium i quadrivium, minuskuła karolińska, inspiracje antyczne i germańskie). ○ Ekspansja. ○ Nowy podział administracyjny – hrabstwa i marchie (na obrzeżach). Hrabiowie i margrabiowie, więzy personalne. ○ Kontakt z poddanymi – pola majowe: przysięgi. ○ Drużyny możnych i poborowi – 1 wojownik z 4 łanów. ○ Sojusz tronu i ołtarza (Frankowie schrystianizowani od V w.). ○ Mesjanizm frankijski. ○ „Oto nasze zadanie: na zewnątrz bronić z mieczem w ręku i z pomocą Bożą świętego Kościoła Chrystusowego od najazdów pogan i zniszczenia przez niewiernych, wewnątrz zaś bronić treści wiary katolickiej”. ○ Donacja Konstantyna (papież zwierzchnikiem chrześcijan na Zachodzie; fałszerstwo). ○ Podstawą piechota, konnica rośnie w siłę. ○ Strzemię – rozpowszechnienie w VIII-IX w. (przywiezione przez Awarów). ○ Włócznia ze skrzydełkami. ● Feudalizm ○ Stosunki społeczne, polityczne, administracyjne, ekonomiczne i militarne oparte na więzi osobistej łączącej zwierzchnika i poddanego na zasadzie podległości, ale i wzajemnych usług. ○ Połączenie lenna z wasalatem. ○ Rozbicie władzy centralnej. ○ Ideologia podkreślająca wartość wierności i służby. ○ Rycerstwo jako zawód i ethos. ○ Zamki prywatne. ○ Połączenie tradycji: ➢ rzymskich: komendacja, beneficjum, immunitet, bucellarii. ➢ germańskich: mundium, drużyna, kult walki, przekazywanie broni młodzieńcowi (=> pasowanie na rycerza). ○ Bucellarii – prywatne wojska, zawodowi najemnicy służący za żołd. ○ Komendacja – oddanie się pod opiekę możnego przez chłopów lub wojowników; ci ostatni podlegali mundium – opiece i władzy seniora. ○ Zbrojnych nazywano wasalami. ● Hołd ○ Hołd (homagium) – zawiązanie stosunku wasalnego. ○ Komendujący się (wasal) klękał przed seniorem i wkładał swoje złożone dłonie w jego dłonie (=> gest modlitwy), następnie senior podnosił go z kolan i całował w usta na znak pokoju. ○ Więź osobista i dożywotnia. ○ Obustronne korzyści ➢ Opieka, ochrona, utrzymanie, pomoc wojskowa ze strony seniora. 7

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

➢ Wierność, służba, rada, pomoc militarna i finansowa (w przypadku wypraw krzyżowych, niewoli seniora, ceremonii pasowania na rycerza najstarszego syna seniora, posagu najstarszej córki seniora) ze strony wasala. Społeczeństwo oparte na umowie zamiast na więzach krwi. Wasal miał seniora, ale i swoich własnych wasali. Można było mieć więcej niż jednego seniora. Potrzeba hołdu nadrzędnego (homagium ligium). Beneficjum – nadanie ziemi. Lenno (feudum) – warunkowe beneficjum: dożywotne nadanie ziemi w zamian za służbę wojskową. Powiązanie nadania lenna z hołdem. Po ceremonii hołdu następowała inwestytura – uroczyste nadanie lenna. Immunitet – przywilej wyłączający terytoria lenników spod władzy urzędników królewskich. Dzięki niemu lennicy króla w imieniu władcy formalnie sprawowali władzę administracyjną, sądowniczą i skarbową nad swoimi poddanymi. Drabina feudalna: król (najwyższy senior) => wasale królewscy (seniorzy) => wasale II stopnia (panowie feudalni) => chłopi.

● Wpływ chrześcijaństwa ○ Trzy stany: oratores, bellatores, laboratores. ○ Kościół starał się kontrolować rycerstwo poprzez narzucanie mu swojej ideologii. ○ Wspólne pochodzenie możnych i kleru; bogactwo. ○ Pierwotne chrześcijaństwo nastawione antywojennie – zabijanie ludzi jest grzechem śmiertelnym; po wprowadzeniu w Rzymie chrześcijaństwa jako religii panującej następowała stopniowa zmiana nastawienia. ○ Augustyn – idea wojny sprawiedliwej – V w. ○ Sakra królewska – święcenie broni i sztandaru. ○ Powoływanie defensores ecclesiae. ○ Najazdy pogan i innowierców: wikingowie, Madziarzy, Arabowie. ○ Walka z niewiernymi i idea krucjatowa – wojownik walczy za chrześcijaństwo, dla poległych otwarte są bramy raju, odpuszczenie grzechów; zrównanie poległych w walce z niewiernymi z męczennikami. ○ Kult świętych: archanioł Michał, św. Jerzy, św. Maurycy, św. Marcin, św. Maria. ○ Pod koniec X w. pojawia się idea Pax Dei (Treuga Dei) – próba ograniczenia wojen (ekskomunika za złamanie zakazów) ➢ zakaz atakowania bezbronnych, ➢ zakaz atakowania miejsc kultu, ➢ zakaz walk w święta, piątki, soboty i niedziele. ○ Przyrównanie rycerskiego ekwipunku do cnót. ○ Piętnowanie świeckości rycerstwa i jego wartości: duma zamiast pokory, mściwość zamiast przebaczenia, brak szacunku dla cudzego życia, próżność, chciwość i rozwiązłość: militia – malitia. ○ Przeciwstawienie rycerza świeckiego milites Christi.

Rycerz, koń i miecz 8

● Etymologia ○ Służba: miles (łac. żołnierze, od XII w. rycerze), knight, knecht, ministeriales, dienstman. ○ Jeździec: chevalier, cabellero, ritter, ridder, rycerz, raciądz/raciąż (staropolski). ● Rycerz musiał posiadać odpowiedni status materialny (służba w konnicy, ekwipunek, wyszkolenie) oraz system wartości, prowadzić odpowiedni styl życia – łącznie z odpowiednimi rycerskimi ceremoniami. ● Konnica ○ Rycerze walczą konno: strzemiona (wynalezione zapewne na stepach Azji Centralnej, w Europie od VII-VIII w.), siodło o wysokich łękach (od X -XI w.), podkowy (głównie Europa Pn.) – wynalazki istotne dla dominacji konnicy. Umożliwienie szarży z pochyloną kopią. ○ Przewaga jazdy – mniej zmęczeni docierali na pole bitwy, byli lepiej wyszkoleni i lepiej uzbrojeni, mieli wyższe morale. ○ Ostrogi, wędzidła, munsztuki (tworzenie dźwigni na końskim pysku). ○ Chody: stęp, kłus, galop (najszybszy galop: cwał). Amble – chód tak szybki jak kłus, ale wygodniejszy dla jeźdźca. ○ Konie nie były zbyt duże (12-14 dłoni w kłębie, 120-145 cm, wielkość współczesnego dużego kuca). ○ Typy (nie rasy) ➢ destrier (konie bojowe: duże [150 cm], silne, zwinne; bardzo drogie), ➢ palefroi (konie dla szlachty, eleganckie, chód amble), ➢ coursier (wszechstronne, mniejsze i lżejsze od destrierów), ➢ roncin (najbardziej wszechstronne, też juczne). ○ W Europie Zach. uważano, że najlepszym koniem do walki jest ogier. Arabowie i Mongołowie bardziej cenili klacze. ○ Najstarsza rasa: konie arabskie, uszlachetniano nimi konie europejskie. Jedna z najstarszych ras europejskich: konie fryzyjskie. ● Pasowanie ○ Ceremonia pasowania oznacza przyjęcia wojownika w skład elity rycerskiej. ○ Obrzęd przejścia – charakter deklaratywny. ○ Skromne początki. ○ Dwa wątki: świecki i kościelny (były nawet próby uznania pasowania za ósmy sakrament). ○ Powiązanie z ceremonią koronacji. ○ „Szlachetność szlachetnego mnie uszlachetnia”. ○ Najstarsze przekazy mówią o błogosławieniu miecza, któremu towarzyszą formułki modlitewne z nakazami: strzeż prawdy, broń kościoła, sierot i wdów, tych którzy się modlą i tych, którzy pracują. ○ Kąpiel i nowa szata. ○ Pasowanie w XIII w. – pełny ceremoniał wg Pontyfikału Wilhelma Durandusa ➢ Całonocne czuwanie modlitewne. ➢ Rytualna kąpiel i przywdzianie nowych szat. ➢ Błogosławienie broni i pasowanego. 9

Uderzenie (dłonią w policzek) – colée. Przekazanie broni, przypasanie pasa. Dobycie miecza i trzykrotne potrząśnięcie. Pocałunek i przypomnienie obowiązków obrony wiary, kościoła, prawdy, bezbronnych, wdów i sierot. ➢ Założenie ostróg. ➢ Pokaz waleczności młodego rycerza. ➢ Uczta. Od XIII w. tylko syn pasowanego mógł być pasowany na rycerza. Znaczny wzrost kosztów. Spadek liczby pasowanych. Pasowania grupowe, pasowania przed bitwą. Wciąż przeważająco świecki charakter. Nacisk na cnoty: odwaga i wierność. Troska o sławę. ➢ ➢ ➢ ➢

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

● Miecz ○ Mieczom nadawano imiona. ○ Wszechstronność: atak i obrona. ○ Miecze średniowieczne wyważone bardziej w stronę sztychu. ○ We wczesnych mieczach dość szeroka głownia, głównie do cięć. W środku usztywniające zbrocze. ○ Późne średniowiecze: zwężająca się głownia, ość. Dobre do pchnięć (w szczeliny zbroi). ○ Miecz jednoręczny: ok. 95 cm, nieco ponad 1 kg. ○ Miecz długi (półtoraręczny, ok. 1,5 kg), używany bez tarczy. ○ Miecz dwuręczny (pow. 1,5 m, 3-3,5 kg) – broń piechoty. ○ Wykucie dobrego miecza w XII w.: ok. 200 h pracy. ○ Twardość miecza: twardy miecz można lepie...