Osteologia Skrypt - .... PDF

Preview

Summary

.......

Description

Czaszka – cranium KOŚCI MÓZGOWIOCZASZKI – ossa cranii Kośd potyliczna – os occipitale 1. podstawa kości potylicznej – pars basilaris ossis occipitalis stok – clivus

częśd wewnętrzna, na której ułożony jest rdzeo przedłużony

chrząstkozrost klinowo-potyliczny – synchondrosis sphenooccipitalis grzebieo klinowo-potyliczny – crista sphenooccipitalis guzki mięśniowe – tubercula muscularia * otwór poszarpany – foramen lacerum

poprzeczna wyniosłośd po wewnętrznej stronie poprzedniego

na potylicznej - owca; na klinowej - większośd koni; na połączeniu – często u koni, zawsze u bydła i mięsożernych u konia !

* szew skalisto podstawny – sutura petrobasialis

np. u psa zamiast for. lacerum - (tylny) szczelina skalisto-podstawna – fissura petrobasialis z otworem szyjno-tętniczym – for. caroticum aborale - (przedni) otwór szyjno-tętniczy – for. caroticum orale prowadzący do kanału szyjnego – canalis caroticus

otwór potyliczny wielki – foramen occipitalis magnum

2. części boczne kości potylicznej – partes laterales ossis occipitalis kłykcie potyliczne = wyrostki stawowe – condyli occipitales

mające powierzchnie stawowe – facies articulares

wyrostki przykłykciowe – processus paracondylaris dół kłykciowo dobrzuszny – fossa condylica ventralis w dole otwór nerwu podjęzykowego – foramen (koo) / canalis (inne) nervi hypoglossi *pies, bydło, świnia dodatkowo otwór kłykciowy – for. condylicum

3. łuska potyliczna – squama occipitalis

tworzy tylną częśd czaszki, zwaną tarczą karkową – scutulum nuchale u bydła zrasta się z kością ciemieniową i nie okrywa całej części karkowej; u świni dobrze wykształcona

częśd karkowa – pars nuchalis * częśd sklepieniowa – pars parietalis (pies, koo)

oddzielone grzebieniem karkowym – crista terminalis, który przechodzi w grzebieo skroniowy – crista temporalis

guzowatośd potyliczna zewnętrzna – protuberantia ocipitalis externa

! brak u świni; u bydła na k. ciemieniowej

* wyniosłośd krzyżowa – eminentna cruciformisi (wewnątrz) + guzowatośd potyliczna wewnętrzna – protuberentia occipitalis interna * namiot kostny – tentorium osseum

odpowiednik powyższych u psa i konia

świnia, przeżuwacze, człowiek

Kośd klinowa – os sphenoidale 1. trzon kości klinowej – corpus (6a) rowek poprzeczny dla półskrzyżowania nerwów – sulcus chiasmatis (pow. domózgowa) zatoka klinowa – sinus sphenoidalis

2. skrzydło oczodołowe – ala orbitales (6b) otwór sitowy – for. ethmoidale (17) u konia na granicy z kością czołową; u innych na k. czołowej otwór wzrokowy – for. opticum (18) szczelina oczodołowa – fissura orbitalis (19) * otwór okrągły – for. rotundum koo, pies, człowiek; na granicy z ala temporales

bydło, świna – zamiast tych otwór klinowo-oczodołowy – for. orbitorotundum

* grzebieo skrzydłowy – crista pterygoidea ! brak u psa; tuż za linią w/w otworów

3. skrzydło skroniowe – ala temporales (6d) * otwór owalny – for. ovale

pies, przeżuwacze, człowiek

4. wyrostek skrzydłowaty kości klinowej – processus pterygoideus ossis sphenoidalis (6c) * otwór skrzydłowy tylny – foramen alare caudale (26) * otwór skrzydłowy przedni – for. alare rostale (20)

! koo, pies; połączone kanałem skrzydłowym – canalis alaris

* otwór skrzydłowy mały – for. alare parvum (24) ! u konia bruzda nerwu kanału skrzydłowego – sulcus n. canalis pterygoidci (27)

Kośd międzyciemieniowa – os interparietale - koo, krowa, owca – zlewa się z k. ciemieniową - pies, koza, człowiek – zlewa się z k. potyliczną - świnia – brak !!!

Kośd ciemieniowa – os parietale 1. płaszczyzna ciemieniowa – planum parietalne u bydła leży na stronie karkowej – planum nuchale

szew węgłowy (ciemieniowo-potyliczny) – sutura lambdoidea s. parietooccipitalis (22; 28) * u owcy – linia prosta; u kozy – klinowato ku przodowi

szew wieocowy – sutura coronalis (21; 23; 26) !! u owcy – klinowato ku przodowi; u kozy – linia poprzeczna prosta

guzowatośd potyliczna zewnętrzna – protuberantia ocipitalis externa (4) u bydła szew strzałkowy – sutura sagittalis połączenie dwu k. ciemieniowych * grzebieo strzałkowy zewnętrzny - crista sagittalis externa ! pies, koo powierzchnia domózgowa – facies interna wyciski palczaste – impressiones digitatae (zagłębienia) łęki mózgowe – juga cerebralia (wyniosłości) rynienki naczyniowe – sulci vasculosi grzebieo strzałkowy wewnętrzny – crista sagittalis interna dla przyczepu sierpa mózgowego – flax cerebri

2. płaszczyzna skroniowa – planum temporale kresa skroniowa – linea temporalis (

)

na granicy dwu płaszczyzn; silnie zaznaczona u świni; u konia, psa i człowieka słabiej

szew łuskowaty - sutura squamosa (24; 27)

krowa

koo

Kośd czołowa – os frontale 1.

częśd nosowo-czołowa – pars nosofrontalis (sklepieniowa właściwa – łuska czołowa – squama frontalis) * u bydła tworzy całe sklepienie czaski sięgając do tarczy karkowej powierzchnia zewnętrzna – facies externa otwór nadoczodołowy – foramen supraorbitale u konia, bydła, świni, człowiek; brak u psa! - w kier. donosowym – bruzda nadoczodołowa przednia – sulcus supraorbitalis anterior (bydło, świnia) - w kier. doogonowym – bruzda n. tylna – sulcus supraorbitalis posteriori (bydło) otwór nadoczodołowy dolny – for. supraorbitale inferior powierzchnia wewnętrzna – facies interna wyciski palczaste i łęki mózgowe Silnie spneumatyzowana – zatoka czołowa – sinus frontalis - u konia przednia i tylna, a zatoki obu kości oddziela przegroda międzyzatokowa – septum sinuum frontalis - u bydła zatoka czołowa wchodzi do wyrostków rogowych

2. częśd oczodołowa – pars orbitalis częśd skroniowa * grzebieo oczodołowy tylny – crista orbitotemporalis częśd oczodołowa krawędź oczodołowa – margo orbitalis oddziela cz. sklepieniową od oczodołowej; w kierunku doogonowym kooczy się… wyrostkiem jarzmowym lub zaoczodołowym – processus zygomaticus ossis frontalis - u koni i przeżuwaczy łączy się z łukiem jarzmowym tworząc pierścieo oczodołowy zamknięty - u świni i mięsożernych jest krótki i nie łączy się z łukiem jarzmowym W wyrostku jarzmowym wyróżniamy: - brzeg przedni, oczodołowy – margo orbitalis - brzeg tylny, krawędź tylna – margo temporalis kresa skroniowa – linea temporalis grzebieo strzałkowy zewnętrzny – crista saggitalis externa u psa i konia guzowatośd potyliczna zewnętrzna – protuberentia occipitalis externa u konia U przeżuwaczy na kości czołowej – wyrostek rogowy kości czołowej (możdżeo), zwierzęta z możdżeniem nazywamy narostkowcami. Na możdżeniu wyróżniamy: - nasadę – basis - szyjkę – collum - trzon – corpus - wierzchołek – apex * przekrój wyrostka u owcy owalny, u kozy trójkątny

Kośd skroniowa – os temporalne 1. łuska kości skroniowej – squama ossis temporalis wyrostek jarzmowy kości skroniowej – processus zygomaticus ossis temporalis + z wyrostkiem skroniowym kości jarzmowej – proc. temporalis ossis zygomatici = tworzą łuk jarzmowy – arcus zygomaticus * u konia łączy się też z wyrostkiem jarzmowym kości czołowej

powierzchnia stawowa – facies articularis do poł. z żuchwą; na dolnej części wyrostka jarzmowego - guzek stawowy – tuberculum articulare ! brak u psa; u bydła i świni - płaski - dół żuchwowy – fossa mandibularis (koo) u bydła i świni – wąski wyrostek zastawowy – processus retroarticularis silnie rozwinięty u konia i psa; u bydła i świni – słabo; u człowieka brak otwór przewodu skroniowego – meatus temporalis u bydła może byd kilka otworów ku tyłowi łuska kości skroniowej przechodzi w wyrostek potyliczny – processus occipitalis - powierzchnia wewnętrzna tego wyrostka ma rynienkę ograniczającą przewód skroniowy - powierzchnia zewnętrzna wyrostka – ostrzy grzebieo skroniowy – crista temporalis

2. piramida kości skroniowej – pyramis ossis temporalis częśd sutkowa – pars mastoidea otwór rylcowo-sutkowy – foramen stylomastoideum między cz. sutkową i cz. bębenkową

częśd bębenkowa – pars tympanica jama bębenkowa – cavum tympani w niej ucho środkowe kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko, kośd soczewkowata wyrostek mięśniowy – processus muscularis u konia duży; u bydła długi, płaski; u psa szczątkowy, krótki; u świni kolczasty przewód słuchowy zewnętrzny – meatus acusticus externus otwór słuchowy zewnętrzny – porus acusticus externus szczelina Glasera – fissura Glaseri wyrostek gnykowy – processus hyoideus

częśd skalista – pars petrosa

tworzy puszkę dla ucha wewnętrznego (narząd słuchu i równowagi)

powierzchnia przyśrodkowa – facies cerebralis otwór słuchowy wewnętrzny – porus acusticus internus przewód słuchowy wewnętrzny – meatus acusticus internus powierzchnia górna oddzielona jest od przyśrodkowej ostrym grzebieniem części skalistej – crista partis petrosae, który służy do przyczepu namiotu błoniastego – tentorium membranaceum

* Brzeg dolny części skalistej ogranicza z zewnątrz otwór poszarpany, a u mięsożernych, wobec zrostu tego brzegu z podstawą kości potylicznej, mamy szew podstawno-skalisty z pozostałościami otworu poszarpanego na przedzie i w tyle.

Kośd sitowa – os ethmoidale blaszka sitowa – lamina cribrosa leży na granicy mózgoczaszki i trzewioczaszki blaszka pionowa – lamina perpendicularis skrzydła blaszki pionowej – alae laminae perpendicularis blaszka papierowata – lamina papyracea blaszka podstawna – lamina basalis grzebieo koguci – crista galli doły węchowe (sitowe) – fossae olfactoiae s. ethmoidales małżowiny sitowe – ethmoturbinalia - wewnętrzne (większe) – endoturbinalia - zewnętrzne (mniejsze) – ectoturbinalia blaszki podstawne – lamina batalia s. basallamellae

KOŚCI TRZEWIOCZASZKI – ossa faciei Szczęka – maxilla 1. trzon - corpus zatoki szczękowe – sinus maxillaris otwór podoczodołowy – for. infraorbitale na wys. zęba przedtrzonowego nr: I – bydło; II – owca, koza; III – pies, koo, świnia kanał podoczodołowy – canalis infraorbitalis * odgałęzia się kanał zębodołowy siekaczowy górny – canalis alveolaris incisivus superior otwór szczękowy – for. maxillare w dole skrzydłowo-podniebiennym – fossa pterygopalatina grzebieo twarzowy – crista facialis --> dochodzi do k. jarzmowej gdzie zwie się grzebieniem twarzowym k. jarzmowej * guz twarzowy – tuber faciale u bydła zamiast powyższego łęki zębodołowe – juga alveolaria 2.

wyrostki podniebienne – processus palatinus maxillae

tworzy większą częśd podniebienia kostnego

szew podniebienny – sutura palatina grzebieo nosowy szczęki – crista nasalis maxillare stanowi oparcie dla lemiesza szczelina podniebienna – fissura palatina rowek podniebienny – sulcus palatinus otwór podniebienny większy – foramen palatinum maius u konia, psa, człowieka, kozy i owcy na granicy k. podniebiennej i szczękowej; u bydła – na k. podniebiennej; u świni – na wyrostku podniebiennym k. szczękowej

kanał podniebienny – canalis palatinus otwór podniebienny tylny – foramen palatinum caudale

3. wyrostki zębodołowe – processus alveolaris zębodoły – alveoli u konia, bydła i psa – 6; u świni – 7 przegrody międzyzębowe – septa interalveolaria brzeg międzyzębodołowy – margo interalveolaris s. diastema kieł – dens caninus u świni, psa i ogiera guz szczęki – tuber maxillae najsilniej zaznaczony u świni, najsłabiej u psa * u psa i bydła zakooczony wyrostkiem skrzydłowym kości szczękowej – processus pterygoideus maxillae dół skrzydłowo-podniebienny – fossa pterygopalatina otwór szczękowy – for. maxillare otwór klinowo-podniebienny (klinowo-nosowy) – for. sphenopalatinum (nosale aborale) otwór podniebienny tylny – for. palatium caudale

Kośd międzyszczękowa (siekaczowa) – os intermaxillare (incisivum) 1. trzon – corpus otwór siekaczowy – for. incisivum dobrze zaznaczony – u konia; wąski u psa * szczelina siekaczowa – fissura incisiva u bydła i świni zamiast powyższego zębodoły na zęby sieczne (brak ich u przeżuwaczy)!

2. wyrostek nosowy – processus nasalis wcięcie nosowo-siekaczowe – incisura nosoincisiva brak! u mięsożernych

3. wyrostek podniebienny – processus palatinus szczelina podniebienna – fissura palatina

Kośd nosowa – os nosale

stanowi sklepienie jamy nosowej

powierzchnia zewnętrzna szew rzekomy – sutura intermaselis wyrostek nosowy – processus nasalis wcięcie nosowo-siekaczowe – incisura nosoincisiva brak! u mięsożernych

powierzchnia wewnętrzna grzebieo sitowy – crista ethmoidalis do umocowania małżowiny nosowej górnej

* Kośd przegrody nosowej – os rostale Jest to skostniała częśd przedniego odcinka chrząstkowej przegrody nosa. Występuje z reguły u świni, a czasem u przeżuwaczy, u których jest o wiele słabiej wykształcona niż u świni.

Kośd jarzmowa – os zygomaticum 1. powierzchnia twarzowa – facies facialis grzebieo twarzowy – crista facialis dzieli powierzchnię twarzową na: * u bydła słabo zaznaczony i esowato wygięty - częśd twarzową – pars facialis - częśd żwaczową – pars masseterica wyrostek skroniowy kości jarzmowej – processus temporalis ossis zygomatici łączy się z wyrostkiem jarzmowym k. skroniowej tworząc łuk jarzmowy – arcus zygomaticus * wyrostek czołowy – proc. frontalis ossis zygomatici u bydła (łączy się z wyr. zaoczodołowym k. czołowej), świni i psa * wyrostek łzowy – u mięsożernych w przedniej części kości

2. powierzchnia nosowa – facies nasalis spneumatyzowana, zamyka częśd zatoki szczękowej (z wyjątkiem psa)

3. powierzchnia oczodołowa – facies orbitalis

Kośd podniebienna – os palatinum 1. blaszka pozioma, blaszka podniebienna – lamina horizontalis s. lamina palatina spneumatyzowana u bydła – tworzy zatokę podniebienną – sinus palatinus powierzchnia podniebienna – facies palatina * otwór podniebienny duży – foramen palatinum maius u bydła kanał podniebienny – canalis palatinus otwór podniebienny tylny – for. palatinum caudale w dole skrzydłowo-podniebiennym otwory podniebienne małe – foramina palatina minora (kilka) prowadzą do drobnych kanalików będących odgałęzieniami kanału podniebiennego

powierzchnia nosowa – facies nasalis grzebieo nosowy – crista nasalis oparcie dla lemiesza kolec nosowy doogonowy – spina nasalis caudalis

2. blaszka pionowa, blaszka szczękowa – lamina perpendicularis s. lamina maxillaris bardzo mała u świni, duża u przeżuwaczy swoją powierzchnią boczną zwaną szczękową – facies maxillaris ogranicza dół skrzydłowo-podniebienny. zatoka podniebienna – sinus palatinus u konia, świni i psa między blaszkami części pionowej

3. wyrostek skrzydłowy – processus pterygoideus bardzo mały u psa i bydła

Kośd łzowa – os lacrimale 1. powierzchnia oczodołowa – facies orbitalis * bardzo duża u przeżuwaczy, o cienkiej ścianie – tworzy puszkę łzową – bulla lacrimalis brzeg oczodołowy – margo orbitalis dół woreczka łzowego – fossa sacci lacrimalis (brak u świni) na dnie leży otwór łzowy – foramen lacrimale prowadzący do kanału łzowego – canalis lacrimalis dół mięśniowy – fossa muscularis

2. powierzchnia twarzowa – facies facialis bardzo duża u przeżuwaczy i świni; średnia u konia; bardzo mała u psa; brak u człowieka i kota * dół łzowy (zewnętrzny) – fossa lacrimalis externa u świni i owcy (brak u kozy!) u świni rozciąga się w postaci dołu kłowego – fossa canina * u świni otwór łzowy (najczęściej dwa) prowadzące do kanału łzowego * u konia wyrostek łzowy przedni – proc. lacrimalis rostalis oraz tylny – proc. lacrimalis caudalis u konia w.ł. przedni leży na środku części twarzowej, u osła na granicy z k. nosową

3. powierzchnia nosowa – facies nasalis

Kośd skrzydłowa – os pterygoideum

Lemiesz – vomer

Małżowiny nosowe – conche nasales

Żuchwa – mandibula dwie kości żuchwowe – ossa mandibularia połączone spojeniem żuchwowym – symphysis mandibulae

1. trzon – corpus (a,a’) częśd siekaczowa – pars incisive (a) powierzchnia językowa – facies lingualis * łuk zębodołowy – arcus alveolaris liczba zębodołów: 3- pies, koo świnia; 4 - przeżuwacze powierzchnia wargowa – facies labialis kąt bródkowy – angulus mentalis przestrzeo żuchwowa – spatium mandibulae częśd trzonowcowa – pars molaris (a’) otwór bródkowy – foramen mentale (10) może byd podwójny a u świni nawet do 5-6 otworów zębodoły dla z. trzonowych liczba: 6 – koo, bydło; 7 –pies; 3 – kot brzeg międzyzębodołowy – margo interalveolaris s. diastema (4) wcięcie naczyniowe – incisura vasorum (6’)

2. gałąź żuchwy – ramus mandibulae (b) dół żwaczowy – fossa masseterica (12) miejsce przyczepu mięśni żwacza dół mięśnia skrzydłowego – fossa musculi pterygoidei (strona przyśrodkowa) brak u świni otwór żuchwowy – foramen mandibulae (11) kanał żuchwowy – canalis mandibulae do otworu bródkowego kanał zębodołowy siekaczowy dolny – canalis alveolaris incisivus inferior, s. can. mandibuloincisivus kąt żuchwowy – angulus mandibulae (7) * wyrostek kątowy – processus angularis (7”) ! u mięsożernych wyrostek mięśniowy – processus muscularis (9) * wcięcie żuchwowe – incisura mandibulae (13) wyrostek stawowy – processus condylaris, s. articularis (8) głowa żuchwy – caput mandibulae

Kośd gnykowa – hyoideum kośd gnykowa właściwa 1. trzon – basihyoideum, s. corpus ossis hyoidei (a) wyrostek językowy – processus lingualis (a’) u konia – długi; u bydła - krótszy I tępy; u psa, świni, człowieka - brak

2. rogi krtaniowe – thyreohyoideum (b) (= rogi duże człowieka) 3. rogi językowe – keratohyoideum (c)

(= rogi małe człowieka)

aparat zawieszający kości gnykowej – apparatus suspensorium ossis hyoidei twór kostny – łączy keratohyoideum z: - wyrostkiem rylcowym kości sutkowej (koo, przeżuwacze) - wyrostkiem sutkowym kości sutkowej (mięsożerne) - wyrostkiem karkowym łuski kości skroniowej (świnia)

1. częśd bliższa – tympanohyoideum (f) (bliższa czaszki) krótki, włóknisty u mięsoż. / chrząstkowy u pozostałych (duży u świni) 2. częśd środkowa – stylohyoideum (e) * u mięsożernych i świni dzieli się na częśd tylną kostną (e) i przednią chrząstkową (e’) * kąt rylcowaty – angulus stylohyoideus (e”) u przeżuwaczy większy, u konia mniejszy

3. częśd dalsza – epihyoideum (d) * u przeżuwaczy w postaci krótkiej walcowatej, a u konia w postaci grochowatej kostki, wcześnie zrastającej się z częścią środkową aparatu zawieszającego * u mięsożernych tworzy długą kostkę zakooczoną częścią chrząstkową (d’) * u świni zamiast kości jest więzadło – ligamentum epihyoideum

Kręgosłup – kolumna vertebralis Budowa kręgu - vertebra 1.

trzon kręgu – corpus vertebrae (1) otwór kręgowy – foramen vertebrale (13) krążki międzykręgowe – disci intervertebrales wcięcie kręgowe doczaszkowe – incisura vertebralis cranialis (14) * otwór międzykręgowy – foramen intervertebrale

przejście dla n. rdzeniowych pomiędzy ↖ jednego kręgu, a ↙ drugiego

wcięcie kręgowe doogonowe – incisura vertebralis caudalis (15) główka (lub wypukły koniec doczaszkowy) – extermitas cranialis (2) panewka (koniec doogonowy) – extermitas caudalis 2.

łuk kręgu – arcus vertebrae (6) * przestrzenie międzyłukowe – spatia interarcualia

3.

pom. łukami poszczeg. kręgów, najobszern. w odc. szyjnym i lędź.

wyrostki kręgu – processus vertebrae wyrostek kolczysty – processus spinosus (7) - krawędź przednia ostra – margo anterior - krawędź tylna tępa – margo posterior

* przestrzenie międzykolczyste – spatia interspinalia wyrostki poprzeczne – processus transversi (8) * powierzchnia żebrowa poprzeczna – facies costalis transversaria w odc. piersiowym łączą się z guzkiem żebrowym * drugie połączenie żebra – za pomocą główki żebra na pow. stawowej między trzonami dwóch kręgów sąsiednich

wyrostki żebrowo-poprzeczne – proc. costotransversarii otwór poprzeczny – foramen transversarium

w odc. szyjnym; zrośnięcie wyr. poprzecznych z *żebrami (brak)

! cecha...