Finansowa skrypt PDF

Preview

Summary

skrypt z finansowej...

Description

UNIWERSYTET WARSZAWSKI WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA

RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA

prof. zw. dr hab. Jan Turyna

Warszawa 2012

Rachunkowość a podmiot gospodarczy Rachunkowość nigdy nie była i nie jest samoistnym bytem, stąd zawsze była powiązana z organizacją gospodarczą. Ewolucja rachunkowości następowała równolegle i w dostosowaniu do zmian zachodzących w organizacji gospodarczej. Współczesna rachunkowość jest traktowana wieloaspektowo, jako:  dyscyplina naukowa,  język działalności gospodarczej,  system informacyjny,  zbiór regulacji prawnych i standardów,  system rejestrowania zdarzeń gospodarczych,  system pomiaru i wyceny zdarzeń Rachunkowość pełni liczne funkcje m.in.  kontrolną,  sprawozdawczą,  statystyczną,  informacyjną,  dowodową itd.

Rachunkowość jednostki obejmuje: 1) przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, 2) prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym, 3) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, 4) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, 5) sporządzanie sprawozdań finansowych, 6) gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą, 7) poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą (art. 4, ust. 3).

PRZEDMIOT RACHUNKOWOŚCI: PROCES GOSPODARCZY

ZDARZENIE GOSPODARCZE

DOKUMENT księgowy, pozaksięgowy własny, obcy pierwotny (źródłowy), wtórny, itp.

KONTROLA formalna merytoryczna rachunkowa

DEKRETACJA KSIĘGI RACHUNKOWE

PODMIOTY RACHUNKOWOŚCI (WG PRAWA POLSKIEGO) spółki handlowe (w tym również w organizacji), spółki cywilne, osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro, jednostki organizacyjne działające na podstawie: prawa bankowego, prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, gminy, powiaty, województwa i ich związki, państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, zakłady budżetowe, fundusze celowe, zagraniczne osoby prawne, zagraniczne jednostki nie posiadające osobowości prawnej oraz zagraniczne osoby fizyczne, prowadzących na terytorium RP działalność gospodarczą, inne jednostki, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu lub funduszów celowych (art. 2 ustawy).

WYŁĄCZENIA PODMIOTOWE Z USTAWY O RACHUNKOWOŚCI Skarb Państwa i Narodowy Bank Polski, Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro (wg stanu na 30 września danego roku). W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym. O ile w kolejnym roku poziom 1.200.000 euro zostanie przekroczony, zwolniony uprzednio podmiot wraca do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

UŻYTKOWNICY INFORMACJI I ICH TYPOWE PROBLEMY DECYZYJNE

INWESTORZY stopień ryzyka związany z inwestowaniem kapitału, stopa zwrotu tego kapitału, ocena kierownictwa firmy. PRACOWNICY stabilność i rentowność (miejsca prasy), zdolność finansowa do wypłaty wynagrodzeń. POŻYCZKODAWCY stopień ryzyka związany z pożyczką, zwrot pożyczki wraz odsetkami. KONTRAHENCI możliwość zapłaty należnych kwot z tytułu obrotu gospodarczego, ocena możliwości przetrwania firmy na rynku.

PAŃSTWO I JEGO AGENDY

dane do prowadzenia polityki finansowej (ruch cen, stopy oprocentowania, wpływy i wydatki budżetu itp. dane do prowadzenia polityki podatkowej, dane statystyczne (ustalanie dochodu narodowego itp.) KIEROWNICTWO FIRMY kontrola, analiza i ocena rezultatów działalności (operacyjnej, inwestycyjnej, finansowej), analiza i ocena pracy ludzi, planowanie, podejmowanie decyzji zarządczych itp.

CYKL OPERACYJNY PRZEDSIĘBIORSTWA WYTWÓRCZEGO Kapitały Środki pieniężne

III SPRZEDAŻ

Produkty

I ZAKUP

II KONWERSJA

Zasoby

CYKL OPERACYJNY PRZEDSIĘBIORSTWA HANDLOWEGO Kapitały Środki pieniężne I ZAKUP II SPRZEDAŻ

Zasoby

Rachunkowość - pieniężne ujęcie w/w cykli

Elementy rachunkowości finansowej Księgowość - podsystem rachunkowości, służący do gromadzenia i rejestrowania danych o operacjach gospodarczych, tworzący podstawową bazę danych dla systemu informacyjnego rachunkowości

prowadzenie

ksiąg rachunkowych. Sprawozdawczość finansowa - ściśle określony normami prawa zestaw informacji wyjściowych z podsystemu rachunkowości finansowej, emitowany poza przedsiębiorstwo w określonej formie ("sztywna" stała struktura) i pod określoną datą.

PODSTAWOWE ZASADY RACHUNKOWOŚCI: ZASADA NADRZĘDNA: TWORZENIE PRAWDZIWEGO I WIERNEGO WIZERUNKU FINANSOWEGO JEDNOSTKI (TRUE AND FAIR VIEW). POZOSTAŁE ZASADY I KONCEPCJE: 1. PODMIOTU GOSPODARCZEGO 2. PERIODYZACJI 3. POMIARU PIENIĘŻNEGO 4. KOSZTU HISTORYCZNEGO 5. BILANSOWA 6. KONTYNUACJI DZIAŁANIA 7. PEŁNEGO UJAWNIANIA 8. CIĄGŁOŚCI ZASAD RACHUNKOWOSCI 9. WSPÓŁMIERNOŚCI KOSZTÓW I PRZYCHODÓW 10. MEMORIAŁOWA VERSUS KASOWA 11.OSTROŻNEJ WYCENY

SPRAWOZDANIA FINANSOWE – zestawienie raportów dotyczące danego okresu, prezentujące prawdziwy i wierny wizerunek finansowy jednostki. Obejmuje : BILANS

jest

to

rachunek

majątkowo-kapitałowy,

zestawiany zwykle raz na 1 rok. RACHUNEK efektywności

ZYSKÓW

I STRAT

gospodarowania,

bazujący

rachunek na

zasadzie

memoriałowej (przychody, koszty), RACHUNEK

PRZEPŁYWÓW

PIENIĘŻNYCH

rachunek efektywności gospodarowania, bazujący na zasadzie kasowej (wpływy i rozchody pieniężne), sporządzany jedynie przez wybrane jednostki ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM ilustrujące zmiany zachodzące w kapitałach własnych firmy, sporządzany jedynie przez wybrane jednostki INFORMACJA

DODATKOWA,

stanowiąca

uszczegółowienie w/w dokumentów (obowiązkowa dla wszystkich jednostek).

BILANS

-

dwustronne

zestawienie

środków

gospodarczych (aktywa) i źródeł finansowania kapitałów (pasywa) na określony moment (dzień bilansowy) i w określonej formie.

Inaczej:

bilans

retrospektywny

to rachunek

podstawowy,

zwykle

majątkowo-kapitałowy,

tworzony najczęściej raz do roku. Uporządkowanie danych bilansowych: według wzrastającej płynności (aktywa) według wzrastającej wymagalności (pasywa) Zwykle tworzony metodą netto

AKTYWA (środki gospodarcze, zasoby) są definiowane przez rachunkowość, jako "... kontrolowane przez jednostkę

zasoby

majątkowe

o

wiarygodnie

określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych..." (art.3, ust.1, pkt. 8) Aktywa są charakteryzowane przez trzy cechy: a)

można

je

wytwarzane,

wycenić,

gdyż

otrzymywane,

wykorzystywane

w

są

one

są

działalności

nabywane,

przydatne

i

gospodarczej

przedsiębiorstwa. b) są kontrolowane przez jednostkę tj. prawnym właścicielem

lub

współwłaścicielem

jest

przedsiębiorstwo lub inne podmioty (wyjątek: leasing kapitałowy). c)

Warunkiem wykazywania aktywów w księgach rachunkowych jest przewidywanie, że przyniosą one w przyszłości korzyści ekonomiczne; w przeciwnym

przypadku zasób nie będzie stanowić składnika aktywów jednostki. d) Podział aktywów na trwałe i obrotowe kryterium płynności aktywów

wg

czas użytkowania

jest u podstawy tego kryterium. ZOBOWIĄZANIA to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki. Podstawowy podział zobowiązań w bilansie to: rezerwy na zobowiązania,

zobowiązania

zobowiązania krótkoterminowe

długoterminowe

i

Podstawowa klasyfikacja

BILANS AKTYWA TRWAŁE

+

PASYWA

=

OBROTOWE

WŁASNE

OBCE

+ RZECZOWE

 środki trwałe  środki trwałe  w budowie WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

 prawa majątkowe  koszty prac b+r  inne INWESTYCJE DŁUGOTERM.

 nieruchomości  wartości niem. i prawne  aktywa finans. NALEŻNOŚCI DŁUGOTERM. RMC DŁUGOTERM.

"

   

podstawowy zapasowy rezerwowe  materiały nie  towary podzielone  produkty gotowe zyski  produkty w toku i  wynik półprodukty finansowy NALEŻNOŚCI bieżącego KRÓTKOTERMIN. roku ZAPASY

INWESTYCJE KRÓTKOTERM.

 aktywa pieniężne  aktywa finansowe krótkoterm. ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KRÓTKOTERMIN.

ZOBOWIĄZANIA I I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA

 rezerwy na

zobowiązania

 zobowiązania długotermin.  zobowiązania krótkotermin. ROZLICZENIA MIĘDZYOKRE SOWE

AKTYWA TRWAŁE Wartości niematerialne i prawne: koszty zakończonych prac rozwojowych, wartość firmy, inne, zaliczki na wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe: środki trwałe, środki trwałe w budowie, zaliczki na środki trwałe w budowie

Należności długotermiowe: które stają się wymagalne w okresie ponad 12 miesięcy od dnia bilansowego

Inwestycje długoterminowe: nieruchomości, wartości niematerialne i prawne, długoterminowe aktywa finansowe (udziały i akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki itd.), inne inwestycje Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe: aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego inne RMC

AKTYWA OBROTOWE

Zapasy: materiały, półprodukty i produkty w toku, produkty gotowe, towary

Należności krótkoterminowe: z tytułu dostaw i usług, podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych, dochodzone w drodze sądowej Krótkoterminowe inwestycje: krótkoterminowe aktywa finansowe, w tym: aktywa pieniężne, inne inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe rozliczenia miedzyokresowe

KAPITAŁY (PASYWA)

WŁASNE

KAPITAŁY PODSTAWO WE

KAPITAŁY REZERWO WE

WKŁADY WŁAŚCICI ELI

ZYSK, PRZESZACO WANIE AKTYWÓW TRWAŁYCH

OBCE (REZERWY I ZOBOWIĄZANIA)

KREDYTY BANKOWE

ZACIĄGNIĘ CIE KREDYTU

KREDYTY HANDLOWE

ODROCZO NE PŁATNOŚ CI

ŹRÓDŁA TWORZENIA KAPITAŁÓW

PODSTAWOWE DEFINICJE BILANSOWE Okres sprawozdawczy: okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdanie sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych (art. 3, ust. 1, pkt. 8) Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną (art.4,ust.2) Aktywa: kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych (art. 3, ust. 1, pkt. 12) Wartości niematerialne i prawne: nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, w tym: autorskie prawa majątkowe, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, know-how (art. 3, ust. 1, pkt. 14)

Środki trwałe: rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki, w tym: nieruchomości (prawo wieczystego użytkowania gruntu, budowle i budynki, spółdzielcze, własnościowe prawo do lokalu), maszyny, urządzenia, środki transportu, ulepszenia w środkach trwałych, inwentarz żywy (art. 3, ust. 1, pkt. 15) Środki trwałe w budowie: zaliczone do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego (art. 3, ust. 1, pkt. 16); zastąpiły one dotychczasowe inwestycje w budowie Inwestycje: aktywa posiadane w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków (art. 3, ust. 1, pkt. 17) Zobowiązanie: obowiązek

wynikający

wykonania

z

przeszłych

świadczeń

o

zdarzeń

wiarygodnie

określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już

posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki (art. 3, ust. 1, pkt. 20) Instrument finansowy: kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron

pod

warunkiem,

że

z

kontraktu

wynikają

jednoznacznie skutki gospodarcze (art. 3, ust. 1, pkt. 23) Instrument kapitałowy to kontrakt, z którego wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, bądź zobowiązanie jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, jak udziały opcje na akcje lub warranty (art. 3, ust. 1, pkt. 26) Aktywa finansowe obejmują aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych

lub

prawo

do

wymiany

instrumentów

finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (art. 3, ust. 1, pkt. 24) Aktywa pieniężne obejmują aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, a także inne

aktywa finansowe, jak np. naliczone odsetki od aktywów finansowych (art. 3, ust. 1, pkt. 25) Rzeczowe aktywa obrotowe: materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby, usługi), zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary

nabyte

w

celu

odprzedaży

w

stanie

nieprzetworzonym (art. 3, ust. 1, pkt., 19) Aktywa

netto:

zobowiązania,

aktywa

jednostki

odpowiadające

pomniejszone

wartościowo

o

kapitałowi

(funduszowi) własnemu (art. 3, ust. 1, pkt. 29) Kapitały (fundusze) własne: aktywów

wniesionych

przez

pieniężna równowartość właścicieli

(kapitały

podstawowe) lub wypracowanych przez jednostkę (kapitały rezerwowe) Zobowiązania: wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych aktywów jednostki (art. 3, ust. 1, pkt. 20) Zobowiązania krótkoterminowe: ogół zobowiązań, z tytułu dostaw i usług oraz ta część innych zobowiązań, które stają

się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego (art. 3, ust. 1, pkt. 22) Rezerwy: zobowiązania, których terminy wymagalności lub kwoty nie są pewne(art. 3, ust. 1, pkt. 21) Przykład: na dzień 31.12. spółka kapitałowa posiadała następujące aktywa i pasywa: Materiały

1,000

Produkty gotowe

600

Zobowiązania podatkowe

100

Środki trwałe

18,000

Krótkoterminowe aktywa finansowe

2,000

Zobowiązania z tytułu dostaw o okresie spłaty 3 m-ce

1,900

Wartości materialne i prawne

400

Środki pieniężne na rachunku bieżącym

1,000

Długoterminowe kredyty bankowe

3,000

Należności z tytułu dostaw o okresie spłaty 16 m-cy

1,600

Kapitał zapasowy

3,000

Zysk netto Kapitał zakładowy

600 16,000

Na podstawie powyższych danych należy opracować bilans spółki.

Rachunek zysków i strat Ustalanie wyniku finansowego: dwie koncepcje: 1. Koncepcja księgowa bazuje na teorii strumieni zasobów; wynik to efekt porównania przychodów i kosztów. Koncepcja pomija większość zmian dotyczących rynkowej wartości komponentów tworzących

bogactwo

firmy.

Kluczowa

rola

koncepcji zachowania kapitału przy pomiarze wyniku finansowego oraz koncepcji wyniku księgowego netto => aktualnie w Polsce. 2.

Koncepcja

ekonomiczna

traktuje

wynik

księgowy, jako maksymalną wartość, o jaką wzrosło bogactwo firmy na koniec okresu w porównaniu

z

jego

początkiem

przy

uwzględnieniu m.in. zmian wartości rynkowej komponentów

tworzących

owo

bogactwo.

Uwzględnia wszystkie transakcje prowadzące do zmian wartości aktywów lub zobowiązań (bez podziału dywidendy i transakcji kapitałowych), kluczowa

rola

koncepcji

wyniku

ogólnego,

wszechstronnego (comprehensive income) stosowana m.in. w USA.

=>

Teoria strumieni zasobów:

Wejście (zasoby)

Podmiot (wytwarzanie)

Wyjście (produkty)

porównanie Ocena efektywności ekonomicznej (wynik księgowy) zasada memoriału

zasada kasowa

przychody (wyjście) koszty (wejście)

wpływy pieniężne (wyjście) rozchody pieniężne (wejście)

zysk/strata

nadwyżka/deficyt pieniądza

Rachunek zysków i strat

Rachunek przepływów pieniężnych

Rachunek zysków i strat to raport zawierający rachunek efektywności gospodarowania, bazujący na memoriale. Powstaje w wyniku zestawienia i porównania ze sobą, za dany okres przychodów ze sprzedaży produktów, usług, finansowych itp. oraz kosztów ponoszonych w związku z prowadzoną działalnością (operacyjnych, finansowych).

Przychody

–

kwoty

należne

firmie

z

tytułu

sprzedaży produktów, usług lub realizacji innych form działalności, w postaci otrzymanej gotówki (środki

pieniężne)

lub

przyrzeczenia

zapłaty

(należności).

Koszty – celowe, wyrażone w pieniądzu zużycie zasobów (rzeczowych, ludzkich, niematerialnych itp.) oraz rozmaite płatności (podatki, czynsze, itp.) wynikające z działalności gospodarczej, prowadzące do osiągnięcia przychodów.

Przychody - koszty = Wynik działalności (ZYSK, STRATA)

Przykład 1: wyniki w hurtowni fa...