Pieśni Jana Kochanowskiego PDF

Preview

Summary

Przydatne notatki i materiały do matury z języka polskiego - opracowanie lektury...

Description

Pieśni Jana Kochanowskiego Pieśń - utwór pisany wierszem, podzielony na strofy, poczatkowo zwiazany z muzyka. Wersy maja okreslony uklad rymow, wyrazny rytm. W piesni wystepuja powtorzenia np. refren. Wyksztalcily sie rozne odmiany piesni, miedzy innymi biesiadne, milosne, pochwalne. Gatunek wywodzi sie z antyku i Biblii. Autorami piesni byli miedzy innymi Horacy, Jan Kochanowski. Pieśni: Pieśń IX. Chcemy sobie być radzi. Człowiek powinien cieszyć się biesiadując przy muzyce. Nie powinien martwić się, co spotka go jutro, ponieważ wie to tylko Bóg. Życie człowieka podlega Fortunie, która jest zmienna, raz zsyła człowiekowi smutki, a raz radości, zaś człowiek powinien znosić je w taki sam sposób. Nie należy przywiązywać się do rzeczy materialnych, które mogą w każdej chwili przeminąć. Ostoją człowieka powinien być Bóg, który nie zmienia się, człowiek powinien zarówno w radości jak i smutku modlić się do Boga. Pieśń XXIV. "Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony". Podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie, jest poetą o naturze śmiertelnej i nieśmiertelnej, oznacza to, że po śmierci fizycznej nie zostanie zapomniany, ale będzie żył w pamięci potomnych dzięki swojej twórczości. Pieśń XIX. "Jest kto..." Tematem rozważań podmiotu lirycznego jest sława, która oznacza dobre imię i jest wartością trwałą, nieprzemijającą. Sławę można zyskać dzięki służbie ojczyźnie, szerząc dobre obyczaje, przestrzegając praw lub też walce obronnej, w której ważna jest nie tylko siła, ale męstwo i odwaga. Sława może zapewnić człowiekowi pamięć kolejnych pokoleń. Pieśń XIV. "Wy, którzy pospolitą..." Podmiot liryczny kieruje swoje słowa do ludzi sprawujących władzę, aby nie wykorzystywali swoich stanowisk, urzędów dla własnego dobra. Mają rządzić sprawiedliwie, gdyż odpowiadają za cały naród. Przypomina im, że będą odpowiadać przed Bogiem, który jest Najwyższym Sędzią, nie można go przekupić i będzie sądził według uczynków, nie zwracając uwagi na posiadane tytuły i urzędy. "Czego chcesz od nas, Panie". Wiersz rozpoczyna się od pytania retorycznego, które podmiot liryczny kieruje do Boga. Bóg jest wszędzie i wszystko do Niego należy, stworzył niebo, gwiazdy, morze, rzeki, dzień, noc, pory roku. Jest Panem wszelkiego stworzenia. Podmiot liryczny chwali Boga, którego łaska i dobroć nigdy nie przeminą. Pieśń XX. "Miło szaleć..." Podmiot liryczny zachęca do wesołej zabawy, podczas której nie będą mieć znaczenia różnice stanowe. Wszystko przemija, a człowiek nie jest w stanie przewidzieć tego, co może go spotkać jutro. Należy cieszyć się obecną chwilą, nie myśleć o przyszłości, ponieważ zna ją tylko Bóg. "Pieśń świętojańska o sobótce" - Panna XII W pieśni został przedstawiony obraz wsi. Życie na wsi jest bezpieczniejsze niż życie dworzanina czy żeglarza. Wieś daje pożywienie, gospodyni nie musi się martwić o jedzenie dla swojej rodziny. Dzieci i młodzież uczą się szacunku dla starszych.

Pieśń świętojańska o sobótce jest sielanką konwencjonalną, wieś w nie ukazana została w sposób sielankowy, widziana jest oczami szlachcica-ziemianina. Pełnię szczęścia i spokoju można jedynie osiągnąć na wsi, pracując na własnym gospodarstwie. Inne zawody, takie jak: służba dworska, wojskowa nie gwarantują ani spokoju, ani bezpieczeństwa Życie na wsi uczy godności, cnoty, poprzestawania ma małym czyli „mierności”. Na wsi można też wypocząć, jest czas nie tylko na pracę, ale i na zabawę, na zacieśnianie związków rodzinnych. Pieśń Panny XII jest zachwytem nad urokami życia ziemiańskiego, podobny obraz wsi można odnaleźć w "Żywocie człowieka poćciwego" Mikołaja Reja. "Pieśń o spustoszeniu Podola": 1. Polska za panowania Jagiellonów była jednym z większych państw w Europie (rozwój szkolnictwa i miast, bogate mieszczaństwo, instytucja mecenatu). Kształtuje sie poczucie tozsamości narodowej (silna pozycja języka polskiego). 2. Jan Kochanowski w "Pieśni o spustoszeniu Podola" opisał napad Tatarów z 1575 r., który nastapił w trudnym dla Polski okresie bezkrólewia, po ucieczce nowo wybranego króla Henryka Walezego. 3. "Pieśń o spustoszeniu Podola" ma charakter apelu do rodaków. Podmiot liryczny wyrażajac zal z powodu pohańbionych rodaków nawołuje do obrony kraju. Apeluje o męstwo i odwagę: "Skujmy talerze na talary skujmy, a zołnierzowi pieniadze gotujmy". Podmiot liryczny ostrzega Polaków przed powtórzeniem błedów z 1575 r. Widzi bowiem, że rodacy nie potrafią wyciagać wniosków z historii: "Nowa przypowieść Polak sobie kupi, że i przed szkodą i po szkodzie głupi". 4. Porównania: - Tatarzy - psy - polskie kobiety - piekne łanie - strony ojczyste - knieje - Polacy - stado opuszczone - przez pasterza - króla - napastnicy - wilki 5. Ten obraz jest nacechowany emocjonalnie (wartości pozytywne łączą sie z Polakami) 6. Tekst pełni funkcje: - poetycką - impresywną 7. W utwór wbudowany jest ideał obywatela - patrioty, dla którego najważniejszym celem jest dobro ojczyzny i który służy jej rozumnie i z poświęceniem. 8. Streszczenie: Jan Kochanowski, jeden z najwybitniejszych twórców w dziejach literatury polskiej, jest autorem "Pieśni o spustoszeniu Podola" ("Pieśni V"). Tekst odwołuje się do wydarzeń mających miejsce na Podolu w 1575 roku. Na Polskę napadli wówczas Tatarzy (najemnicy tureccy) wykorzystując osłabienie władzy królewskiej. Według kroniki Bielskiego wzięli oni do jasyru około pięćdziesiąt tysięcy ludzi . Jasyr był rodzajem więzienia, gdzie kobiety zostawały niewolnicami, służkami, czy nawet nałożnicami. Utwór można podzielić na dwie części. W pierwszej podmiot liryczny zwraca się do Polaków i opisuje przyczyny oraz skutki napadu na Podole. W drugiej części apeluje do konkretnego odbiorcy, jakim jest polska szlachta. Część ta ma charakter liryki apelu. Jest ona bardzo pesymistyczna, na co wskazuje postawa podmiotu lirycznego.

Autor zastosował wiele środków stylistycznych, aby zwrócić uwagę odbiorcy. Stosuje styl retoryczny, by przekonać go do swoich poglądów. Jego celem jest poruszenie dumy i uczuć oraz wstrząśnięcie sumieniem odbiorcy. Utwór jest pełen ekspresji. Zaczyna go apostrofa: "Wieczna sromota i nienarodzona / Szkoda Polaku!" Podmiot liryczny negatywnie ocenia Polaków. Krytykuje ich. Umieszczając animalistyczne porównanie wroga do psa wzbudza w czytającym złość i gniew. Natomiast uprowadzone przez Tatarów Polki nazywa "pięknymi łaniami". Porównania te służą do pobudzenia odpowiednich emocji w odbiorcy ; aby zwrócił uwagę na to, co stracił i wyciągnął właściwe wnioski. Osoba mówiąca podkreśla, iż wzięte w niewolę kobiety wraz z dziećmi nigdy nie powrócą. Nie warto więc robić sobie jakichkolwiek nadziei. Opowiada, jak straszny jest los w niewoli Tatarów. Utożsamia Polskę ze stadem owiec, które nie ma pasterza (króla). Mówi o Niej "odbieżałe stado". W pierwszej części podmiot liryczny przedstawia przyczyny i skutki napadu na Polskę. Stara się wpłynąć na honor Polaków, manipuluje emocjami odbiorcy. Następnie autor kieruje swoją wypowiedź do konkretnego adresata, którym jest polska szlachta. W tej części podmiot podsuwa propozycje reform, aby zapobiec podobnym wydarzeniom. Prosi o czujność. Podejrzewa, że Polsce mogą grozić jeszcze straszniejsze wydarzenia. Chce, aby Polacy wyczulili się na sprawy państwowe. Podkreśla, że nie należy obawiać się losu, lecz zacząć działać. Strach i obojętność na brak motywacji powinny wzbudzać wstyd w ludziach. Podmiot chciałby, aby Polacy odzyskali utracone ziemie. Przywołane "półmiski" są symbolem dóbr materialnych ("skujmy talerze na talary"). Zastosowanie pytań retorycznych ma wzbudzać w odbiorcy chwilę przemyślenia. Autor chce, abyśmy stawiali dobro państwowe ponad własne, tylko zastanawia się czy jesteśmy w stanie. Dostrzega on słabość pospolitego mieszczanina i proponuje założenie stałej armii. Radzi, aby szlachta pokryła koszty na jej stworzenie. Niestety obawia się, że poprzez mentalność szlachty propozycja jest zbyt radykalna. Inspiracją J. Kochanowskiego do napisania pieśni było wydarzenie historyczne. Umieścił w niej konspekt biograficzny oraz teoretyczno-literacki. Zastosował styl retoryczny oraz lirykę apelu, aby jego poglądy zwróciły uwagę odbiorcy. Jest patriotą, dobro państwa leży mu na sercu. Zakończenie utworu jest niezwykle pesymistyczne. Widocznie poeta nie dostrzega patriotyzmu wśród rodaków. Problematyka Pieśni: W Pieśniach Jan Kochanowski prezentuje swój humanistyczny światopogląd. Tematyka pieśni jest różnorodna: miłosna, żartobliwa, pochwalna, patriotyczna, refleksyjna, filozoficzna. Problematyka miłosna widoczna jest w pieśni Trudna rada..., w której poeta sławi urodę ukochanej, zaś czas rozstania to dla niego okres smutku i tęsknoty. Biesiada jest tematem pieśni Chcemy sobie być radzi..., Miło szaleć..., w utworach tych poeta nawołuje do dobrej zabawy przy winie i muzyce. W pieśniach tych Kochanowski prezentuje wyznawaną przez siebie filozofię. Za stoikami powtarza, aby zachować umiar, nie troszczyć się o rzeczy materialne, nie ulegać namiętnościom. Odnaleźć też można elementy filozofii epikurejskiej, czyli cieszenia się tym, co człowiek posiada w danej chwili.

Problematyka patriotyczna widoczna jest w pieśniach: Wy, którzy pospolitą rzeczą..., Pieśń o cnocie, Pieśń o dobrej sławie. Poeta na pierwszym miejscu stawia ojczyznę, która jest wartością nadrzędną. Służyć ojczyźnie można w różnorodny sposób: sumiennie sprawować władzę, nie wykorzystywać stanowisk do zaspokojenia własnych potrzeb, bronić jej w chwili zagrożenia. Kochanowski prezentuje w tych utworach wzór obywatela. Poeta - artysta jest tematem pieśni Niezwykłym i nie leda piórem..., w której artysta głosi pogląd, iż twórczość zapewni mu nieśmiertelność. Kochanowski nawiązuje do myśli Horacego: non omnis moriar (nie wszystek umrę) i exegi monumentum (wzniosłem pomnik trwały, trwalszy od spiżu). Pieśni Jana Kochanowskiego charakteryzują się renesansowym optymizmem. Kompozycja Pieśni Ramę kompozycyjną cyklu stanowią umieszczone na początku i końcu parafrazy ód. W skład księgi pierwszej weszły utwory napisane przed 1570 rokiem, w księdze drugiej umieszczone zostały teksty późniejsze. W pierwszej części cyklu przeważają pieśni miłosnobiesiadne, wyrażające idee bliższe filozofii epikurejskiej. W księdze drugiej, w utworach o charakterze filozoficznym, porusza poeta problem poszukiwania stałych, nieprzemijających wartości. Wersyfikacja i układ stroficzny pierwszej księgi ma charakter bardziej jednorodny. Kształt artystyczny W Pieśniach dominuje zwrotka czterowersowa, parzyście rymowana (aabb), o różnej długości wersów. Kochanowski posługuje się często wierszem sylabicznym (o równej ilości sylab w wersie), najczęściej trzynastozgłoskowcem (7+6, 8+5), jedenasto- i ośmiozgłoskowcem. Niektóre utwory zbudowane są w oparciu o wers różnosylabiczny, w XVIII pieśni ks. II używa poeta strofy safickiej (trzy wersy jedenastozgłoskowe, czwarty pięciozgłoskowy)....