Pitagoras, Heraklit z Efezu, Sokratyczna szkoła filozoficzna PDF

Preview

Summary

Pitagoras, Heraklit z Efezu, Sokratyczna szkoła filozoficzna...

Description

Pitagoras, Heraklit z Efezu, Sokratyczna szkoła filozoficzna.

Pitagoras (ur. ok. 572 p.n.e.) - Najbardziej pewnym źródłem informacji o moralności Pitagorasa mogłyby być "Złote wiersze", których jest co najmniej przypuszczalnym autorem. - Założył w Krotonie szkołę pitagorejczyków w roku 529 p.n.e. Za nieprzyzwoite uważał "uliczne filozofowanie". We wspólnotach pitagorejczyków, w czasie pięcioletniej nauki, adept nie posiadał żadnej własności prywatnej. Przez pięcioletni okres, gdy adept był poddawany próbie milczenia, jego majątek był użytkowany wspólnie przez polityków, zarządców i prawodawców wspólnoty. Członkowie wspólnoty oddawali cześć boską Pitagorasowi. - "On to pierwszy powiedział, że przyjaciele powinni mieć wszystko wspólne i że przyjaciel jest [dla człowieka] drugim ja". -Pitagorejczycy głosili idee nieśmiertelności oraz wędrówki dusz, zaś drugi pogląd zanikł wśród bardziej współczesnych "wyznawców" i pochodził raczej od orfików. - Pitagorejczycy potrafili czytać i pisać, prowadzili notatki, jak również stosowali formę częstego rachunku sumienia.). Według "Złotych wierszy" Pitagoras doradzał dobre wychowanie i opiekę nad rodzicami i bliskimi oraz modlitwę. - Uważał, że muzyka przynosi wielkie korzyści zdrowiu, jeśli ktoś uprawia ją we właściwy i przystojny sposób. - Pitagoras zalecał dbałość o równowagę ducha i jak wynika z relacji Porfiriusza "nikt Go nigdy nie widział śmiejącego się ani płaczącego"], a według Jamblicha cechował go "spokój pogodny i nieporównywalny z niczyim". -Dalekowzroczność Pitagorasa umożliwiała mu przepowiadanie trzęsień ziemi, a przypisywano mu także "szybkie oddalanie epidemii, umiejętność natychmiastowego uśmierzania gwałtownych wiatrów i burz, jak też uspokajania wzburzonych fal morskich i rzecznych, by jego przyjaciele mogli łatwo je przekraczać. -Pitagoras miał mieć także wpływ na zachowanie zwierząt, podobno także rozmawiał z rzeką. -Z poglądami Pitagorasa zwykło się łączyć wczesny model Wszechświata, według którego Ziemia, wszystkie widoczne planety, ale także Słońce i wzmiankowana w opisie Porfiriusza Przeciwziemia miały obiegać tzw. ogień centralny. Słońce poruszało się po orbicie kołowej, podobnie jak planety -Według Janiny Gajdy Krynickiej szkoła Pitagorasa przetrwała do III w. p.n.e. -Na początku I tysiąclecia (być może nawet w pierwszym wieku n.e.) upowszechniła się bardziej współczesna wersja światopoglądu pitagorejskiego, tzw. neopitagoreizm. Heraklit z Efezu, (ur. ok. 540 p.n.e.)

– presokratyczny filozof, zaliczany do jońskich filozofów przyrody. Swoje poglądy przedstawiał za pomocą alegorii i aforyzmów, tak aby mogli je zrozumieć jedynie nieliczni wtajemniczeni. -Najbardziej znanym elementem filozofii Heraklita jest koncepcja zmiany jako centralnego elementu świata (panta rhei, wszystko płynie), jak Heraklit określił to w słynnym zdaniu „niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki”. -Wierzył w jedność przeciwieństw, twierdząc, że „droga w dół i w górę jest jedna”. Istniejącym rzeczom można jego zdaniem przypisać pary przeciwnych właściwości: ciepło, zimno, jasność, ciemność. -Filozofia Heraklita głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu. Byt nie ginie i nie powstaje, jedynie się zmienia – zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się wyodrębnionych z bytu przeciwieństw, jak ciemność i jasność, zimno i ciepło (dialektyka ontologiczna). Wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia powstającego między przeciwieństwami. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub heraklityzmem, a najlepszym jej obrazem jest rzeka – jej wody ciągle się zmieniają płynąc wszystko płynie, nic nie stoi w miejscu, jest w ciągłym ruchu). -Za arché (zasadę na której opiera się Wszechświat) Heraklit uznał ogień, który żyje śmiercią tego, co spala. Jednak procesem przemian kieruje logos, który jest utożsamiany z siłą kosmiczną – rozumem. Można go też utożsamiać ze starożytną zasadą makro- i mikrokosmosu – jedno prawo dosięga wszystkiego np. prawo śmierci. I tak też logos wszystko przenika. - Według Heraklita świat jest wieczny i odwieczny – nie stworzył go żaden bóg. - Heraklit dużo uwagi poświęcił etyce: mądrość polega na poznaniu logosu i myśleniu zgodnym z jego prawami. - Krytykował m.in. poznanie zmysłowe. Pisał o mądrości mędrca i tłumu. -Logos to panteistyczny rozum. Podstawą tego stwierdzenia jest następujące rozumowanie: zmienność (i porządek tej zmienności) w naturze jest stałym elementem natury. A zatem dotyczy wszystkiego, w tym człowieka (i to zarówno ciała jak i duszy). Ponieważ rozum u człowieka stanowi element nadrzędny, a wszystkim rządzi jedno prawo, to rozum musi być powszechną siłą kosmiczną.. -Wszystko jest więc efektem walki przeciwieństw, które osiągają nadrzędną jedność w logosie. Zjednoczenie ma jednak zawsze charakter relacji do przeciwieństwa. Proces powstawania rzeczy jest więc efektem procesu przechodzenia z jednego przeciwieństwa w drugie. Formą tego procesu jest ogień.  

Wszechświat nie został stworzony, lecz zawsze był żywym ogniem (procesem), który się zapala i gaśnie (pożar świata jako akt zjednoczenia), realny proces to dwie drogi: rozdwojenie i zjednoczenie się przeciwieństw, które redukują się do dwóch: sporu i zgody; wszystko jest więc jedynie metamorfozą ognia,

      

stąd drogi ognia w dół (zagęszczony ogień zmienia się w wodę – powietrze to rodzaj wody, ona wsiąka w ziemię) i w górę (ziemia staje się płynna, z tego powstaje wszystko, a to przechodzi w ogień), z ognia powstają też meteory, planety i gwiazdy, we wszystkim jest równowaga przeciwieństw (również w człowieku), człowiek jest złożeniem ziemi, wody i ognia, ogień jest nośnikiem świadomości wchłanianym przez dusze wraz z oddychaniem, wyjście ognia jest przyczyną śmierci, wszystko przechodzi krąg życia i śmierci (w myśl walki przeciwieństw).

-Poglądy metafizyczne Heraklita odzwierciedla jego model kosmologiczny. Ogień zostaje przeciwstawiony pozostałym żywiołom, co dzieli Wszechświat na dwie sfery nadrzędne: sferę ognia – tworzywa gwiazd i sferę pozostałych żywiołów – tworzywa planet. Jest to idea, która doprowadzi później do podziału Wszechświata na sferę nadksiężycową i podksiężycową. Szkoły Sokratyczne -Pośród szkół sokratycznych wyróżnia się szkołę megarejską, elidzko-eretryjską,cynicką i cyrenajską. Szkoły te znamionuje pozytywny stosunek do rozumu jako do naszej naczelnej władzy, co jest refleksem intelektualizmu etycznego Sokratesa. Pod względem nauki ich związki z nim są niejednokrotnie niewielkie i więcej w nich elementu pochodzącego od sofistów niż od Sokratesa. -Szkoły te- podobnie jak sofiści z zespołami swych uczniów - stanowią zgromadzenia posiadające własny majątek. Nauka w nich jest płatna, a ponadto, odrzucają propedeutyczną rolę nauki, a zachowują tylko darzoną specjalnymi względami retorykę. Ich przedstawiciele inaczej niż Sokrates i Platon - pozbawieni są też zainteresowań politycznych. Szkoły sokratyczne przygotowują podłoże pod wielkie szkoły epoki hellenistycznej. Z cynizmu powstanie stoicyzm, a z cyrenaizmu epikureizm. -Szkoły sokratyczne trwają długo. Hedonizm cyrenaików utrzymuje się mimo powstania konkurencyjnego hedonizmu epikurejskiego, a przedstawicieli cynizmu, który odradza się w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, można spotkać nawet w VI w. po Chrystusie. -Cyrenaicy uważali, że sprawy praktyczne są ważniejsze od teoretycznych. Wiedza jest dostarczana tylko przez zmysły. Poznajemy własne stany a nie rzeczy, które je wywołują. -Przyjemność jest jedynym dobrem, bo o nią zabiegamy, a przykrość jest złem. Przyjemność jest stanem przelotnym, chwilowym, trwającym tylko, póki działa bodziec. Ta częściowa przyjemność jest celem życia, szczęście tylko zespołem częściowych przyjemności. Należy chwytać każdą jaka się nadarza. Przyjemność jest natury cielesnej, jest stanem pozytywnym (hedonizm). -Arystyp zaprzeczał, że brak cierpienia i przykrości jest przyjemnością. Twierdził, że przyjemności są ruchem, dokonującym się w nas. Przyjemności różnią się tylko intensywnością, a nie różnią się między sobą jakością. Wszystko jest równie dobre, jeśli daje równą przyjemność. To stanowisko było podane w wątpliwość przez wielu przedstawicieli szkoły. Na przykład Hegezjasz uważał, że jedyną przyjemnością, jaką można osiągnąć, jest brak trosk i przykrości. Z tego powodu warunkiem przyjemności jest wyrzeczenie się dóbr, obojętność, wreszcie śmierć, która jedyna może nas na trwałe wyzwolić od przykrości.

-Megarejczycy próbowali połączyć etyczną naukę Sokratesa z teorią Parmenidesa i eleatów dotyczącą jedności bytu. Odeszli jednak dość daleko od naczelnej zasady filozofii szukania prawdy. Wiele uwagi poświęcali analizie formalnej pojęć i wyszukiwaniu sprzeczności w logicznych sylogizmach. Swoje twierdzenia, podobnie jak eleaci, uzasadniali za pomocą dialektyki. -Szkołę megarejską określano też mianem "erystycznej" (co można przetłumaczyć jako "kłótliwej"), gdyż jej adepci ćwiczyli się w prowadzeniu sporów i polemice z adwersarzami, bez względu na to, po czyjej stronie była racja. W tym celu rozwinęli umiejętność posługiwania się paradoksami i tropienia antynomii. Jak pisze Diogenes Laertios: "Ażeby dowieść fałszywość jakiegoś dowodu, atakowali jego konkluzję, a nie przesłanki". Ich rozumowanie na pozór było poprawne, w istocie oparte jednak na wieloznaczności wyrażeń, na nieprecyzyjności we wnioskowaniu lub błędach logicznych, czyli sofizmatach. Najbardziej znane są dialektyczne paradoksy Eubulidesa: 1. Kłamca: jeśli kłamca mówi, że kłamie, to znaczy, że równocześnie kłamie i mówi prawdę. 2. Łysina: człowiek może stracić jeden, dwa, kilka włosów, ale nie staje się od tego jeszcze łysy. Kiedy wobec tego pojawia się na jego głowie łysina? 3. Rogacz: jeśli rogów nie zgubiłeś, a przecież gdy czegoś nie zgubiłeś, to posiadasz, to znaczy, że rogi posiadasz....