Praca magisterska - Sprawność fizyczna a wyniki w nauce na przykładzie uczniów uczęszczających w PDF

Preview

Summary

Sprawność fizyczna a wyniki w nauce na przykładzie uczniów
uczęszczających w Bełchatowie do klas licealnych sportowej
i ogólnokształcącej
WSTĘP
ROZDZIAŁ I. Przedmiot badań w literaturze
1.1. Rozwój psychofizyczny młodzieży w wieku 16-19 lat
1.2. Sprawność fizyczna...

Description

UNIWERSYTET ŁÓDZKI WYDZIAŁ NAUK o WYCHOWANIU KIERUNEK: PEDAGOGIKA

...................... Nr albumu: …...........

Sprawność fizyczna a wyniki w nauce na przykładzie uczniów uczęszczających w Bełchatowie do klas licealnych sportowej i ogólnokształcącej

Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr Jolanty Kowalskiej w Pracowni Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego

ŁÓDŹ 2017

Streszczenie

Praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich przedstawiono zagadnienia teoretyczne dotyczące rozwoju fizycznego i psychicznego młodzieży w wieku 16-19 lat oraz omówiono ich sprawność fizyczną i motoryczną. Następnie wykazano podobieństwa i różnice w zakresie kształcenia uczniów klas licealnych o profilu sportowym i ogólnym. W

ostatnim

podrozdziale

zaprezentowano

dotychczasowe

badania,

które

były

przeprowadzane na różnych grupach wiekowych w celu ustalenia zależności pomiędzy sprawnością fizyczną a osiąganymi wynikami w nauce. W rozdziale drugim przedstawiono metodologię badań własnych. Zdefiniowano cele, przedmiot oraz problemy badawcze. Zaprezentowano założone hipotezy badawcze. Omówiono

zastosowane

w

badaniu

metody,

techniki

oraz

narzędzia

badawcze.

Scharakteryzowano teren badań i omówiono ich przebieg. Dokonano charakterystyki grupy badawczej. W rozdziale trzecim zaprezentowano wyniki badań własnych. Omówiono sprawność fizyczną oraz wyniki osiągane w nauce w obu grupach. Na podstawie danych uzyskanych z ankiety zaprezentowano sposób spędzania czasu wolnego przez młodzież, czas poświęcany na naukę własną, a także uczestniczenie w korepetycjach. Uzyskane dane pozwoliły odpowiedzieć na problemy badawcze oraz zweryfikować hipotezy badawcze. Wyniki przedstawiono za pomocą tabel i wykresów oraz w formie opisowej. W posumowaniu (IV rozdziale) przedstawiono weryfikacje tez pracy, porównano osiągnięte wyniki z badaniami wybranych autorów oraz wyrażono ogólne uwagi na temat przeprowadzonych badań. Całość kończą: bibliografia, spis zdjęć, tabel i wykresów oraz aneks.

SPIS TREŚCI 2

WSTĘP.......................................................................................................................................4 ROZDZIAŁ I. Przedmiot badań w literaturze......................................................................6 1.1. Rozwój psychofizyczny młodzieży w wieku 16-19 lat........................................................6 1.2. Sprawność fizyczna i motoryczna......................................................................................13 1.3. Wychowanie fizyczne w liceum o profilu ogólnym oraz sportowym...............................18 1.4. Poziom sprawności fizycznej a wyniki w nauce – przegląd badań wybranych autorów...27 ROZDZIAL II. Metodologia badań własnych.....................................................................31 2.1. Cel i przedmiot badań.......................................................................................................31 2.2. Problemy i hipotezy badawcze...........................................................................................32 2.3. Metoda, techniki i narzędzia badawcze.............................................................................35 2.4. Teren i organizacja badan.................................................................................................37 2.5. Charakterystyka grupy badawczej.....................................................................................41 ROZDZIAŁ III . Wyniki badań własnych............................................................................43 3.1. Wyniki w nauce badanych uczniów z klasy sportowej i w klasie o profilu ogólnym......43 3.2. Poziom sprawności fizycznej badanych uczniów..............................................................59 3.3. Zależności występujące między sprawnością fizyczną a wynikami w nauce badanych uczniów...........................................................................................................................61 ROZDZIAŁ IV. Podsumowanie i wnioski............................................................................71 BIBLIOGRAFIA.....................................................................................................................76 AKY PRAWNE.......................................................................................................................78 SPIS ZDJĘĆ I TABEL...........................................................................................................79 SPIS WYKRESÓW................................................................................................................79 ANEKS.....................................................................................................................................81

Wstęp

3

Głównym celem wychowania i kształcenia współczesnej szkoły jest stworzenie najlepszych warunków do rozwoju psychicznego i fizycznego uczniów. Realizacja tak określonego celu wymaga oddziaływania na uczniów w każdej sferze: społecznej, umysłowej, cielesnej. Celem nauczania jest nie tylko wyposażenie uczniów w pewien zasób wiedzy, ale także rozwijanie umiejętności, sprawności, jak również przygotowanie do dbania o własnych rozwój i dobrostan. Zadaniem, na które coraz częściej zwraca się uwagę, jest przygotowanie młodego człowieka do aktywnego uczestniczenia w kulturze fizycznej. Aktywność fizyczna daje wiele korzyści, między innymi zadowolenie, dobre samopoczucie, radość, zapewnia optymalny stan pobudzenia. Istotnymi atutami wychowania fizycznego są pozytywne przeżycia emocjonalne, rozwój świadomości, zaradności życiowej, wzrost dynamiki ustrojowej, a także rozwój wrażeń estetycznych i intelektualnych. Cechą charakterystyczną aktywności fizycznej jest dynamika, stała zmienność oraz zmiana postawy ciała. W trakcie lekcji wychowania uczniowie nabywają umiejętności dbania o swoja kondycję fizyczną. Uczniowie osiągający w sporcie bardzo dobre wyniki mogą kontynuować naukę w klasach, szkołach sportowych. Często spotykamy się z opinią, iż młodzi zawodnicy, spędzający większość wolnego czas na treningach, zawodach osiągają gorsze wyniku w nauce. Autorka będąc sama zawodniczką klubu sportowego, uprawiającą siatkówkę od kilku lat, nie zgadza się z tą powszechnie panująca opinią. Stąd też, w celu naukowego poznania i zbadania tej problematyki, zdecydowała się na przeprowadzenie badań w grupie uczniów liceum ogólnokształcącego o profilu ogólnym oraz wśród uczniów klasy sportowej. Celem niniejszej pracy jest zbadanie korelacji pomiędzy sprawnością fizyczną a wynikami w nauce uczniów uczęszczających do klasy sportowej i ogólnokształcącej bełchatowskiego liceum. Oprócz celu głównego przyjęto cele szczegółowe dotyczące zbadania poziomu sprawności fizycznej uczniów obu klas, wyników nauczania oraz cech motorycznych. Przyjęto tezę, iż istnieje zależność pomiędzy sprawnością fizyczna a osiąganymi

wynikami

w nauce. Postawione cele, problemy badawcze, zostały zweryfikowane poprzez badania przeprowadzone w jednym z bełchatowskich liceów, w którym funkcjonuje klasa o profilu sportowym. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, a jako technikę ankietę wśród uczniów, badanie wyników w nauce na podstawie analizy dokumentacji szkolnej oraz standaryzowanego Testu Sprawności Fizycznej K. Zuchory.

4

Rozdział I. Przedmiot badań w literaturze 1.1.

5

Rozwój psychofizyczny młodzieży w wieku 16-19 lat

Rozwój fizyczny, motoryczny, psychiczny człowieka jest złożony jego istotą jest zmiana, która nie jest przypadkowa, tymczasowa czy też odwracalna. Zazwyczaj o rozwoju fizycznym mówimy w kontekście krzywej, która stopniowo wznosi się, następnie stabilizuje się i pozostaje na pewnym określonym poziomie, aż do momentu w którym nie zaczyna opadać mniej więcej w okresie starości. W rzeczywistości, rozwój organizmu człowieka jest nieco bardziej złożonym zjawiskiem1. Posługując się terminem rozwój, z reguły mamy na myśli proces, w toku którego dokonują się kierunkowe, prawidłowo po sobie następujące zmiany, prowadzące od form czy stanów niższych, słabiej rozwiniętych, zorganizowanych do wyższych, lepiej zorganizowanych, bardziej złożonych2. W najbardziej ogólnym ujęciu, rozwój oznacza proces systematycznych zmian, które występują wraz z upływem czasu w ciągu życia organizmu3. Rozwój człowieka dotyczy4:  rozwoju ontogenetycznego (osobniczego), dotyczącego przemian fizjologicznych, morfologicznych, psychicznych,  rozwoju filogenetycznego (rodowego) związanego z przemianami ewolucyjnymi następującymi na przestrzeni wieków. Zmiany rozwojowe mają charakter ilościowy i jakościowy. Zmiany ilościowe dotyczą zmian w poszczególnych wymiarach zjawisk fizycznych (masa, długość ciała), które są wykrywane na ogół w badaniu pojedynczych czynności, funkcji. Natomiast zmiany jakościowe dotyczą przekształceń wewnętrznej organizacji struktur czynności fizycznych. Stanowią podstawę wyszczególnienia okresów i stadiów rozwojowych w ciągu życia5. Tempo i kierunek rozwoju ontogenetycznego można oceniać w aspekcie6:  psychicznym, który obejmuje cechy osobowości, intelekt,  fizycznym, który obejmuje proporcje i wymiary ciała, budowę, cechy morfologiczne,  społecznym, dotyczący funkcjonowania w danym środowisku (przedszkolu, szkole, rodzinie, grupie rówieśniczej), 1

H.R. Schaffer, Psychologia rozwojowa. Podstawowe pojęcia, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 1. 2

A. Matczak, Zarys psychologii rozwoju, , Wyd. Akademickie ,,Żak", Warszawa 2003,s. 10.

3

J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka, Wyd. PWN, Warszawa 2011, s. 30.

4

M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologia rozwoju człowieka, Wyd. PWN, Warszawa 2014, s. 47.

5

Tamże.

6

J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka, Wyd. PWN, Warszawa 2011, s. 44.

6

 ruchowym, czyli sprawność i wydolność organizmu, motoryka mała i duża. Wymienione elementy rozwoju osobniczego kształtują się w różnym okresie oraz indywidualnie. Na ich przebieg ma wpływ wiele czynników, które zostaną omówione w następnych podrozdziałach.

Z reguły, rozwój biologiczny następuje szybciej niż rozwój

psychospołeczny. W kolejnych fazach rozwoju ontogenetycznego, wraz z postępującym rozwojem psychicznym i fizycznym, następuje rozwój ruchowy, który przejawia się większą sprawnością fizyczną, precyzyjnością i prawidłowym zachowaniem motorycznym7. Ze względu na tematykę pracy zostanie szczegółowo omówiony okres od 16 do 19 roku życia. Rozwój fizyczny dotyczy następujących procesów8:  wzrastanie, które dotyczy zmian ilościowych przez rozplem i rozrost komórek, prowadzących do zwiększenia masy i wymiarów ciała,  różnicowanie, dotyczące zmian jakościowych, czyli zmian strukturalnych komórek i tkanek, których celem jest formowanie proporcji i kształtu ciała, a także narządów,  dojrzewanie, które obejmuje doskonalenie funkcji narządów i układów, specjalizacje, koordynację z innymi układami; celem jest utworzenie określonego systemu celowych czynności organizmu. Dorastanie, określane terminem adolescencja, jest trudnym etapem rozwojowym. To etap życia pomiędzy dzieciństwem, a dorosłością, w którym następują dynamiczne zmiany w różnych obszarach funkcjonowania młodej osoby. Jednocześnie bardzo trudno jest określić, kiedy okres młodzieńczy rozpoczyna się i kończy.

Przyjmuje się, że okres dorastania

obejmuje lata od 10/12 do 20/23 i dzieli się na następujące podokresy:9 

wczesne dorastanie -10 do 16 lat,



późne dorastanie -17-20/23 rok.

Czas między 17-21 rokiem życia, to okres pełnej adolescencji, w którym następuje uniezależnienie się od rodziców. Młodzież przeżywa okres buntu, staje się arogancka, a w zakresie życia emocjonalnego następują wyraźne zmiany. W okresie tym kończy się proces

7

J. Szopa, Podstawy antropomotoryki, PWN, Warszawa 2000, s. 150.

8

N. Wolański, Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, geontologii i promocji zdrowia, PWN, Warszawa 2006, s. 177. 9

J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka, PWN, ISBN: 978-83-01-16394-5, Warszawa 2011, s. 262.

7

identyfikacji psychoseksualnej, zmianie ulegają relacje z rówieśnikami i osobami dorosłymi. Osoby są zdolne do podejmowania istotnych decyzji życiowych10. Rozwój somatyczny w okresie adolescencji nabiera znacznego tempa. Okres ten charakteryzuje się intensywnymi zmianami fizycznymi organizmu, których celem jest osiągnięcie dojrzałości płciowej. Zmiany biologiczne, jakie następują są określane mianem pokwitanie. Obserwowane przemiany fizjologiczne rozpoczynają się od tzw. skoku pokwitaniowego, który u dziewcząt rozpoczyna się około 10-11 roku życia. Podstawą tych zmian jest aktywność neurohormonalna na osi podwzgórze – przysadka – gonady. Podwzgórze stymuluje przysadkę, która wydziela hormon wzrostu oraz hormony gonadotropowe, które pobudzają jajniki i jądra. Te z kolei wydzielają hormony płciowe (testosteron, progesteron i estrogen). Ponadto następuje rozwój zarówno układu kostnego i mięśniowego, jak i pozostałych części ciała. Budowa ciała różnicuje się znacznie w procesie dojrzewania organizmu. U dziewcząt rozrasta się miednica (przygotowując organizm do przyszłego macierzyństwa) oraz podskórna tkanka tłuszczowa, powodująca zaokrąglenie się sylwetki. Rozrastanie się jajników i macicy, znajdujących się wewnątrz organizmu, nie jest zauważalne. Natomiast u dziewcząt widoczne są zmiany dotyczące rozwoju piersi. Powiększają i wysuwają się do przodu sutki, zwiększa się pigmentacja wokół nich. Zmieniają kształt ze stożkowatego na bardziej zaokrąglony. Niektóre zmiany fizyczne stają powodem zmartwień i obaw. Chłopcy martwią się tyczkowatym wyglądem, co wynika ze zbyt długich kończyn dolnych w stosunku do tułowia i rąk. Są oni bardziej niezgrabni, co wynika z przesunięcia ciężkości ciała ku górze. Zmienia się brzmienie głosu. Natomiast dziewczęta martwią się nieadekwatnym rozmiarem dłoni i stóp. Twarz rozrasta się również nierównomiernie, co sprawia wrażenie nieproporcjonalnej11. Zmiany, jakie następują w sylwetce oraz strukturze potrzeb, uznaje się jako uzyskanie dorosłości reprodukcyjnej. Dziewczęta, w przeciwieństwie do chłopców, nie odczuwają silnej potrzeby seksualnej. Podniecenie seksualne rozwija się u nich pod wpływem doświadczeń. Integracja pragnień seksualnych i potrzeby bliskości następuje u dziewcząt pod koniec okresu dorastania.12 10

I. Gryniuk, Wspomaganie rozwoju u uczniów szkoły średniej jako prośba przeciwdziałania patologii społecznej, [w] Psychopatologia i psychoprofilaktyka, (red.) A. Margasiński, B. Zajęcka, Wyd. Impuls, Kraków 2000, s. 64-65. 11

J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka, …op. cit., s. 260.

12

A. Oleszkowicz, A. Senejko, Psychologia dorastania, PWN, Warszawa 2013, s. 35.

8

Sylwetka dziewcząt w wyniku zwiększenia masy ciała, a zwłaszcza tkanki tłuszczowej staje się bardziej kobieca. U dziewcząt, u których aktywność ruchowa jest niska, następuje obniżenie sprawności fizycznej. Następuje u nich rozwój funkcji układu rozrodczego, a sylwetka jest bardziej kobieca. Żeńskie hormony wpływają na kształtowaniu się sylwetki, czyli na wzrost obwodu bioder, przy tylko minimalnym przyroście obręczy barkowej13. Natomiast u chłopców okres ten jest bardzo dynamiczny. W dalszym ciągu następuje przyrost długości ciała, masy mięśniowej, rozwój cech motorycznych, zwłaszcza siły. Wynika to z męskich hormonów płciowych, mających wpływ na rozwój mięśni klatki piersiowej, barków, grzbietu. Hormony wpływają na budowę białek strukturalnych oraz układów enzymatycznych włókien mięśniowych. Zmiany w motoryczności dotyczą także przemian metabolicznych ustroju. Następuje doskonalenie się ośrodków korowych ośrodkowego układu nerwowego14. W tym okresie szczególną rolę w autoprezentacji odgrywa kreowanie własnego wizerunku fizycznego, co ma związek z atrakcyjnością, a także modą. Wśród motywów mających istotne znaczenie w autoprezentacji można wyróżnić: 

przejęcie kontroli nad ciałem i dokonującymi się zmianami biologicznymi, które wywołują u dorastających niepewność, lęk, wstyd,



podtrzymanie lub zwiększenie atrakcyjności i poczucia własnej wartości poprzez wzbudzanie zainteresowania, podziwu (bycie na topie, unikanie „obciachu”, bycie „cool”),



podkreślenie cech wspólnych z idolem, utożsamianie się z osobami sławnymi, odnoszącymi sukces,



zaznaczenie przynależności do określonej grupy rówieśniczej,



podkreślenie odrębności od innych (postaw, poglądów, zainteresowań).

Młodzież w celu autoprezentacji stosuje różne środki i sposoby. Może stosować specjalne diety, ćwiczenia, kształtowanie partii mięśni, zabiegi pielęgnacyjne ciała (sauna, solarium), a także makijaż. Podkreślenie wyglądu następuje również poprzez strój. Najczęściej młodzież sięga po markowe ciuchy, gadżety. Istotnym elementem podkreślającym wygląd są swoiste „ozdobniki” na ciele i skórze: tatuaże, piercing, sznyty15.

13

J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka, …op. cit., s. 258.

14

Tamże, s. 259.

15

A. Oleszkowicz, A. Senejko, Psychologia dorastania, PWN, Warszawa 2013, s. 53-54.

9

Okres dorastania jest przejściem ku dorosłości nie tylko jako kategorii rozwoju fizycznego, ale także psychicznego. Stąd też, okres młodzieńczy odnosi się również do wymiarów osobowościowych. Podstawowymi wyznacznikami dorosłości w tym aspekcie są:  określenie kierunku własnego życia i sformułowanie dążeń na 10-20 lat życia,  opowiedzenie się w sprawie gotowości budowania trwałego związku intymnego,  przyjęcie odpowiedzialności za własne życie i za relacje, w których pozostaje się z innymi,  niezależność emocjonalna od opiekunów, która wyraża się podejmowaniem samodzielnych decyzji,  zdolność do podejmowania decyzji, wyboru celów, kształtowania relacji i ukierunkowania dążeń na podstawie własnego systemu wartości i osobistych przekonań, czyli autonomii wyboru.16 Z psychologicznego punktu widzenia, wiek młodzieńczy jest jednym z trudniejszych etapów rozwoju człowieka. To okres intensywnych zmiany w kierunku dorosłości. W tym okresie młodzież silnie przeżywa stany emocjonalne, które dotyczą emocji negatywnych i pozytywnych. Na obniżenie oraz zmienność nastroju mają wpływ takie czynniki jak: niepowodzenia szkolne, spadek samooceny, zmiany w obrazie własnego ciała, czy problemy z rodzicami. Młodzi łatwo wpadają w gniew, płaczą, są niespokojni ruchowo, bywają agresywni. Dziewczęta częściej niż chłopcy przeżywają negatywne emocje. Relacjonują

uczucie

winy,

wstydu,

wrogości,

smutku

w

kontekście

stosunków

międzyludzkich. Są bardziej podatne na zranienie, a motywy ich działania są trudne do zrozumienia17. Zmiany hormonalne sprawiają dorastającym znaczne problemy z emocjami i nastrojem.

Można

zaobserwować

występowanie

antagonizmów

między

chłopcami

dziewczętami. W początkowym etapie dorastania związki partnerskie charakteryzują się dużą gwałtownością uczuć, są krótkotrwałe, podatne na czynniki zakłócające. Młodzieńcza miłość przeżywana jest w sposób bezwarunkowy, angażują głęboko obie strony. Nie liczą się realia, młodzi nie reagują na krytykę i głosy przestrogi. Pod koniec okresu późnej adolescencji młodzi dostrzegają konieczność pogodzenia miłości z innymi obszarami aktywności: nauką, obowiązkami domowymi, czy pracą. Dojrzałość emocjonalna to również zdolność do odraczania reakcji, do powściągliwości, a nieraz do rezygnacji. Pełną ...