Prawoznawstwo od prof. Wronowskiej do prof. Smolaka PDF

Preview

Summary

Dodatki...

Description

Prawoznawstwo Normy prawne – szczególny rodzaj norm postępowania. (religijne, obyczajowe też.) Normy prawne – ustanowione, lub uznane przez upoważnione organy państwa lub organizacje międzynarodowe. Są dwie koncepcje norm prawnych:  Trójczłonowa  Norm sprzężonych - Sankcjonowanej i sankcjonującej. Trójczłonowa - Kiedyś uważano, że trzeba wyróżnić trzy części.  Hipotezę,  Dyspozycję  Sankcję. Zwolennicy uważają, że każda norma to ma. Ale norma moralna nie ma sankcji. Po za sumieniem. Hipoteza – odbiorcy i okoliczność, warunki Dyspozycja - nakazuje się postępować Sankcja – jeżeli tak się nie zachowasz to... Ta koncepcja upada ponieważ zakłada, że każda norma ma taką strukturę. Zakłada, że jak nie ma elementów to nie norma, a tak nie jest. Zdarza się w prawie rodzinnym. Np. Stosunki między małżonkami – nie zawsze mają sankcje. W prawie konstytucyjnym też są takie bez sankcji. Normy wskazują adresata i okoliczności. Dwa rodzaje norm: Normy leges imperfecte bez sankcji. Wyznacza określone zachowanie w okolicznościach. Uważano, że norma bez sankcji nie jest doskonała. Nie chodzi w parze z inną. Norma sprzężona – sankcjonowana i sankcjonująca. Sankcjonująca odnosi się do pierwszej, okoliczności polegają, że pierwsza musi znaleźć zastosowanie i zostanie przekroczona. Sprzężone – jedna bez drugiej istnieć nie może. Nie musi być sankcji. Ten kto ustanawia, on może tak postąpić. Trójczłonowa nie uznaje braku dolegliwości. Związek między sankcjonowaną, a sankcjonującą ma funkcjonalną formę. Adresat pierwotny i wtórny. Norma sankcjonująca ma rolę służebną. Skłonić adresata sankcjonowanej normy. Norma merytoryczna – wyznacza określone zachowanie, ale ma charakter psychofizyczny np. ograniczenie prędkości. Powstrzymanie się od czynu np. nietykalności cielesnej. Ma charakter konwencjonalny. Czynność konwencjonalna Pomiędzy wykonaniem pewnych ruchów a wykonaniem jest związek przyczynowo – skutkowy. Relacja między zachowaniem, a wykonaniem ma charakter umowny. Po rewolcie lat 68 nie ma w Niemczech tak uroczystych form i czasami tytułów jak na uniwersytetach w Polsce. Według Polskiego prawa nie ma możliwości zawrzeć związku małżeńskiego bez urzędnika i całej formy, Taką przyjęto konwencję. Wśród rozmaitych funkcji

językowych są ekspresyjne, opisowe, też np. uwalniająca, sugestywna – bodziec do zachowania. Są też takie, które mają charakter sprawczy albo performatywny. Powodują zmiany w określonych sytuacjach, zwane też sprawcze. Brydż rozmowy charakter licytacji np. Wypowiedzi językowe poprzez które dokonuje się aktu np. otwarcie igrzysk. Podniesienie ręki np. też. Czynność konwencjonalna – czynność psychofizyczna np. podniesienie ręki albo prostsza czynność konwencjonalna której ustanowione społeczne reguły nakazują nadawać określony sens społeczny. Prawnik ma do czynienia z konwencjonalnymi czynnościami. Zawieranie umowy, podpisywanie umowy, głosowanie. Czynności kłopotliwe, żeby były ważne muszą być spełnione określone warunki. Normy kompetencyjne – jeśli jakiś x dokona konwecjnalnej cyznności k to y jako adresatowi tej normy nakazuje się postąpić w określony sposób. Jeśli podmiot x wykonanie k zleci y to odpowiednio zareagować. X uzyskuje upoważnienie. Np. Student jest upoważniony do złożenia odpowiedniego wniosku. Dziekan ma obowiązek rozpatrzyć. Rada ministrów ma prawo uchwało dawstwa. Sejm musi rozpatrzyć, ale nie musi przyjąć. Norma kompetencyjna nakazuje komuś coś. Podmiot upoważniony jest zobowiązany do określonej czynności. Np. Prezydent może – jest upoważniony, norma konstytucyjna mu nakazuje. Upoważnienie do określonych czynności w określonych sytuacjach. Prawo – zbiór norm postępowania odpowiednio ukształtowane. Nie jest to według prawoznawstwa zbiór praw opisujących rzeczywistość. Normy prawne są dla ludzi, przez ludzi, wyznaczają zachowania możliwe do wykonania. Norma poza prawoznawstwem coś co podpowiada określonemu wzorcowi. Normy np. techniczne. Człowiek nie jest twórcą prawa naturalnego. Od Arystotelesa się wzięło prawa, które rządzą przyrodą rządzą także człowiekiem. Człowiek podlega prawom przyrody, ale także prawom ustanowionym przez człowieka. Laicka wersja źródło ma w naturze człowieka, chrześcijanie, że Bóg jest jego źródłem. Źródło prawa Jest wieloznaczne to pojęcie. Są np. fakty tworzące prawo. Odróżniamy akt prawa od rezultatu tego prawa. Np akt małżeński. Następuje radykalna zmiana świata. Fakt jest prawotwórczy, rezultat samym prawem. Fakt tworzący prawo to taki który tworzy zbiór norm postępowania. Np. uchwalenie ustawy. Pewien fakt, akt konwencjonalny. Sama ustawa jest rezultatem. Akt wydania wyroku jest jednym wynikiem, rezultat innym. Prawnicy mówią np. że ustawa jest źródłem prawa. Źródło poznania prawa – komentarz do ustawy, przypis, podręcznik, to jest źródło poznania prawa. Nie jest nią ustawa.

Stanowienie prawa w formie umowy kształtowanie się prawa zwyczajowego precedens prawotwórczy Umowa nie tworzy prawa. Norma zawarta między przewoźnikiem, a odbiorcą. Stanowienie prawa jest najbardziej złożoną z czynności konwencjonalnych. Polega że upoważniony podmiot, a nie np. uzurpator kreuje normę postępowania i żąda aby adresaci tej normy ja spełniali. Akt ten ma charakter aktu konwencjonalnego. Stanowi np. ustawę sejm i senat, rozporządzenie prezydent, akty prawne wojewoda, Może to być instytucja jednoosobowa, albo kolegialne. KRRIT, prezydent. Obiera się jakąś konwencję np. głosowanie na określonych zasadach. Kolegialne przybierają skomplikowany proces. Głosowanie  Jawne głosowanie - Głosowanie trudno sfałszować, głosujący podlegają osądowi. 

Tajne głosowanie - Nie ma jak kontrolować kto jak głosuje. To muszą być sprawy ogromnej wagi. Nie ma nacisku. Wobec braku odpowiedzialności różne kryterium.



Głosowanie przez rozwożenie dokumentów - daje możliwość zapoznać się na spokojnie.

Ciało kolegialne wypowiada się w formie uchwały. Ustawa uchwalona. Pojęcie uchwały – każdy akt woli który wypowiada ciało kolegialne. Jest to akt jednostronny. Podmiot wyposażony w kompetencje do stanowienia, a z drugiej adresaci norm stanowionych. Ja aktem mojej woli kreuję. Nie potrzebuję prowadzić dialogu z odbiorcą. Żeby ten akt doszedł do skutku nie potrzebna jest zgoda adresata norm. Stanowienie poprzez umowę – podmiotami które są dające prawo (prawodawcy) są podmioty. Stanowienie może być przez jeden podmiot lub kilka podmiotów o kompetencjach prawotwórczych. Rada ministrów jako rada ministrów – współistnieniowe według konstytucji ministrowie, prezes rady jak i rada jako rada ministrów ma kompetencje prawotwórcze. Kilka podmiotów może wydać jeden akt prawnych. Np minister finansów i szkolnictwa wyższego. Obaj we współstanowieniu. Wydanie przez jednego i drugiego ważne. Np upoważnia się kilku ministrów do współstanowienia. Umowa – stanowienie przez co najmniej 2 podmioty. Które dla siebie tworzą normy generalne i abstrakcyjne. Np 2 państwa. 2 podmioty muszą się porozumieć i dla siebie tworzą normy prawne. Są jednoczenie prawodawcą i odbiorcą. We współstanowieniu oddzielnie adresat i twórca. Strony w umowie muszą dojść do porozumienia. We współstanowieniu nie musi być kontakt z adresatem. Umowa – formalnie równe strony, ale faktycznie, kulturowa, gospodarcza różnica. Różnica między faktyczną pozycją, a pozycją w umowie. Umowa – co najmniej dwustronny i adresat i odbiorca w jednym. Wymaga negocjacji i ustanowienia stanowisk. Czynność umowy i stanowienia jest zorganizowana. Prawo zwyczajowe i precedens Prawo zwyczajowe – charakter ma spontaniczny, chodzi tu o fakt społeczny, nie ma charakteru konwencjonalnego. Prawo zwyczajowe kształtuje się spontanicznie. Najpierw musi się stworzyć nawyk postępowania. Ludzi zaczynają postępować w taki sposób. Potem wytwarza się przekonanie,

że to postępowanie jest spontaniczne i sterowane pewną normą. Normą zwyczajową. Wymaga się, żeby to trwało długo. Potem się wytwarza przekonanie, że powinna być sankcjonowana jak normy prawne. Np. jakiś organ państwa może ustanowić rozstrzygnięcie normą zwyczajową. Musi wystąpić akt uznania normy zwyczajowej. Wtedy rodzi się prawo normy zwyczajowej. Ona się ukształtowała już, organ czyni ją podstawą rozstrzygnięcia. Daje akt, że oficjalnie uznaje za podstawę rozstrzygnięcia. Prawo zwyczajowe było kiedyś podstawą państwowego. Jest najpierw przestrzegana przez społeczeństwo. Można oczekiwać więc, że będzie respektowane. Jest małe prawdopodobieństwo, że będzie wadliwe. Kształtowało się długi czas. Rodzi się w społeczeństwie stabilnym. Dalekim od migracji. Ale prawo takie nie nadążało kiedy zaczęły się mieszać kultury i ludzie. Zostało wypieranie coraz bardziej przez stanowione. Dyskontynuacja parlamentu. Wszystko co jest na wokandzie ląduje w koszu pod konie wyborów. Nowy parlament nowy program. Nie jest to nigdzie zapisane i przyjmuje się tak, że jest prawidłowo. Wniosek może wpłynąć ten sam, ale do innego podmiotu. Wtedy na nowo może być to co w koszu wylądowało. Np Trybunał Konstytucyjny zawiesza rozważanie problem konstytucyjny na okres 6 mies w takiej sytuacji jak powyżej. Bo może nowi podtrzymają. Prawo zwyczajowe było początkowo nie precyzyjne – mówione, a nie pisane. Dopiero z czasem spisano i ewentualnie usystematyzowano. Wiele śladów jest obecnie w prawie morskim np. Forma precedensu prawotwórczego – sporna kwestia, w polskim katalogu prawa nie zyskał charakteru oficjalnego. Polega np. na tym, że sąd opiera się na prawie zwyczajowym a nie stanowionym Pierwszy raz to jest precedens. Precedens prawotwórczy – nie ma normy, a trzeba rozstrzygnąć. Podstawy są niedostateczne i niejasne. Sąd podejmuje tak jakby była norma generalna i abstrakcyjna. Dorabia rodzaj uzasadnienia. Który ma formę normy generalnej i abstrakcyjnej. Racio decidenti. Każde następne, podobne decyzje należy podejmować decyzję według tej sprawy. Prawo musi to przewidywać. Precedens prawotwórczy. Systemy takie to common law albo case law. Prawo stanowione wypiera prawa precedensu. Prawo - specyficzny zbiór, system uporządkowanych elementów. System. Norma - praktycznie jednoznaczna wypowiedź musi wziąć wszystkie elementy okoliczności. A-O-Z Prawo można podejść z dwóch stron. Gdyby nie prawo to albo można by wszystko, albo nic. Prawo ogranicz, albo pozwala na to co wskazuje. Mnożąc strukturalne warianty tworzymy problemy. Bezpośrednim aktem stanowienia jest akt normatywny. Ustawa z 20 lipca 2000. Dowolny akt normatywny. Nie ma prawie budowy AOZ. Nigdy tak nie będą akty normatywne, jeżeli ma to być jednoznaczna wypowiedź. Przyjmujemy założenie o normatywności tekstu prawnego. Treścią tego założenia, jest to, że w wyrażeniach prawnych wyrażone (zakodowane) są normy prawne. Da się zastosować reguły wykładni - interpretacji.

Obowiązywać Podstawy obowiązywania normy prawnej - pytanie o uzasadnienie obowiązywania normy prawnej. Dlaczego coś jest norma prawną? Aspekty obowiązywania - podmiotowy, terytorialny i temporalny. Norma obowiązuje z uzasadnienia tetycznego, aksjologicznego, behawioralne (efektywność). 

Tetyczne - kiedy została ustanowiona lub została uznana przez kogoś komu należy dawać posłuch ze względu na pozycję społeczną, autorytet kiedyś, dzisiaj kto ma kompetencje.

Normy kompetencji prawotwórczych są niezwykle ważne. Obecnie możliwe jest prawotwórstwo dzięki ustanowienia norm prawotwórstwa przez pierwszych twórców, np konstytucji. Organy państwowe muszą być wylegitymowane. 

Aksjologicznie - jeśli argumentem za jej przyjmowanie gdy zakazuje lub nakazuje czynności uznane za złe lub dobre. Czynny, albo skutki uznaje za dobre i to wystarcza za jej obowiązywanie.



Obwiązywanie behawioralne - ktoś realizuje przez zachowanie społeczne. Czasami im bardziej radykalna norma naruszająca np prawa człowieka to uzasadnienie aksjologiczne może umożliwić odmowę jej uznania za obowiązującą.

Podmiotowy aspekt i terytorialny - kogo dotyczy Temporalny : 1. Data (wydania) aktu - z tytułu, ostateczny tekst ustawy, bez zmian w senacie od chwili przegłosowania w sejmie, gdy zmiany w senacie to od chwili zmian w senacie. Gdy zaskarżona do trybunału to data będzie i tak kiedy wychodzi z parlamentu. 2. data ustanowienia, - zakończyło stanowienie aktu czynność konwencjonalna, 3. data ogłoszenia - generalnie stanowienie zakończy się z momentem ogłoszenia. 4. początkowa data obowiązywania aktu - być elementem systemu prawa, zastępuje słowo istnieć. W sensie systemowym występuje. Jeżeli tworzę akt, to tworzę normy, tworzę przepisy. Data końcowa jest początkiem obowiązywania. 5. data wejścia w życie aktu - polega na tym, że od tego momentu normy prawne zawarte w przepisach tego aktu mogą znaleźć zastosowanie, a wówczas winny być realizowane. obowiązuje w sensie systemowym i realnym. 6. początkowa data zastosowania normy - norma może znaleźć zastosowanie. Okoliczności są spełnione wszystkie, się ziszczają. Znajduje zastosowanie w chwili wejścia w życie. 7. końcowa data zastosowania normy 8. końcowa data obowiązywania aktu - gdy zostaje wyeliminowane z systemu prawnego. 9. data nowelizacji aktu 10. data uchylenia aktu - derogacja, wyeliminowanie np przepisu czy całego aktu, normy itp. Następuje w dniu wejścia w życie odpowiedniego przepisu uchylającego. Ta vacatio legis - okres między datą ogłoszenia, a datą wejścia w życie. Obowiązywać - móc znaleźć zastosowanie. Akt zanim wejdzie w życie można zmienić czy uchylić. Nowelizacja - zmiana aktu. Data wejście w życie odpowiedniego przepisu nowelizującego. Dla

aktów przepisów nowelizujących i uchylających data wejścia w życie jest ostateczna i nie da się już zmienić. Akt można znowelizować w momencie jego pojawienia się. Akt nowelizujący może wejść w życie w tym samym czasie co akt ustanowienia pierwotnej ustawy. Coś musi już istnieć. Uzasadniony przypadek pozwala na skrócenie vacatio legis, jest to element reguły czynności konwencjonalnej. Interes państwa uważny. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Ustawa wchodzi w życie po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia Po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia Po upływie 3 lat od daty ogłoszenia. 24 grudnia 2003 r. o nawożeniu roślin uprawnych. 7 stycznia 2004 roku została urzędowo opublikowana w dzienniku ustaw 21 stycznia - ostatni dzień vacatio legis, ustawa weszła 22 stycznia 2004 r. ostatni dzień vacatio legi to ten sam dzień tygodnia. numer dnia miesiąca będzie równoznaczne z dniem vacatio legis, środa 8 marca 2004 8 stycznia 2007. 30 lipca 30 sierpnia vacatio legis, wchodzi 31 sierpnia. Jak 1 stycznia to Akty stanowienia prawa  umowa  precedens  prawo zwyczajowe Akt stanowienia prawa - akt konwencjonalny o najbardziej skomplikowanej strukturze. Dokonywany przez określony podmiot, zorganizowany, ale żeby do tego doszło potrzeba skomplikowanych procesów prawodawczych: Proces przygotowania Proces ustanowienia, uchwalenia – podpis, albo głosowanie Prawodawca – sejm i senat. Prezes rady ministrów. Prawodawcą jest ten komu według reguł Premier ustanowił, ale nie napisał rozporządzenie – podmiot wyposażony w kompetencje prawodawcze któremu przysługuje prawo. Prawodawca w sensie socjologicznym – tych wszystkich których wysiłek doprowadził, że mamy akt normatywny o takiej treści i kształcie. Senat jest formalnie prawodawcą. Komisja senacka jest realnym prawodawcą.

Czasami ustawa otrzymuje przymiot od pomysłodawcy. Prawodawca formalny – niezależnie czy jest naprawdę dającym idei i piszącym akt prawny to i tak na tym prawodawcy formalnym spoczywa odpowiedzialność za ten akt. (polityczna). Legislator – urzędnik uprawniony i wyspecjalizowany do tworzenia aktów prawnych. Rządowe centrum legislacyjne np. Rządzić to mieć podstawę do rządzenia, wydawać akty prawne. Akty podlegają długim konsultacjom opiniom wielu ministrów, aby było wiele impulsów do odpowiedniego określenia wyglądu ustawy. Po opracowaniu aktu projekt jest składany. Cały skomplikowany proces projektu kończy fazę przedparlamentarną. Sejm musi zareagować po wpłynięciu projektu ustawy. Nad projektem zaczyna obradować sejm i powołane komisje. Komentuje się i modyfikuje. Zgłasza poprawki. Proces prawodawczy zazwyczaj działa kilka lat. Celem jest teko długiego procesu jest legitymizacja. Dobra legislacja wymaga wielu oczu. Wyeliminować błędy, zasięgnąć opinii ekspertów. Obecnie jest bardzo dużo ekspertów i ekspertyz. Wszystko w celu minimalizacji błędów. Legitymizacja poprzez zachowanie procedur. Jedna każdy ma jakiś swój pomysł. Taki skompilowany proces trzeba uważać, aby nie stał się instrumentem w rękach rządu. Modele prawodawstwa autorytarny – prawodawca nie jest ograniczony w zakresie stanowienia prawa, prawami i wolnościami człowieka. Konsultuje albo nie konsultuje prawa zależnie od własnej woli. Nie ma procedur które by go do tego zmuszały. Nie tworzy się w dialogu ze społeczeństwem. Odwołuje się do przemocy. Nie dba o reguły tworzenia prawa. Są nieliczne i niejasne. Ułatwia mu to tworzenia politycznie prawa. demokratyczny – możliwie precyzyjnie określone są podmioty prawa i procesy prawodawcze. Prawodawca nie może przekroczyć procedur i ważna jest opinia społeczeństwa. Dążenie do konsensusu. Prawo reguluje też samo siebie. Zawiera normy swojego tworzenia i swojej zmiany. Zajmuje się samym sobą w pewnym sensie. Reguły ustroju. Dopiero później innymi podmiotami. Zależnie od reguł klaruje się ustrój i funkcjonowanie państwa. Jeżeli reguły są mętne, niejasne, łatwiej jest obchodzić prawo. Klarowne reguły krępują, ale kontrolują działanie. Paternalistyczne działanie prawodawcze – on wie co jest lepsze ode mnie. Przepisy UE – dostęp do gier hazardowych tylko w kasynach. - Paternalistyczna ustawa. Do niedawna prognozowano, że prawo będzie dążyło do umów dwustronnych i więcej. Obecnie rozważa się gdzie powinno zatrzymać się prawo ze swoją ingerencją wobec krajów wielonarodowych, wieloświatopoglądowych i wielokulturowych. W razie konfliktów przekonań z normą prawną bez konsekwencji można się sprzeciwić normie – klauzula sumienia. Obywatelskie nieposłuszeństwo – mam przekonania niesłuszności prawa, ale szanuję prawo i poddaje się rygorom prawa. Akt normatywny jako wytwór – zbiór przepisów odpowiednio uporządkowanych wydanych przez odpowiedni podmiot. Opatrzonych określoną nazwą. Zawiera normy generalne i abstrakcyjne.

Każdy akt normatywny zawiera kilka przepisów. Konstytucja – może mieć rozmaite nazwy ustawa rządowa, ustawa zasadnicza, karta konstytucyjna – głównie zapożyczone od Niemców ustawa zasadnicza. Charakteryzuje się tym, że zawsze zajmuje pozycję najwyższą. Ma najwyższą moc prawną. Nie ma w systemie aktów, które by miały moc wyższą. Wszystkie akty muszą być z konstytucją zgodne pod względem:  formy i procedury – wtedy gdy konstytucja ten akt przewiduje czy procedury tego aktu.  treści – każdy akt normatywny upoważniony podmiot nie może naruszać konstytucji. Podstawy aksjologiczne i treściowe systemu. Czy ustawodawca mieści się w granicach swobody. Konstytucja reguluje:  ustrój państwa,  podmioty władzę sprawujące,  sposób powoływania tych organów,  relacje między nimi. Katalog praw i wolności konstytucyjnych Konstytucja zawiera elementy gospodarcze i ekonomiczne w niewielkim stopniu. Posiada także reguły swojej zmiany. Konstytucje na ogół są uchwalane w innym trybie i specjalne ciała – konstytuanta. Ustawa konstytucyjna – akt który obowiązuje obok konstytucji i ma moc jej równą. Reguluje jakąś dziedzinę praw konstytucji. Np. mała konstytucja 1992. Niżej od konstytucji jest ustawa i akty o mocy ustawy. Siła mocy aktu zależy od tego co może zmienić. Dekrety o mocy ustawy i rozporządzenia o mocy ustawy. Obecnie rozporządzenia z mocą ustawy – akt o randze ustawy, może zmienić ustawę. Ustawa - Akt parlamentarny, uchwalana w szczególnym procesie - trybie ustawodawczym. Z nią muszą być zgodne inne akty prawne. Ustawa ma nieograniczony zakres normowania. Można wszystko regulować pod warunkiem, że nie narusza konstytucji. Ustawa określająca pracę sejmu i senatu naruszałaby autonomię sejmu i senatu. Milczące zasady – oczywiste zasady których się nie pisze oprócz wyjątków od zasady. Wyjątek potwierdzający regułę. Akty o mocy ustawy są uchwalane przez organy wykonawcze. Nie ma legitymizacji, ale powierza się dużą władzę. Bardzo rzadko się z tego korzysta. Prezydent w okresie międzywojennym miał taką moc. Ustawa przez parlament. Przekonanie było, że prawo uznajemy takie jakie sam...