źródła prawa konstytucyjnego PDF

Preview

Summary

źródła prawa konstytucyjnego...

Description

Źródła prawa Źródła prawa- prawo stanowione przez organy. Stanowienie prawa, a nie jego stosowanie. To takie źródło, które ma uzewnętrznioną wolę państwową, akt prawny sformułowany w sposób jednoznaczny (expresiv verdis). Źródło prawa konstytucyjnego to każdy dokument regulujący. 1.

Hierarchia ważności źródeł prawa- zamknięty system źródeł prawa.

Konstytucja } | Ustawy } | Umowy międzynarodowe. } powszechnie obowiązujące | Rozporządzenia } | Prawo miejscowe (akty wydawane przez wojewodę, przepisy porządkowe wydane co do zasady)} | Akty prawa wewnętrznego }wewnętrznie obowiązujące Cechy hierarchii ważności źródeł prawa:

• • • •

Każdy akt musi być zgodny z aktem wyższej rangi Treści aktów mogą być zmienione tylko przez akt conajmniej tej samej rangi. Zakaz regulowania praw i wolności obywatelskich innym aktem, niż ustawa Zakaz wydawania aktu prawnego, który nie jest poparty wyższym aktem w hierarchii.

Normatywny charakter źródeł prawa- źródłami prawa jest tylko to, co jest uchwalone przez odpowiedni organ Charakter dualistyczny- źródła prawa obowiązujące powszechnie oraz akty prawa wewnętrznego wydane przez organy państwowe. Aspekt przedmiotowy - konstytucja wyczerpująco wymieniła formy aktów, w jakich mogą być zawierane normy o powszechnie obowiązującym charakterze Aspekt podmiotowy - wyliczenie podmiotowo podmiotów, które mogą stworzyć prawo, np. Konstytucja->Parlament, Ustawy>Parlament, wyjątkowo dekret prezydenta(rozporządzenie z mocą ustawy), Rozporządzenie>premier, ministrowie, przewodniczący komitetów, Krajowy Rada Radiofonii i Telewizji, prawo miejscowe>rady gmin, powiatów, starosta. Podział na prawo: Powszechnie obowiązujące-zawiera normy generalne (obowiązuje wszystkich adresatów). Mają charakter zamknięty.

Wewnętrznie obowiązujące - obowiązuje tylko jednostki podległe organizacyjnie (np.organ wyższej instancji może wydać akt obowiązujący organ niższej instancji), tym prawem nie można nakładać na obywateli żadnych obowiązków. Tj. Akty prawa miejscowego. Istotą aktów prawa wewnętrznego jest ograniczony zakres ich obowiązywania, mogą one być kierowane tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty. Mają charakter otwarty podmiotowo(tzn.,że nie jesteśmy w stanie wymienić wszystkich podmiotów) i przedmiotowo- nowe nazewnictwa. Cechy:

1) 2) 3) 4) •

Adresowane tylko do jednostek podległych Nie mogą działać Mogą być odwołane tylko przez ustawę- jest ona podstawą Zgodne z aktami powszechnie obowiązującymi

Źródła prawa powszechnego muszą być opublikowane, wynika to z zasad demokratycznego państwa prawa

• •

Niezwłocznie musi być publikowany każdy akt prawny Wchodzi w życie 14 dni po publikacji, ew. Ustawy regulują inne terminy lub terminem jest dane wydarzenie, niedopuszczalne jest obowiązywanie aktu przed jego opublikowaniem.

*Wyjątkiem jest wejście w życie aktu z datą wsteczną, gdy to prawo jest przywilejem* Odpowiednie publikatory:

-

Dziennik ustaw- wszystkie akty prawa obowiązującego Monitor Polski Monitor Polski 2 Dzienniki wojewódzkie- całe prawo miejscowe wydawane przez wojewodów Dzienniki Resortowe

Analiza poszczególnych źródeł prawa KONSTYTUCJA Konstytucja- akt prawny o najwyższej mocy, który formułuje podstawowe zagadnienia prawa gospodarczego, społecznego i politycznego. Może być złożona z jednego lub wielu aktów prawnych. XVIIIw. zamysł: ograniczenie swobody władzy monarchy, zapisanie reguł funkcjonowania państwa. Zasada konstytucjonalizmu- każde państwo demokratyczne powinno mieć konstytucje, która będzie objęta pewnymi mechanizmami ochrony i egzekwowania. Rodzaje konstytucji:

•

W znaczeniu formalnym- akt spisany, materialnym- określenie rzeczywistego ustroju państwa, konkretne reguły.

• • •

Konstytucje pisane- w znaczeniu formalnym, konkretne akty prawne Konstytucje niepisane- odpowiadają materialnemu znaczeniu. Konstytucje rzeczywiste- swoją treścią odpowiadają innym aktom, znajdują swoje odzwierciedlenie.

• • • • • • • • •

Konstytucje fikcyjne- praktyka różni się od zapisu Konstytucje pełne- regulują całokształt Konstytucje niepełne- szczątkowa regulacja, pewien zakres zagadnień Konstytucje sztywne- zawierają szczególne regulacje do jej zmiany Konstytucje elastyczne- brak szczególnego trybu zmiany Konstytucja jednolita- jeden akt Konstytucja złożona- zawiera się w wielu aktach Konstytucje stabilne- mała liczba ich zmian Konstytucje niestabilne- ulegają częstym zmianom

Konstytucje w ujęciu historycznym:

I GENERACJI- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela II GENERACJI- po I wojnie światowej, np. Konstytucja marcowa III GENERACJI- po II wojnie światowej, np. Japonia, Niemcy, Włochy- porażka poprzednich konstytucji, racjonalizacja parlamentarna, nacisk na wolność jednostki

IV GENERACJI- konstytucje okresu wychodzenia z totalitaryzmu: Grecja, Portugalia, Hiszpania. Cechy konstytucji:

1. 2. • • •

Szczególna nazwa- żaden akt prawny się tak nie nazywa Szczególny tryb powstania- osobny akt prawny o trybie uchwalenia konstytucji.

Parlament- tworzy konstytucje i działa dalej Konstytucje oktrojowane- tworzone przez władzę Konstytuanta- parlament wybrany przez naród, rozwiązuje się po uchwaleniu

•

Referendum- bezpośrednie- po uchwaleniu wybierane przez społeczeństwo. Pośrednie- tworzy parlament zatwierdza referendum, wola monarchy+parlament

3.

-

Szczególna większość. Np. 2/3 lub 3/5 Kworum- połowa członków musi być obecna Wymóg zatwierdzenia konstytucji przez specjalnie powołany do tego parlament Wymóg potwierdzenia w referendum Wymóg zatwierdzenia przez kraje związkowe, jeżeli takie są. Np. Przez kantony Senat ma 60 dni na uchwalenie Konstytucji.

4. •

Szczególny tryb zmiany

Szczególna systematyka ogólna konstytucji

Preambuła- ma charakter normatywny, jest podstawą do interpretacji konstytucji, nie może być stosowana bezpośrednio, np. Sąd nie może bezpośrednie odwołać się do stosowania prawa

5. •

Szczególna treść Tyczy ustroju państwa-relacje między poszczególnymi organami, relacje samorządu terytorialnego z organami. Sposób (głębokość regulacji)- obszerny akt prawny

•

6.

Szczególna moc prawna

Niema ograniczenia uregulowań • • Każdy akt prawny musi być zgodny z konstytucją Sprzeczność materialna- dotyczy materii • • Sprzeczność proceduralna Sprzeczność kompetencyjna- gdy organ nieodpowiedni, nie mający uprawnień wyda akt • sprzeczający konstytucji • Nadrzędna pozycja, reszta aktów prawnych musi być spójna z konstytucją Obowiązywanie konstytucji Trzy rodzaje przepisów:

1) 2) 3)

Samoistne- nie wymaga dodatkowych ustaleń, są doprecyzowane. Stosowane- wskazówki dla ustawodawcy do wydania kolejnego aktu ustawowego Zasady konstytucji- mają charakter normatywny, dają podstawę do interpretowania, wykładni przepisów konstytucji.

Nakaz działania legalnie, zakaz działań naruszających konstytucje. Koncepcje stosowania konstytucji:

1. 2. 3.

Zasada pośredniego stosowania- normy konstytucji trzeba dopracować Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji Współstosowanie konstytucji

Gwarancja przestrzegania konstytucji: • •

Procedura odpowiedzialności konstytucyjnej- rozstrzygnięcie, czy organy działają zgodnie z konstytucją (orzeka o tym Trybunał Stanu) lub impeachment Sądownictwo administracyjne - bada indywidualne akty prawne wydawane przez organy, bada legalność działań

•

Procedura badania zgodności ustaw z konstytucją

Dwa systemy kontroli konstytucji:

1)

Model kontroli rozproszonej- sąd najwyższy orzeka o konstytucyjności, a sądy niższej instancji respektują to (USA)

2)

Model kontroli skonfederowanej- powołanie sądu (w Polsce Trybunał Konstytucyjny, sądy powszechne nie mają prawa orzekania o konstytucyjności)

Ustawa konstytucyjna Akt prawny o mocy równej konstytucji uchwalany w trybie właściwym zmianie konstytucji. Reguluje tylko pewien fragment dotyczący regulacji konstytucyjnej • Polski system prawny nie przewiduje formalnie ustaw konstytucyjnych. W sensie • praktycznym uzupełnia lub zmienia konstytucje. Funkcjonowanie ustaw konstytucyjnych: Małe konstytucje- regulują kwestie Ustawa konstytucyjna regulują tryb uchwalania nowej konstytucji Ustawa konstytucyjna ma charakter wdrożeniowy- wprowadza przepisy nowej konstytucji

USTAWY Ustawy-akt parlamentu, ma charakter normatywny o najwyższej randze po konstytucji, o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, uchwalany w szczególnym trybie Akt parlamentu- nikt inny nie może stanowić ustaw, wszystkiego jego izby (sejm i senat) muszą stanowić ustawy. Akt prawny o charakterze normatywnym- stanowi budulec o charakterze generalnym (do wszystkich) i abstrakcyjnym (określa pewne wzorce zachowań) Najwyższe miejsce po konstytucji- ma moc samoistną nie potrzebuje podstawy prawnej. Inne akty prawne niższej rangi muszą być z nim zgodne. Nieograniczony zakres przedmiotowy- każda materia może być regulowana w drodze ustawy. Wyjątkiem jest regulamin sejmu, senatu, zgromadzenia narodowego (są regulowane w formie uchwał) Uchwalany w szczególnej procedurze- procedura ustawodawcza. Proces legislacyjny: 1. Incjatywa ustawodawcza- przysługuje Prezydentowi, Radzie Ministrów, 15 posłom lub komisji sejmowej, senatowi RP (całość senatu- 10 posłów zgłasza projekt ustawy, wnioskuje), 10 000 obywateli- incjatywa ludowa (obywatelska).

Inicjatywa obywatelska:

1 etap. Stworzenie komitetu- min. 15 osób z czynnym prawem wyborczym. 2 etap. 1000 podpisów pod projektem- informacja do Marszałka Sejmu. 3 etap. Marszałek ma 14 dni od informacji na wydanie postanowieniu o przyjęciu inicjatywy, komitet uzyskuje osobowość prawną. *Gdyby Marszałek odnalazł nieprawidłowości formalne może odmówić przyjęcia*- drogą odwoławczą jest Sąd Najwyższy. 4 etap. Ogłoszenie przez komitet w ogólnopolskim dzienniku funkcjonowania komitetu- trzy miesiące na zebranie 100 000 podpisów. 5 etap. Po zebraniu podpisów Marszałek Sejmu kieruje projekt do pierwszego czytania (przed: 14 dni na sprawdzenie poprawności formalnej). Zasada dyskontynuacji -wszystkie projekty ustaw w dacie rozwiązania Parlamentu wygasają, z wyłączeniem projektu ustawy obywatelskiej. *wyjątki ustawy obywatelskiej*: - Nie podlega dyskontynuacji. - Parlament ma 3 lub 6 miesięcy na rozpoznanie projektu ustawy. -

Nie można wycofać projektu.

Ograniczenia: >Projekt ustawy budżetowej, prowizoring budżetowy, sprawy finansów publicznych. >Zakaz zgłaszania projektu dotyczącego zmiany konstytucji. I CZYTANIE

1)

Marszałek:

# Kontrola formalna i materialna ustawy # Przekazanie projektu na posiedzenie plenarne. # Przekazanie Prezydentowi, Premierowi i Marszałkowi Senatu projektu.

2 ) Trzy czytania- do drugiego czytania wnioskodawca może wycofać projekt, automatycznie zostaje wycofany, gdy nie ma podpisów (brakuje ich) 15- wycofanie projektu dla projektu ustawy.

Przed pierwszym czytaniem projekt może zostać zmieniony. Procedura w Sejmie: • Pierwsze czytanie kierowane do komisji pewne przypadki, w których są kierowane na posiedzenie plenarne: > Zmiana Konstytucji > Ustawy budżetowe, podatkowe > Ustawy regulujące ordynację wyborczą > Kodeksy > Projekty zgłoszone przez Inicjatywę Obywatelską > Ustawy regulujące ustrój władz publicznych. > Wniosek Marszałka. na posiedzeniu plenarnym pierwsze czytanie kończy się głosowaniem o skierowaniu projektu ustawy do komisji lub na posiedzeniu plenarnym może kończyć się głosowaniem o całkowitym odrzuceniu projektu. Posłowie mogą powołać ekspertów • • Prace komisji kończą się sprawozdaniem

• •

Gdy komisje mają watpliwości kierują je do Marszałka, a Marszałek przekazuje do przepracowania wnioskodawcy. Sprawozdaniem, w którym komisja może wnioskować o przeprowadzenie ustawy bez poprawek lub

przyjęcie projektu ustawy z poprawkami komisji lub wniosek o odrzucenie projektu ustawy. Do Parlamentu przechodzą wnioski z poprawkami komisji i wnioskami mniejszości. Każda poprawka jest uwzględniana. Komisja ustawodawcza- komisja stała, komisja ta zawsze musi istnieć. Wysyła swoich przedstawicieli do innych komisji, którzy mają prawo wnosić tam poprawki i wnioski. Nawet, gdy projekt nie przejdzie to zostaje dostarczony do Parlamentu. 7 dni od doręczenia posłom projektu można skierować go na posiedzenie plenarne/ komisji w pierwszym czytaniu. II CZYTANIE Odbywa się na posiedzeniu plenarnym sejmu.

1. 2. 3.

Przedstawienie sprawozdania komisji.

4.

Poprawki, które są istotne mogą zostać skierowane do Komisji przez Sejm- w ramach II czytania.

Debata nad sprawozdaniem Zgłaszanie poprawek, wniosków do projektu (15 posłów), przewodniczący klubów poselskich, Rada Ministrów, wnioskodawców.

7 dni od daty przekazania sprawozdania komisji. III CZYTANIE

1. 2. -

Sprawozdanie komisji (dodatkowe) jeżeli go nie było to jest to sprawozdanie z I czytania. Głosowanie: W pierwszej kolejności wniosek o odrzuceniu ustawy w całości (jeżeli był złożony) Głosowanie o poprawkach najdalej idących- po przegłosowaniu parlament musi potwierdzić całą ustawę.

-

Zwykła większość pod warunkiem, że będzie ponad połowa ustawowej liczby posłów. Wyjątki: weto prezydencie i zmiana konstytucji. Obrady są jawne

Reasumpcja głosowania- w sytuacji wątpliwości co do głosowania wniosek zgłoszony przez grupę 30 posłów na tym samym posiedzeniu/ dniu. Nie może dotyczyć głosowania imiennego. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje prezydentowi i marszałkowi senatu. System prac w senacie: • Etap ten jest konieczny, gdy senat nie wyraża zgody na ustawę. Wyjątkiem jest uchwalanie zmian konstytucji, gdzie wymagana jest zgoda Senatu. • • Senat przekazuje ustawę do komisji senackich Senat ma 30 dni na zajęcie stanowiska, 20 dni w przypadku ustawy budżetowej, 14 dni w przypadku • ustaw pilnych i 60 dni w przypadku zmiany konstytucji. • Po upływie 30 dni senat musi przekazać ustawę Marszałkowi Sejmu. Komisje mogą powoływać ekspertów, tak jak w sejmie. • Posiedzenie plenarne senatu- głosowanie, cały senat głosuje propozycje. Może przyjąć w całości • bez poprawek, odrzucić ustawę w całości (oprócz ustawy budżetowej, ona nie może zostać

odrzucona) lub zgłosić wniesienie poprawek. Senat ograniczony jest zakresem tego co mu przekazano- nie może wprowadzać nic nowego. Ustawa, która istnieje- nie można jej nowelizować, dopisać artykułu. • Nowa ustawa- można wprowadzić wszystkie poprawki • Zwykła większość w obecności kworum. • • Jeżeli senat odrzuci ustawę to Marszałek Sejmu przekazuje ją komisjom, które zajmowały się tym wcześniej. • Jeżeli senat nie wnosi poprawek to komisje: akceptują część poprawek, akceptują poprawki, odrzucają wniosek senatu(wymagana bezwzględna większość głosów). Odbywa się to na posiedzeniach plenarnych sejmu. Nie ma terminu, w którym sejm musi się tym zająć. Pat konstytucyjny- sytuacja, w której sejm, by zaakceptować poprawki senatu potrzebuje zwykłej większości do odrzucenia tych poprawek 2/3. (mała konstytucja). • Jeżeli ustawa nie została odrzucona Marszałek Sejmu przekazuje ustawę Prezydentowi:

1) 2)

Prezydent podpisuje ustawę i wnioskuje o opublikowanie jej w dzienniku ustaw.

3)

Prezydent może wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie legalności ustawy.

•

Prezydenckie weto ustawodawcze- umotywowany wniosek Prezydenta o ponowne rozpoznanie sprawy przez sejm. Tylko w sytuacji, gdy nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału.

21 dni na decyzję, w przypadku ustawy budżetowej 7 dni.

Kontrola prewencyjna- tylko Prezydent może skierować przed podpisaniem do Trybunału Konstytucyjnego. W przypadku ustawy budżetowej TK ma 2 miesiące na zajęcie się sprawą. Normalny tryb jest inny. Prezydent musi zawrzeć umotywowanie skierowania wniosku do TK. - Prezydent może cofnąć wniosek z Trybunału i wtedy musi ją podpisać. -

Jeżeli TK uzna ustawę za zgodną z Konstytucją to Prezydent jest zobligowany do jej podpisania, po podpisaniu może ją ponownie skierować do TK. Jeżeli TK uzna ustawę za niezgodną z Konstytucją to Prezydent nie może jej podpisać.

-

Wyrok zakresowy TK wskazuje niekonstytucyjne fragmenty ustawy i Prezydent może zaczerpnąć opinii Marszałka Sejmu. Marszałek może zwrócić ustawę do parlamentu, by przeanalizował

to co uchylił TK- tylko tym może się zająć. W tym przypadku Prezydent ponownie może skierować ustawę do TK bądź podpisać, nie ma możliwości weta. Prezydent(21 dni)-> Trybunał Konstytucyjne-> TK stwierdza, że ustawa jest konstytucyjna, za wyjątkiem danego artykułu-> Prezydent sięga opinii Marszałka-> Sejm-> Senat-> Prezydent dostaje ustawę wraz z poprawkami chyleń-> Prezydent nie ma weta. Weto nie może dotyczyć ustawy prowizorium budżetowej, ustawy budżetowej i ystawy dotyczącej zmiany Konstytucji. -

Weto zatrzymuje bueg ustawy] Prezydent może wetować wszystkie ustawy Weto przyjmuje formę wniosku o ponowne uchwalenie ustawy.

-

-

Marszałek kieruje weto do komisji, które nas ustawą pracowały, komisje piszą sprawozdanie komisja może zgodzić się z wetem lub może dojść do ponownej uchwały/ sejm nie uchwala. 3/5 głosów jest potrzebne sejmowi do ponownego uchwalenie ustawy w obecności kworum-> ustawa wraca wtedy do Prezydenta, który musi ją podpisać w ciągu 7 dni. Prezydent podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w dzienniku ustaw.

-

Ogłoszeniem w dzienniku ustaw zajmuje się Premier Przepisy nie regulują terminu opublikowania po podpisaniu. Moment publikacji to formalnie moment wejścia w życie.

Specjalne tryby uchwalania ustaw: Postępowanie skrócone art.51 regulaminu- Sejm może skrócić tryb uchwalania. Tryb skrócony: •

Projekt dostają do skrzynek i od razu obradują: niezwłocznie pierwsze czytanie

II czytanie niezwłocznie po I czytaniu- brak odesłania do komisji • • W przypadku poprawek komisje mają skrócony czas- niezwłocznie. Nie ma przerw pomiędzy czytaniami. • Tryb pilny: • Z wnioskiem o projekt pilny może wystąpić tylko Rada Ministrów- bez uzasadnienia. Sejm nie może to kwestionować • Z wyjątkiem: projektu ustaw podatkowych, ustaw dotyczących ustroju- wyboru sejmu, senatu, • prezydenta, wszystkie właściwości władz publicznych, kodeksów i sądu. Marszałek niezwłocznie drukuje i dostarcza posłom i nie ma 7 dni do I czytania. • Projekt, który jest kierowany do komisji Marszałek zleca termin najdłuższy do 30 dni. • • Do końca II czytania można wycofać klauzulę pilności. 14 dni na rozpatrzenie dla senatu • 7 dni dla Prezydenta. •

• • • •

Tryb budżetowy: Uregulowany w Konstytucji Wnieść może tylko Rada Ministrów Wyłączna możliwość prowizorium budżetowego dla Rady Ministrów obowiązek.

Musi być zgłoszony 3 miesiące przed końcem roku budżetowego • • Rozpoznawany w III czytaniach, nie może to być projekt pilny. I czytanie- obowiązek na posiedzeniu sejmu • Obowiązkowo do finansów publicznych, a fragmenty do komisji. • • Komisja finansów Sejm nie może zgłosić poprawki zwiększającej deficytu publicznego • II i III czytanie w normalnym trybie z tą różnicą, że senat ma 20 dni, nie może odrzucić ustawy • budżetowej w całości.

• •

Prezydent ma 7 dni na podpisanie, nie ma prawa weta, może skierować do TK, a trybunał ma 2 miesiące na rozpatrzenie sprawy. Cztery miesiące na uchwalenie, w innym wypadku Prezydent może rozwiązać Parlament 4 miesiące od daty złożenia projektu do podania do popisania Prezydentowi,

Tryb Kodeksowy: Kodeks- usystematyzowany zbiór praw. I czytanie- 30 dni po przedłożeniu posłom(nowy kodeks), 14 dni w wypadku nowelizacji. • Sejm powołuj...