Sciaga gotowa PDF

Preview

Summary

Powszechna historia państwa i prawa...

Description

2. Cechy charakterystyczne prawa feudalnego, treść prawa feudalnego, główne nurty. Cechy: -partykularyzm, -stanowość, korporacyjność Partykularyzm ściśle wiązał się z pozycją prawa zyczajowego w ówczesnym systemie prawnym. Prawo zwyczajowe kształtowało się w obrębie okreśłonych grup społecznych, nie miał charakteru powszechnego, jednak wraz z rozwojem związków o charakterze terytorialnym pierwotna zasada personalnośći ustąpi zasadzie terytorialności. Był to więc partykularyzm zarówno personalny jak i terytorialny> Partykularyzm personalny przerodził się na dalszych szczeblach rozwoju państwowości w stanowość> Partykularyzm terytorialny ulegał pogłebieniu w dobie rozdrobnienia feudalnego. Zjawiskiem charakterystycznym dla systemu feudalnego było wyodrębnienie się w społeczeństwie staów czyli wielkich grup społecznych określonych przez prawo i wyróżniających się odrębnym stanowiskiem prawnym> Każdy ze stanów podstawowych rządził się własnymi prawami> Szlachta osobne prawo 9 pr. Ziemskie, lenne), duchowieństwo (pr. Kanoniczne, kościelne), ludność wiejska (pr chłopskie, dworskie). Skutkiem odrębności systemu prawa dla każdej z grup społecznych było kwestią iż te same instytucje prawne mogą być regulowane w poszczególnych stanach w rozmaity sposób co powodowało częste konflikty praw. Ponadto normy prawne w niejednakowy sposób odnosiły się do różnych grup społeczeństwa uzależniając np. odpowiedzialność karną od pozycji społecznej pokrzywdzonego i sprawcy> Ponadto dla każdego ze stanow istniał odrębny organ sądowy> Prawo stanów uprzywilejowanych (szlachta, duchowieństwo) miały charakter przywilejow, mogły też powstać w drodze umów> W ramach jednego prawa stanowego mogło nastąpić dalsze różnicowanie na prawa grup pośrednich np. w prawie miejskim, odrębne normy prawa dla org. Kupieckich i rzemieślniczych> Prawo feudalne mialo wiec charakter korporacyjny> Treść prawa feudalnego: Brak wyróżnienia poszczególnych gałęzi prawa.przemieszanie sfery publicznoprawnej z prywatnoprawną . 3. Leges Barbarorum – charakterystyka Ustawy barbażyńców. Spis prawa germańskiego. Spisy prawa zyczajowego ludów germańskich zgodnie z powszechnie wystepującą zasadą personalności prawa. Polegała ona na stosowaniu w wymiarze sprawiedliwosci, w stosunku do danej osoby prawa szczepu, z którego się wywodziła> Przyjęto dlatego, że na początku rozprawy sądowej odbierać od strony procesowej formalne oświadczenie, wg jakiego prawa ma być sądzony> Wraz z zanikiem więzi rodowych na rzecz związko o charakterze terytorialnym, zaczeły się kształtować lokalne prawa zwyczajowe, zasada terytorialności prawa tj. podleganie prawu lokalnemu obow. Na danym terenie. W panstwie frankonskim nie doszło do ujednolicenia prawa> Przekazywane drogą ustnej tradycji prawa zwyczajowe poszczegolnych szczepów były spisywane. Doprowadziło to do powstania wielu zbiorów. Leges barbarorum spisane było w zwulgaryzowanej łacinie. LB stanowiły jedynie wybór przepisów, będących włacznie wykładnikiem potrzeb władzy państwowej i społeczeństwa> w ich zawartości przeważały postanowienia z zakresu prawa karnego, uzupełnione normami prawa procesowego> Artykółów z prawa prywatnego nie było prawie wcale> Dominowału kazuistyczne sformułowania przepisów prawnych> Sladów wewnętrznej systematyzacji praktycznie nie można spotkać. Do zachowanych spisów należą m. in: 1) Lex Salica Francorum zwana Prawem Salickim (spisany w latach 507 i 511) Spis prawa zwyczajowego salickiego, czyli osiedlonego na terenie Francji odłamu Franków. Obejmuje on: - 65 art., zawierających głównie przepisy prawa karnego i procesowego -ujęte w sposób kazuistyczny, -najliczniejsze są normy określające wysokość kar kompozycyjnych -jedynie 5 art. Dotyczy prawa cywilnego, w szczególności art. 59 De alodiis – określa wykluczenie kobiety od dziedziczenia ,,ziemi salickiej,, 2) Spis prawa zwyczajowego Burgundów i Wizygotów (koniec V w) Póżniejsza redakcja prawa Wizygotów z r 654 posłużyła jako podstawa ukształtowania się zwyczajowego prawa hiszpańskiego> 3) Lex Longobardorum ( prawo Longobardzkie z 643), było podstawą dalszego bujnego rozwoju prawa longobardzkiego. Wywarł on także poważny wpływ na póżniejsze kształtowanie się prawa we Włoszech 4) Zachowane spisy prawa zwyczajowego ludów germańskich, osiedlonych na wschód od Renu, datują się z VII – IX w. Do nich należy Lex Saxonum, czyli prawo Sasów, Lex Frisionum, czyli prawo szczepów Fryzów. 4. Leges romanae barbarorum – charakterystyka Spis Prawa rzymskiego państw barbarzyńskich. Zawiera on dośc nieraz prymitywne ujęte i nawet zniekształcone przepisy prawa rzymskiego. Do nich należą: 1) Prawa rzymskie Burgundów (lex romana Burgundionum). Spis wydany przez króla Burgundów 2)Prawo rzymskie Wizygotów, czyli Brewiarz Alaryka (lex romana Wisigothorum). Spis o podobnym charakterze ogłoszony przez króla Wizygotów, Alaryka II w 506 r. Spis ten jest streszczeniem Kodeksu Teodozjańskiego, Brewiarz Alaryka do XII w stanowił najbardziej znane źródło znajomości prawa rzymskiego w Europie Zachodniej> 3) Edykt Teodoryka był spisem wydanym przez króla Teodoryka Wielkiego na początku VI w dla ludnosci rzymskiej państwa Ostrogotów> 6. Źródła prawa w Niemczech: źródła prawa ziemskiego, źródła prawa miejskiego> W ustawodastwie niemieckim szczególną rolę odegrały ( w okresie od X w do połowy XIII w) tzw. Landyfrydy, ustawy o pokoju ziemskim. Mieszczanie rzadzili się odrębnym prawem miejskim (Stadtrecht), szlachta prawem ziemskim (Landrecht), chłopi prawem dworskim (Hofrecht), kościół prawem kanonicznym. Istniały ponadto odrębne prawa szczególne, jak prawo lenne czy prawo górnicze. Prawo ziemskie. Zwierciadło Saskie (powstała w latach 12201235) , zawierała prawo zwyczajowe wschodniej Saksonii> Autorem był ławnik sądowy Eike von Repgow. Napisana najpierw po łacinie, a następnie po niemiecku, dzieliła się

na dwie części: prawo ziemskie (Landrecht) i prawo lenne (Lehnrecht)> Poza prawem zwyczajowym , uwzględniało ustawy cesarskie orawz przepisy prawa kanonicznego. Autor wypowiadał się za wyższością władzy cesarskiej nad papieską. Część pierwsza Zwierciadłą zyskała wielki rozgłos poza granicami Niemiec. Tłumaczona na wiele języków w tym na język polski, wywarła duży wpływ na kształtowanie się prawa m.in. w miastach polskich, gdzie w 1535 r uznana nawet została za oficjalny zbiór prawa obowiązującego w sądach miejskich i wiejskich. Za wzorem Zwierciadła Saskiego w końcu XIII w pojawił się zbiór obejmujący prawo zwyczajowe południowych niemiec ‘’Cesarskie prawo ziemskie i lenne” , zwany Zwierciadłem Szwabskim. (powstało w Augsburgu po 1275 r opierając się na prawie bawarskim). Zwierciadło Frankońskie (spisane w Hesji po r 1300) Prawo miejskie: W związku z systemem filialnym wykształciły się nowe żródła powstawania prawa miejskiego, wydawane przez miasta macierzyste dla miast filialnych pouczenia prawne oraz orzeczenia sądowe wyższych sądów miast macierzystych w sprawach przesyłanych przez miasta filialne, tzw ortyle. W miastach posiadających samorzad żródłem prawa były także wydawane przez władze miejskie ustawy, zwane wilkierzami. Niezalerznie od ortyli ogólnie uznawanym źródłem prawa w miastach były wyroki sądów miejskich czyli prejudykaty. 9. Źródła prawa we Francji ( obszary prawne, spisy prawa zwyczajowego, ustawodastwo królewskie, ordonanse, badanie prawa rzymskiego). 1302 r- powołanie Stanów Generalnych, Francja przybiera charakter monarchi stanowej. Za czasów Ludwika XIV , w czasach absolutyzmu podstawowym źródłem prawa stało się ustawodastwo królewskie, obowiązujące jednolicie na całym terytorium monarchii> Na całym obszarze Francji obowiązywało prawo zwyczajowe, które charakteryzował partykularyzm, wywodzący się z czasów rozdrobnienia feudalnego> Jednak jego podstawy i charakter różniły się w regionach Francji północnej i południowej. Regiony Francji północnej zwane były krajami prawa zwyczajowego. Natomiast regiony Francji południowej zwane były krajami prawa pisanego. Znaczyło to, że prawo oparte było na prawie rzymskim, które traktowano jako ,,pisaną rację,,. W ciągu wieków zróżnicowanie pr zwyczajowego w regionach północnych i południowych ulega ło stopniowemu zacieraniu. Wynikiem tego w ramach całego państwa stało się prawo kanoniczne, a następnie działalność prawotwórcza władców. Ogólny podział utrzymał się do 1789r. Spisy prawa zwyczajowego; -Najstarszy spis prawa zwyczajowego Normandii- zredagowany ok. 1200r, najpierw po łacinie, a następnie przełożony na język starofrancuski - Wielka Ksiega Prawa Zwyczajowego Normandii, która zastąpiła ,, Najstarszy spis prawa zwyczajowego Normandii,,, uzyskała w praktyce charakter obowiązującego zbioru prawa. Wielka Księga jest stosowana do dziś jako prawo posiłkowe na należacych do Anglii wyspach anglonormandzkich. -Spis prawa zwyczajowego okręgu Clermont tzw,, Coutumes de Beauvaisis,, sporzadzone ok. 1280r. Którego autor wykazał się znajomością prawa rzymskiego i Kanonicznego, a całość daje nam systematyczny i stosunkowo dokładny obraz średniowiecznego prawa sądowego. Rozdrobnienie lokalnych praw zwyczajowych Francji powodowało chaos i stwarzało wielkie trudności w praktyce wymiaru sprawiedliwości, pojawiła się potrzeba ujednolicenia prawa. Ordenanse regulowały główne kwestie z dziedziny ustroju politycznego, natomiast prawo sądowe było raczej domeną coutume`ów. Dopiero wiek XVII przyniósł kodyfikację całych gałęzi prawa sądowego poprzez ordenanse królewskie. W myśł doktryny absolutyzmu głównym, jeśłi nie wyłącznym, żródłem prawa była wola absolutnego 10. Źródła prawa w Anglii ( system common law, equity law, rola sądów królewskich). Od XII w common Law występowało jako jednolite powszechne prawo w całym królestwie. Swoja jednolitośc zawdzięcza temu że ukształtowało się ono jako prawo powszechne pod wpływem orzecznictwa sądów królewskich. Wpływ decydujący na powstanie i tworzenie się common law odegrały precedensy, tzn wyroki wydawane poprzednio w podobnej sprawie przez sad królewski. Największe znaczenie mialy tu wyroki królewskich sądów „ Westminsterskich” ich właśnie orzecznictwo stało u podstaw powstania common law, jako prawa precedensoe\wego. Common law stworzyło bardzo sztywne normy prawne, zwłaszcza w zakresie postepowania sądowego. Należało znależć jakiś środek, który by pozwolił na uzupełnienie i poprawienie common law. Środkiem takim stało się stosowanie norm słuszności – equility. Normy słusznośi stosował sąd koncelarski. Na podstawie orzecznictwa sądów westminsterskich, stosujących common law, oraz sądu kancelarskiego ukształtował się w XVI w swoisty dualizm prawa angielskiego opierający się równocześnie i na common law i na systemie equality. Equity law: - system prawa stworzony przez sąd kancelarski, nie zwiazany z regułami prawa powszechnego. Postępowanie przed tym sadem było uproszczone. W samych orzeczeniach sad ten nie trzymał się norm prawa powszechnego ale kierował się względami słuszności (equity), wraz z wykształceniem systemu equaity law nastała w Anglii dwutorowość prawa. 11. Źródła prawa na Rusi Kijowskiej i w Rosji ( Ruska Prawda, Wpływ Bizancjum, ustawodastwo ogólnorosyjskie w XV – XVII w). Prawo sądowe na Rusi rozwijało się jako prawo zwyczajowe, jednak już od w XI uwidocznil się wpływ ustawodastwa książęcego na kształtowanie się prawa ( co widoczne jest szczególnie w Ruskiej Prawdzie) Ruska Prawda: Powstała w XI w na Rusi Kijowskiej, zbiór prawa zaliczany do najcenniejszych pomników prawa w dziejach świata. Powstała w celu spisania, utrwalenia treści prawa zwyczajowego, a także ułatwienia wymiaru sprawiedliwości.

-jset to najstarszy słowiański pomnik prawa, spisany w języku ruskim -wyróżniamy dwie redakcje Ruskiej Prawdy: starsza (Krótka Prawda) i młodszą tzw Obszerna Prawdę (Prostrannaja Prawda) Krótka prawda powstała za Jarosława i jego synów ( w okresie lat ok. 1016-1072) Obszerna prawda zawiera systematyczny zbiór przepisów zawartych z Krótkiej Prawdzie oraz szereg ustaw wydanych przez książąt kijowskich od czasó panowania Włodzimierza Monomacha (koniec XI- 1125r) -zawiera wyłacznie przepisy z dziedziny prawa sądowego -Krótka Prawda, głownie przepisy z zakresu prawa karnego i procesu Obszerna prawda- karne, procesowe i przepisy z zakresu prawa prywatnego, zaiwera przede wszystkim normy prawa zwyczajowego Jednym z ważnych źródeł prawa na Rusi były ustawy cerkiewne wydawane przez książąt w celu regulowania spraw kościelnych , szczególnie sądownictwa duchownego. -Statut księcia Włodzimierza o sądach cerkiewnych -Statut ksiecia Jarosława Wpływ Bizancjum; 4 traktaty , tzw Dogowory zawarte w X w między książetami kijowskimi i cesarzami bizantyjskimi w latach 907-911 (OLEG), 944 (IGOR) , 970 (Świętosław). 5. Źródła prawa frankońskiego – charakterystyka ogólna Zasada osobowosci prawa -szczepowe państwa germańskie, po zainstalowaniu się na obszarach imperium respektowały prawo rzymskie którym posługiwała się ludność miejscowa, same zaś stosowały do siebie prawa swoich szczepów. Zasada osobowości prawa nastarczała wiele trudności> Sędzia na początku każdego procesu stawiał pytanie ,, Według jakiego prawa żyjesz?,, Podsądny składał odpowiednie oświadczenie tzw wyznanie prawa i był sądzony stosownie do tego oświadczenia. W tych warunkach sędzia musiał znać i stosować różne systemy prawa. Źródłami poznania prawa stosowanego w państwie frankońskim są ustawy królewskie, spisy prawa i dokumenty praktyki prawnej. Ustawodastwo królewskie (kapitularze) Kapitularze – rozporzadzenia królow i cesarzy frankońskich. Można wśród nich wymienić 3 grupy: - kapitularze dodane do spisów prawa, stanowiące uzupełnienie do istniejących już spisów prawa, - kapitularze dla wyslanników królewskich, zawierały szczegółowe instrukcje dla wysłanników, - kapitularze właściwe, odnosiły się do terytorium całego państwa, zawierały głównie normy administracyjne i gospodarcze. Ze względu na treść odróżnia się kapitularze świeckie i kościelne. Świeckie wydawał król na mocy swej władzy ustawodawczej. W kapitularzach kościelnych król nadawał autorytet monarszy decyzjom podejmowanym przez synody kościelne. Dokumenty praktyki: Dokumenty, akty spisane dla poświadczenia dojścia do skutku jakiejś czynności prawnej (np. nadanie lenna) Odróżnia się dokumenty publiczne wydawane przez władze państwową i dokumenty prywatne. Przy sporządzaniu dokumentów posługiwano się zbiorami wzorów dla ich redagowania czyli formularzami. Spisy prawa rzymskiego( Leges romane Barbarorum, Leges barbarorum) -VI w – Lex Salica, - VIII w Lex Ribuawie, VIII w Lex Alamauorum, - XI w Lex Saxonum, - IX w Lex Frisionum 5. Wymień i scharakteryzuj żródła prawa w Italii Wraz z umocnieniem się samodzielności politycznej miast włoskich rosło w systemie źródeł prawa znaczenie wydawanych przez miasta statutów, a wiec prawa stanowionego, choć częściowo opierały się one na zwyczajowym prawie longobardzkim. Ale najistotniejszą z punktu widzenia rozwoju prawnego cechą prawa włoskiego były podstawowe nurty prawne o charakterze uniwersalnym :odrodzone prawo rzymskie oraz prawo kanoniczne, które będą wywierać doniosły wpływ na kształtowanie się systemów prawnych Europy w późnym średniowieczy i w czasach nowożytnych. U schyłku X w wydany został w Pawii zbiór kapitularzy pod nazwą Capitulare Longobardorum. Liber Papiensis, był to zbiór zawierający zarówno normy zaczerpnięcte ze spisów prawa longobardzkiego jak i postanowienia królów frankońskich kapitularzy. W połowie XII pojawiło się systematyczne opracowanie zbioru pod nazwą Lombarda, który stanowił podstawę nauki prawa longobardzkiego na powstających wówczas uniwersytetach. Prawo longobardzkie wywarło wpływ na postanowienia ststutów miejskich, oraz w pewnej mierze na prawo lenne całej zachodniej Europy. Libri Feudorum, był to zbiór zwyczajów prawa lennego z terenów Lombardii, uzupełnionych ustawami cesarzy niemieckich, orzeczeniami sądów lennych miast półocnowłoskich oraz literaturą z Lombardy. Odrodzenie prawa rzymskiego: glosatorowie, prawnicy szkoły w Bolonii, którzy zaczeli badać prawo rzymskie. Założycielem był żyjący na przełomie XI i XII w Irnerius, a najsłynnejszym Accursius, którego dziełem był zbór Glossa ordinaria. glosatorowie uważali prawo rzymskie za prawo żywe, wskrzeszone przez fakt odrodzenie się idei Imperium rzymskiego w niemieckicj Rzeszy, a cesarzy niemieckich za bezpośrednich kontynuatorów cesarzy rzymskich. Rozpowszechnili oni teze że prawo rzymskie powinno mieć moc obowiązującą na wszystkich terytoriach, nad którymi rozciąga się panowanie cesarzy niemieckich. Komentatorzy, zwani też postglosatorami lub konsyliatorami, których celem było przystosowanie prawa rzymskiego do potrzeb współczesności. Do najsłynniejszych komentatorów należał żyjący w XIV w Bartolus de Saxoferrato oraz jego uczeń Baldus de Ubaldis. Corpus Iuris Civilisdziałalność włoskich glosatorów doprowadziła do nadania kodyfikacji justyniańskiej nowego kształtu- zbioru składającego się z 4 części: Kodeks, Digestia, Instytucji i Nowel. Do nowel dawnych podzielonych obecnie na 9 grup, dodano dwie nowe grupy 10 i 11, w których został zawarty spis longobardzkiego prawa lennego oraz ustawy cesarzy niemieckich Fryderyka I i II. Cały zbiór zaczeto nazywać Corpus Iuris Civilis. W druku nazwa ta uzyta po raz pierwszy w 1583.

Prawo kanoniczne: pochodziło wyłącznie od władzy kościelnej, mogło dotyczyć nie tylko stosunków kościelnych ale i spraw świeckich. Normy kościelne czerpane były z Pisma Swiętego Starego i Nowego testamentu. Innym źródłem prawa kanonicznego było ustawodastwo synodalne, postanowienia soborów powszechnych oraz ustawodastwo papieskie (Dekret Gracjana)stanowił podwaline dla rozwoju prawa kanonicznego. Xródłem prawa kanonicznego było też ustawodastwa papieskie (dekretały). Pierwszy urzędowy zbiór ustawodastwa papieskiego powstał w 1234 z inicjatywy papieża Grzegorza IX, wystepował zbiór ten pod nazwą Dekretałów Grzegorza IX, złozony z 5 ksiąg 10. Zasady procesu skargowego Był znany już przede wszystkim w średniowieczu, w Grecjii, Rzymie, w śród germanów. Nie było rozróżnienia miedzy prawem cywilnym a karnym. Po upadku rzymu był to tylko proces skargowy. Dominuje w tym procesie zasada skargowości. Proces mógł być wniesiony przez wniesienie skargi powoda. Jego przebieg był uzależniony od skargi. -zasada kontradyktoryjności ( sporności), musiał toczyć się spór między dwiema stronami, którego sąd był biernym obserwatorem. Zadaniem sądu było przysłuchwanie się wystąpieniom przeciwników procesowych po to by orzec która ze stron przedstawiła więcej argumentów, a wiec po czyjej stronie stoi prawo, bez dociekania rzeczywistego stanu rzeczy, a wiec bez prawdy materialnej. -zasada publiczności, u franków były to wiece sądowe, i stanowili oni ta publiczność -zasada jawności i ustności, postępowanie przed sądem rozpoczynało się z chwilą stawienia się obu stron procesowych przed śadem. Jedną strona był ten kto spowodował powstanie procesu czyli powód, druga stroną był pozwany. Spór stron przed sądem zaczynał skarga powoda, poprzedzona przysięgą że nie wnosi skargi lekkomyslnie, lub okazaniem dowodu przestępstwa. Wraz ze wzrostem roli sędziowskiego kierownictwa procesem nakaz odpowiedzi na skargę wychodził od samego sędziego, który także wzywał osoby wchodzące w skład grona sądzącego o ustalenie osnowy wyroku. -zasada bezpośredności, czyli dowody które dostarczone w procesie skargowym, największe znaczenie dowodu bezpośredniego , np. świadek z pierwszej ręki nie drugiej. Była ta zasada ściśle przestrzegana. Zasada swobodnej oceny dowodów, sędzia ocenia dowody, czasami była ona eleminowana . -Zasada ścisłego formalizmu, konieczność przestrzegania okreśłonych symboli, gestów, formuł. 11. Etapy stadia procesu skargowego: Postępowanie przed sądem rozpoczynało się z chwilą stawienia się obu stron. Powód (pokrzywdzony), oskarżyciel wygłaszał skargę a nastepnie na te skargę udzielał odpowiedzi pozwany. Na ogół wymagano by skarga i odpowiedz na nia były wyglaszane wg określonych formuł . Proces był bardzo sformalizowany, wszelkie słowa, gest były bardzo ważne dla ówczesnych ludzi i odstępstwa od form były karane grzywną lub skrajne przegraniem procesu. Póżniej modyfikowano nieco procedury pozwalające na dodatkowe mowy uczestnikom procesu. Proces toczyl się w formie sporu sądowego miedzy powodem, a pozwanym czyli miał charakter kontradyktoryjny. Skarge i odpowiedz wygłaszano ustnie w sposób jawny. W większości krajów zachodnioeuropejskich po skardze powoda i odpowiedzi pozwanego zapadał merytoryczny wyrok. Sprawa była jasna kiedy p...