SOSLIT (Sosyedad at Literatura) Lesson 1-4 (WEEK 1 to 4) PDF

Preview

Summary

ARALIN 1 : BatayangKaalaman Sa SoSyedadat LiteraturaAno nga ba ang ibig Sabihin ng Sosyed a d”? AGHAM PANLIPUNAN – Pag aaral ukol sa pwersang sosyal, kultural, sikolohikal, ekonomikal, at political na gumagabay sa pag uugali at kilos ng isang indibidual. SOSYOLOHIYA - Pag aaral sa relasyon ng bawat ...

Description

ang sariling

ARALIN 1: Batayang

kalinangan

at mga

minanang

yaman ng isip.

Kaalaman Sa SoSyedad at Literatura

2.

Makikita nila sa kanilang sarili, ang kalawakan, kalakasan at kahinaan ng kanilang pag-uugali at paniniwala.

Ano nga ba ang ibig Sabihin ng Sosyedad”?

3.

Masasalamin ang nakaraan ng kanilang mga ninuno; kung paano sila nabuhay, nagkamali at

• AGHAM PANLIPUNAN – Pag aaral ukol sa pwersang

nagtagumpay; at dahil dito ay maiiwasan nila

sosyal, kultural, sikolohikal, ekonomikal, at political na

ang pagkakamali at higit pang mapauunlad at

gumagabay sa pag uugali at kilos ng isang

mapayayabong ang mga minanang kabutihan

indibidual. 4. • SOSYOLOHIYA - Pag aaral sa relasyon ng bawat tao

sariling panitikan at sa gayo’y magkaroon ng

sa isa’t isa. Ito ay naiimpluwesnyahan ng politikal,

pagsasanay sa paglinang ng kakayahan at

ekonomikal, kultural, at sosyal na aspeto.

kaSanayan sa pagbabago at upang higit na

• SOSYEDAD / LIPUNAN - tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang organisadong komunidad

na

may

iisang

batas,

tradisyon

Makikita ang mga kapintasan at kagalingan ng

mapadalisay

at

mapaningning

ang

mga

kagalingang

ito

at

ang

mga

maiwasan

kamalian.

at

pagpapahalaga.

5.

Matutuhang ipagmalaki ang mga bagay na kanila at maging matibay at matatag ang

• LITERATURA / PANITIKAN – Tumutukoy sa kabuuan o

pagkilala sa kanilang pagkalahi.

kalipunan ng mga pinagyamang isinulat o inilimbag sa isang tanging wika ng mga tao.

6.

Mapupukaw ang marubdob na pagmamalasakit at pagpapahalaga sa sariling wika.

• Sulatin, kanta, pelikula, etc. • LITERATURA = LITERA (LATIN) = LETRA / LETTER

7.

• PANITIKAN = PANG + TITIK +AN

Matukoy natin ung mga mali oh hindi tama na impormasyon sa ating lipunan.

Ano nga ba ang ibig Sabihin ng “Literatura”?

•

Ayon

kay

G.

Azarias,

“Ang

panitikan

ay

nagpapahayag ng damdamin ng tao tungkol sa iba’t ibang

bagay

sa

daigdig,

sa

pamumuhay,

sa

ARALIN 2: PAHAPYAW NA PAGTUNTON SA LITERATURANG FILIPINO SA IBA’T IBANG PANAHON

pamahalaan, sa lipunan at sa kaugnayan ng kanilang kaluluwa sa Dakilang Lumikha.

• Ayon kay G. Abadilla, “Ang panitikan ay bungang-isip

Ika-14 na Siglo •

na isinatitik.

Bago pa dumating ang mga Kastila, ang mga ninuno

natin

ay

mayroon

nang

sariling

• Ayon naman kay Luz A. de Dios, ang panitikan ay

kakayahan at bago pa sakupin ng imperyo ng

mula

Madjapahit noong ika-14 na siglo.

sa

mga

salitang

pangyayaring

isinatitik

at

pinalamutian. •

Ang Literaturang Filipino ay naiiba sa kabuuan. NagSimula ito sa tradisyong pasalita. Ang mga

Kahalagahan ng pag aaral ng ating “Sosyedad at

kalapit bansa tulad ng Malaysia, Cambodia,

Literatura”

Indonesia at Arabia ay may kani-kaniyang ambag sa ating panitikan. Ang mga ito ay nasa

1.

Mababatid ng mga tao ang kanilang sariling

anyong awiting-bayan, alamat, karunungang

tatak, ang sariling anyo ng kanyang pagkalahi,

bayan at iba-ibang uri ng tula.

Halimbawa sa Visayas, Taong 1872 (Panahon ng Kastila) Ambahan – isang tula o talata na may 7 na pantig. Maririnig tuwing nakikipag debate ang

Halimbawa ng Zarzwela at Moro-moro na parehong

lalake sa babae ukol sa pag ibig.

impluwensya ng mga Kastila.

Siday / Kandu – Kanta tunkol sa mga bayani na umaabot ng hanggang 6 na oras.

Taong 1896 – 1898 (Panahon ng Kastila) 

Sa panahon ng Himagsikan noong 1896, taon nang barilin Sa Bagumbayan Si Gat. Jose P.

Ika-16 na Siglo

Rizal noong Disyembre 30, nagbago ang paksa

•

Surat Mangyan

ng

•

Tagbanwa

mapanuligsa at mapaghamon, puno ng pag-

•

Kulitan

ibig sa bayan, paghahangad ng kalayaan at

mga

panitikan.

Naging

maapoy,

pagtuligsa sa mga dayuhan.



Taong 1521 

Taong

1521

Magellan

sa

nang ating

maligaw

si

Kastila sa bansa subalit nasa ilalim pa rin tayo

Ferdinand

dalampasigan,

Taong 1898 nang tuluyang lumisan ang mga

ng

subalit

kapangyarihan

ng

mga

banyagang

Amerikano.

tuluyang sinakop at inalipin ng mga Kastila ang mga Pilipino noong taong 1565 sa pamumuno ni Miguel Lopez de Legaspi.

Pag ibig sa bayan ang ilan sa mga tema at paksa na makikita sa mga panitikan o literatura nung panahon

God, Gold, Glory. Espada at krus.



ng himagsikan.

Pinalaganap ng mga Kastila ang tradisyong Europa na napapaloob sa komedya, sarswela, kurido, awit, pasyon at tungkol sa mga Santo.

Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano) 

Mula Sa taong 1898 hanggang 1941, tayo ay kunwaring tinulungan Amerikano

Taong 1565 (Panahon ng Kastila)

sa

noong

napagkasunduang Taong 1872 (Panahon ng KaStila) Taong 1872 nang magsimulang mag-alsa ang mga Pilipino sa pangunguna ni Sarhento La Madrid, subalit ilang oras lamang at napatay rin sila agad. Sinamantala ng mga prayleng Kastila ito at sinangkot nila ang tatlong Paring Martir na sina Mariano Gomez, José Burgos, and Jacinto Zamora.



Dito

na

nagsimula

kamay

ng

mga

Kastila.

Namuhunan ang mga Amerikano. sa tratado ng Paris



at pinalaya ng mga

Disyembre bilhin

ng

10,

1898,

Amerika

ang

Pilipinas sa mga Kastila. Dito lumitaw ang tunay na kulay at pakay ng Amerika Pilipinas.

Naging

mas

masahol

pa

sa ang

pamamalakad ng mga Kano kaysa sa mga Kastila. Itinuring tayong Indio ng mga Kastila subalit baboy damo naman ang tingin ng mga kano sa atin. Naghasa muli ng itak ang mga Pilipino. Nabalingan ang panulat at ipinakita

ang

pagsulat

ng

mga

ang pabugsu-bugsong tema ng kalayaan.

propagandista Sa pangunguna ni Gat. Jose Rizal. Ginamit ang Tagalog, Kastila at iba’t ibang wikain sa pagsulat ng mga nobela, tula, sanaysay at ibang akda sa mga pahayagang Tagalog at Kastila. Ang mga akda ay punungpuno ng damdaming makabayan at nagbunsod sa mga Pilipino upang magkaisa at nagwakas sa Himagsikan.

Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano) Sa pananakop ng mga Amerikano, ang mga Pilipino ay patuloy pa rin sa panunuligSang makikita sa mga akdang isinulat sa wikang Ingles, Tagalog at iba’t ibang wikain sa Pilipinas. Madaling natuto ng Ingles

ang mga Pilipino kaya sa loob ng humigit kumulang ng

dalawampung taon ay nagsisisulat na sila ng mga tula, sanaysay, maikling kuwento at nobela sa Ingles. Dito

Taon 1946 – 1950 (UmpiSa ng Republika)

nagsimulang

Taong 1946 hanggang sa kasalukuyan ay Panahon ng

umunlad

ang

panitikang

Pilipino

sa

Ingles.

Republika.

MaSalimuot

panahong

ito.

ang

Unti-unting

mga

pangyayari

itinayo

ang

sa mga

establisyemento na sinira ng digmaan. Mga masasakit na alaala ng kahapon na ang tanging gamot ay

Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano) 

Ang pampublikong paaralan ang isa sa mga

malalalim na buntong-hininga. Namamalasak sa mga

nagging ambag ng mga Ameikano sa lipunan.

tema ng panitikan sa panahon na ito ang kabiguan, kalupitan at masaklap na karanasan.



Maraming Pilipino ang nabigyan ng oportunidad makapag aral. Taon 1946 – 1950 (UmpiSa ng Republika) Imahe ng lungsod ng Maynila matapos ang digmaan



Dahil dito, lumawak ang pag iisip ng mga

laban sa mga Hapon.

Pilipino sa ibat ibang disiplina kasama narin



ang panitikan at literatura.

Mga biktima ng digmaan at karahasan.

Natuto din sila magsalita at sumulat ng Ingles.

Taon 1946 – 1950 (Umpisa ng Republika) Matapos ang ikalawang digmaang pandaigdig, muling bumangon at itinaguyod ang mga ibat ibang lungsod

Taong 1898 – 1941 (Panahon ng Amerikano) Isa

ang

sine

sa

mga

paksa sa panitikan sa panahon ito ay ang muling

Amerikano, dahil dito nawili ang mga Pilipino sa

pagbangon ng mga Pilipino at ang pag bibigay pugay

kulturang

at respeto sa mga namatay at nagsakripisyo ng buhay.

Amerika

nagging

at

ipluwensya

naimpluwensyan

ng

ng Pilipinas mula sa pagkasira. Ang ilan pang tema at

nito

ang

literaturang Pilipino. Dekada 50s Ang dekada-50 ay nagkaroon ng sigla sa panulat dahil Taong 1942 – 1945 (Panahon ng Hapon)

sa KADIPAN (Kapisanang Aklat, Diwa at Panitik) at ang

Naging napakasaklap ng buhay ng mga Pilipino sa

Gawad PalanCa, na itinatag ni Don Carlos PalanCa ng

kamay ng mga Hapones. Gutom, kawalang katiyakan

La Tondeña InCorporada.

sa buhay at kawalang pag-asa ang masasalamin sa kanilang mga mata. Punung-puno ng paghihinagpiS ang

bawat

tahanan

dahil

sa

kawalang

pusong

pamamalakad ng mga Hapones. sa panahong ito namulaklak ang panitikang Tagalog sa utos ng Hapon at gamitin ang sariling wika sa panulat. Natuto ng Haiku at Tanaga ang mga Pilipino.

Dekada 60s at 70s Ang dekada-60 ay ang pagbibinhi ng aktibismo. Naging magulo ang kapaligiran at dumami ang katiwalian.



Ang nagging tema o paksa ng panitikan sa panahon na ito ay kalayaan, pag tutol sa kolonialismo at imperialismo, national identiy,

Taong 1942 – 1945 (Panahon ng Hapon)

re-orientation,

•

Haiku

kahirapan, at pag ibig sa Diyos.

•

Tanaga

•

Karaniwang Anyo

•

Mga tema o pakSa:

walang buhay sa kalsada. Ibinaba ang Batas

•

NationaliSmo

Militar. Hanggang magkaisa ang bayan sa

•

Bayan

EDSA sa buwan ng Pebrero taong 1986. Ang

•

Pagmamahal

sumunod ay isang kasaysayang nadagdag sa

•

Buhay Sa Bario

ating lahi.

•

Pananampalataya

•

ArtS



kritisismo

sa

gobyerno,

Ang dekada-70 ay nauso ang paghawak ng mga plakard, barikada at pagbulagta ng mga

3.

Maikling

Kuwento –

nagtataglay

ng

isang

Dekada 60s at 70s

kakintalang nilikha ng mga hindi karaniwang

Imahe ng dekada 70s kung saan lumaban ang mga

pangyayari sa pamamagitan ng pinakamatipid

Pilipino sa maling pamamalakad ng gobyerno.

na paggamit ng mga salita.

4.

mga bagay-bagay.

Dekada 80S - 2000 - KaSalukuyan 

Alamat – nagsasalaysay ng pinagmulan ng

Sa kasalukuyan, dalawang wika ang ginagamit sa pagsulat ng panitikan: Ingles at Filipino. Dahil

may

pambansa,

kinikilala ang

na

Filipino,

tayong ay

5.

wikang

lubusan

Pabula at Parabula – ang mga tauhan ay hayop na ang layunin ay magbigay-aral.

ng

ginagamit, pinalalaganap at itinuturo sa lahat

6.

Anekdota – salaysay na hango sa tunay na

ng antas ng pag-aaral. Unti-unti na tayong

karanasan o pangyayari sa buhay ng tao. Ito’y

nakabuo

kapupulutan din ng aral.

ng

pambansang

panitikang

naglalarawan ng tunay na layunin, damdamin at hangarin ng bayan. TULA 

Paglaganap ng

mga

ibat

ibang

pelikulang



Pilipino na ukol sa realidad kabilang narin ang

Ang Tula o Patula ay binubuo ng pahayag na may sukat at tugma.

sa sexualidad ang mga nagging tema ng panitikan sa panahong ito.



Ang sukat ay tumutukoy sa bilang ng pantig ng mga salita sa bawat taludtod samantalang ang tugma ay tumutukoy sa pagkakatulad ng tunog

Dekada 80S - 2000 - KaSalukuyan

ng huling pantig ng huling salita sa bawat

Sa kasalukuyan, nagkaroon ng impluwensya ang iba

taludtod.

pang produktong banyaga sa ating panitikan gaya ng Kpop, Holywood movies, anime, etc. Lumaganap ito

Ang patula ay nahahati sa apat na uri:

dahil sa pag lunsad ng internet at social media.

1.

Tulang Pandamdamin o Liriko

2.

Tulang Pasalaysay

3.

Tulang Pandulaan

4.

Tulang Patnigan

ARALIN 3 KAURIANG PANLAHAT NG PANITIKAN (TULUYAN AT TULA)

TULUYAN 

Tuluyan ay kilala din sa tawag na Prosa.



Ito ay malayang pagbuo ng mga salita sa

1. Tulang Pandamdamin o Liriko 

PaStoral – naglalarawan ng buhay sa bukid.



Soneto – naglalaman ito ng labing-apat na taludtod.



karaniwang takbo ng pangungusap.

Ilan sa mga halimbawa ng prosa o tuluyan ay



Dula – naglalarawan ng isang bahagi ng buhay

Elehiya – tula ng panimdim o kalungkutan dahil sa kamatayan.

ang mga sumusunod:

1.

Oda – iSang tula ng paghanga o papuri sa isang bagay.



sa pamamagitan ng kilos at tinatanghal sa

Dalit

–

imno

at

mga

kantang papuri

sa

Panginoon o sa Mahal na Birhen.

tanghalan. 2. Tulang PaSalaySay 2.

Nobela – nagsasalaysay ng mga masaya o masalimuot na pangyayaring naganap sa isang



Epiko – nagsasalaysay ng di kapani-paniwalang kabayanihan ng isang tao....