U oddechowy PDF

Preview

Summary

Download U oddechowy PDF

Description

Temat: Anatomia i fizjologia układu oddechowego zwierząt gospodarskich i towarzyszących.

1) Rola układu oddechowego Układ oddechowy odgrywa główną rolę w procesie wymiany gazowej między środowiskiem zewnętrznym, a organizmem, czyli w procesach oddychania. Rozróżniamy oddychanie zewnętrzne i wewnętrzne. W płucach odbywa się tzw. oddychanie zewnętrzne, które polega na wymianie gazowej między powietrzem zawartym w pęcherzykach płucnych i krwią naczyń oplatających pęcherzyki (przenikanie tlenu z pęcherzyków do krwi, a dwutlenku węgla z krwi do pęcherzyków płucnych). Zaś tzw. oddychanie wewnętrzne (tkankowe) polega na wymianie gazowej między krwią a komórkami ustrojowymi. 2) Budowa układu oddechowego ssaków Układ oddechowy składa się z: - dróg oddechowych : jamy nosowej, gardła, krtani i tchawicy z oskrzelami; - płuc, w których zachodzi właściwa wymiana gazowa - błon opłucnych Jama nosowa – jest to początkowy odcinek układu oddechowego wysłany nabłonkiem migawkowym z licznymi komórkami kubkowymi produkującymi śluz i komórkami nabłonka zmysłowego (receptory węchowe), otoczony wszystkimi kościami trzewioczaszki z wyjątkiem kości gnykowej). Na obudowę jamy nosowej składają się: grzbiet, ściany boczne, wierzchołek i nasada. Jamę nosową oddziela od jamy gębowej podniebienie twarde. Jama nosowa rozpoczyna się nozdrzami przednimi, a kończy nozdrzami tylnymi. Rola jamy nosowej polega na przeprowadzaniu powietrza do płuc, oczyszczaniu go i ewentualnym ogrzewaniu (możliwym dzięki obfitemu unaczynieniu błony śluzowej) oraz wyprowadzeniu z płuc na zewnątrz. Krtań – jest to krótki przewód łączący gardło z tchawicą, znajdujący się w przedniej części szyi. Krtań stanowi aparat zastawkowy regulujący dopływ powietrza do płuc w oddychaniu i zapobiega on dostawaniu się ciał obcych podczas wdechu do dalszych dróg oddechowych oraz narząd głosu. Szkielet krtani zbudowany jest z pięciu chrząstek krtaniowych: chrząstki pierścieniowatej, tarczowatej, dwóch chrząstek nalewkowatych i chrząstki nagłośniowej, zwanej krótko nagłośnią. Chrząstki łączą się ze sobą za pomocą stawów i więzadeł.. Od chrząstek nalewkowatych do chrząstki tarczowej ciągną się dwa fałdy, zwane fałdami głosowymi albo strunami głosowymi. Tchawica z oskrzelami - stanowi stale otwarty rurowaty przewód, którym przepływa powietrze z jamy nosowej, gardła i krtani do płuc i z powrotem, na zewnątrz organizmu. Przebiega w dolnej części szyi przez całą jej długość, a następnie wnika do klatki piersiowej, gdzie rozwidla w swej dolnej części się na prawe i lewe oskrzele, czyli oskrzela główne, które z kolei dzielą się na oskrzela płatowe, po czym następuje podział dychotomiczny. Dalsze rozgałęzienia tchawicy nazywamy oskrzelami, a końcowe oskrzelikami. U przeżuwaczy i świni przed rozwidleniem tchawicznym odchodzi jeszcze jedno dodatkowe oskrzele nad

1

tętnicze do wierzchołka płuca prawego. Tchawica jest utrzymana stale w stanie otwartym dzięki 30-60 niekompletnym pierścieniom chrząstkowym, które budują jej zrób. Płuca - właściwy narząd oddechowy, leżącym w klatce piersiowej. Rozróżnia się płuco prawe i lewe. Mają kształt stożka, o podstawie zwróconej ku przeponie i o wierzchołku zwróconym ku przodowi. Są dokładnie dopasowane do jamy klatki piersiowej oraz narządów znajdujących się między nimi. Oba płuca – prawe i lewe – oddziela od siebie śródpiersie. Obydwa płuca różnią wielkością i kształtem (prawe płuco jest większe od lewego). Różnica w wielkości płuc powstała na skutek położenia serca (większa część serca leży po lewej stronie). Obydwa płuca rozdziela przestrzeń zwana śródpiersiem. W każdym płucu rozróżnia się trzy powierzchnie: - wklęsłą powierzchnię przeponową zwróconą ku tyłowi; - wypukłą powierzchnię żebrową skierowaną do ściany utworzonej przez żebra; - powierzchnię przyśrodkową (śródpiersiową). Stykające się ze sobą powierzchnie tworzą krawędzie płucne. Na powierzchni śródpiersiowej znajduje się wycisk przełykowy (głębszy na lewym płucu). Na lewym płucu znajduje się wycisk aortowy. Wszystkie powierzchnie są od siebie oddzielone brzegami. Grzbietowo jest położony brzeg tępy, oddzielający powierzchnię żebrową od przyśrodkowej. Brzeg ostry brzusznie i ku tyłowi ogranicza powierzchnię żebrową od przyśrodkowej i przeponowej. Widoczne na brzegach wcięcia międzypłatkowe dzielą każde płuco na płaty. Każde płuco lewe ma zawsze płat przeponowy (doogonowy) i wierzchołkowy (doczaszkowy). Płuco prawe ma w zależności od gatunku zwierzęcia płat wierzchołkowy (doczaszkowy), sercowy (środkowy), przeponowy (doogonowy) i dodatkowy. Płuco prawe mięsożerców jest mniejsze o 25 % od lewego i dzieli się na 4 płaty. U bydła prawe płuco składa się z 4 płatów, lewe z 3. Płuca świni są podzielone wcięciami międzypłatowymi na wyraźne płaty (prawy 3—4, lewy 2 —3). Płuca konia składają się z dwu płatów głównych (prawy jest większy od lewego) oraz małego płata środkowego kształtu ostrosłupa, wchodzącego w skład płatu prawego. Unerwienie płuc Nerwy penetrują miąższ płuc:  włókna współczulne pochodzące z pnia współczulnego układu nerwowego rozszerzają oskrzela i zwężają światło naczyń krwionośnych;  włókna przywspółczulne wychodzące się z nerwu błędnego zwężają światło oskrzeli i rozszerzają światło naczyń krwionośnych. Opłucna Powierzchnia płuc jest okryta błoną surowiczną, czyli opłucną, która również wyściela również ściany jamy piersiowej. Jest to błona łącznotkankowa, pokryta nabłonkiem surowiczym. Opłucna przylegająca do powierzchni płuc to opłucna płucna. Ściany wewnętrzne jamy piersiowej wyściela opłucna ścienna, która w zależności od umiejscowienia dzieli się na: opłucną żebrową, opłucną przeponową i opłucną śródpiersiową.

2

3) Oddychanie u drobiu (ptaków) Budowa układu oddechowego u ptaków i sam sposób oddychania są specyficzne. Wiąże się to z umiejętnością lotu i niezbędną przy tym intensywną przemianą materii. Do płuc powietrze dociera przez otwory nosowe- nozdrza zewnętrzne na dziobie, jamę nosową, nozdrza wewnętrzne, krtań i tchawice rozdzielającą się na dwa oskrzela: grzbietowe (wdechowe) i brzuszne (wydechowe). Płuca mają postać niewielkich, gąbczastych ciał. Płuca ptaków zbudowane są z ogromnej liczby splątanych coraz cieńszych rurek, będących odgałęzieniami oskrzeli. Rurki te przeplatają się z włosowatymi naczyniami krwionośnymi. Główne gałęzie oskrzeli przenikają na wskroś płuca prowadząc do tzw. worków powietrznych – specyficznego organu oddechowego ptaków. Worki powietrzne są cienkościennymi tworami, przenikającymi całe ciało ptaka. Rozróżniamy dziewięć głównych worków powietrznych: nieparzysty podwidełkowy, dwa szyjne, dwie pary piersiowych oraz dwa brzuszne. Ich odgałęzienia wnikają do jamy ciała, między mięśnie, pod skórę oraz do jam kości. Przeznaczenie worków powietrznych są wielorakie. Przede wszystkim mają one istotne znaczenie dla sprawności procesów oddechowych, chociaż nie biorą bezpośredniego udziału w wymianie gazowej. Ponadto pomocne są w termoregulacji, chronią narządy wewnętrzne przed urazami i zmniejszają ciężar właściwy ptaka. Dzięki obecności worków powietrznych możliwe jest tzw. podwójne oddychanie ptaków- charakterystyczna cecha fizjologiczna tych zwierząt.

Mechanizm podwójnego oddychania u ptaków: Wymiana gazowa zachodzi w ciągu całego cyklu oddechowego. Podczas wdechu przez kanaliki płucne przepływa świeże powietrze z oskrzela głównego, trafiając do przednich worków powietrznych, jednocześnie napełniają się świeżym powietrzem tylne worki powietrzne .Z kolei podczas wydechu worki powietrzne się zapalają. Zużyte powietrze z przednich worków trafia do oskrzeli i tchawicy, a świeże powietrze z tylnych worków do kanalików płuc. 4) Fizjologia oddychania Oddychanie jest to złożony proces fizjologiczny, polegający na dostarczaniu organizmowi tlenu i usuwaniu z niego dwutlenku węgla. Rytmiczne ruchy klatki piersiowej umożliwiają kolejne wdechy i wydechy. - MECHANIZM WDECHU – Wdech jest zawsze procesem czynnym, możliwym dzięki zwiększaniu się objętości klatki piersiowej. Mięśnie tzw. wdechowe w czasie skurczu pociągają żebra do przodu, zwiększając wymiar klatki piersiowej wszerz. Przepona - główny mięsień wdechowy – kurcząc się cofa się do tyłu, zwiększając tym samym objętość klatki piersiowej w kierunku tylnym. Zwiększenie się wymiarów klatki piersiowej wywołuje dalszy wzrost podciśnienia w workach opłucnowych, co powoduje, że ciśnienie staje się tam o kilka milimetrów niższe od atmosferycznego. W wyniku tego zjawiska płuca muszą się rozszerzać i podążać za rozszerzonymi ścianami klatki piersiowej.

3

W powiększonych w ten sposób płucach powstaje podciśnienie i powietrze z zewnątrz (z ciśnienia większego) łatwo przedostaje się do płuc. - MECHANIZM WYDECHU – Po zakończeniu wdechu dzięki mięśniom wydechowym klatka piersiowa zmniejsza swoją objętość: żebra wracają do pierwotnego położenia, a przepona wpukla się spowrotem do klatki piersiowej. W skutek tego ciśnienie w płucach wzrasta powyżej atmosferycznego i powietrze z płuc zostaje usunięte. - WYMIANA GAZÓW W PŁUCACH – W płucach - jako właściwym narządzie oddechowym – ma miejsce proces przenikania tlenu przez ściany pęcherzyków płucnych do krwi w naczyniach włosowatych, a dwutlenku węgla – z krwi do światła pęcherzyków. Przenikanie gazów odbywa się dość szybko. Sprzyja temu duża łączna powierzchnia pęcherzyków płucnych, która np. u owcy wynosi 50-80 m², przewyższa więc 100 krotnie powierzchnię ciała .

- REGULAJA ODDYCHANIA – Częstość oddechów reguluje układ nerwowy. W rdzeniu przedłużonym znajduje się tzw. ośrodek oddechowy, wrażliwy na poziom dwutlenku węgla we krwi. Im więcej jest w niej dwutlenku węgla , tym ośrodek jest bardziej drażniony i oddychanie staje się szybsze. Im cięższą pracę wykonuje zwierzę, tym więcej w organizmie jego powstaje dwutlenku węgla w następstwie przyspieszenia przemiany materii, a to jak wiadomo powoduje przyspieszenie liczby oddechów i ich pogłębienie. Przyspieszenie oddechów wyniknąć może także ze zwiększenia ilości dwutlenku węgla w pomieszczeniach inwentarskich. - CZĘSTOTLIWOŚĆ ODDYCHANIALiczba oddechów w spoczynku zależy od masy ciała zwierzęcia oraz intensywności jego przemiany materii (energii). Poza tym częstotliwość oddychania zależy od: gatunku zwierzęcia, wieku zwierzęcia, rasy zwierzęcia, temperatury otoczenia oraz stopnia wypełnienia przewodu pokarmowego. Liczbę oddechów na minutę sprawdzamy obserwując ruchy klatki piersiowej. Prawidłowa ilość oddechów u psa to 15-30 na minutę. Częstotliwość oddychania wzrasta znacznie w czasie wysiłku fizycznego oraz w stanach emocji. Zwierzęta o ograniczonej zdolności do pocenia się, przebywające w środowisku o podwyższonej temperaturze spłycają oddechy, ale znacznie zwiększają ich częstotliwość. Umożliwia to zwiększone parowanie wody z błon śluzowych górnych dróg oddechowych i jamy ustnej, a przez to utratę energii cieplnej.

4

Zmiany w oddechach:  Przyśpieszony oddech: gdy zwierzę przebywa w zbyt wysokiej temperaturze; w przypadku zapalenia oskrzeli i płuc; obrzęku płuc; niewydolności krążenia; powiększeniu objętości brzucha (np. gdy jest przekarmione);  Spowolnienie oddechów: występuję bardzo rzadko, np. w schorzeniach mózgu, wodogłowiu

Normalna liczba oddechów u zwierząt gospodarskich i towarzyszących

Liczba oddechów na minutę

Gatunek zwierząt Konie

8-16 Bydło 10-30 Owce i kozy 12-20 Świnie 10-20 Pies 10 - 30 Kot 20 - 30 Króliki 50-60 Gęś, kaczka i kura 10 - 30

- POJEMNOŚĆ PŁUC Powietrze oddechowe - objętość powietrza, która wprowadzana jest do płuc przy każdym spokojnym wdechu lub usuwana z płuc przy wydechu;  Powietrze uzupełniające - powietrze, które można wprowadzić do płuc po normalnym wdechu przy maksymalnym wysiłku;  Powietrze zapasowe – powietrze, które można wydalić z płuc poza normalnym wydechem;

5

 Powietrze zalegające – powietrze pozostające w płucach po maksymalnym wydechu. Powietrze zalegające składa się z:  powietrza zapadowego – część powietrza zalegającego, które można usunąć po zastosowaniu odmy;  powietrze pęcherzykowe – część powietrza zalegającego występująca nadal po zastosowaniu odmy. Odma jest to przedostanie się powietrza atmosferycznego lub innych gazów w obręb tkanek lub jam ciała, gdzie prawidłowo gazy te nie występują. Odma może wystąpić na skutek urazu, pojawić się samoistnie lub też może zostać wykonana celowo w trakcie zabiegu medycznego. Pojemność życiowa płuc = powietrze uzupełniające + powietrze oddechowe + zapasowe Całkowita pojemność płuc = pojemność życiowa płuc + powietrze zalegające (zapadowe + pęcherzykowe) Pojemność płuc

6

Objętość powietrza płuc konia

7

8...