Verbuiging van het bijvoegelijk naamwoord synthèse PDF

Preview

Summary

notes sur l'accord de l'adjectif ...

Description

Verbuiging van het bijvoegelijk naamwoord/adjectief Moet het adjectief worden verbogen of niet ?

Als het een attributief enkelvoud is moet je naar het genus kijken. Als het een het-woord is moet je naar de opbouw van de nominale groep kijken. Met andere woorden, wat is het lidwoord ? Als het lidwoord “een, geen of het nul lidwoord is”, wordt het adjectief onverbogen. Als er een bepaald lidwoord is (het, mijn, deze, …) , wordt het adjectief wel verbogen. Het verbuiging van het adjectief hangt dus van 5 factoren af : 1. 2. 3. 4. 5.

Het type adjectief (veranderlijk/onveranderlijk) ADJ De syntactische functie (predicatief/attributief) ADJ Het getal (enkelvoud/meervoud) SUB Het genus (de/het) SUB De structuur van de naamwoordelijke constituent (bepaald of onbepaald lidwoord) NOM GROEP

Onveranderlijke adjectieven Ze hebben geen verbogen vorm.

-

-

Stofadjectieven als : gouden, wollen, plastic, nylon, aluminium, rubber, stenen, houten, metalen, stalen, ijzeren Adjectieven die op een vocaal eindigen (a, o, e, en, é, i, y) als : lila, prima, extra, albino, beige, roze, stupide, dronken, ervaren, eigen, bescheiden, privé, kaki, sexy, oranje, bordeaux, … Behalve : verscheiden Adjectieven op -er die afgeleid zijn van geografische namen als : Edammer, Groninger, Deventer, … Losse adjectieven als : rechter, linker, gratis, half-bloed, volbloed

Uitzonderingen (verbuiging in verband met de betekenis van het geheel) 1) Semantische eenheden die niet naar beroepen verwijzen In semantische eenheden die niet naar beroepen verwijzen, wordt het adjectief nooit verbogen in het enkelvoud. Dat gebeurt alleen met “het-woorden”. In het meervoud heb je wel een verbuiging. Het zelfstandig naamwoord – zelfstandige naamwoorden Het koninklijk besluit – koninklijke besluiten Het openbaar ministerie Het openbaar vervoer Het centraal station Het voornaamwoordelijk bijwoord – voornaamwoordelijke bijwoorden Het bijvoeglijk naamwoord – bijvoeglijke naamwoorden Het persoonlijk voornaamwoord – persoonlijke voornaamwoorden Het bezittelijk voornaamwoord – bezittelijke voornaamwoorden Het betrekkelijk voornaamwoord – betrekkelijke voornaamwoorden Het aanwijzend voornaamwoord – aanwijzende voornaamwoorden Het reflexief voornaamwoord – reflexieve voornaamwoorden Het hoger onderwijs Het koninklijk atheneum – koninklijke athenea Het scheidbaar partikel – scheidbare partikels Het academisch ziekenhuis – academische ziekenhuizen Het semantisch geheel – semantische gehelen 2) Beroepseenheden of beroepsclusters In semantische eenheden die naar beroepen verwijzen, wordt het adjectief nooit verbogen in het enkelvoud. In het meervoud wordt het ook nooit verbogen. Dat gebeurt alleen met “de-woorden” (want ze zijn persoonsnamen). De sociaal assistent(en) De maatschappelijk werker(s)

De plastisch chirurg(en) De sociaal geograaf(en) De toegepast taalkundige(n) De plaatsvervangend directeur(s) De algemeen secretaris(sen) De commercieel afgevaardigde(n) De waarnemend burgemeester(s) De langdurig werklozen 3) Adjectieven die als bijwoord worden gebruikt Het adjectief kan als bijwoord worden geïnterpreteerd. Dit kan dan onverbogen blijven of verbogen worden. Er is een verschil in betekenis tussen beide vormen. Vergelijk deze voorbeelden : -

-

Een knap pianist (= iemand die knap piano speelt)  het verwijst niet naar de persoon maar naar de manier waarop de persoon pianospeelt Een knappe pianist (= knap van uiterlijk) Een groot staatsman (= die groot heeft gehandeld) Een grote staatsman (= groot van uiterlijk, gestalte) Een goed leraar (= iemand die goed les kan geven) Een goede leraar (= met een goed karakter) Een jong dichter (= debuterend, jong in het vak) Een jonge dichter (= niet oud qua leeftijd)

 De keuze tussen bijwoordelijke functie kan je maken alleen bij “een”. (de knap pianist MAAR de knappe pianist)

Soms is de verbuiging van een bijwoord mogelijk. Dat gebeurt alleen met het bijwoord “heel”. Ex : Dit is een heel mooie jurk OF Dit is een hele mooie jurk. 4) Te veel onbeklemtoonde syllabes Het is een trend, geen vaste regel maar in dit geval kan je de verbogen en onverbogen vormen vinden : hoe meer onbeklemtoonde syllabes tussen de beklemtoonde syllabes van het adjectief en die van het substantief, hoe minder vaak krijg je “sjwa”. Soms wordt de verbogen vorm nooit gebruikt. -

Het onrustig land Het westelijk(e)deel Het onverantwoordelijk gedrag Het uitvoerend comité Het aanvankelijk(e) plan Het ingewikkeld(e) probleem Het uitzonderlijk evenement Het uitstekend(e) rapport Het uitmuntend(e) rapport...