Wykład 2 i 3 PDF

Preview

Summary

Katarzyna Śliwińska...

Description

Wykład 2 i 3 - Etyka

6 i 13 maja 2019

Psycholog jako badacz: Psycholog w roli badacza zdaje sobie sprawę z tego, że wyniki badań naukowych nie tylko stanowią poszerzenie obszaru ludzkiej wiedzy, lecz mogą także być wykorzystane w praktyce społecznej. Psychologia ze względu na swą bliskość z życiem społecznym jest ta dziedziną nauki, której wyniki mogą być nadużywane w celu kształtowania przekonań i zachowania ludzi. Podejmując badania naukowe psycholog starannie rozważa ich stronę etyczną, a zwłaszcza możliwie pozytywne i negatywne konsekwencje udostępnienia wyników badań i ich wykorzystania w praktyce społecznej. Badania psychologiczne a autonomia jednostki:  

 





Podejmując badania z udziałem ludzi, psycholog starannie rozważa zgodność planowanego przedsięwzięcia z ogólnymi zasadami etyki zawodowej. Przy zatwierdzeniu planów bada podległych członków zespołu badawczego, doktorantów czy magistrantów kierownik lub promotor powinien uwzględniać kryteria etyczne. Osoby pracujące pod czyimś kierunkiem równie ponoszą odpowiedzialność za stronę etyczną badań, w tym zakresie, w jakim zależy to od ich własnej decyzji. Badania z użyciem placebo – konieczność dwóch grup porównawczych – eksperymentalnej i kontrolnej (psychologiczne placebo w psychoterapii, wdrażanie innowacyjnych programów edukacyjnych lub profilaktycznych) Stosowanie instrukcji maskujących (Deception) - wprowadzenie w błąd lub zatajanie części informacji w celu zbadania zachowania człowieka w określonym obszarze, przy założeniu, że wiedza o byciu obiektem badania mogłaby na to zachowanie wpłynąć. Tego rodzaju procedura ma jednak charakter manipulacji społecznej (świadome i celowe działanie, którego autor wywiera wpływ na drugą osobę w sposób dla niej nieświadomy) i trzeba się zastanowić jak w tej sytuacji wygląda możliwość udzielenia świadomej zgody na udział w badaniu.

Przykłady wprowadzania badanego w błąd: 1. Wprowadzenie badanych w błąd odnośnie tego, czego dotyczy eksperyment 2. Ukrywanie informacji 3. Oszukiwanie lub wprowadzanie w błąd uczestników eksperymentu odnośnie tego, kto jest w rzeczywistości obserwowany 4. Angażowanie do eksperymentu wspólników, którzy zachowują się wobec badanego w sposób z góry ukartowany 5. Udzielenie fałszywych gwarancji 6. Oszukiwanie badanego co do własnej tożsamości 7. Fałszywe reagowanie (podawanie badanym fałszywych ocen wykonywanych przez nich badań) 8. Posługiwanie się placebo lub innymi formami manipulowania oczekiwaniami badanych osób 9. Ukryte obserwowanie lub nagrywanie 10. Nieinformowanie badanych, że są obserwowani lub oceniani dla celów naukowych 1

Wykład 2 i 3 - Etyka

6 i 13 maja 2019

Jak rozwiązać ten problem?   

Metoda aktywnego grania roli (uzyskanie od badanych wcześniejszej zgody, że będą oszukiwani w badaniu) Pytanie badanych jak zachowywaliby się w określonej sytuacji Debriefing – spotkanie posteksperymentalne mające na celu odtajanie całego scenariusza eksperymentu i udzielenie odpowiedzi na wszelkie pytania

Zalecenia na temat wprowadzenia osób badanych w błąd (Deception): 1. W opinii badacza problem, który rozwiązuje, jest bardzo ważny 2. Badanie nie może być przeprowadzone, jeżeli psycholog nie posłuży się instrukcją maskującą prawdziwy cel badania. 3. Można w sposób uzasadniony założyć, że pełne poinformowanie uczestnika badania o zatajeniu przed nim prawdziwego celu badań, po zakończeniu badania nie wpłynie na osłabienie jego zaufania do badacza – do jego rzetelności i prawości. 4. Uczestnik badania ma stworzoną przez badacza możliwość wycofania się w dowolnym momencie z dalszego udziału w badaniu albo możliwości anulowania wyników badania po uzyskaniu pełne, prawdziwej informacji o całym badaniu. 5. Badacz ponosi pełną odpowiedzialność za wywoływanie oraz zneutralizowanie stresujących uczestników badania efektów ich uczestnictwa w badaniu psychologicznym. Wprowadzanie osób badanych w błąd (Deception):    



Osoby badane mogą zostać wprowadzane w błąd jedynie wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne i nie ma innego sposobu zbadania problemu. Wprowadzenie w błąd powinno mieć swój cel. Jeżeli procedura badania zawiera wprowadzenie w błąd, to należy przedsięwziąć dodatkowe środki ostrożności, aby chronić prawa i dobra osobiste osób badanych. Wszystkim badanym, którzy zostali wprowadzeni w błąd w trakcie badania, należy się pełen uczciwy opis procedury badawczej, jak też wyjaśnienie powodów, dla których wprowadzenie ich w błąd było niezbędne. Jeżeli z powodów humanitarnych czy naukowych nie informuje się badanych, że zostali oni wprowadzeni w błąd, ta na badaczu spoczywa obowiązek zadbania o ochronę interesów i dóbr osobistych osób badanych.

Grupa badawcza i związane z jej doborem dylematy etyczne: 1. 2. 3. 4. 5.

Ochotnicy ( z obietnicą zapłaty lub bez) Osoby z grup szczególnych – służby mundurowe, więźniowie Pacjenci i pensjonariusze domów opieki, pacjenci klinik i gabinetów prywatnych Studenci Dzieci – uczniowie

Badania psychologiczne a autonomia jednostki:

2

Wykład 2 i 3 - Etyka 

 

6 i 13 maja 2019

Psycholog nie podejmuje badań, które mogłoby narazić osoby uczestniczące na cierpienie lub utrat cenionych wartości. Jeżeli ważne względy poznawcze i praktyczne przemawiają za przeprowadzeniem tego rodzaju badań i nie istnieją inne sposoby uzyskania danych, należy bezstronnie rozważyć, czy spodziewane korzyści z badań uzasadniają i usprawiedliwiają ich prowadzenie. Przed uzyskaniem zgody na udział w badaniach należy w takich wypadkach szczególnie starannie poinformować przyszłych uczestników o ich przebiegu. Uczestnikami takich badań nie mogą być osoby pozostające w stosunku zależności wobec prowadzącego badania. Psycholog zobowiązany jest również podjąć wszelkie dostępne kroki w celu zminimalizowania przykrości związanych z badaniami i ich negatywnych skutków dla osób uczestniczących.

Naruszenie autonomii jednostki poprzez narażanie jej na dyskomfort:    

Obciążenie psychiczne: przeżywanie silnych i przykrych emocji Zagrożenie samooceny Dyskomfort związany z przekraczaniem granic prywatności (krępujące pytania) Nadwyrężenie lub utrata zaufanie do psychologów

Cztery zasady postępowania badawczego: 1. Zasada świadomej zgody – szczególnie ważne jest poinformowanie osób badanych o możliwości wycofania się z badania w każdej chwili. Nie można na osobę badaną wywierać jakiejkolwiek presji. Elementem świadomej zgody jest również opis badania. 2. Zasada poufności 3. Zasada anonimowości 4. Zasada prywatności 10 zasad postępowania psychologa z osobami uczestniczącymi w badaniach: 1. Badacz przed przystąpieniem do badania musi dokonać jego całościowej oceny z etycznego punktu widzenia. 2. Badacz przed przystąpieniem do planowania i przeprowadzenia badania musi rozważyć, czy udział w nim stanowi minimalne, czy znaczące zagrożenie dla uczestników i postępować stosowanie do tego rozpoznania. 3. Badacz ponosi pełną odpowiedzialność za etyczność całego badania oraz postępowanie podlegającego mu zespołu. Członkowie zespołu także ponoszą odpowiedzialność w obszarze swoich działań. 4. Udział uczestników musi opierać się na jasno określonym porozumieniu. Niedopuszczalny jest wszelki nacisk wywierany przez badacza. Badacz jest zobowiązany do udzielenia pełnej i szczegółowej informacji o wszelkich aspektach badania oraz udzielenia informacji na wszelkie pytania. Badacz honoruje wszelkie podjęte wobec uczestników zobowiązania. Szczególną troską objęte są dzieci i osoby z niepełnosprawnościami.

3

Wykład 2 i 3 - Etyka

6 i 13 maja 2019

5. Jeżeli ze względów metodologicznych badacz musi przeprowadzić badania z utajeniem jego elementów, to powinien przed jego rozpoczęciem rozważyć alternatywne sposoby postępowania. Badacz powinien unikać utajenia prawdziwego celu badania i stosować tę procedurę tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, powinien wówczas zadbać o wyjaśnienie powodów wprowadzenia badanych w błąd. 6. Badacz respektuje prawo badanego do odmowy udziału w nim lub wycofaniu się w dowolnym memencie. Zasada ta ma szczególne znaczenie gdy występuje jakaś forma zależności np. wykładowca/student. 7. Badacz musi chronić nadanych przed różnymi formami psychicznego i fizycznego dyskomfortu, nie może ich narażać na wstyd, lęk, ból itp. 8. Po zakończeniu badania i opracowaniu jego rezultatów badacz musi wyjaśnić uczestnikom jego naturę oraz odpowiedzieć na wszelkie pytania i wątpliwości. 9. Jeżeli udział w badaniu może pociągnąć za sobą wystąpienie niepożądanych skutków, to badacz jest zobowiązany do zrobienia wszystkiego, co w efekcie zniosłoby (albo zablokowało możliwości ich wystąpienia) owe przykre skutki. 10. Żadne informacje o uczestnikach badania, które badacz uzyskał w trakcie badania, nie mogą być przez niego udostępnione osobom trzecim, musi być zachowana wszelka dyskrecja, a uczestników badania należy zapewnić o pełnej ochronie wszystkich informacji ich dotyczących, a zebranych w trakcie prowadzenia badania. Badania Miltona :. Rosenberga wskazują, ze większość osób uczestniczących w badaniach postrzega sytuację badawczą jako taką, która może ujawnić ich słabe strony lub zagrozić ich pozytywnej ocenie. Przykłady eksperymentów, w których te obawy były całkiem słuszne:   

Eksperyment Solomona Asha (1951) Eksperyment Stanleya Miligrama (1961) Eksperyment Philipa Zimbardo (1971)

Podsumowanie:   

W naukach społecznych należy przestrzegać norm metodologicznych, ponieważ zaniedbania w tym zakresie prowadzą do popularyzacji nieuprawnionych wniosków Bezwzględnie należy przestrzegać 4 reguł etycznych wobec osób badanych Psycholog zobowiązany jest do przestrzegania zasad ujętych w przepisach prawa oraz zawodowych kodeksach etycznych.

Podstawowe zadania badacza: 1. Prowadzenie badań naukowych oraz sporządzanie raportów z tych badań i ich publikowanie 2. Sporządzanie recenzji (krytyka naukowa) 3. Opieka nad pracami magisterskimi i doktorskimi. Etyka, a metodologia badań:

4

Wykład 2 i 3 - Etyka  

6 i 13 maja 2019

Wadliwie przeprowadzone badanie naukowe dostarcza wyników, które mogą stać się podstawą różnorakich badań profilaktycznych. Zła nauka jest nieetyczna

Nieuczciwość w nauce – rażące przewinienia (FFP):  



Fabrykacja – polega na preparowaniu, rejestrowaniu i publikowaniu wyników nieuzyskanych Fałszowanie – polega na manipulacji materiałem badawczym, wyposażeniem lub metodą oraz na zmienianiu lub pomijaniu danych doświadczalnych w ten sposób, że wyniki badań nie zostają prawdziwie przedstawione w raportach. Plagiaryzm – polega na przywłaszczaniu cudzych idei, metod, wyników lub określeń bez właściwego odniesienia. Plagiatem jest także nieautoryzowane wykorzystanie informacji uzyskanych w trakcie poufnego recenzowania wniosków i rękopisów.

Inne problemy związanie z manipulacją danymi:  

P-hacking – polega na łamaniu założeń używanych modeli statystycznych, np. stosowanie niezależnych prób losowych HARKing – wykonywanie niezaplanowanych porównań, w poszukiwaniu różnic istotnych statystycznie i przedstawianie ich jako zaplanowanej weryfikacji hipotez.

Dlaczego badacze decydują się na takie nieuczciwe praktyki?      

Uzyskanie tytułu naukowego Zwiększanie dorobku naukowego wymaganego do dalszego awansu zawodowego Utrzymanie pozycji w środowisku Potwierdzenie skuteczności określonych oddziaływań praktycznych (programy edukacyjne, techniki terapeutyczne) Zachowania konkurencyjne (opowiadanie się za określoną stroną sporu naukowego) Przepisy przewidują możliwość odebrania tytułu naukowego uzyskanego z naruszeniem prawa

Metody kontroli ze strony instytucji badawczo-naukowych:  

Obowiązek przechowywania surowych danych (Raw data) przez okres minimum 5 lat od daty ukazania się artykułu Weryfikacje antyplagiatowskie

Zabezpieczenie i przechowywanie wyników nadań:  



Wyniki badań powinny opierać się na weryfikowalnych świadectwach Badacze są odpowiedzialni za wystarczająco szczegółowe i precyzyjne przechowywanie (przez wydział lub jednostkę badawczą) pierwotnych zapisów, które mają umożliwić odtworzenie drogi do ogłoszonych wyników. Okres przechowywania powinien obejmować kilka lat (zgodnie z aktualnymi przepisami prawa) 5

Wykład 2 i 3 - Etyka 

6 i 13 maja 2019

Brak danych, w przypadku postępowania w sprawie zarzutu nierzetelności naukowej powinien być taktowany jako okoliczność obciążająca.

Przestrzeganie własności intelektualnej: 

Współautorstwa honorowe są niedopuszczalne

Kodeks etyki pracownika naukowego: „Autorstwo publikacji naukowej musi opierać się wyłącznie na twórczym i istotnym wkładzie w badania, a więc na znaczącym udziale w inicjowaniu idei naukowej, tworzeniu koncepcji oraz projektowaniu badań, na istotnym udziale w pozyskiwaniu danych, w analizie i interpretacji uzyskanych wyników oraz w istotnym wkładzie w szkicowanie i pisanie artykułu lub jego krytycznym poprawieniu z punktu widzenia zawartości intelektualnej.” Przestrzeganie własności intelektualnej:  

Gdy chcemy przedrukować cały tekst lub jego obszerne fragmenty, musimy mieć na to zgodę właściciela prawa do tego tekstu Z zastrzeżeniem wyjątków ustawowych prawa autorskie wygasają z upływem 70 lat od: 1. Śmierci autora lub ostatniego ze współautorów 2. Jeśli twórca jest nieznany – od momentu pierwszej publikacji

Jak cytować?    



Gdy cytat zawiera mnie niż 40 słów stosujemy cudzysłów „xxx” Jeśli obejmuje więcej, to wyodrębniamy blok o takim samym wcięciu jak akapit i stosujemy czcionkę 10 pkt. Każdy cytat wymaga wskazania 1) autora, 2) daty wydania źródła 3) strony, z której pochodzi cytowany fragment W polityce wydawniczej APA cytat nieprzekraczający 400 słów, seria cytatów nie przekraczających 800 słów (z jednego źródła), nie więcej niż 3 tabele lub ryciny, nie wymagają dodatkowej zgody autora tekstu na przedruk. W przypadku tekstów zamieszczonych na stronach internetowych należy podac adres strony, która była źródłem cytatu.

Najczęstsze błędy w cytowaniu:      

Cytowanie bez powoływania się na autora Cytowanie z podaniem autora, ale bez daty wydania i strony Publikowanie rycin i tabel bez powołania na źródła i/lub zgody autorów na przedruk Przepisywanie własnych tekstów, bez powoływania się na pierwotne źródło Cytowanie z drugiej ręki w ten sposób, że czytelnik ma wrażenie, że autor miał dostęp do tekstu źródłowego (brak „za:xxx,data”) Domaganie się nieuzasadnionego współautorstwa

Najczęstsze błędy w stosowaniu testów: 6

Wykład 2 i 3 - Etyka      

6 i 13 maja 2019

Udostępnienie testu praktykom bez odpowiednio przeprowadzonej procedury standaryzacyjnej Stosowanie w badaniach opublikowanego testu bez uzyskania zgody autora Testy są transformowane w wersję elektroniczną bez zgody autora i właściciela prawa autorskich Testy są wykorzystywane w badaniach przez osoby nieuprawnione Stosuje się testy anonimowe – bez wskazania autora Stosuje się testy nie spełniające kryteriów dobroci testów psychologicznych (zwłaszcza w zakresie adaptacji, przestrzegania prawa autorskich)

Kodeks etyki pracownika naukowego: „Ponowne publikowanie tej samej pracy (lub istotnych jej części) może zostać zaakceptowane tylko za zgodą jej redaktorów i zawsze należy podać odwołanie do pierwszej publikacji pracy. Tego typu opracowania powiązane ze sobą treściowo w istotnych częściach i w istotnym zakresie należy uwzględniać w dorobku autora jako jedyna propozycję.” Dylematy związane z pracami magisterskimi i doktorskimi: 

  

Gdy w pracy magisterskiej/doktorskiej powstaje publikacja, to współautorami pracy są magistrant/doktorant i promotor (w zależności od wkładu pracy) lub sam magistrant/doktorant. Nigdy sam promotor. Nazwisko magistranta/doktoranta powinno być w takim przypadku pierwsze. Promotor piszący obszerną pracę w oparciu o dane statystyczne zebrane do np. kilku pracy magisterskich wskazuje ich źródło pochodzenia. Zawsze najważniejszy przy ustaleniu współautorstwa i/lub kolejności nazwisk jest faktyczny wkład pracy w powstanie publikacji.

Kodeks etyki pracownika naukowego: „Kolejność podawania nazwisk powinna być zgodna ze zwyczajem obowiązującym w danej dyscyplinie naukowej oraz zostać zaakceptowana przez wszystkich współautorów we wczesnym etapie przygotowywania publikacji.” Krytyka prac naukowych/recenzje:  

Recenzuje się prace awansowe (magisterskie, doktorskie), publikacja naukowe Mało wnikliwe sporządzanie recenzji lub powierzenie jej osobie, która nie jest specjalistą w określonym obszarze ma poważne konsekwencje naukowe, społeczne i niekiedy etyczne.

Kodeks etyki pracownika naukowego: 7

Wykład 2 i 3 - Etyka

6 i 13 maja 2019

1. Recenzenci i opiniujący nie mogą podejmować się zadania związanego z oceną prac naukowych, dorobku naukowego lub koncepcji badawczych innych naukowców, gdy wykracza ono poza zakres ich naukowego doświadczenia i kompetencji. 2. Recenzenci i opiniodawcy biorący udział w ocenie projektów badawczych, publikacji, dorobku naukowego, wniosków o objęcie stanowiska w instytucjach naukowych bądź innych form uznania, powinni odmówić udziału w procesie oceniania we wszystkich tych przypadkach, gdy występuje konflikt interesów pomiędzy nimi a osobą ocenianą. 3. Recenzje i opinie powinny być skrupulatne, dokładne i obiektywne, a oceny uzasadnione. Nieuzasadnione recenzje pozytywne są równie naganne jak nieuzasadnione recenzje negatywne. 4. Recenzenci publikacji naukowych powinni zachować swoje opinie w poufności do chwili ukazania się tych publikacji w druku. 5. Zarówno recenzenci , jak i redaktorzy prac naukowych nie mogą bez zgody autora wykorzystywać danych lub koncepcji zawartych w dostarczonych im tekstach. Syndrom cech dobrego wychowania w sferze krytyki zawodowej: 1. 2. 3. 4.

Adekwatna samoocena własnych kompetencji naukowych Postawa tolerancji Odporność na pokusy Unikanie konfliktów interesów

Dlaczego trzeba przestrzegać zasad w nauce? „Psycholog w roli badacza zdaje sobie sprawę z tego, ze wyniki badań naukowych nie tylko stanowią poszerzenie obszaru ludzkiej wiedzy, lecz mogą także być wykorzystywane w praktyce społecznej. Psychologia ze względu na swą bliskość z życiem społecznym jest tą dziedziną nauki, której wyniki mogą być nadużywane w celu kształtowania przekonań i zachowań ludzi. Podejmując badania naukowe psycholog starannie rozważa ich stronę etyczną, a zwłaszcza możliwe pozytywne i negatywne konsekwencje udostępnienia wyników badań i ich wykorzystania w praktyce społecznej.” Co robić w sytuacji wykrycia nierzetelności badawczej? 

 



Główna odpowiedzialność za postępowanie z ujawnionymi przypadkami nadużyć spada na pracodawców zatrudniających naukowców, a więc uczelnie, instytuty naukowe oraz publiczne i niepubliczne centra badawcze. Naruszenie zasad etyki, popełnione przez studentów powinny zostać bezzwłocznie skorygowane i spotkać się z upomnieniem ze strony opiekunów naukowych. Reakcja na zachowania niezgodną z etyką w nauce powinna zależeć od wagi nadużycia, od tego czy zostało ono popełnione celowo, od jego skutków oraz innych okoliczności obciążających bądź łagodzących. Niewłaściwe procedowanie w przypadku ujawnienia nierzetelności, takie jak: niezgłoszenie wykrytego przewinienia, próby zatuszowania sprawy, odwet na demaskatorach czy też naruszenie właściwych procedur należy zakwalifikować, jako rażące naruszenie podstawowych zasad etyki w badaniach naukowych. 8...