Wykłady histologia PDF

Preview

Summary

Całość wykładów z histologii dla kierunku Mikrobiologia...

Description

Wykłady z Histologii Tkanka: zespół komórek o podobnej budowie, określonych czynnościach, wspólnym pochodzeniu, przemianie materii i przystosowaniu do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki: • Nabłonkowa • Łączna • Mięśniowa • Nerwowa Narząd: Kilka tkanek zajmujących wspólne terytorium i pełniących skoordynowane funkcje • Miąższ → swoiste dla danego narządu zespoły komórek • Zrąb → tkanka podtrzymująca i odżywiająca komórki miąższowe Tkanka nabłonkowa Główną masę stanowią komórki ściśle przylegające do siebie. Wyróżniamy: 1. Nabłonki pokrywające – wyścielające → nabłonek wielorzędowy walcowaty urzęsiony. np. drogi oddechowe 2. Nabłonki gruczołowe – np. tarczyca 3. Nabłonki przepuszczające → transport jonów nieorganicznych – głównie Na+ i K+ podstawowy mechanizm regulujący gospodarkę wodno-mineralną. np. nabłonek kanałów i rzędu nerki, nabłonek jelita 4. Nabłonki prawie zupełnie nie przepuszczające – np. nabłonek przejściowy – pęcherz moczowy Funkcja • Okrywowo-ochronna • Barierowa → oddzielające dwa środowiska • Wchłaniania → jelito, nerka • Wydzielania → gruczoły • Zmysłowa → kubki smakowe, pole węchowe Klasyfikacja nabłonków 1. Kształt komórek i jąder komórkowych 2. Liczby warstw komórek •

Nabłonek jednowarstwowy płaski – funkcje filtracyjne, dializacyjne, bierny transport gazów, transport na drodze transcytozy. np. pęcherzyki płucne, kanały moczowe i nerki

•

Nabłonek jednowarstwowy sześcienny – funkcje wydzielnicze, czynny transport jonów. np. gruczoły, kanaliki nerkowe

•

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty – funkcje wchłaniania i wydzielania. np. wnętrze jelita cienkiego (od żołądka do odbytu) kosmki jelitowe

•

Nabłonek wielorzędowy – rzekomowielowarstwowy, rzęski, stereocylia. np. przewody oddechowe, jajowód, przewód najądrza

•

Nabłonek wielowarstwowy płaski – 6-20 warstw, białko cytokeratyna, rogowaciejący, nierogowaciejący. np. naskórek, jama ustna i przełyk

•

Nabłonek przejściowy – 3-6 warstw, komórki baldaszkowate, cerebrozydy, moczowody, pęcherz moczowy

•

Nabłonek wielokomórkowy walcowaty – przewody wyprowadzające gruczołów. np. ślinowych

Błona podstawna • Łączy podłoże mechaniczne z podłożem → naskórek • Transportuje substancje odżywcze • Zachowuje kształt komórek Ma 3 warstwy (0,2 ym): 1. Blaszka jasna → laminina, nidogen 2. Blaszka gęsta → kolagen typu IV 3. Warstwa włókienek i makrocząsteczek kolagenowych → kolagen typu VII Struktury na powierzchni nabłonka 1. Mikrokosmki – 1ym ◦ Na jednej powierzchni komórki do 3 tysięcy ◦ Zwiększają powierzchnię ochronną 2. Rzęski – 5-10ym ◦ Na powierzchni 1 komórki do 300 ◦ Aksonema (9+2), neksyna, dynemina ◦ Kinetocylia (duże) → przedsionek ucha Mikrokosmki Długość od 1 do 1,5 ym, na powierzchni jednej komórki znajduje ich się ok 2-3 tysięcy. Tworzą brzeżek szczoteczkowaty pokryty glikokaliskem. Zwiększają powierzchnię ochronną jelita 20-krotnie W błonie mikrokosmków enzymy → enteropeptydaza, maltaza, izomaltaza, laktaza, sacharaza Połączenie między komórkami nabłonkowymi 1. Zamykające → ściśle połączone. np. w pęcherzu moczowym, nabłonkach wchłaniających 2. Zwierające → odporne na rozerwanie: naskórek, nabłonek pochwy i szyjki macicy. Obwódki zawierające → kadheryna Desmosomy → plamki zawierające – desmoplakina, desmogleina Hemidesmosomy, półdesmosomy 3. Neksus → synapsy elektryczne, koneksyna, koneksony, kanał 1,5nm Gruczoły 1. Merokrynowe – ślinowe, potowe 2. Apokrynowe – mlekowe, potowe wonne 3. Holokrynowy – łojowy (całą komórka)

Merokrynowe – mezokrynowy – pełna intergalność • Dyfuzja cząsteczek substancji ze szczytowej części komórki, co nie doprowadza do jej uszkodzenia • Do tego typu należy zdecydowana większość gruczołów takich jak: wątroba, ślinianki, trzustka, gruczoły potowe Gruczoły ekrynowe – występują w całej skórze człowieka z wyjątkiem warg, powierzchni wewnętrznej napletka, żołędzi, prącia, łechtaczki i warg sromowych mniejszych • Najwięcej jest ich w skórze dłoni i stóp • W skórze występuje ich około 2-5 milionów • Pot jest wydzielany pod wpływem impulsów z układu nerwowego, także pod wpływem emocji Tkanka łączna 1. Tkanka galaretowata a) niedojrzała b) dojrzała 2. Tkanka łączna właściwa a) luzna b) zbita - o utkaniu regularnym - o utkaniu nieregularnym 3. Tkanka tłuszczowa a) żółta b) brunatna 4. Tkanka chrzęstna a) szklista b) sprężysta c) włóknista Tkanka łączna • Funkcje: ◦ Stanowi zrąb ◦ transportuje substancje odżywcze i produkty metabolizmu ◦ broni organizm przed wirusami, bakteriami i innymi obcymi komórkami •

W skład tkanki łącznej wchodzi: ◦ istota międzykomórkowa ◦ komórki

Istota międzykomórkowa • Istota podstawowa (bezpostaciowa) ◦ glikozoaminoglikany np. kwas hialuronowy, siarczan chondroityny, siarcan heparanu, keratyna z białkami – proteoglikany: agrekan, perlekan, agryna, betaglikan ◦ glikoproteiny np. fibronektyna, laminina, osteopontyna

•

Włókna ◦ Kolagenowe: 25% wszystkich białek, zbudowany z makrocząsteczek tropokolagenu (szerokość 1,5nm, długość 250nm), jest około 25 typów kolagenu, główne aminokwasy w jego składzie to: glicyna, prolina, hydroksyprolina, hydroksylizyna

Główne typy kolagenu Typ Występowanie

Rodzaj układu

I – 90%

Kości, zębina, ścięgna, więzadła, torebki włókniste narządów

Grube włókna, fibryle prążkowane, pęczki

II

Chrząstka szklista, ciało szkliste, gałki ocznej, jądra miażdżyste dysków międzykręgowych

Cienkie pojedyncze włókna

III

Tkanka siateczkowata, nowo gojące się rany, warstwa brodawkowata skóry właściwej, naczynia krwionośne

Włókna srebrochłonne, sieci

IV

Blaszki podstawne

Luzne sieci

V

Łożysko, mięśnie, pochewki ścięgniste

Cienkie fibryle w blaszkach podstawnych

VII

Błony postawne zwłaszcza nabłonków wielowarstwowych płaskich

Fibryle zakotwiczające

IX

Chrząstka

Na powierzchni fibryli z kolagenu II, tworzy boczne połączenia

Włókna srebrochłonne (siateczkowate) • Zbudowane z kolagenu typu III • Tworzą układy krat i gęstych sieci • Grubość1-2ym (cienkie), sieci o drobnych oczkach, cieńsze od kolagenowych, więcej istoty spajającej rusztowanie dla komórek i ich grup • Nie tworzą pęczków • Barwią się solami srebra (mikr. Świetlny) • Składają się z prążkowanych fibryli (mik. Elektronowy) Włókna sprężyste (elastyczne) • Występują jako pojedyncze włókna, nie tworzą pęczków w płucach, małżowinie udznej lub tworzą błony sprężyste fenestrowane – np. w ścianie aorty • Grubość do 1ym • Pojedyncze włókno może być rozciągnięte do 100% swojej długości • Zbudowane z elastyny i mikrofibryliny • Barwią się rezorcyną, orceiną • Elastocyty Komórki 1. Fibroblasty – wytwarzają włókna, proteoglikany Główne produkty wydzielnicze: • Kolageny • Elastyna i fibrylina • Glikozoaminoglikany • Proteoglikany • Białka niekolagenowe • Metaloproteinazy macierzy

2. Miofibroglasty – w cytoplazmie liczne kompleksy aktyny i miozyny. np. w ścianie naczyń krwionośnych 3. Histiocyty – makrofagi → fagocytują, zawierają hydrolazy, wydzielają cytokiny, defenzymy 4. Komórki tuczne – zawierają histaminę, heparynę, czynniki martwicy nowotworów, peptyd rozszerzający naczynia, enzymy proteolityczne 5. Komórki plazmatyczne – synteza białek immunoglobulin 6. Komórki napływowe – limfocyty, granulocyty Tkanką macierzystą grupy tkanek łącznych jest tkanka mezenchymatyczna W rozwoju embrionalnym znajduje się w przestrzeniach między narządami a także stanowi materiał wyjściowy łącznotkankowego zrębu narządów – mocno uwodniona Tkanka łączna galaretowata Jest zbudowana z rozgałęzionych komórek — fibroblastów, kontaktujących się ze sobą za pomocą wypustek cytoplazmatycznych; między fibroblastami znajduje się substancja pozakomórkowa, składająca się z substancji podstawowej (zawierającej m.in.: kwas hialuronowy, proteoglikany i glikoproteiny) i włókien (stanowią niejednorodną grupę — składają się z włókien kolagenowych) Włókna kolagenowe w istocie międzykomórkowej, zżelfikowana: pępowina, embrionalna skóra, u dorosłych miazga zęba. 



Niedojrzała – mezenchymalna: Komórki kształtu gwiaździstego, łączące się ze sobą wypustkami, ze zdolnością do różnicowania w komórki właściwe dla danej tkanki łącznej (fibroblasty, chondroblasty, osteoblasty). Substancja międzykomórkowa – galaretowata substancja podstawowa bez włókien) Dojrzała – śluzowa: Fibroblasty i substancja międzykomórkowa – istota podstawowa (proteoglikany, kwas hialuronowy) pęczki włókien kolagenowych (sznur pępowinowy).

Rodzaje tkanek łącznych właściwych 1. Tkanka łączna właściwa a) luźna – komórki i włókna ułożone w pewnych odległościach ◦ Wypełnia przestrzenie między komórkami miąższowymi różnych narządów ◦ Występuje w warstwie brodawkowatej skóry właściwej, tkance podskórnej ◦ Tworzy blaszki właściwe błon śluzowych ◦ Składnik błon surowiczych b) właściwa zbita – zbudowana ze ściśle upakowanych włókien, niewielkiej ilości istoty podstawowej i niewielkiej liczby komórek ◦ O utkaniu regularnym – pęczki włókien kolagenowych typu I Ścięgno, rozcięgno, powięź ◦ O utkaniu nieregularnym – pęczki biegnące w różnych kierunkach Warstwa siateczkowata skóry właściwej, torebki narządów wewnętrznych otoczki nerwów 2. Tkanka łączna siateczkowata • Delikatna sieć włókien srebrochłonnych na których rozpięte są komórki • Występuje w szpiku i narządach limfatycznych

Tkanka tłuszczowa • Odmiana tkanki łącznej • Liczne komórki mało istoty międzykomórkowej • Tworzy zgrupowania • Kobiety 20-25% / mężczyźni 15-20% • Po urodzeniu organizm liczy ok. 30 mln komórek tłuszczowych • Gromadzi tłuszcz pod postacią triglicerydów

Tkanka tłuszczowa żółta • Komórki 20-120ym • 1-100 miliardów u człowieka • Adipocyt jednopęcherzykowy – 1 wakuola tłuszczowa • Jądro na obwodzie • Barwniki – lipochromy • Rezerwa energetyczna • Ochrona narządów Funkcja: • Rezerwa energetyczna • Ochrona narządów • Metaboliczna – wpływ na insulinooporność • Immunomodulująca – m.in. wydzielanie licznych cząsteczek wpływających na funkcje układu odpornościowego, zapalenie, rozwój i postęp miażdżycy Tkanka tłuszczowa brunatna • Komórki 20-40ym • Jądro komórkowe położone centralnie • Adipocyt wielopęcherzykowy • Generator ciepła • Występuje w formie zrazików • Barwniki cytochomy • Liczne mitochondria • Dobrze unaczyniona • Występowanie: tkanka podskórna okolicy międzyłopatkowej i szyi, śródpiersie, okolice dużych tętnic brzusznych i nerek Funkcja: • Wytwarzanie ciepła • W niewielkich ilościach wytwarza też leptynę Chrząstka • Obfita istota międzykomórkowa: a) włókna, zżelifikowana istota podstawowa b) Komórki – chondrocyty Rodzaje chrząstki: 1. Chrząstka szklista ◦ Kolagen typu II (40%), macierz – agregaty proteoglikanów, kwas hialurownowy białko chondronektyna

◦ Komórki chondrocyty – grupa izogeniczna ◦ Przymostkowe części żeber, usztywnienia drogi oddechowe, pokrywa powierzchnie stawowe. ◦ Z wiekiem więcej kolagenu 2. Chrząstka sprężysta ◦ Komórki chondrocyty leżą w jamkach ◦ Główne włókna cieknie sprężyste, kolagenowe (II) nieliczne ◦ Sprężystość i podatność na zaginanie ◦ Małżowina uszna, ściana zewnętrznego przewodu słuchowego i trąbki słuchowej, nagłośnia, krtań ◦ Istota podstawowa jak w chrząstce szklistej 3. Chrząstka włóknista Tkanka kostna Istota podstawowa zawiera sole mineralne co zapewnia jej twardość, sztywność i wytrzynałość o Dzwignia dla mięśni o Rezerwuwar Ca2+ Budowa: o Komórkia 5% osteoblasty, osteocyty i osreoklasty o Istota międzykomórkowa o Część organiczna osteoid 25%, kolagen I 90%, macierz (proteoglikany, białka: osteonektyna, oesteokalcyna, sialoproteina – wiąże Ca, lipidy) o Część nieorganiczna 70% hydroksyapatyt w postaci kryształów i bruszyt bezpostaciowy Osteoblasty – receptory dla parathormonu i witaminy D Osteoklasty – makrofagi, 100ym, liczne wypustki, lizosomy, mitochondria, polirysobomy, niszczenie kości – hydrolazy fagocytują i niszczą kość. Uwalniają się na skutek choroby, złamania – niszczą odpryski. Podział tkanki kostnej: o Grubowłóknista – splotowata o Pierwszy rodzaj tkanki kostnej pojawiającej się w rozwoju o Więcej części organicznej w stosunku do pozostałej tkanki kostnej o Włókna kolagenowe tworzą grube pęczki o U dorosłych – w wyrostkach zębodołowych, błędniku kostnym, szwach kości czaszki a także w miejscach naprawy uszkodzonych kości o Jest miej odporna gdyż zawiera większą część organiczną niż tą wapniową nieorganiczną które są mocniejsze. o Drobnowłóknista – blaszkowata o Dojrzała forma tkanki kostnej o Wchodzi w skład kości długich i płaskich o Zbudowana z blaszek kostnych – budują je drobne włókna kolagenowe o Podział:  Kość gąbczasta – blaszki kostne – beleczki (wewnątrz osteocyty, na zewnątrz osteoblasty i osteoklasty) między nimi szpik kostny; na nasadach i przy nasadach kości długich i wewnątrz kości płaskich.  Kość zbita – zbudowana z blaszek kostnych, osteon  podstawowy składnik strukturalny i czynnościowy kości zbitej. Układ 4-20 blaszek kostnych (rurki

położone jedne w drugich), na zewnątrz kości płaskich i w nasadach kości długich.

Krew Tkanka łączna płynna Osocze – istota międzykomórkowa o 55% objętości krwi o 90% osocza to woda o Pozostała część to białka: o Albuminy:  Utrzymują odpowiednie ciśnienie onkotyczne krwi  Biorą udział w resorpcji płynu tkankowego  Są nośnikiem jonów np. Ca2+, Mg2+, metali ciężkich, bilirubiny, leków, hormonów  Stanowią rezerwę białka o Globuliny: a1, a2, B i Y  Gamma-globuliny (immunoglobuliny, przeciwciała) – wiążą się z antygenami – rozpoznają je – reagują na nie  5 klas immunoglobulin:  IgG – najwięcej w surowicy  IgA – głownie w wydzielinach – mleku, ślinie,…  IgD – głównie w życiu płodowym  IgE – na powierzchni komórek np. tłuszczowych  IgM – w początkowych etapach obrony organizmu o Z powodu zdolności krzepnięcia odgrywa rolę w homeostazie o Równowaga kwasowo-zasadowa o Ciśnienie onkotyczne o Lepkość osocza o Obrona organizmu o W przypadku głodu – źródło aminokwasów dla komórek o Zabarwienie słomkowe, ale może przybierać także inne barwy w zależności od stanu fizjologicznego organizmu i spożytych pokarmów o 3% związki organiczne i nieorganiczne – kw. Tłuszczowe, gazy, hormony, tryglicerydy, CO2, pradukty metabolizmu, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, sole mineralne,… Elementy morfotyczne krwi  Erytrocyty 4-5 mln/ up  Retikulocyty – do 2% wszystkich erytrocytów  Leukocyty 4-11 tyś/yl o Granulocyty  Obojętnochłonne – 50-65% leukocytów  Kwasochłonne 2-5%  Zasadochłonne 0-1% o Limfocyty – 30% wszystkich leukocytów  T – ok. 60% wszystkich limfocytów  B – ok. 30%  NK – ok 10%



 Monocyty 3-8% Płytki krwi 150-400tyś/yl

Histologiczne badanie krwi Rozmaz krwi Utrwalanie – metanol Barwienie – błękit metylenowym – barwnik zasadowy Eozyna – barwnik kwaśny Erytrocyty  U kobiet ok. 4,5mln/yl  U mężczyzn ok.5mln/yp  Nie mają organelli  Średnica 7,5-8,5ym  Przejaśnienie w środku  Dwuwklęsły – spektryna  Brak jądra komórkowego  Główny składnik to hemoglobina 30%: HbA (97%), HbA2, HbF (płodowa)  Oksyhemoglobina  Wewnątrz ferrytyna, spektryna, aktyna  Czas życia 110-120dni  Niszczone w śledzionie  Typy: o Mikrocyty o Makrocyty o Substancje grupowe o Retikulocyty 2% o Powierzchnie wymiany 130ym łączna 3800m -Od momentu urodzenia – krwinki są wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym -Proces erytropoezy – erytrocyty powstają z komórek macierzystych erytrocytów (erytroblasty) z szybkością ok. 120mln na minutę - W życiu płodowym również śledziona jest miejscem namnażania się erytrocytów (ok. 3-7 miesiąca życia płodowego) -Erytropoetyna - nerki Ciśnienie krwi Leukocyty – krwinki białe  Granulocyty obojętnochłonne – neutrofile o Mają jedno jądro o Średnica 12-15 ym o Ruch pełzakowaty o Jądro pałeczkowate (młody), jądro segmentowane (starszy) o Najliczniejsze krwinki białe krążące we krwi o Główna rola we wczesnym okresie ostrego zapalenia o Główny składnik ropy. 

Neutrofil o Wewnątrz ziarenka:

Pierwotne (nieswoiste) - podobne do lizosomów zawierają defenzyny a, enzymy: hydrolazy, peroksydazę, oksydazę  Wtórne: swoiste – stanowią 80% wszystkich ziarnistości, otoczone błoną, średnica 0,2-0,8ym, zawierają substancje bakteriobójcze – bakteriocydy (fagocytyne, laktoferrynę)  Trzeciorzędowe – zawierają enzymy wydzielane do środowiska pozakomórkowego Żywy metabolizm Zdolność ruchu Populacja marginalna granulocytów Fagocytoza Wydzielanie i uwalnianie substancji bakteriobójczych, leukotrienów, lipotoksyn, cytokin W krewi obwodowej 8-12 godzin, w tkankach 1-2 dni jako makrofagi. Receptory na powierzchni 

o o o o o o o 

Granulocyty kwasochłonne – eozynofile o 2-4% leukocytów krwi obwodowej o Jedno jądro składające się z 3 płatów o Wewnątrz lizosomy z enzymami hydrolitycznymi o Zdolność ruchu o Fagocytoza o Wydzielanie substancji bakteriobójczych o Zwiększenie ich liczby w chorobach alergicznych, robaczycach o Średnica od 10-14ym



Granulozyty zasadochłonne – bazofile o Średnica 12-15ym o 0-1% leukocytów krwi obwodowej o Jedno segmentowane jądro składające się z 3 płatów o Wewnątrz ziarenka zasadochłonne o średnicy 0,5ym zawierające: histaminę, heparynę, enzymy proteolityczne o Z błon uwalniają prostaglandyny i leukotreiny o Fagocytoza o Wydzielanie substancji przeciwbakteryjnej o Zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych oraz je rozszerzają Limfocyty o Średnica 6-10ym o 25-30% wszystkich leukocytów o 50% limfocytów znajduje się w narządach limfatycznych o 50% krwi krążącej o Jedno okrągłe lub owalne jądro o Wyróżniamy limfocyty B, T i NK  Limfocyty B i T – różnią się między sobą receptorami powierzchniowymi  NK są większe, mają ziarna surowicze i nie mają receptorów powierzchniowych o Limfocyty B –  powstają w szpiku,

    

stanowią 30% limfocytów, różnicują się do komórek plazmatycznych, syntetyzują przeciwciała, na ich powierzchni znajdują się receptory wiążące antygeny, żyją tygodnie i miesiące

o Limfocyty T –  Powstają w szpiku kostnym,  wyróżniamy limfocyty Tab i limfocyty T yg,  prekursowy limfocytów Tab w grasicy różnicują się w limfocyty T pomocnicze (Th) i limfocyty T cytotoksyczne (wydzielają interleukiny),  limfocyty T cytotoksyczne niszczą np. zakażone komórki,  są również grasicozależne – jej odpowidni rozwój decyduje o tym że organizm będzie umiał rozpoznawać własne oraz obce tkanki,  limfocyty T żyją miesiące i lata. o Limfocyty NK  stanowią 10% limfocytów krwi obwodowej,  są dużymi limfocytami,  zawierają ziarna azurofilne,  niszczą spontanicznie komórki nowotworowe,  wydzielają interleukiny i czynniki martwicy nowotworów (TNF) Monocyty  Są największymi komórkami krwi obwodowej  Średnica nawet 40ym  Jądro owalne lub nerkowate  Są prekursorami komórek układu makrofagów  Powstają w szpiku kostnym i przechodzą do krwi (3dni)  tkanki  Ziarnistości (lizosomy)  Zdolność do fagocytozy  Uwalniają leukotrieny  Wydzielają interleukiny Płytki krwi  Małe bezjądrowe fragmenty cytoplazmy megakariocytów  Powstają w szpiku kostnym  Średnica 1-2ym  150-450 tyś. / yl  Żyją ok. 10dni  Ziarnistości gęste – difosforan adenozyny, serotonina, Ca2+  Ziarnistości a – płytkopodobny czynnik wzrostu, transformujący czynnik wzrostu, białko von Willebranda, tromboplastyna, fibrynogen  W cytozolu tromostenina  Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi  Funkcja: o Uczestniczą w inicjowaniu zmian miażdżycowych, stymulują wzrost fibroblastów o Stymulują wzrost komórek mięśni gładkich i naczyń o Inicjują proces krzepnięcia, fibrynolizy i skurczu naczyń krwionośnych

o Rozpoczyna się seria reakcji chemicznych – fibrynogen zostaje przekształcony w cząsteczki fibryny – zlepiają się, tworząc siateczkę zasklepiającą ranę – wiąże ona erytrocyty i trombocyty – skrzep. Badania krwi w polu ciemnym – pozwala oświetlić preparat, nie prostopadle, ale równolegle. Światło krzyżując się oświetla oglądany obiekt znajdujący się pomiędzy szkłem podstawowym a na...