Zbrodnia i kara - notatki z lektury PDF

Preview

Summary

Download Zbrodnia i kara - notatki z lektury PDF

Description

Zbrodnia i kara ROLA SNU W TEKSTACH KULTURY SEN

MIEJSCE W FABULE

SENS

KONTEKST POWIEŚCI Fakt, że był wrażliwy na niewinne istoty, dobra postawa nic nie zmieni, dorastanie w „złym” mieście Zapowiedź jego stanu, zwycięstwo serca nad rozumem, przepowiedni, że będą mu deptać po piętach

1.katowanie szkapy przez Mikołajkę

Przez zbrodnią

Okazanie niewinności, projekcja, kontrast, ostrzeżenie, wahania

2.pobicie gospodyni przez policjanta

Po zabójstwie, po wizycie na policji, przez przyznaniem się

Strach przez złapaniem, aresztowaniem, projekcja obaw,

Po zbrodni, przed przyznaniem się

Projekcja lęków, ludzie wyśmiewają się, że jest wszą, wyrzuty sumienia, upewnienie się, chęć poprawy zbrodni

Ujawnienie lęków, początek uznawania się za wesz, przyznanie się do winy

Po przyznaniu się, na katordze, w Wielkanoc, w czasie choroby

Anarchia, wydźwięk chrześcijański, wizja co by się stało, gdyby jego idea obiegła świat

Historia łazarza, moment poprzedza rezygnacja z racjonalizmu na rzecz uczuć, stwierdzenie, że jego ideologia była błędna

3.zabicie lichwiarki

4.apokalipsa

Funkcja snów: ❏ Projekcja lęków, kompleksów ❏ Obraz psychiki, tłumionego sumienia ❏ Coś czego nie jesteśmy w stanie kontrolować ❏ Zapowiedź przyszłych wydarzeń ❏ Pogłębienie ❏ Monolog wewnętrzny ❏ Konfrontacja z rzeczywistością PORTRET PSYCHOLOGICZNY ZBRODNIARZA Zachowanie Raskolnikowa po popełnieniu zbrodni: ➢ przeżywa ogromne napięcie psychiczne, jest w stanie rozdrażnienia ➢ sprawia wrażenie chorego – traci przytomność, majaczy ➢ nie może znieść rozmów na temat zabójstwa ➢ rozpaczliwie czyści zakrwawione ubranie ➢ boi się, że zostanie zdemaskowany ➢ opryskliwy w stosunku do rodziny i przyjaciół ➢ nie może pogodzić się z myślą, że popełnił zbrodnię ➢ popada w depresję ➢ ma lichwiarkę za robaka – nie rozumie, że zabił człowieka PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE Motywy, przyczyny zbrodni:

● ● ● ●

Sytuacja finansowa Rodiona, Chęć uniezależnienia się od matki Ratunek Duni przez Łużynem Depresja, Poczucie niesprawiedliwości Teoria o zbrodni- ludzie właściwi i ludzie wszy: ● Prawo do burzenia porządku ● Nie obejmują ich zasady ● Prawo do ustanawiania prawa ● Zbrodnia popełniona dla innych ● Test, czy jest nadczłowiekiem ● Znaki od losu ● Klaustrofobiczność, brak przestrzeni w mieszkaniach, w mieście, duszność, osaczenie, miasto- labirynt, miasto kreujące przestępców Konsekwencje ❖ Rozdrażnienie, Utrata chęci do kontaktów z rodziną, I zolacja od ludzi ❖ Obsesyjne myśli o zbrodni, wyrzuty sumienia ❖ utrata zdrowia fizycznego, Załamanie psychiczne, okazanie się wszą, ❖ katorga ❖ złudna ideologia, niepewność, sny, m  yśli samobójcze ❖ Odrzucanie okazywanej mu pomoc ZŁOŻONOŚĆ NATURY LUDZKIEJ Pisarz skupił się na uwypukleniu złożoności ludzkiego charakteru. Jego zdaniem nie można nigdy przewidzieć konsekwencji pewnych decyzji, nie można być pewnym, jak zachowamy się w danej sytuacji, teoretyzowanie jest zbędne. Choć bohatera interesowały skutki, jakie na człowieku odciśnie zbrodnia, nie miał racji uważając, że prawo do jej popełnienia mają ludzie „niezwykli”. Takie tezy wysuwał w napisanym na studiach artykule. Autor ukazuje sposób, w jaki dobro i zło wpływa na życie każdego człowieka, jak w jego duszy obie kontrastujące wartości prześcigają się o palmę pierwszeństwa. Dobro i zło widać na przykład w postępowaniu głównego bohatera, Rodiona Raskolnikowa. Z jednej strony często kieruje się współczuciem i miłosierdziem (opłaca pogrzeb Marmieładowa, cierpi z powodu planowanego zamążpójścia siostry z bogatym starcem), z drugiej jednak bez skrupułów morduje lichwiarkę i jej siostrę, nie ma wyrzutów sumienia z tego powodu (wszystko zmienia się podczas pobytu na Syberii).Autor  chciał ukazać, jak cienka linia dzieli dobro i zło. Pisarz pokazał także, że nawet dobrych ludzi spotykają złe rzeczy, nie istnieje żadna zależność. Dla dobra rodziny młoda Sonia przystała na propozycję macochy i zaczęła sprzedawać swoje ciało na ulicy, tracąc raz na zawsze niewinność i opinię. DOBRO I ZŁO W POWIEŚCI . GDZIE SZUKAĆ OCALENIA? Scena czytania fragmentu Biblii o wskrzeszeniu Łazarza: ➔ Sonia podchodzi do czytania z szacunkiem, czuje się niegodna; waha się, czy czytać ➔ obserwuje reakcję Raskolnikowa ➔ zna fragment na pamięć – utożsamia się z nim ➔ akcentacja fragmentów dotyczących odpuszczenia grzechów scena to zestawienie dwóch racji – rozumu i wiary sytuacja ta jest zapowiedzią wskrzeszenia Raskolnikowa na katordze (nowy cel, nowe życie) ZBRODNIE I KARY ORAZ OCALENIE BOHATER PIOTR PIETROWICZ ŁUŻYN

ZBRODNIA

KARA

ODKUPIENIE

Stosunek do kobiet, egoizm, skąpstwo,

Odrzucenie przez Dunię, wyśmianie

________________

poczucie wyższości, obłuda RODION ROMANOWICZ RASKOLNIKO W

Zabójstwo Aldony, Lizawiety i siebie, obłęd matki

Załamanie psychiczne, okazanie się wszą, katorga, złudna ideologia, niepewność, sny, utrata zdrowia fizycznego

SIEMION ZACHORYCZ MARMIEŁADO W

Alkoholizm, pijaństwo, brak odpowiedzialności za rodzinę, pasożyt, przyzwolenie na prostytucję Soni

Śmierć, widok Soni przez śmiercią, wyrzuty sumienia

Wybaczenie przez Sonie, pojednanie

ARKADY SWIDRYGAJŁO W

Próba zgwałcenia Duni, zgwałcenie dziewczynki, hazard, stosunek do kobiet

Sny, samobójcza śmierć

Samoświadomość, świadomość winy, spowiedź przed Rodionem, pomoc dzieciom

KATARZYNA IWANOWNA

Znęcanie się nad dziećmi i mężem, przyzwalanie na prostytucje Soni

Śmierć, rozwiązanie relacji rodzinnych, choroba psychiczna

________________

Duchowe zmartwychwstanie, odkrycie nowych wartości, samoświadomość

POWIEŚĆ POLIFONICZNA Sam termin polifonia  wywodzi się z muzyki i oznacza „wielogłosowość”, „współbrzmienie”. W literaturze polifoniczność przejawia się w swoistym równouprawnieniu każdej postaci i idei pojawiającej się w utworze, udzieleniu jej głosu. Cechy: pozwala autorowi na dogłębną prezentację bohaterów i ich punktów widzenia. W ten sposób prezentowane były ich stany psychiczne, poglądy i idee ➔ Wewnętrzne stany bohaterów podlegające szczegółowej analizie ➔ monologi wewnętrzne oraz mowa pozornie zależna (wchłonięcie monologu przez narrację) ➔ narrator nie wartościuje słów poszczególnych bohaterów, zostawiając tę możliwość czytelnikowi, który sam musi wyciągnąć wnioski i, jeśli chce, opowiedzieć się po którejś ze stron ➔ w kontaktach z innymi ludźmi, w wymianie poglądów, polemice często odnajdują swoją drogę życiową, zmienili sposób myślenia. Przykładem może być utwierdzenie się Raskolnikowa w jego decyzji, by przyznać się do winy, które najpewniej nie miałoby miejsca, gdyby nie Sonia. ➔ Powieść polifoniczna nie dostarcza czytelnikowi jednoznacznych odpowiedzi. ➔ Dialogi tworzą fabułę i są poza nią ➔ Bohater jest niezależny, żadna postać nie dominuje treści ➔ Wszystko dzieje się między bohaterami ➔ Dialog nie jest wprowadzeniem do akcji, ale samą akcją ➔ Pozorny chaos, niezaplanowana, sama się konstruuje Świat widoczny z wielu perspektyw ➔ Monologi wewnętrzne nie są częścią dialogu, bohater poznaje się poprzez rozmowę ze sobą ➔ Narrator niczego nie wartościuje, bohaterowie sami to robią

KONFLIKT ROZUMU I WIARY Raskolnikow i Sonia- różnica w systemach etycznych, którą reprezentują, dotyczy pojmowania wiary i Boga. Opozycja pomiędzy wyznającym „nowożytne idee” Raskolnikowem a opowiadającą się za ewangeliczną prostotą Sonią jest główną osią napięcia powieściowej struktury. Sonia-córka degenerata i prostytutka nie jest przesadą nazwanie jej „świętą”. Bohaterka głęboko wierzy w zbawczą moc Biblii. I to właśnie ona ze swoją niezachwianą wiarą w Boga zwycięży. Zapowiedź „zmartwychwstania” Raskolnikowa dobrze oddaje przywoływana przez nią przypowieść biblijna o wskrzeszeniu Łazarza. Raskolnikow natomiast ateistą. Nie interesuje go Bóg. System moralny Rodiona jest zaprzeczeniem chrześcijańskiej etyki – wedle niego można zabijać „ludzkie wszy”, które stoją innym na drodze. Buntuje się przeciw Bogu, próbując stworzyć świat bez Niego, gdzie wszystkie prawa ustanawia człowiek. Raskolnikow wyznaje kult rozumu i chłodnej inteligencji. Ze swoimi ideałami i pozycją społeczną bohater jest z góry skazany na niepowodzenie, zwłaszcza wtedy, gdy ratunku szuka w indywidualistycznej filozofii. Rozum prowadzi bohatera na manowce. W powieści wyraźnie widać, jak ateizm przeplata się z postulatami religii chrześcijańskiej; zwycięża to drugie, tylko wiara i nawrócenie są w stanie uratować człowieka, pomagają mu odnaleźć drogę, odzyskać utraconą godność, nadać sens jego życiu i cierpieniu. Sonia, choć pohańbiona przez zawód, jaki wykonuje, jest uosobieniem czystości i niewinności. Równowagę duchową zapewnia jej głęboka wiara w Boga. Raskolnikow powoli dojrzewa do przemiany – przede wszystkim pod wpływem Soni i lektury Ewangelii. Jego przełom ma charakter mistyczny – bohater, który dotąd hołdował prawom rozumowym, zetknął się z czymś, na co rozum nie daje odpowiedzi – objawioną wiarą. Prawda wiary okazuje się silniejsza od prawdy rozumu. Raskolnikow nawrócił się na wiarę chrześcijańską. Dzięki Soni zaczął analizować takie pojęcia, jak moralność czy odkupienie win szczerą skruchą i cierpieniem. ZNACZENIE WSKRZESZENIA ŁAZARZA W KONTEKŚCIE PRZEMIANY RODIONA Dostojewski wykorzystał motywy biblijne, w których wskrzeszenia Łazarza to symboliczna analogia do sytuacji bohatera. Sonia czyta ten fragment Rodionowi na prośbę ateisty, który nie miał już siły trwać dalej w świadomości pozbawienia dwóch osób życia i szukał wytchnienia. Małymi, pozornie niewidocznymi gestami stara się dyskretnie okryć wyznawcę racjonalizmu płaszczem swej niezachwianej wiary. Daje zbłąkanemu krzyżyk, czyta fragmenty Ewangelii, a gdy mężczyzna odsiaduje wyrok w syberyjskim więzieniu ofiarowuje mu Pismo Święte. Historia Łazarza spowodowała początek wewnętrznej przemiany Rodiona, który finalnie całkowicie zawierzył Bogu i zwrócił się w jego objęcia, przyjmując karę z pokorą. Miała na niego tak duży wpływ, że oznajmił Soni swoją decyzję: zerwie wszelkie kontakty z rodziną i zmierzą się z życiem razem, „oboje przeklęci”. Rola Soni nie skończyła się tylko na byciu bierną słuchaczką spowiedzi bohatera. Jej mądrość, cierpliwość i współczucie sprawiło, że przekonany do tej pory o swej niezwykłości student zrozumiał, że tylko przyznanie się do zbrodni i otrzymanie kary zapewnią mu spokój....