Zdążyć przed Panem Bogiem PDF

Preview

Summary

Notatki i materiały przygotowujące do matury z języka polskiego - opracowanie lektury...

Description

"Zdążyć przed Panem Bogiem" Hanny Krall 1. Interpretacja tytułu: Zdążyć przed Panem Bogiem jest reportażem opowiadającym o człowieku, który ratował ludzi skazanych na śmierć. Zdanie to można rozumieć dosłownie oraz metaforycznie. Marek Edelman, o którym mowa, w czasie wojny przez sześć tygodni 1942 roku pracował w warszawskim getcie, jako goniec w szpitalu. Stał przy bramie na Umschlagplatzu i wyprowadzał chorych. Uratował wielu ludzi, których wyprowadzał z tłumu, pędzonego do wagonów z transportem do Treblinki. Po wojnie natomiast ukończył medycynę i pracował jako lekarz, ratując życie ludziom chorym na serce. Marek Edelman jest jedyną osobą pozostającą przy życiu, będącą świadkiem eksterminacji Żydów z getta do Treblinki. Był jednym z członków i współzałożycieli organizacji bojowej na terenie getta - ZOB-u, która zajmowała się przemytem broni, ludzi na stronę aryjską, a także wydawaniem podziemnych gazetek i informacji o tym, że transport pociągiem jest wyrokiem śmierci. Podczas wojny śmierć była zjawiskiem codziennym, umierali przyjaciele, bliscy, rodzina, ukochane osoby. Wielu ludzi straciło jakąkolwiek nadzieję na przeżycie, wielu poświęciło się dla innych. Zadawano sobie pytanie, gdzie podział się Bóg? Czy to, co się dzieje, wszelkie okropności wojny dzieją się za Jego przyzwoleniem? Czy czasem On nie stoi po stronie okupanta? Ratując ludzkie życie jako pracownik w getcie, czy jako kardiochirurg, odpowiadał za życie ludzi. Jego praca była czymś w rodzaju wyścigu z Panem Bogiem. Wyścigu o to, kto pierwszy zdoła zatrzymać ludzkie życie. Historie, które wydarzyły się w getcie prawie wszystkie kończyły się śmiercią. Nawet jeżeli komuś udało się wydostać na aryjską stronę umierał. Córka Zygmunta - Elżunia - ukrywająca się w klasztorze, adoptowana po wojnie przez bogatą amerykańską rodzinę, popełniła samobójstwo. Nieco inaczej jest w szpitalu. Jako kardiochirurg, asystent profesora, zdołał uratować wielu ludzi, asystując przy bardzo ryzykownych operacjach serca. Edelman twierdzi, że jest to jego zadanie, rola do spełnienia dla lekarza: Pan Bóg chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, wykorzystując jego chwilową nieuwagę. Niech się pali choć trochę dłużej, niż On by sobie życzył. Po tym, co przeżył podczas wojny, kiedy widział każdego z czterystu tysięcy ludzi, idących do wagonów, twierdzi, że jego walka o ludzkie życie to sprawa do załatwienia z Bogiem. Podsumowując. Tytuł reportażu Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem jest esencją światopoglądu bohatera, który przeżył wojnę, powstanie w getcie, codziennie przez sześć tygodni patrzył w twarze ludziom skazanym na śmierć. Jest to także światopogląd lekarza, który swoją pracą pragnie prześcignąć Boga, przedłużając lub ratując ludzkie życie. Wyścig z Panem Bogiem - chociaz na chwile ważne było przedłuzenie zycia. 2. Obraz getta: Z relacji Marka Edelmana dowiadujemy się, że istniał tzw. Zarząd, na którego czele stał Adam Czerniakow. Był on prezesem całej gminy żydowskiej. Proponował on nawet Żydom przesiedlenie. Za bochenek chleba ludzie wyjeżdżają pociągiem i wtedy zauważono, że tory się rozwidlają i dochodzą do Treblinki. Zaczęto prowadzić propagandę. Ludzie jednak w to nie chcieli uwierzyć, bo kto zmarnowałby tyle chleba. Edelman był pewien, że uwierzyliby Czerniakowi. Jedna z rzeczy których bali się była nieefektowna śmierć. Bali się, że ludzie za murami getta nie będą nic wiedzieli o ich śmierci z powodu głośnej muzyki. W getcie mieli

swoje fabryki np. fabrykę szczotek, szpital, szkołę pielęgniarek, drukarnię. Żydzi mieli własną policję. Największym problemem w getcie był głód. Był on zjawiskiem powszechnym i główną przyczyną śmierci. Lekarze prowadzili nawet badania nad głodem. Edelman nazywał ludzi materiałem do badań. Dochodziło z tego powodu do prawdziwych scen dantejskich. Dzieci wyrywały na ulicy przechodniom paczki z rąk w nadziei, że tam jest chleb i natychmiast wszystko zjadały; matka - Rywka Umman odgryzła kawałek swojego dziecka, zmarłego poprzedniego dnia z głodu. Prawdziwym rarytasem w getcie nie było złoto, lecz chleb. Niemcy nie mieli problemu, aby zgromadzić ludzi na Umschlag Platz. Dawali każdemu po 3 kg chleba, a później wywozili Żydów do Treblinki. Żydzi chcieli godnie umrzeć, chcieli "zdążyć przed Panem Bogiem", bali się, że ich śmierci może nikt nie zauważyć. Ważną rzeczą były numerki na życie, było ich 40 tys. Nikt nie chciał podjąć się ich rozdawania, bo nikt nie chciał sądzić życia ludzkiego. Likwidacja szpitala - lekarze truli chorych i dzieci, aby im oszczędzić cierpienia, była to litość. Jedna z pielęgniarek oddała swój cyjanek dzieciom. Kiedy data likwidacji getta zbliżała się początkowo traktowano to jako propagandę antyniemiecką. Uważano, że trzeba utworzyć w getcie organizację, która zajęłaby się obroną (ŻOB) - na początku 500 osób. Organizacja ta współpracowała z Armią Ludową, potem z AK. Komendantem zostaje 21 - letni Anielewicz, a zostaje wybrany tylko dlatego, że chciał. Za cel postanowiono sobie pokazanie swojej śmierci. Wszyscy Żydzi z getta usiedli na murze i kiedy Niemcy zaczęliby strzelać wszystko byłoby widać na zewnątrz. 18 IV zebrała się grupa dowództwa. Wcześniej już istniały liczne pomysły, a chodziło o to, aby nie umrzeć cicho i niezauważonym. Podzielono getto na 5 części. Edelman relacjonuje pierwszy dzień i ich walki nie uważał za wielkie bohaterstwo, mówi o tym, jako o rzeczy normalnej. Edelman do 6 V nie pamięta liczb, dat dziennych, nie wie, w którym dniu było jakie wydarzenie. Dla niego to nie ma znaczenia, bo to przeszłość. Edelman czuje się winny za śmierć ludzi, których nie dało się wciągnąć do kanałów. - wyrywano dzieciom jedzenie - choroba głodowa - podawanie trucizny dzieciom - wydawanie numerków na życie - karuzela kręcąca się za murami getta to okrutny kontrast dla tych wydarzeń - naiwność ludzi 3. Czas powstania: 1977 r. 4. Dwa plany czasowe: - eksterminacja Żydów (22 lipiec - 8 wrzesień 1942), wybuch, przebieg i stłuminie powstania w gettcie (19 kwiecień 1943 r.) - lata powojenne (Edelman pracuje jako kardiolog) 5. Odbrazowić - pokazać również negatywne czyny, postepowanie 6. Demitologizacja - potępienie upiekszania wydarzeń historycznych, ukazanie tylko i wyłącznie prawdy. 7. Znaczenie legendy dla potomnych: Potomni musza patrzeć z podziwem. Edelmanowi nie podobało sie to: Przedstawienie w nieprawdziwy sposób postaci na pomniku 8. Motyw żyda stojącego na beczce i obcinanie mu brody : "Najważniejsze ze wszystkiego jest nie dać wepchnąć się na beczkę"

9. Gatunek literacki: Reportaż literacki 10. Reportaż - gatunek dziennikarsko-literacki. Obejmuje utwory, których autor był świadkiem lub uczestnikiem 11. Wątki utworu: - akcja likwidacji getta - wspomnienia i przemyslenia dr. Marka Edelmana Krytyka środowisk zydowskich - Edelmanowi zarzucano, że oddał wszystko z wielkości, podeptał pamięć bohaterów, a sam przybrał irytującą pozę na autobohatera, z nonszalancją rozprawiającego o sprawach ostatecznych. Krótkie Streszczenie ,,Zdążyć przed Panem Bogiem'', powieść-reportaż Hanny Krall powstała w 1976 roku, a rok później została wydana w formie książki. Jest ona artystycznym ujęciem opowieści, ostatniego żywego przywódcy powstania w getcie warszawskim, Marka Edelmana. Opowiada on zarówno o wydarzeniach, które miały miejsce podczas walk powstańczych, w okresie od 19 kwietnia do połowy maja 1943, jak również o tych , które dotyczą jego losów lekarza kardiochirurga w czasach powojennych. Narracja nie uwzględnia porządku chronologicznego, Edelman mówi: ,,porządek historyczny okazuje się tylko porządkiem umierania''. W swoich wspomnieniach Edelman cofa się także do roku 1942, do czasu przeprowadzanej przez Niemców eksterminacji Żydów. Był wówczas gońcem szpitalnym, jego zadaniem było przeprowadzać chorych na Umschlagplatz , z którego transportowano ich do Treblinki. Nielicznym szczęśliwcom mógł wręczyć dokumenty pozwalające im zostać w getcie. Był świadkiem wywiezienia na stracenie czterystu tysięcy swoich rodaków. Wtedy członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej zdecydowali się wzniecić powstanie w getcie. Chodziło o wybranie bardziej godnego sposobu umierania, woleli zginąć z karabinem w ręku, aniżeli w komorze gazowej, ,,przecież ludzkość mówiła , że umieranie z bronią jest piękniejsze niż bez broni. Więc podporządkowaliśmy się tej umowie.'' Śmierć nieestetyczna była, dla nich nie do przyjęcia, Edelman mówi, że wszystko co robili ,,było przecież tęsknotą za pięknym umieraniem'' . Nie chcieli być poniżani , tak jak stary Żyd wepchnięty na beczkę i pozbawiany po kawałku brody , ku uciesze zgromadzonych wokół gapiów. Dla nich wybór sposobu umierania, był ostatnim ratunkiem przed utratą godności. Opowiadający zna wartość życia ludzkiego, wie że ,, nie poświęca się go dla symboli''. Konsekwentnie demitologizuje wydarzenia w getcie. Lakonicznie przedstawia fakty, pamięta najdrobniejsze szczegóły, pozbawia wzniosłej motywacji działania swoje i innych przywódców. Mówi o rzeczach nie znanych, takich jak fakt, że Mordechaj Anielewicz został głównym przywódcą powstania nie z powodu szczególnych predyspozycji przywódczych, ale swoich ogromnych ambicji. Wyraża się o nim życzliwie, ale zrzuca go z piedestału wielkiego przywódcy. W świecie getta życie człowieka było niewiele warte, a każdy odruch człowieczeństwa zdawał się być na wagę złota. Z opowieści Edelmana wyłaniają się opuchnięci z głodu ludzie, gwałcone kobiety, dzieci , które z litości dusi się zaraz po urodzeniu lub oddaje im własną porcję cyjanku, wreszcie kobiety z głodu nadgryzające ciałka swych zmarłych dzieci. Światem tym rządzi śmierć , a relacja o nim jest swoistym traktatem o sposobach umierania.

Powojennymi działaniami Edelmana motywuje chęć uratowania, każdego zagrożonego śmiercią życia, gdyż to ono jest najważniejsze. Jako znakomity kardiochirurg odkrywa nowe tajniki operowania chorych serc. Wprowadza innowacyjne techniki, które na początku są sceptycznie przyjmowane, Edelman jest jednak pewien skuteczności swoich poczynań, mówi: ,,kiedy się dobrze zna śmierć, to ma się większą odpowiedzialność za życie''. Prowadzi wyścig z Bogiem, za wszelką cenę chce ocalić każde ludzkie istnienie, ,, ...na tym polega przecież moja rola. Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień wykorzystując Jego chwilową nieuwagę . Niech się pali trochę dłużej , niż On by sobie tego życzył...''. Ma świadomość , że nie przywróci tym życia swoim współbraciom zamordowanym niemal na jego oczach w bestialski sposób. Jednakże wie o tym, że ,,... każde życie stanowi dla każdego całe sto procent , więc może ma to jakiś sens...''. Dzieło Hanny Krall to nie tylko obraz eksterminacji Żydów i ukazanie sylwetki niezwykłego człowieka, to także traktat filozoficzny o dobru i złu, złożoności ludzkich wyborów, człowieku i jego zadaniach....