25099997 Dekada 70 Pagsusuri PDF

Preview

Summary

PAGSUSURI NGNOBELA(DEKADA ’70)Pamagat: Dekada ‘Nobelista: Lualhati BautistaBuong Pangalan: Lualhati Torres BautistaKapanganakan : Disyembre 2, 1946 sa Tondo, MaynilaKasalukuyang Edad: 63 taong gulangAma: Esteban Bautista Sila ang naka-impluwensya kay Lualhati na maging manunulat dahilIna: Gloria Tor...

Description

PAGSUSUR I NG NOBELA (DEKADA ’70)

Pamagat: Dekada ‘70

Nobelista: Lualhati Bautista Buong Pangalan: Lualhati Torres Bautista Kapanganakan: Disyembre 2, 1946 sa Tondo, Maynila Kasalukuyang Edad: 63 taong gulang Ama: Esteban Bautista

Sila ang naka-impluwensya kay Lualhati na maging manunulat dahil

Ina: Gloria Torres

tinatangkilik nila ang composing, pagkanta at pagsulat ng mga tula.

Edukasyon: Emilio Elementary School (1958) Torres High School (1962) Lycum of the Philippines (1 taon lang sa kursong Journalism) Trabaho: Nobelista; Manunulat sa pelikula at telibisyon Karanasan: Siya ay naging bise presidente ng Screenwriters Guild of the Philippines; pinuno ng Kapisanan ng mga Manunulat ng Nobelang Popular; chair ng University of the Philippines Creative Writing Center (1986) Parangal: - Catholic Mass Media Award para sa Sakada (una niyang screenplay noong 1976) - Nominasyon sa Film Academy Awards para sa Kung Mahawi Man ang Ulap (1984, ika-2 pelikula) - Star Awards at Metro Manila Film Festival para sa Bulaklak ng City Jail (1984, pinakamahusay) - Don Carlos Palanca Memorial Award (grand prizes) noong 1980, 1983 at 1984 para sa mga nobelang Gapo, Dekada '70 at Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa? - Recognition Award mula sa Surian ng Wikang Pambansa noong 1987 - Ateneo Library of Women’s Writings (ALIWW) noong Marso 10, 2004 habang idinaraos ang ika-8 Tanong Panayam sa Panitikang Isinulat ng mga Kababaihan sa Katutubong Wika Teoryang Pampanitikan: Para sa akin ay iba’t ibang teorya ang maaaring iugnay sa nobelang Dekada ’70 dahil na rin sa layunin nitong unti-unting gisingin ang kamalayan at kaalaman ng mga mambabasa sa bawat kabanata na nagpapakita ng magkakaibang katangian sa bawat isa subalit nananatiling magkakaugnay. Ang mga sumusunod ay ilan sa mga nakita kong teoryang pampanitikan na napapaloob sa nobela: 1. Teoryang Humanismo - Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp. 2. Teoryang Realismo -

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksisan ng may-akda

sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagka-epektibo ng kanyang sinulat.

3. Teoryang Feminismo - Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga kalakasan at kakayahang pambabae at iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan. Madaling matukoy kung ang isang panitikan ay feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pangunahing tauhan at ipinamamayagpag ang mabubuti at magagandang katangian ng tauhan. 4. Teoryang Arkitaypal -

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa

pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-akda sa mga mambabasa. 5. Teoryang Saykolohikal/Sikolohikal - Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng panibagong behavior dahil may nag-udyok na mabago o mabuo ito. 6. Teoryang Eksistensyalismo - Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo (human existence). 7. Teoryang Markismo/Marxismo - Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao o sumasagisag sa tao ay may sariling kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang dulot ng pang-ekononiyang kahirapan at suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng pag-ahon mula sa kalugmukan sa adka ay nagsisilbing modelo para sa mga mambabasa. 8. Teoryang Sosyolohikal - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga tauhan sa pagsugpo sa suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga mambabasa sa magpuksa sa mga katulad na suliranin. 9. Teoryang Moralistiko - Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang pamantayang sumusukat sa moralidad ng isang tao – ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa pamantayang itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay napagkakasunduan ayon na rin sa kaantasan nito. 10. Teoryang Historikal - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na siyang masasalamin sa kasaysayan au bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.

A.Talasalitaan 1. Piyudal – batay sa pagkakagamit sa nobela ni Lualhati, ito ay nangangahulugang Diyos ang kalalakihan at ang kababaihan ay sadyang alipin niya lamang; ito ang sinabi ni Amanda na nasa dugo na ni Julian sapagkat siya ay walang karapatang kumibo sa mga isyung pulitikal at negosyo. 2. Burgis – dahil na rin sa kawalang-katiyakan ay naisip kong sumangguni sa internet at ito ang aking nakita kong pinakamatinong sagot – “burgis is actually bourgeois in English just spelled as it is pronounced Pinoy way. The meaning is the same (associated with affluent middle-class people, who are often characterized as conventional, conservative or materialistic in outlook).” Gets na? 3. Pananaw-Victorian – di ko na babanggitin ang iba pang ibig sabihin nito sapagkat ibibigay ko lang ang kahulugan nito batay sa pagkakagamit sa akda; ang babae’y itinuturing na libangan lang o dili kaya’y pampaantok lang. 4. PR – ‘Public Relation;’ ito yung sinabi ni Pareng Daniel kay Amanda nang magtanong siya dito ukol sa anunsyong trabaho sa diyaryo na nangangailangan ng tao sa advertising; dapat din daw ay mahusay sa Inggles; nang sabihin niya ‘to kay Julian ay nagalit ito ng sobra, grabe. 5. Nilo Tayag – siya ang lider ng Kabataang Makabayan 6. Kabataang Makabayan - isang organisasyon ng mga estudyanteng nangangalampag laban sa patakaran ng paaralan; nang ikulong si Nilo Tayag ay libu-libong mag-aaral ang nagmartsa sa lansangan kasabay ng sigawang humihingi ng kalayaan nito. 7. Communist Party of the Philippines – Partido Komunista ng Pilipinas; Binuo ang partido sa isang malayong barangay sa lungsod ng Alaminos, Pangasinan noong 26 Disyembre 1968 ni Jose Maria Sison 8. Martial Law – Idineklara ang Batas Militar noong ika-21 ng Setyembre, taong 1972 sa bisa ng Proklamasyon Blg. 1081 na nilagdaan ng dating pangulong Ferdinand Marcos. Ang hakbang na ito ay binatikos ng maraming puna at pagtuligsa mula sa mga Pilipino at pagbabago sa estado ng Pilipinas. 9. Presidente’t Uncle Sam – Ang tinutukoy dito ay si dating Presidenteng Ferdinand Marcos at ang bansang Amerika na noo’y may kolonya sa atin 10. PC-Metrocom – Philippine Constabulary Metropolitan; nabuo dahil sa Executive Order of the President noong Hulyo 4, 1967 na mga pulis na nagkokontrol sa nagkikilos-protesta; sila ang tagapanatili ng kaayusan sa lahat ng welga o humaharang sa hangganan ng lugar na dapat pagdausan ng welga 11.CCP – Cultural Center of the Philippines 12. UG – Under Ground o yung sikretong tagpuan ng mga NPA, mga lugar na sila lang ang nakakaalam 13. Ang Bayan – opisyal na pahayagan ng Communist Party of the Philippines; ito yung ginawang saranggola ni Bingo na nakuha umano niya sa kuwarto ng kanyang Kuya Jules; sa pagpapatupad ng Batas Militar, ito ay itinuturing na subersibo kaya ikinukulong ang sinumang mahulihan nito

14. National Democratic Movement – ito ang programa ni Marcos o KBL (Kilusan ng Bagong Lipunan) na nakapaloob sa pagpapatupad ng Batas Militar 15. Subersibo - ito ay radikal o nagpapahayag ng kasalungat na paniniwala o bagay laban sa pamahalaan 16. NPA – New People’s Army 17. PTA – Parents and Teachers Association 18. ROTC – Reserved Officers’ Training Corps 19. Writ of Habeas Corpus - Ang habeas corpus [bigkas: /hey-bi-yes kor-pus/], mula sa Latin: literal na "[Iniaatas namin] na mapasaiyo ang katawan" o "nasa iyo ang katawan" ay isang salitang nangangahulugang atas o utos ng hukuman sa kinauukulan na dalhin sa korte ang isang tao upang ipaliwanag kung bakit ipinipiit ang isang tao. Isa sa mga karapatan ng isang tao ang makahingi ng tinatawag na "kasulatan ng utos ng hukuman o kinauukulan," ang writ of habeas corpus sa Ingles, bilang pananggalang laban sa ilegal o hindi makatarungang pagkakakulong sa bilangguan. Kaya, sa larangan ng Batas, isang kasulatan ang habeas corpus na nag-uutos sa isang opisyal upang maipakita ang dahilan kung bakit ipiniit ang isang tao. 20. E-D, D-G, Stay-in . . . – ito ang code sa mga lugar na pinagtataguan o pinaglilipatan ng mga NPA tulad ng sa kilusan ni Jules; ang stay-in ay maaaring sa bahay talaga nila o manatili lang sa permanenteng lugar 21. Proposed Chico Dam Project – tinututulan naman ng mga Kalinga ang pagtatayo ng Chico Dam na maglulubog sa kanilang kabayanan at kultura. Bago pa ito, lumitaw ang mga pagtutol sa batas militar sa kampanyang “Vote NO” noong Nobyembre 1972-Enero1973 nang paratipikahan ng gobyerno ang Konstitusyong 1973 sa mga bagong buong citizens’ assemblies sa mga barangay. 22. World Bank/International Monetary Fund – isa sa pangunahing sangay ng United Nations na siyang nangangasiwa sa usaping salapi na maaaring magpautang sa mga bansang nakikita nitong nangangailangan ng pinansyal na tulong; nag-utos kay Marcos na magsagawa ng Snap Election upang patunayang di pa siya isinusuka ng taong-bayan . . . 23. MNLF – Moro National Liberation Front na naghahangad magtayo ng sariling bansa sa Mindanao sa pamamagitan ng armadong pagkilos, mga maka-kanan na grupong radikal sa simbahan, mga grupong oligarkiko, at mga dayuhang nanghihimasok sa panloob na kalagayan ng bansa 24. Presidential Decree 823 - nagbabawal sa lahat ng welga at sa pagtulong ng ibang sektor sa mga manggagawa nang walang pahintulot ang Department of Labor (DOL). 25. BLISS – Bagong Lipunan Indigent Settlement Services, programang pabahay ni Marcos noong Batas Militar 26. KBL – Kilusan ng Bagong Lipunan; ang partidong kinabibilangan ni Marcos 27. LABAN – Laban ng Demokratikong Pilipino; ito ang kalabang partido ni Marcos 28. Political Officer – ito ang posisyon ni Jules sa kanilang kilusan 29. NBI – National Beaurue of Investigaton 30. Masagana 99 - magkaroon ng ani na 99 kaban bawat ektarya; pagbabagong dulot ng Batas Militar

B. Paksa/Tema Ang likhang-sining ni Lualhati Bautista na Dekada ’70 ay ukol sa mga tunay na pangyayari noong panahon ng panunungkulan ni Marcos o sa kasagsagan ng Batas Militar kung saan binigyang-diin sa pamamagitan ng pamilya Bartolome. Ipinapakita nito ang kahalagahan ng pamilya para sa ikauunlad ng isang bansa sapagkat ito ang itinuturing na binhi ng kung anong klaseng mamamayan ang susunod na henerasyon. Sinasalamin nito ang paraan ng pagtahak ng kanya-kanyang landas ng bawat miyembro ng pamilya, na talaga namang magkakaiba sapagkat ang bawat isa ay may magkakaibang personalidad at paninindigan sa buhay. Ang bawat kabanata ay tumutulong sa atin upang makita ang unti-unting pagbabagong nagaganap sa bawat tauhan, mga trahedyang nararanasan ng isang pamilya at kung paano nila nalutas ang mga pagsubok na iyon. Ang nagkukuwento sa nobela ay isang asawa’t ina na sa una’y walang pakialam sa kapaligiran subalit sa kadahilanang nasasangkot na ang kapakanan ng kanyang mga anak ay dahan-dahang naliwanagan at natuto na ring maging isang babaeng marunong magsalita’t maglabas ng nadarama habang umuunawa’t nakikinig na sa katotohanan. Naganap man noong dekada sitenta ay madali tayong nakauugnay sapagkat ang mga kaganapan ay patuloy pa rin na nararanasan hanggang sa ngayon. Ito ay isa lamang sa napakaraming posibleng dahilan kung bakit ipinanganak ang obrang Dekada ’70. Kung susuriing mabuti ay mapapansing ninanais ng may-akda na gisingin ang ating diwa’t damdamin na tila nakatulog na ng mahimbing sa paglipas ng ng panahon. Layunin din ni Lualhati na kalampagin ang ating kasalukuyang lipunan na patuloy na kumilos at ipaglaban ang dati nang nasimulan. Mga adhikaing pinaglaban hanggang kamatayan ng mga taong may pakialam sa kinabukasan

C. Tagpuan 1. Sa Bahay ng Pamilya Bartolome a. Sa Sala - Dito naghintay si Amanda sa pagdating ni Jules minsan nang binalak niya itong kausapin. b. Sa Library - Dito sinabi ni Em kay Julian ang balitang patay na si Jason; off-limits ditto si Amanda c. Sa Kuwarto nina Amanda’t Julian - Dito nagaganap ang pribadong pag-uusap ng dalawa ukol sa kanilang mga anak. 2. Sa Presinto - Dito minsang naganap ang pagkakabugbog kay Jules nang siya’y mahuli at ditto rin naman nagapa ang Masaya niyang pagkakalaya. 3. D. Tauhan 1. Amanda Bartolome

- Siya ay nakatira sa isang subdibisyon ng Kamaynilaan; ina ng pamilyang nasa panggitnang uri; asawa ng isang inhenyero; ‘mom’ ng limang anak na lalaki - Bukas ang isip sa mga ideyang dala ng nagbabagong panahon; isang babaeng nakatatap sa kanyang identidad bilang indibidwal sa panahong ang lipunang kanyang kinapapalooban ay dinadaluyong ng mga pagbabago; tulad din ng maraming ina na nakatali na ang buhay sa pag-iintindi sa buhay ng kanilang anak - Si Amanda ay maituturing na walang pakialam sa mga nangyayari sa kanyang kapaligiran sa unang bahagi ng nobela subalit ‘di naglaon ay unti-unting napupukaw ang kanyang kuryosidad. Mula sa pagiging isang sunudsunuran at mahinhin na asawa ay natuto siyang maglabas ng nadarama at umunawa sa mga bagay-bagay.

2. Julian Bartolome Sr. - Tunay na apo ng isang hasendero sa isang lugar sa Norte na may lahing Kastila, dugong mayaman at piyudal - Mabuting lalaki kung ang sukatan ay ang perang idinadating niya; sitenta mil pesos (1952) ang bahay na ipinatayo niya para sa pamilya - Mula panganay hanggang bunsong anak, hindi niya sinubukang maglampin man lang o makipagtulungan sa mga gawaing-bahay kahit na sa panahong nagbabawi pa ng lakas si Amanda, maid lagi ang solusyon niya o ang mama - Kailanma’y hindi nagbuhat ng kamay kay Amanda pero wala sa kanya ang suyo; naniniwala sa kasabihang “It’s a man’s world!” - Mapapansin na sa umpisa ng nobela ay tila maka-gobyerno, partikular na sa Amerikano, na sa tuwina’y kadebatehan ni Jules ukol sa panlipunang isyu sa kadahilanang pilit niyang inilalayo ang kanyang mga anak sa mga subersibong paniniwala na maaaring makapagpahamak sa kanila - Maprinsipyong ama at lalaki sa tuwina ngunit sa bandang huli ay nakita rin ang kanyang itinatagong kahinaan, para sa kanya, ngunit para kay Amanda ay siya niyang tunay na kalakasan

3. Julian Bartolome Jr. (Jules) - Dahil unang anak ay itinuring ni Julian Sr. na ekstensiyon ng kanyang sarili kaya bininyagan ng Julian sa panahon na ang usong pangalan ay mga Michael at Lawrence at iba pang pangalang kolonyal - Noong nasa sekundarya pa lamang ay aktibo na sa mga campus activities; kumandidato at nanalo naman bilang president ng student council - Mulat na ang isipan ukol sa totoong nangyayari sa lipunan kahit na sa murang edad pa lamang, halimbawa ay ang pagsali niya sa isang protesta ng mga drayber - Sa kanya kadalasang nagmumula ang mga isyung pulitikal at kapuna-punang siya ay may sariling paninindigan, malakas ang loob at tunay na makabayan kahit na kadalasa’y sinasalungat niya ang mga paniniwala ng amang si Julian

4. Isagani Bartolome (Gani) - Bilang konsolasyon kay Amanda sa pagkabigo niya na maging babae naman ang pangalawang anak ay isinunod ni Julian Sr. sa pangalan ng paborito niyang pinsang namatay sa tungkulin bilang pulis - Napasali sa exchange visitors program sa pagitan ng Amerika’t Pilipinas at gumugol ng ilang buwang pagaaral sa California - Maagang namulat ang isipan hindi sa kalagayan ng lipunan kundi sa mga bagay na may kaugnayan sa pakikipagrelasyon sa ‘opposite sex’ kaya naman maituturing na mapusok at marupok si Gani sa kadahilanang di pa man siya nakakapagtapos ng pag-aaral ay nakadisgrasya na siya. Bunga nito, kinailangan niyang pakasalan ang babae upang di makasuhan at masabihang nang-aagrabyado. - Kabaligtaran siya ni Jules sapagkat siya ay may kolonyal na pag-iisip, patunay na ang pagpasok niya sa US Navy at pagka-base sa San Diego na naging dahilan ng paghihiwalay nila kaagad ni Evelyn, sanhi ng ‘longdistance relationship;’ iniisip niya ring naroroon lang ang malaking oportuninad na umasenso na mariing kinronta ni Jules 5. Emmanuel Bartolome (Em) - Ibig sabihin ng pangalan ay ‘tagapagligtas;’ nanalo sa spelling bee contest; nagkuwento kay Elizabeth na anak ni Aling Dora kung paano nabuntis ang pusa na si Rose; pinakamatalino sa limang ng magkakapatid; maraming seminar na ang nadaluhan - Ipinapabatid lamang na siya ay may kamulatan na rin at may pagkakatulad sila ni Jules ng paniniwala sa aspetong pulitikal subalit siya ay sa ‘paraang-Rizal’ ang ginamit na estilo samantalang si Jules ay ‘paraangBonifacio’ 6. Jason Bartolome (Jason) - Napalaban sa suntukan at sa isyung paano lumulundag ang tipaklong; ang kakulangan bilang estudyante ay natatakpan ng mga katangian niya bilang anak – siya ay nang-hijack ng mga bulaklak sa bakod ng may bakod para ialay kay Amanda isang Mother’s Day; naniniwalang pusa ang pinaka-paboritong hayop ni Amanda, samakatuwid siya ay mapagmahal at ‘sweet’ na anak kahit na lalaki - Siya ay maituturing na bulakbol sa pag-aaral, ‘happy-go-lucky,’ at pasaway sa limang magkakapatid, namumukod-tangi subalit pinaka-paborito pa rin ni Julian di man niya tuwirang sabihin - Nabarkada at katagala’y lagi nang gabi kung umuwi sa kanila; nahulihan umano ng marihuwana ng mga pulis kaya nakulong pero di na siya nakauwi sa kanila dahil siya’y napag-alamang sinalvage na pala 7. Benjamin Bartolome (Bingo) - Ibig sabihin ng pangalan ay ‘huling anak na lalaki’ - Malapit sa kanyang Kuya Jules ngunit katagalan ay nawalan na ito ng panahon sa kanya - Habang lumalaki’t nagkakaisip ay nabubuksan na rin ang kamalayan sa nangyayari sa kanyang mga magulang at kuya; pilit na inuunawa na lamang sa tahimik na pamamaraan ang mga bagay na tila banyaga pa sa kanya 8. Willy

- Siya ay matalik na kaibigan ni Jules na kapareha niya ng mga paninindigan sa buhay; pareho silang malalakas ang loob at mga aktibista noong una at di katagalan ay sumapi na sa isang kilusan laban sa pamahalaan - Sa kasamaang-palad ay namatay sa isang engkwentro laban sa mga military na higit na nagpasidhi sa damdaming laban sa pamahalaan ni Jules 9. Evelyn - Isang babaing hindi nagpapa-under sa asawa, yan si Evelyn na kabiyak ni Gani; bagama’t nasa bahay sila ng mga Bartolome nakatira ay hindi yun naging hadlang upang kanyang salungatin si Gani sa mga ninanais nito; batid naman nating nag-aaway sila sa tuwina na nagpapakita ng kanyang katapangan at paninindigan bilang isang babae sa makabagong panahon - Kaya naman, lihim siyang hinahangaan ni Amanda, sa kanyang mga pagpapasyang tila walang pagaalinlangan, sa kanyang pakikipaghiwalay mismo kay Gani at sa kanyang pagtatrabaho na lalong nagpapakita ng kanyang disposisyon sa buhay 10. Anna Lissa - Anak nina Gani at Evelyn; nagbigay kaligayahan sa tahanan ng mga Bartolome sa panandaliang pananatili niya sa mga ito - Kahit papaano ay siyang naghatid ng panibagong saya kay Julian nang mamatay si Jason 11. Domeng - Siya ang tila pumalit sa puwesto ni Willy nang ito ay namatay dahil tulad nito, kasapi din siya sa kilusan at sa pagpunta niya sa bahay nina Amanda ay naging malapit siya ditto - Magaling magluto; tumutulong sa mga gawaing-bahay; napalapit nang husto kay Bingo o siya’y matiyaga dito; pinakamasamang sinabi kay Bingo ay ang magpabili siya ng bike na ten-speed (‘biro’ ni Amanda) - Sa pagkikita nina Jules at Amanda sa isang restwaran ay napag-alamang isa pala siyang ‘adyaks’ o nage-espiya lamang sa kanilang kilusan, pakawala ng military 12. Mara - Ang babaeng kasama ni Jules sa kilusan; siya ang tinutukoy ni Jules na naging malapit na sa kanya at may unawaan na umano sila; isang araw ay bigla na lang ipinakilala ni Jules na buntis na at asawa na niya dahil ikinasal na sila sa kilu...