Albrecht Noth Muslumanlikta ve Hiristiyanlikta Kutsal Savas ve Kutsal Mucadele PDF

Preview

Summary

Download Albrecht Noth Muslumanlikta ve Hiristiyanlikta Kutsal Savas ve Kutsal Mucadele PDF

Description

Albrecht NOTH

Müslümanlıkta ve Hıristiyanlıkta Kutsal Savaş ve Kutsal Mücadele

Çeviren: İhsan Catay Yayıma Hazırlayan: Yaşar Selçuk

Özne:\& Araştınna ISBN 975-& 143-52-2 Müslümanlıkta ve Hıristiyanlıkta Kutsal Savaş ve Kutsal Mücadele/ Albrecht Noth

Heiliger Krieg und Heiliger Kamp/in İslam und Christentunı Birinci Baskı: Özne, Ağustos 1999

Yayıma Hazırlayan: Yaşar Selçuk Dizgi: Özne Sayfa Düzeni ve Kapak Tasarımı: Volkan Akyıldınm

Baskı ve Cilt: Çalış Ofset (O 212) 482 11 Ol

Özne Yayınlan, Göçebe Yayınlan 'nın bir yan kuruluşudur.

ÖZ�

Yayınları

Göçebe Yayınlan: Bahariye Caddesi, Kafkas Pasajı, 37 / 14, &1310, Kadıköy-İstanbul Telefon/ Fax: (O- 216) 337 72 75 336 62 88 -

İÇİNDEKİLER Editörün Notu 7 Önsöz 9 Giriş . . . 10 1. Müslümanlıkta "Kutsal Savaş" v e "Kutsal Mücadele" 14 1 .Müslümanlığın kafirlere karşı savaşlarının gayeve hedefleri . ... 14 Müslümanlıkta bir "kutsal mücadele"nin şartlan (koşullan) . 30 a) Kafirlere karşı mücadelenin başarısı ve ödülü . . 30 b) Amaç ve ödül . . 35 c) Yükümlülük ve gönüllülük . .. . 39 2. Uygulama 50 a) "Cihad" ın bağımsızlığı 50 b) "Cihad" ın kutsal doğası . 56 c) Kafir ülkeye devlet tarafından organıze edilen veya yönetilen askeri seferlere katılma, "Al-mutatavvi'a" . . . . 74 d)Ribat . . . 79 1 06 e) "Kutsal Mücadele" ve "Kutsal Savaşlar" II. Hıristiyanlıkta "Kutsal Savaş" ve "Kutsal Mücadele" . . l 13 1 . Savaşçı şehadetinin başhngıcı . . 1 l5 2. Barba.Stro Savaşı , ..... . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 1 33 3. Haçlı seferlerine katılma vaadinin kaynağı ve önemi . .. 149 4. Bitiş: Müslüman "Kutsal Savaşım" ı ile Hıristiyan "Kutsal Mücadele"si arasındaki benzerlikler . . ı"7 1 Sonuçlar . . . . . . . 1 81 Kaynakça ve literatür listesi . . 1 83 . . . ................ . . ................. . . . . . . . . ............................. . . . ................

......................... . .................................................................................

................. ...................... ........................................... . . . ......... .. ........

...... .....

...

....... . . ...........

......... ............

.......................... . . . . . . . . . . .

.. . . . .

. . . ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

................... . . . . . . . . . . . . . . . . .

..

..

. . . ........

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............... . . .

................. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

........ ... ... .. ...... . . . . .

................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.....

.....

. ....... . . . . . . . .

..... . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . .

......

. . ..

. . ..

. . . . . . . . . . . . ..

.... . . . .

......... .......

. . . . ...

..................... ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. ...... . . . . . . . . . . .

. . . . . . . ....

..

... . .. . . . . ..

. . . ............

.

..

. . . . . . .....

........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ED İTÖ RÜN NOTU Günümüzde "Cihat" "Şehitlik" "Gazi" "Ribat" gibi kavram,

'

'

lar yoğun bir şekilde sorgulanıyor. Söz konusu kavramlar, hem İslami, hem de "laik" çevreler tarafından içi boşaltılarak kullanılıyor. Üretildikleri tarihsel-toplumsal koşullar ve bu koşullarda taşı­ dıkları özgül anlamlar gözönüne alınmadan kullanılan kavramlar ge­ nel bir kabul görüyor. "Kutsal" kavramların dönemin maddi koşulla­ n içinde taşıdıkları siyasal anlamlar, yerlerini bugünün siyasal müca­

delesinde kullanılan ve yeniden anlamlandırılan kavramlara bırakı­ yor. Bu yaklaşımın tipik bir örneği "şehitlik" kavramının kullanımıdır. "Şehit", Müslümanlığa göre din uğruna yapılan savaşta, Hıristiyanlı­ ğa göre vatan uğruna yapılan mücadelede ölen kişidir. Her iki dinde de şehitlik kavramının ortaya çıkışı, varolan siyasal liderliğin, mad­ di-toplumsal çıkarlar temelinde savaştığı düşmana karşı kitlesel bir güç oluşturma arayışına denk düşmektedir. Oysa son yirmi yılın Tür­ kiye'sinde uzlaşmaz

çelişkileri olan bütün güçler "şehit" kavramı­

nı vazgeçilmez bir araç olarak kullandılar. İslami harekete göre bir şeriat devletinin kurulması için mücadelede yaşamını yitirenler şe­ hittir. Laik-milliyetçi cepheye göre şehit vatan uğruna ölendir. Bu sadece savaş sırasında yaşanunı yitiren askerler için değil, örneğin trafik kazasında ölen devlet memurları için de kullanılır. İslamcılar da bu yaklaşıma canı gönülden katılırlar. Öte yandan laik-milliyetçi cephenin dışında yer alan popülist sol hareketler de "şehitlik" kavra­ mını baş tacı etmekteler. Dünyayı insanların bilinçli eylemiyle değiş­ tireceğini iddia eden popülist sol, devrim için verilen mücadelede yaşamını yitirenleri "şehit" olarak anarak, "kutsallık" silalunı dünye­ vi bir amaç için kullanıyor! Her kavram bir terminolojiye aittir. Kavramların geçirdiği ev­ rim, söz konusu tenninolojinin ifade ettiği toplumsal ilişkilerin geli-

8 şimini takip eder. Kutsallık halesi taşıyan her kavram maddi-siyasal çıkarlardan doğar. Modern siyasal hareketlerin kullandığı "kutsal" kavramlarda tek süreklilik varolan egemenlik ilişkisinin devamı için kullanılan bir araç olmasıdır. Bu egemenlik ilişkisine karşı mücadele eden siyasal akımların bayraklarına yazdıkları "kutsal" kavramlar ge­ riye tepen bir silaha benzer; onları "savaştıkları" güce bağlar. Yayınevimiz bu kavramsal kargaşanın yerini tarihsel düşünce­

nin getirdiği netliğe bırakması için elinizdeki mütevazi çalışmayı Türk­ çe'ye kazandırdı. Albrecht Nort'un bu akademik çalışması, okura sa­ dece kavramların orijinini sunmakla kalmayıp, zevkli bir tarih oku­ ması şansını da vennektedir.

ÖNSÖZ Elinizdeki bu yapıt;

1964 yılı sonunda

Friedrich-Wilhelm Üni­

versitesi (Rhein) Felsefe Fakültesi'nde verdiğim, eklerle tamamlan­ mış ve bazı noktalarda genişletilmiş doktora tezimdir. İlkönce bu ça­ lışmayı destekleyen ve tükenmez yardımseverliğiyle gerçekleşmesi­ ne sürekli eşlik eden Sayın Prof. R. Elze 'ye teşekkür etmek zorunda­ yım. Ayrıca, birçok öneri, düşünce ve düzeltmelerinden dolay1 Sayın profesörler O. Spiess' e ve H. Baumann'a samimi teşekkürler. Arapça dil sorumlularının çözümündeki gönüllü yardımlarından dolayı Sa­ yın Lektör Dr. N. Malaika'ya müteşekkirim. Son olarak "Bonner His­

torische Forschungen (Bonrı Tarih Araştırmaları)" yayımcılarına, ya­ pıtı bu diziye aldıkları için teşekkür ederim.

Bonn,

Nisan

l 965

Albrecht Noth

GİR İŞ Bu araştınnanın çıkış noktasını, C. ERDMANN'ın "Haçlı Sefe­

ri Düşüncesinin Oluşumu" adlı kitabının girişinde sorduğu soru oluş­

turdu. Bu soru şöyleydi: Müslüman 'Kutsal Savaş' ı, Hıristiyan sa­ vaşçı etiğini etkiledi mi? 1 Erdmann soruyu yanıtsız bırakmıştı. Ama aynı zamanda sorunun yanıtı için gerekli koşulu, yani söz konusu zaman içinde 2 Batı Akdeniz ülkelerinde müslümanlığın 'kutsal sa­ vaş' mm oynadığı rolün bilinmesini belirtti. Bu koşul, çalışmanın başlangıcında henüz yerine getirilmemiş­ ti. Ama en azından LEVI- PROVENÇAL, "Histoire de l'Espagne musulmane" 3 adlı yapıtında müslüman İspanya'da 'kutşal savaş' a ithaf ettiği 4 kısa bölümler bazı ipuçları vermektedir. Bu bölümler OLİVER A.SİN'in müslüman İspanya'nın 'ribat' ı hakkında araştır­ ması ve MARÇAİS' nin Kuzey Afrika'da aynı kurum hakkındaki makalesidir5. Belirtilen bu çalışmaların okunmasında ve sözkonusu kaynak­ ların incelenınesinde; Batı, İslam'daki 'kutsal mücadele'nin diğer is­ lam ülkeleriyle sıkı sıkıya bağlantılı olduğu ve dolayısıyla aynı bağ­ lam içinde birlikte araştırılabileceği kısa zamanda ortaya çıktı 6• Öy1. s. 27 F. 2. Erdmann ilk planda 9. ve 1 O. yüzyılda "birebir seferlerin etkilenmesini" düşünüyor (Erdmann, S. 28); ama 1 l . ve 12. yy a kadar da mümkün olabil ir. Yani incelenecek zaman bu sınıra kadar genişletilebilir. 3. Origen arabe de rebato, arrobda y sus homonimos 4. Cilt 3, sayfa 78-80, 1 03-105. 5. Notes sur les Ribats en Berbeerie. 6. Bu gerçeği R. ARNALDEZ geçenlerde yayınlanan "La guerre sainte se­ lon Ibn Hazın de Cordoue" adlı makalesinde tamamen gözaı:dı etti. Burada O, tüm İslam dü nyasında tanınan ve İspanyol Ibni Hazm'a da yansıyan "kut­ sal savaş" düşüncelerini, İ bni Hazm'a aitmiş gibi gösteriyor.

GİRİŞ 11 leyse şu sorulmalıydı: Ortaçağ'ın erken ve orta döneminde 'kutsal savaş' İslamda hangi öneme sahipti? Ayrıca önce İslam'da, - Erdmann'ın tanımlamasına uygun 7 öz­ gül nedenini dinin oluşturduğu savaş uğraşısının anlaşıldığı bir "kut­ sal savaş"tan söz edilip edilemeyeceği açıklığa kavuşturulmalıdır. Bu sorun, kendi literatüründe çok· az ve hiç de derinlemesine olmadan işlendi 8. Genelde, müslümanların 'kutsal savaş' ı 'Cihat' kurumuyla eş tutulmakla yetinildi. İleride gösterileceği gibi, bu tu­ tum nesnel ve doğru değildi. İslam'da bir 'kutsal savaş' sorusu esaslı bir şekilde tartışıldık­ tan sonra bu fenomenin tarihsel rolünü belirleme denemesi yapıla­ bildi. Keza bunun için de yalnız az sayıda ön çalışma bulundu. Te­ meli V. HANEBERG tarafından müslümanlarda savaş hukuku üze­ rine yapılan araştınna ile oluşturulan 9 oryantalist 'cihat' literatürü­ ne başvuruldu.Bu literatür; OBBINK 10, JUYNBOLL 11, FAGNAN

7.

Haçlı seferi düşüncesi S. 1. Hem ilk Haçlı Seferlerinin karakteri açısın­ ·dan; hem de sadece bunun "kutsal" ile "dışkutsal" (kutsal olmayan) savaş arasında kesin ayırımı yapabilir olması nedeniyle bu tanımlama, konuya uygun ve a nlamlıdır. Dinsel etki taşıyan savaşlara (Tanrı 'nın ve azizlerin yardımı, savaştan önce, sonra ve savaş esnasında ibadet ve ayinlerin yapıl­ ması, kutsanmış eşyaların sefere götürülmesi . . . v.s.) "kut sal" olarak gösteril­ mek istenseydi, hem Hıristiyanlıkta hem de Müslümanlıkta Ortaçağ savaşla­ rının birçoğuna; hatta çoğunluğuna bu ünvan verilirdi. 8. Şu eserler: OSZTERN, Der 'heiligeKrieg' nach mohammedanischem Recht (İ slam hukukuna göre "kutsal savaş") , 1915; SCHWALLY, Der heilige Krieg im Islam in religionsgeschichtlicher und staat srechtlicher Bedeutung (Din ta­ rihi ve devlet hukuku açısından İ slam'da kutsal savaş), 1916; CANARD, La guerre sainte dans le ınonde islamique et dans le monde chret ien (Müslüman ve Hııistiyan dünyasında kutsal savaş), 1936; LA MONTE, Crusade and Ji­ had, the religious motivation in the crusades and t he moslem wars against the Latins in Syı ia in the twellfth and thirteenth centuıies, (Haçlı Seferi ve Cihad, Haçlı Seferlerinde dinsel motivasyon ve 1 2. ve 1 3 . yy da Suriye'de Latinlere karşı müslüman savaşları) , 1946; WAAS, Geschichte der Kreuzzüge, Bd. 1, S. 87- 92 (Haçlı Seferleri Taıihi, cilt 1 , sayfa 87- 92); AYNI Kİ Şİ , Der heilige Krieg im Islam und Chıistentum in Vergangenheit und Gegenwart (Geçmişte ve günümüzde Müslümanlıkta ve Hııistiyanlıkta kutsal savaş), 1 959. 9. Das muslimische Kriegsrecht (İ slam'da savaş hukuku), 1870. 1 O. De heilige Oorlog volgens den Koran, L 9 0 l . 11. Handbuch des islamischen Gesetzes (İ slam hukukunun el kitabı) , 19 1O, sayfa 336- 344.

MÜSLÜMANLIKTA V E HIRİSTİYANLIKTA KUTSAL SAVAŞ 12 12, SANTILLANA 13, MERCIER 14, HARTMANN 15, HALİM SA­ BİT ŞİBAY 16 ve KHADDURI'nin 17 çalışmalarıyla (veya daha ge­ nel eserlerde konuyla ilgili bölümlerle) belli bir miktara ulaştı. Bu adı verilen araştınnaların bizim incelememize bilhassa yararı, kap­ samlı materyal sağlamaları ve kaynaklara ulaşmayı kolaylaştırma­ larıydı. Ama asıl soruna çok az katkıda bulundular. Bunun nedeni 1 8 yazarlarının, 'cihad' ı tarihsel bir olgu olarak görmeyip İslam Hu­ kuku'nun bir bölümü olarak incelemeleridir 1 9. Böylece genelde ta­ rih gözönüne alınmaksızın hemen hemen sadece hukuk kaynakları­ na baş vuruldu. Hatta çoğu zaman hukuk kaynaklarının tarihsel in­ celenmesi denenmedi bile. Son olarak; hukuk belgeleriyle uygula­ ma arasında ilişkilerin olup olmadığı, varsa ne çapta var olduğu konusunda düşünceler hemen hemen hiç bulunmamaktadır 20 Böylece müslüman "kutsal savaş" mm tarihsel değerinin belir­ lenınesinin buradaki denemesi bir başlangıçtır. Bu yüzden ne geniş kapsamlı bir tam çalışına, ne de ince ayrıntılara ginne hedeflendi. Ulaşılmak istenen amaç sadece, "kutsal savaş"ın araştırılan zaman tarihinde kapsadığı alanı göstennek ve kendini gösterdiği kalıpları genel olarak belirlemektir. Haçlı seferleri tarihçisi için "karşı taraf'ı da tanımanın yararlı olacağı düşünülen oryantalist araştırma sonuçlarından hareket edile­ rek, haçlı seferleri öntarihi ve tarihinin özel sorunları tek tek incelen­ di. Önce ERDMANN'ın düşündüğü gibi araştırmayı, Müslüman ve

12.

Le Djihad ou guerre sainte selon l'ecole malikite,

1 908.

13. Istituzioni di diritto musulmano malichita c o n riguardo al sistema sci­

afiita, cilt 1, 1 925, s. 88 ff..

1 4. "Aly ben Abdarrahman ben Hodeil el Andalusy, L'omement des iimes.. ",

2, giriş. 1 5. Die Religion des lslams (İ slam Dini), 102f . 1 6. İslam Ansiklopedisi, cilt 3, sayfa 164 ff., s. v. "Cihad"

cilt

.

17. War and Peace in the Law oflslaın (İslam Hukuku'nda Savaş ve Banş),

1 955. Orada

daha başka literatür. O. RESCHER 'in Beitraege zur G ihad

Literatur (Cihad literatüıii hakkında yazılar), Stuttgart

-

1 920, adlı eseri elime

geçmedi. 18. İslamın "cihad"ı ve "kutsal savaş"ı özdeş olmadığı halde. 19. MERCIER,

1 .c.

ve KHADDURI,

1 . c. de tarihin öneminin kabul edildi­

ğine dair zayıf ekler var.

20.

Böyle ilişkilerin OSZTERN tarafından, hemen hemen hiç bir dayanak

olmadan kesin bir şekilde red etmesinin de bir yararı olmuyor.

GiRİŞ

13

Hıristiyan "kutsal savaş"ı arasındaki birçok göze batan paralellikleri yoğunlaştırmak akla ilk gelendi. Fakat böyle bir yaklaşım pek verim­ siz oldu; çünkü paralelliklerin belirlenmesinin dışında, iki benzerlik arasında olası veya kesin nedensel bağlantıların kanıtına neredeyse bir kez bile ulaşılamadı. Bu problemin çerçevesini yalnızca kenarda incelemenin uygun olacağı görüldü böylece. Diğer yandan Haçlı Seferleri tarihinin İslaın'ın "kutsal savaş"ı ile bağlantılı Hıristiyan kaynaklarının incelenmesinde; Müslüman ve Hıristiyan "kutsal savaş"ı arasında şu ana kadar farkedilmeyen bir temel ortaklık ortaya çıktı. Bu ortaklık belki özel bir ilgiyi hakediyor. Bu iigi; bir tarafın diğer tarafla tanışmasının, Hıristiyan "kutsal sa­ vaş"ı araştınnası açısından öneme sahip olabilecek yeni bir soruya neden olmasından kaynaklanıyor. Bu incelemenin ikinci bölümü, müs­ lüınan "kutsal savaş"ının önemli noktalarda veya ayrıntılarda Hıris­ tiyan savaş etiğinin oluşmasında örnek olup olmadığı sorusuna değil; bilakis tek tek örneklerle, Müslüman "kutsal savaş"ının çok önemli bir özelliğinin, Hıristiyan "kutsal savaş"ında da rol oynadığını kanıt­ lama çabasına ayrılmıştır. Bunun bilinmesi ve dikkate alınınası, belki Hıristiyan "kutsal savaş"ının ve Haçlı Seferleri 'nin daha iyi anlaşıl­ masını sağlar. Araştırmanın yapısı yukarıda anlatılanlarla ortaya çıkıyor: İlk bölümde oryantalist araştınnanın sonuçları açıklanacak; İslam' da "kut­ sal savaş" hakkında görüş sunulacak; ikinci kısım ise bu kurumun uygulama yönüne ayrılmıştır. Bir sonraki bölümde, üç kısım halinde; Müslümanlık ve Hıristiyanlık "kutsal savaş" ının karşılaştırılmasının Haçlı Seferleri öntarihi ve tarihi için ne gibi yeniliği ortaya çıkardığı anlatılacak. Kapanış kısmında kısaca, kısa bir şekilde Müslüman ve Hıristiyan "kutsal savaş"ındakı paralelliklerden bahsedilecek.

L MÜSLÜMANLIKTA "KUTSAL SAVAŞ" VE

"KUTSAL MÜCADELE" 1.

M Ü SL ÜMANLIGIN KAFİ RLERE KARŞI SAVAŞLARININ AMAÇ VE HEDEFLERİ

Muhammed Peygamber'in vahiy kitabında, kafirlere karşı sa­ vaşmanın önemli olduğunu açıkladığı biliniyor. Fakat bunun ne amaçla yapıldığı Kur'an'a sorulduğunda, yanıt hiç de açık değildir. Hatta İslam'ın kutsal kitabında savaş sorunu ile ilgili tartışmalar arandığın­ da tamamen düş kırıklığı yaşanır. Bir savaşın haklı olup olmadığı, ibadetle askerlik hizmetinin uyuşup uyuşmadığı veya barışın korun­ masının savaş yapmaktan daha değerli olup olmadığıyla ilgili benze­ ri sorular zaten sorulmuyor bile 1• Bu noktada da Peygamber herhan­ gi bir teorize etme eğilimi göstermiyor 2. O'nun savaş tüzükleri tama­ men değişik bir özelliğe, gönüllü toplama özelliğine sahiptir. Önce çekingen ve ikna edici ("Savaş size eımedildi; lakin bu hoşunuza gitmedi. Ama sizin nefret ettiğiniz sizin için iyi, sizin hoş­ lanarak yaptığınız sizin için kötü olabilir."- Sure 11, 212 f.) ·,sonra 1 . Sure il, 2 1 4

bir istisna oluşturuyor. Burada Peygamber savaşın haklılığıy­

la ilgili sonradan dağıttığı bazı şüpheleri açıklıyor. Fakat buradaki itirazlar Müslüman cemaatının savaş tarzına yönelik değildir. Eski Arap Hukuku'na göre silahların kullanılmaması gereken kutsal aylarda yapılan savaşlara yö­ neliktir itirazlar sadece.

2. Karşılaştır: Fr. BUHL, Art. "al- Kor'an" in El, cilt 2, c. 1 1 4 1 , bölüm 3. *Kur'an çevirisinde ayet şöyle çevrilmiştir:" İ ğreti / sefil hayat küfre sapan­ lara süslü gösterilmiştir; onlar, iman sahipleriyle alay ederler. Takvaya sarı­ lanlar, kıyamet günü onların tepelerinde olacaktır. Allah, dilediğini hesapsız bir biçimde nzıklandırır." Bu çeviri yukarıdan tamamen farklıdır. İ leride görüleceği gibi, Türkçe Kuran çevrilerindeki ayet numaralarıyla yapıttaki ayet numaralan sık sık birbirlerine uymamaktadır.

AMAÇ VE HEDEFLER 15 tehditkar v e meydan okuyucu (Sure lX, 82-86) bir şekilde savaşın gerekliliği ve avantajları Müslümanlara gösterilmektedir. Savaş ça­ ğırısı çerçevesinde Peygamber savaşın yararını özellikle vurgulama­ sına rağmen, bunun kendi tanrısal kavram ve anlayışıyla nasıl bir bağlantıda olacağı hakkında, yalnızca çok az ve dağınık bazı düşün­ celerinden bilgi edinilebiliyor. Bunu özellikle vurgulamak Peygam­ ber' e önemli görülmemektedir. Savaşı anlatan ayetlerde "Allah yolunda" 3 deyimine kalıp şek­ linde sık sık rastlanır: "Allah, Allah yolunda, duvarları birbirine per­ çinlenmiş bir bina gibi, saf bağlayarak çarpışanları sever" ( Sure LXl, 4); "Allah yolunda öldürülmüşleri ölüler sanma sakın. Hayır ! Onlar diridirler. Rablerinin katında rızıklandırılıyorlar." (Sure lll, 1 63) (169 da bulundu Çv.) v.b. Fakat buradan savaş ve savaşla ilgili her şeyin Allah için olduğundan başka yeni bir şey anlaşılmıyor. Muhammed 'in savaş önerisiyle ulaşmakistediği hedefle ilgili sorumuza yanıt vere­ cek Kur'an bölümleri böylece sadece Sure Vlll, 40, ll, 188 ve lX,29 4 ile sınırlanmaktadır. İlk ikisinin metni hemen hemen aynıdır: "Fitne kalmayıncaya ve din tümüyle Allah 'ın oluncaya kadar onlarla savaş (Süre Vlll, 40)" Bu ayetin tefsiri (yorumu), tamamen "fıtne"nin burada ne anlama gelmesiyle ilgilidir. Temporal tümcenin ikinci terimi, anlam içeriği açısından birinci terimin söylemine bağlıdır. "Fitne"nin Kur'an'da (Kur'an'a bağlı kalmamız gerekir) ne anlama geldiği her yerde kesin bir şekilde belirlenemiyor (örneğin Sure Vl,23, X,85, LX,5). Fakat asıl temel anlamı olarak "deneme, sınav", "iğfa, şeytana uyma" ka­ bul edilebilir. Böyle bir sınavdan geçirme, imanlarının dayanıklılığı­ nı denemek ve inananları inanınayanlardan veya müşriklerden ayırınak için Tanrı tarafından insanlara yüklenebilir (VII, 1...