Analiza środowiska przyrodniczego - Summary PDF

Preview

Summary

Summary of course "Analiza środowiska przyrodniczego" with prof. Paluszkiewicz...

Description

1. Co rozumiemy pod pojęciem środowiska przyrodniczego? Środowisko przyrodnicze – całokształt biotycznych i abiotycznych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy żywe. W jego ramach można wyróżnić następujące elementy: 

budowa geologiczna



rzeźba terenu



klimat



stosunki wodne



gleba



organizmy żywe

Jedną z zasadniczych właściwości środowiska przyrodniczego jest równowaga naturalna, która zachodzi, gdy odpływ i dopływ energii i materii w przyrodzie są zrównoważone. Środowisko przyrodnicze znajduje się w ciągłej interakcji z człowiekiem.

2. Relacje człowiek–środowisko przyrodnicze (etapy)

1 WERSJA Determinizm geograficzny - głosi absolutną zależność człowieka od środowiska geograficznego. Entuzjastą tej teorii był francuski filozof (Monteskiusz). Determiniści dowodzili, iż czynnikiem decydującym o rozwoju społecznym i gospodarczym, jak również życiu kulturalnym jest środowisko przyrodnicze, a przede wszystkim klimat, który wywiera znaczny wpływ na psychikę człowieka. Twierdzenie to doprowadziło do błędnej diagnozy procesów społeczno- ekonomicznych, ponieważ człowiek jako istota rozumna w pewnym stopniu wpływa na kształt społeczeństwa w którym żyje. Nihilizm geograficzny - skrajnie przeciwne poglądy do determinizmu. Koncepcja ta neguje jakikolwiek wpływ środowiska geograficznego na rozwój społeczno- gospodarczy. Pogląd ten był błędny, gdyż środowisko geograficzne jest niezbędnym podłożem wszelkiej działalności człowieka, a pomijanie praw przyrody w procesach produkcji rolniczej i przemysłowej może doprowadzić do wielkich katastrof ekologicznych.

Posybilizm geograficzny - jest to forma pośrednia pomiędzy determinizmem a nihilizmem geograficznym. Pogląd ten ukształtował się we Francji. Zakłada on równowagę, współzależność i wzajemne oddziaływanie zarówno czynników naturalnych, przyrodniczych, jak i społeczno-ekonomicznych. Posybilizm zauważa rolę człowieka w przekształcaniu naturalnego krajobrazu. Przyroda nie determinuje działalności człowieka, a jedynie umożliwia różnorodne drogi rozwoju. Posybilizm bierny głosi , że człowiek powinien unikać warunków niekorzystnych, oraz trudnych. Posybilizm czynny zakłada dostosowanie środowiska przyrodniczego do własnych potrzeb, których zakres jest wyznaczony przez rozwój wiedzy i techniki. W sytuacji rosnącego poziomu degradacji środowiska naturalnego i wyczerpywania się zasobów narodziła się koncepcja ekorozwoju (rozwoju zrównoważonego). Zakłada ona rozwój społeczeństw przy poszanowaniu względów ekologicznych. Działania te mają prowadzić do utrzymania stanu równowagi ekologicznej w środowisku.

2 WERSJA

3. Krajobraz (definicja), granice w krajobrazie, granice krajobrazowe Krajobraz nie jest równoznaczny z przestrzenią geograficzną. Jest to inaczej wycinek przestrzeni geograficznej, który wyróżniają cechy związane z ukształtowaniem terenu, budową geologiczną, nawodnieniem, klimatem, pokrywą glebową, szatą roślinną, światem zwierzęcym i przejawami działalności człowieka. Jest to wszystko to co nas otacza od widnokręgu aż do Zenitu. Granice w krajobrazie – granica pomiędzy cechami poszczególnych geokomponentów. Granice krajobrazowe – decydują o mnożnikowości i fragmentacji krajobrazu - decydują o funkcjonowaniu

(przepływie

energii

i

materii)

i

wzajemnych

oddziaływaniach

geoekosystemów.

4. Charakterystyka / elementy krajobrazu Charakterystyki krajobrazu - struktura - przestrzenne relacje pomiędzy jednostkami krajobrazowymi (wyrażające się np. w dystrybucji materii i energii w odniesieniu do rozmiarów, kształtu…) -funkcjonowanie - interakcje pomiędzy przestrzennymi jednostkami krajobrazu (oznaczające przepływ energii i materii) - zmienność - przekształcenie struktury i funkcji mozaiki jednostek krajobrazowych w czasie Przykładowe elementy krajobrazu: góry (wysokie, średnie, niskie), kotliny, doliny, wyżyny, wąwozy, tereny równinne, tereny pagórkowate, depresje, wydmy, rzeki, klify, półwyspy, wyspy, zatoki.

5. Granica (definicja), podział granic, przykłady, czy łatwo taką granicę wydzielić w środowisku?

Granica - Na ogół przyjmuje się, że jest nią linia bądź strefa rozdzielająca jakiś obszar lub wyznaczająca z jednej strony koniec, a z drugiej początek „czegoś” Granica jest linią zamykającą lub dzielącą jakiś obszar, np. granica lasu, działki, gminy, wsi. Typy granic: - granice liniowe – w postaci linii falistych (np. Biebrza) - granice strefowe – wzdłuż jakiś gradientów (np. wysokości) Kształty granic: -granice faliste -granice proste – są związane z działalnością gospodarczą, mogą być też granicami administracyjnymi Właściwości granic: - granice złożone (granice stare) – gdy na granicy wykształca się swoisty układ graniczny - granice proste (granice młode)

6. Geosystem

Geosystem – fragment przestrzeni geograficznej wyodrębniającej się z otoczenia pod względem przestrzennym i strukturalnym. Jednostka wyższa od geokompleksów, które obejmują wyodrębniające się struktury przestrzenne. Geosystemy wyróżniane są na podstawie cech funkcjonalnych, geokompleksy zaś na podstawie cech strukturalnych. Geosystem jest też jednostką nadrzędną wobec ekosystemu, wyznaczanego w oparciu o kryteria biotyczne. Geosystem składa się z następujących komponentów: przypowierzchniowej warstwy powietrza, rzeźby terenu, stosunków wodnych, gleby, szaty roślinnej i fauny. W geosystemie analizowany jest obieg materii i energii w podziale na procesy warunkowane zjawiskami naturalnymi i wywołane działalnością człowieka. Termin oznacza również globalny układ ekologiczny, obejmujący wszystkie ekosystemy światowe, jako wzajemnie powiązane i warunkujące się elementy.

7. Globalny system geograficzny (rycina)

8. Co to jest analiza systemowa i jakie ma zastosowanie w analizie środowiska przyrodniczego?

Analiza systemowa – to działanie mające na celu dostarczanie wskazówek do podjęcia decyzji, poprzez generowanie i odpowiednie przedstawienie informacji związanej z zagadnieniem, którego decyzja dotyczy.  zbadanie celów rozważanej akcji lub linii postępowania  zbadanie możliwych sposobów osiągnięcia tych celów z uwzględnieniem propozycji i projektów nowych rozwiązań  ocena pozytywnych i negatywnych skutków każdego z możliwych wariantów postępowania, uwzględniającą niepewność przyszłych uwarunkowań Teoria systemu w geomorfologii: SYSTEM:  wyidealizowane, zgeneralizowane przedstawienie rzeczywistości  zbiór elementów, obiektów i zjawisk znajdujących się w określonych relacjach między sobą i otoczeniem = istnieją wzajemne powiązania, zależności i związki miedzy elementami  funkcjonowanie oznacza istnienie źródła energii i przepływ materii oraz informacji  systemy

są

złożone

i

hierarchiczne:

rzeczywistość

stanowi

hierarchię

zorganizowanych systemów powiązanych i wzajemnie na siebie oddziałujących Hierarchia systemów: podsystem – system – nadsystem. Skutkiem połączenia systemów jest powstanie nowych wartości. Aspekty badania systemu:  statystyczny: dotyczący struktury  kinetyczny: dotyczący przepływu sygnałów między elementami  dynamiczny

9. Podział funkcjonalny systemów (izolowane zamknięte, otwarte) – relacje i przykłady

Podział funkcjonalny systemów: - system izolowany: zamknięte granice, nie ma dopływu energii i materii - system zamknięty: posiada granice chroniące przed dopływem i odpływem materii, ale nie energii; może się rozwijać po inicjalnej dostawie energii przykład: zamknięta kotlina tektoniczna; system Słońce-Ziemia+ - system otwarty: wymieniający materię, energię i informację z otoczeniem np. rośliny, systemy ekologiczne, przedsiębiorstwa itp. Wykazują one charakterystyczny stan równowagi gdzie dynamiczne oddziaływanie elementów systemu dostraja się do zmian w otoczeniu. Przyczyną stanu stabilnego jest samo-regulacja i nierzadko samo-adaptacja. Istotną rolę odgrywa tutaj pojęcie ujemnego sprzężenia zwrotnego.

10. Różnica między dokładnością a precyzją

Dokładność metody pomiaru – Dokładność pomiaru jest miarą tego jak wyniki doświadczalne są bliskie wartości prawdziwej lub przyjętej za prawdziwą. Na rysunku widzimy, że ślady ułożyły się blisko centrum tarczy, są jednak bardziej rozrzucone niż w przypadku poprzednim, co oznacza, że przyrząd naszego strzelca charakteryzuje się dobrą dokładnością, ale złą precyzją. Może to wynikać ze źle wykonanej lufy karabinu. W tym przypadku strzelec nigdy nie osiągnie zarówno dokładności jak i precyzji, nawet jeśli będzie korzystał z przyrządu bardzo uważnie. Jeślui osiągnięty wynik nie jest satysfakcjonujący nie pozostaje jednak nic innego jak zmiana przyrządu. Zatem dokładność mówi nam coś o jakości lub poprawności otrzymanego wyniku.

Precyzja metody pomiaru – Precyzja pomiaru jest miarą rzetelności przeprowadzenia doświadczenia, lub mówi nam jak powtarzalny jest ten eksperyment. Na rysunku widzimy, że przyrząd strzelca był całkiem precyzyjny, gdyż wyniki pomiarów są blisko siebie położone (w skali zakresu pomiarowego czyli rozmiarów tarczy). Jednak ten przyrząd nie daje wyników dokładnych, gdyż strzały nie koncentrują się w środku tarczy. Fakt że za pomocą przyrządu otrzymujemy wyniki precyzyjne ale nie dokładne może wynikać ze złego ustawienia przyrządów celowniczych lub stałego błędu popełnianego przez strzelca. Zatem precyzja mówi nam coś o jakości działania przyrządu.

11. Wymienić metody i techniki badawcze

Metody i techniki badań:  badania terenowe (pomiary, obserwacje terenowe)  badania lab. (analizy materiałów terenowych)  prace kameralne (analizy materiałów kartograficznych)  prace teoretyczne Szczegółowe techniki badawcze:  metody geodezyjne  metody fotograficzne, teledetekcja  metody kartograficzne  metody historyczne  metody geomorfologiczne  metody gleboznawcze  metody botaniczne  metody hydrologiczne

 metody hydrometryczne  metody hydrochemiczne  metody geochemiczne  metody statystyczne  metody oznaczania wieku

Metody badawcze – powtarzalne, skuteczne sposoby rozwiązywania problemu badawczego. - badania jakościowe: indywidualne podejście do respondenta  narzędzia są zwykle niewystandaryzowane  interpretacje wyników mają bardziej subiektywny charakter – dobór próby zwykle w sposób celowy  badania jakościowe odpowiadają na pytania „jak?” i „dlaczego?” - badania ilościowe:  posługują się liczbami  odpowiadają na pytanie „ile?”, „jak często?”. Na ich podstawie można formułować wnioski dotyczące częstości występowania zjawisk, ich natężenia i zależności miedzy nimi  rola badacza jest drugoplanowa, wpływ badacza na odpowiedzi respondentów jest raczej znikomy  interpretacja wyników ma charakter bardziej obiektywny  dobór próby: w sposób losowy

Techniki badawcze – sposoby uzyskiwania, zbierania danych realizowane w ramach obranej metody. - jakościowe:  wywiad (narracyjny, ekspercki)  IDI  FGI  eksperyment  badania terenowe  obserwacje: uczestnicząca, nieuczestnicząca, jawna, ukryta - ilościowe:  CATI  CAWI  CAPI  CASI  PAPI  ankieta audytoryjna  wywiad kwestionariuszowy...