Farmakologia - ćw. 2 (dr Szczypka) PDF

Preview

Summary

My notes from animal farmacology class - sympathomimetics...

Description

FARMAKOLOGIA - ćw. 2 SYMPATYKOTONIA, SYMPATYKOLIZA SYMPATYKOMIMETYKI, SYMPATYKOLITY sympatykotonia - wzrost napięcia układu współczulnego sympatykoliza - obniżenie działania/hamowanie aktywności układu współczulnego - neuroprzekaźnikami w układzie współczulnym są katecholaminy Biosynteza katecholamin

NORADRENALINA (NOREPINEFRYNA) - NA fun fact: adrenalina nie może być neuroprzekaźnikiem, bo nie jest syntetyzowana w neuronach synteza: - w neuronach adrenergicznych - magazynowana w ziarnistościach cz. presynaptycznej - degradacja nadwyżki NA w cz. presynaptycznej przez monoaminooksydazę (MAO) - uwalniania po depolaryzacji w procesie egzocytozy (konieczna obecność jonów Ca) - interakcja z receptorami postsynaptycznymi i presynaptycznymi - rozkład przez metylotransferazę katecholową (COMT)

Wychwyt noradrenaliny z przestrzeni synaptycznej a. wychwyt neuronalny W1 (Up1) - dotyczy wychwytywania noradrenaliny ze szczeliny przez neuron z powrotem do niego - podobny proces może dotyczyć także adrenaliny - wychwycona NA jest szybko magazynowana w pęcherzykach synaptycznych i może być powtórnie wykorzystana! b. wychwyt pozaneuronalny W2 (Up2) - dotyczy wychwytywania noradrenaliny ze szczeliny do krwi - przy nasilonym wydzielaniu NA część cząsteczek po wydostaniu się ze szczeliny jest wychwytywana przez inne tkanki - wychwytywane w tym procesie katecholaminy są rozkładane!

RECEPTORY ADRENERGICZNE - wszystkie adrenergiczne są metabotropowe RECEPTORY α α1 (jego pobudzenie powoduje wzrost IP3 i DAG) - skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych! - skurcz zwieraczy w p. pok. i układzie moczowym - skurcz m. rozwieracza źrenicy - znajdują się na naczyniach krwionośnych skóry i błon śluzowych α2 (jego pobudzenie powoduje spadek cAMP) - presynaptyczny receptor (na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego) - hamowanie uwalniania neuromediatora w układzie współczulnym i przywspółczulnym RECEPTORY β β1 (jego pobudzenie powoduje wzrost cAMP) - serce - pobudzenie pracy serca - dodatnie działanie chrono-, ino-, batmo- i dromotropowe - serce kurczy się silniej i szybciej - takie pobudzenie nie może być pobudzeniem długotrwałym, bo dojdzie do wyczerpania zapasów energetycznych serca

długotrwałe pobudzenie -> wzrost użycia tlenu -> spadek efektywności pracy serca, zaburenia rytmu β2 (jego pobudzenie powoduje wzrost cAMP) - rozkurcz mięśni gładkich: - oskrzeli, macicy, naczyń krwionośnych - odpowiada za przemiany metaboliczne towarzyszące sympatykotonii (glikogenoliza) β3 - lipoliza

SYMPATYKOTONIA objawy: 1. Układ krążenia a. naczynia krwionośne - skurcz mięśni gładkich -> wzrost ciśnienia krwi lokalnie - efekt zależy od ilości rec. α1 i β2 przewaga α1 - naczynia skóry, błon śluzowych, nerek - skurcz - zwężenie naczyń przewaga β2- naczynia mięśni szkieletowych, trzewne - rozkurcz - rozszerzenie naczyń

b. serce - pobudzenie pracy serca - β1 wzrasta liczba i siła skurczów -> wzrasta zużycie tlenu i energii -> efektywność pracy z czasem maleje -> wystąpić mogą zaburzenia rytmu

2. Metabolizm - β receptory uruchomienie rezerw energetycznych organizmu: - rozpad glikogenu w mięśniach i wątrobie oraz aktywacja lipolizy -> rozpad tłuszczów -> wzrost stężenia glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi 3. Rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, macicy - receptor β2 4. Skurcz zwieraczy - receptor α1 5. Rozszerzenie źrenicy - receptor α1 - skurcz mięśnia rozwieracza źrenicy

PODZIAŁ LEKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA PRZEKAŹNICTWO ADRENERGICZNE

LEKI POBUDZAJĄCE UKŁAD WSPÓŁCZULNY SYMPATYCOTONICA SYMPATYCOMIMETICA

LEKI HAMUJĄCE UKŁAD WSPÓŁCZULNY SYMPATYCOLYTICA

leki pobudzające receptory adrenergiczne

leki blokujące receptory adrenergiczne

leki zwiększające stężenie katecholamin w synapsie adrenergicznej - sympatykomimetyki o działaniu pośrednim (wyjątek agoniści receptora α2!)

leki zmniejszające stężenie katecholamin w synapsie adrenergicznej - sympatykolityki o działaniu pośrednim

ADRENALINA i NORADRENALINA - w odróżnieniu od acetylocholiny są stosowane jako lek - nie przechodzą do OUN! A - agonista receptorów α i β (w równym stopniu) NA - agonista receptorów α, w mniejszym stopniu β - podanie dożylne A lub NA zawsze skutkuje wzrostem ciśnienia tętniczego, przy czym ciśnienie skurczowe wzrasta po obu lekach podobnie, a rozkurczowe znacznie silniej po NA - pod wpływem NA liczba uderzeń serca rośnie słabiej niż po A - pod wpływem NA objętość minutowa nie zmienia się lub maleje, po A wzrasta (po podaniu katecholamin - nagły wzrost ciśnienia krwi może wywołać odruch z baroreceptorów zatoki szyjnej i łuku aorty -> zwolnienie czynności serca) - więc adrenalina działania na serce i naczynia a noradrenalina tylko raczej na naczynia… Zastosowanie ogólne A i NA (parenteralne): a. w celu podwyższenia ciśnienia krwi w stanach silnej hipotensji - A i NA - podczas hipotensji towarzyszącej niektórym rodzajom wstrząsu (lepiej A), zwłaszcza we wstrząsie typu anafilaktycznego, w którym A antagonizuje dodatkowo bronchospastyczne działanie histaminy - podczas operacji chirurgicznych, w trakcie których dochodzi do dużego spadku ciśnienia tętniczego A lub NA stosuje się w długotrwałych wlewach dożylnych

b. w celu pobudzenia akcji serca - A - dożylnie, przy braku reakcji można bezpośredni do lewej komory c. jako lek rozszerzający oskrzela - A - przerywanie ataku astmy, znoszenie skurczu oskrzeli spowodowanego reakcją alergiczną

Zastosowanie miejscowe A i NA a. z lekami miejscowo znieczulającymi - głównie A - zwężenie naczyń, anemizacja tkanek -> spowolnienie wchłaniania leku do krwi -> przedłużenie działania leku miejscowo znieczulającego i zmniejszenie ryzyka działań niepożądanych - A stosuje się w stężeniach 1: 100 000 - 1:20 000 b. w celu zmniejszenia krwawienia - szczególnie podczas operacji okulistycznych lub stomatologicznych (np. w postaci nasyconych lekiem gąbek lub w aerozolu)

Przeciwwskazania do stosowania NA i A: - miażdżyca - nadciśnienie - przewlekła niewydolność pracy serca - choroba wieńcowa - cukrzyca (objawem sympatykotonii jest wzrost stężenia glukozy we krwi) - nadczynność tarczycy

DOPAMINA - prekursor dla syntezy NA i A - neuromediator w neuronach dopaminergicznych - obwodowa DA (podobnie jak adrenalina i noradrenalina), nie przenika do OUN Receptory dopaminergiczne: D1 (wzrost cAMP) - OUN - hamowanie postsynaptyczne - naczynia krwionośne nerek i trzewi - rozszerzenie - mięsień sercowy - wzrost siły skurczu D2 (spadek cAAMP) - OUN - stymulacja ośrodka wymiotnego - hamowanie presynaptyczne

- przysadka - hamowanie uwalniania prolaktyny - nerwy współczulne - hamowanie uwalniania NA Dopamina jako lek - wykorzystywana w leczeniu wstrząsu kardiogennego mechanizm działania: - pobudzanie obwodowych receptorów dopaminergicznych - pobudzanie rec. β1 - w wyższych dawkach - pobudzanie receptora α1 działanie: w niższych dawkach (pies 1-10 µg/kg) wywołuje: - rozszerzenie tętniczek nerkowych i krezkowych (rec. D 1) - wzrost kurczliwości m. sercowego (rec. β1) w wyższych dawkach (pies >10 µg/kg) wywołuje: - wzrost ciśnienia tętniczego (rec. α1)

Zastosowanie dopaminy - wstrząs (zwłaszcza pochodzenia sercowego) - stany głębokiej hipotensji - blok przedsionkowo-komorowy

ADRENOMIMETYKI 1. NIESELEKTYWNE α i β ADRENOMIMETYKI - A i NA 2. α-ADRENOMIMETYKI - nieselektywne (zarówno agoniści α1 i α2) - selektywne α 1 - adrenomimetyki - selektywne α 2 - adrenomimetyki 3. β-ADRENOMIMETYKI - nieselektywne (agoniści β 1 i β 2) - selektywne β1 - adrenomimetyki - selektywne β2 - adrenomimetyki

α-ADRENOMIMETYKI (agoniści receptorów α) a. nieselektywne (zarówno agoniści α1 i α2) - stosowane miejscowo - NAFAZOLINA - KSYLOMETAZOLINA - OKSYMETAZOLINA b. selektywne - α1-adrenomimetyk - FENYLEFRYNA - α2-adrenomimetyk działający obwodowo - KLONIDYNA - α2-adrenomimetyk działające ośrodkowo - KSYLAZYNA MEDETOMIDYNA DEKSMEDETOMIDYNA DETOMIDYNA ROMIFIDYNA LEKI POBUDZAJĄCE RECEPTORY α 1 efekt: - naczynia krwionośne - skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych ogólnie - wzrost ciśnienia krwi miejscowo - anemizacja tkanek - oko - rozszerzenie źrenicy Zastosowanie: ogólnie - w celu podwyższenia ciśnienia krwi w stanach głębokiej hipotensji (FENYLEFRYNA - parenteralnie) - w odróżnieniu od noradrenaliny α1-adrenomimetyki nie wywołują tachykardii, działają hipertensyjnie słabiej, lecz znacznie dłużej - w celu zmniejszenia obrzęku oraz przekrwienia błony śluzowej nosa i zatok (FENYLEFRYNA) miejscowo - donosowo - w celu zmniejszenia przekrwienia tkanek, dla „odpęcznienia” błon śluzowych, zmniejszenia wysięku - NAFAZOLINA, KSYLOMETAZOLINA, OKSYMETAZOLINA - w okulistyce - jako mydriaticum - rozszerzające źrenice (FENYLEFRYNA) α2-ADRENOMIMETYKI obwodowo: - pobudzenie receptora α2 -> spadek uwalniania NA -> sympatykoliza efekt: - spadek ciśnienia krwi i bradykardia zastosowanie: - leczenie nadciśnienia - KLONIDYNA ośrodkowo: - pobudzenie receptora α2 -> spadek uwalniania NA w OUN -> hamowanie przekaźnictwa adrenergicznego

zastosowanie: - tylko w weterynarii, jako leki uspokajająco-przeciwbólowe - KSYLAZYNA, MEDETOMIDYNA, DEKSMEDETOMIDYNA, DETOMIDYNA, ROMIFIDYNA β-ADRENOMIMETYKI (agoniści receptorów β) a. nieselektywne (agoniści β1, β2) - IZOPRENALINA - ORCYPRENALINA b. selektywne: selektywny β1-adrenomimetyk - DOBUTAMINA selektywny β2-adrenomimetyk - TERBUTALINA - SALBUTAMOL - KLENBUTEROL - FENOTEROL - IZOKSUPRYNA LEKI POBUDZAJĄCE RECEPTOR β1 pobudzenie receptorów β1 przez: - selektywne β1-adrenomimetyki - nieselektywne β-adrenomimetyki efekt: - przyspieszenie pracy serca, wzrost siły skurczu, pobudliwości, zwiększenie przewodzenia zastosowanie: - wstrząs pochodzenia sercowego, septyczny (DOBUTAMINA) - niektóre rodzaje bloku serca (IZOPRENALINA)

LEKI POBUDZAJĄCE RECEPTOR β2 pobudzenie receptorów β2 przez: - selektywne β2-adrenomimetyki - nieselektywne β-adrenomimetyki efekt: - rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, macicy, naczyń krwionośnych zastosowanie: - w stanach spastycznych oskrzeli - IZOPRENALINA, ORCYPRENALINA, TERBUTALINA, SALBUTAMOL, FENOTEROL, KLENBUTEROL - jako leki znoszące skurcze macicy - tocolytica - np. w celu podtrzymania ciąży - FENOTEROL, IZOKSUPRYNA - w celu rozszerzenia naczyń obwodowych - np. IZOKSUPRYNA - w hodowli zwierząt leki te kiedyś wykorzystywano jako stymulatory wzrostu - tego typu działanie wiąże się głównie ze stymulacją wydzielania hormony wzrostu oraz pobudzaniem wydzielania insuliny (poprzez receptory β2) - służyły także jako „poprawiacze” jakości mięsa, szczególnie cielęciy i jagnięciny

- pod ich wpływem mięso traciło tkankę tłuszczową i jako „chude” zyskiwało na wartości konsumpcyjnej - obecnie tego typu zastosowania są zakazane - wykrycie β-agonistów w mięsie i innych produktach zwierzęcego pochodzenia doprowadza do ich dyskwalifikacji SYMPATYKOMIMETYKI O DZIAŁANIU POŚREDNIM EFEDRYNA PSEUDOEFEDRYNA FENYLPROPANOLAMINA (amfetamina) mechanizm działania: wypieranie NA z pęcherzyków synaptycznych częściowo - bezpośrednio pobudza receptory α i β działanie: obwodowe - sympatykotonia ośrodkowe - pobudzenie tachyfilaksja - działanie obwodowe jest podobne do działania naturalnych katecholamin, choć słabsze i znacznie dłuższe - objawami tego działania są: - obwodowy skurcz naczyń i wzrost ciśnienia tętniczego - tachykardia i wzrost siły skurczu - rozszerzenie oskrzelików - hamowanie motoryki przewodu pokarmowego - rozszerzenie źrenic - działanie ośrodkowe (efedryna, amfetamina) - pobudzenie OUN - efedryna wywołuje pobudzenie niewielkiego stopnia - u ludzi wywołuje bezsenność, nie stymulując procesów pamięci - podobnie choć znacznie silniej działa amfetamina

zastosowanie: pseudoefedryna - zapalenia górnych dróg oddechowych lub oskrzeli - stosowana pojedynczo lub w preparatach złożonych z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, lekami przeciwkaszlowymi, przeciwhistaminowymi efedryna - donosowo, doustnie - w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych - w iniekcji - w celu rozszerzenia oskrzeli - może być wykorzystana do pobudzenia CUN w schorzeniach, w których występują objawy depresji (np. w tężyczce), w stanach hipotensji występujących podczas zabiegów chirurgicznych fenylpropanolamina - leczenie nietrzymania moczu związanego z niewydolnością zwieracza cewki moczowej u suk

LEKI HAMUJĄCE PRZEKAŹNICTWO ADRENERGICZNE

α-ADRENOLITYKI (antagoniści receptora α) a. nieselektywne (blokowanie receptorów α1 i α2) - FENOKSYBENZAMINA - TOLAZOLINA - DIHYDROERGOTAMINA

b. selektywne: selektywny α1-adrenolityk - PRAZOSYNA selektywne α2- adrenolityki - ATIPAMEZOL - JOHIMBINA

LEKI BLOKUJĄCE RECEPTORY α1 blokowanie receptora α1: nieselektywne: FENOKSYBENZAMINA selektywne: PRAZOSYNA efekt i zastosowanie: - rozszerzenie naczyń krwionośnych -> spadek ciśnienia krwi - stosowane w leczeniu nadciśnienia (PRAZOSYNA) - w celu rozkurczu zwieraczy (fenoksybenzamina)

LEKI BLOKUJĄCE RECEPTORY α2 blokowanie receptora α2: nieselektywnie: TOLAZOLINA selektywnie: ATIPAMEZOL, JOHIMBINA - zniesienie hamowania presynaptycznego -> nasilenie uwalniania noradrenaliny w synapsach -> nasilenie przekaźnictwa adrenergicznego w OUN zastosowanie: - antidotum dla α2-adrenomimtykow - w weterynarii duże znaczenie kliniczne posiada ATIPAMEZOL - stosowany jest do przerwania ośrodkowego działania α2-adrenomimetyków takich jak ksylazyna, deksmedetomidyna i medetomidyna, np. po ich przedawkowaniu, zbyt długim lub zbyt silnym działaniu

ALKALOIDY SPORYSZU sporysz - przetrwalnik buławinki czerwonej - grzyba pasożytującego w kłosach zbóż - zawiera alkaloidy pochodne kwasu lizergowego ergotamina - działanie α-adrenolityczne - skurcz mięśni gładkich

dihydroergotamina - α-adrenolityk - pozbawiona działania kurczącego mięśnie gładkie ergometryna - wywołuje skurcz mięśni gładkich macicy - pozbawiona działania α-adrenolitycznego

β-ADRENOLITYKI (antagoniści receptorów β1, β-blokery) a. nieselektywne (blokowanie receptorów β1, β2) - PROPRANOLOL - KARAZOLOL - SOTALOL - TYMOLOL b. selektywne β1-adrenolityki - METOPROLOL - ATENOLOL - ESMOLOL

LEKI BLOKUJĄCE RECEPTORY β1 blokowanie receptora β1: nieselektywnie selektywnie mechanizm działania: - działają bardzo wyraźnie na serce, które znajduje się pod silnym wpływem układu sympatycznego, np. po dużym wysiłku organizmu lub w wielu stanach patologicznych, np. takich jak nadciśnienie tętnicze, atak dusznicy bolesnej - hamują silne dodatnie działanie ino- i chronotropowe katecholamin, oszczędzając zużycie rezerw energetycznych i przeciwdziałają arytmii wywoływanej przez nie - podane u zwierząt zdrowych, w czasie spoczynku, leki te wywierają umiarkowany wpływ na serce - wyraża się on niewielkim spadkiem ilości uderzeń serca i miernym zmniejszeniem siły skurczu i objętości wyrzutowej zastosowanie: - jako leki przeciwarytmiczne (klasy II) - w zaburzeniach rytmu serca z nadpobudliwości - w leczeniu choroby niedokrwiennej serca - spadek zużycia tlenu, oszczędzanie rezerw

energetycznych - w celu zmniejszenia wysiłku serca w kardiomiopatiach

LEKI BLOKUJĄCE RECEPTORY β2 zastosowanie: - nasilenie skurczów macicy - ecbolica - PROPRANOLOL, KARAZOLOL - przed porodem w celu nasilenia akcji porodowej - po porodzie w celu przyspieszenia inwolucji macicy

NIESELEKTYWNE β-ADRENOLITYKI - blokując spazmolityczne działanie adrenaliny na mięśniówkę oskrzeli, mogą spowodować silną duszność czy wywołać atak astmy, co wynika z ich antagonizmu wobec receptorów β2 zastosowanie: TYMOLOL - w okulistyce - lek przeciwjaskrowy - przez blokowanie receptorów β1 i β2 hamuje produkcję płynu śródocznego

SYMPATYKOLITYKI O DZIAŁANIU POŚREDNIM 1. Wpływające na magazynowanie NA w części presynaptycznej REZERPINA GUANETYDYNA - wypieranie NA z ziarnistości presynaptycznych -> przejściowa sympatykotonia -> degradacja NA -> sympatykoliza zastosowanie: - leczenie nadciśnienia (głównie u ludzi) 2. Hamujące biosyntezę katecholamin METYLODOPA - prekursor dla syntezy fałszywego neuromediatora

PRODUKTY LECZNICZE WETERYNARYJNE PROKAINA + ADRENALINA - Polocainum Hydrochloricym 2% Cum Adrenalino 0,005% - roztwór do wstrzykiwań dla psów, kotów, bydła i koni - Polocainum Hydrochloricum 5% Cum Adrenalino 0,005% - roztwór do wstrzykiwań dla bydła i koni KLENBUTEROL - Dilaterol - syrop dla koni - Ventipulmin - granulat dla koni FENYLPROPANOLAMINA - Propalin - syrop dla psów

AGONIŚCI RECEPTORÓW α2: KSYLAZYNA - różne preparaty w postaci roztworów do wstrzykiwań dla psów, kotów, koni, bydła MEDETOMIDYNA - różne preparaty w postaci roztworów do wstrzykiwań dla psów i kotów DEKSMEDETOMIDYNA - roztwór do wstrzykiwań dla psów i kotów DETOMIDYNA - różne preparaty w postaci roztworów do wstrzykiwań dla koni i bydła - żel do stosowania w jamie ustnej dla koni ANTAGONIŚCI RECEPTORÓW α2: ATIPAMEZOL - różne preparaty w postaci roztworów do wstrzykiwań dla psów i kotów ERGOMETRYNA - Biopartus - roztwór do wstrzykiwań dla bydła

ANTAGONIŚCI RECEPTORÓW β PROPRANOLOL - Uterotonic - roztwór do wstrzykiwań dla koni KARAZOLOL - Simpanorm - roztwór do wstrzykiwań dla bydła i świń...