Filozofia - opracowane pytania na egzamin PDF

Preview

Summary

opracowane pytania na egzamin...

Description

Filozofia 1. Filozofia a nauki szczegółowe - Jeżeli przyjmiemy, że przedmiotem zainteresowania nauki jako takiej i filozofii jest świat to musimy pamiętać, że dana nauka szczegółowa bada wycinkowo rzeczywistość, interesuje ją fragment. Zaś filozofia stara się opisać i wyjaśnić świat całościowy. Interesuje ją fundament wszystkiego tego, co jest. Powiada się, że poszczególne nauki funkcjonują w granicach materialności, fizyczności. Filozofia zaś przekracza ową materialność. Filozofię będzie też interesowała sfera ducha-rzeczywistość pozamaterialna. Tym, co w sferze metedologicznej wyróżnia nauki szczegółowe są wszystkie metody, które funkcjonują wokół indukcji. Natomiast filozofia oprócz doświadczenia zewnętrznego na płaszczyźnie metodologicznej eksponowała intuicję, intelekt, będzie dysponowała dedukcją. Nauki szczegółowe badając ów wycinek rzeczywistości, będą skupiały się na przyczynach materialnych zachodzących w świecie. W filozofii z kolei przy wyjaśnianiu przyczynowym będzie chodziło o przyczyny ostateczne, niematerialne. Istnieją pewne wspólne podstawy dla nauki szczegółowej filozofii. Współdziałanie jest widoczne. W jakimś stopniu filozofia syntetyzuje nauki szczegółowe, jest zależna w tym znaczeniu. Z drugiej strony filozofia tworzy metodologię dla nauk szczegółowych. Filozofia jest sztuką stawiania pytań. Filozof niemiecki Manuel Cant, autor dzieł „Krytyka czystego rozumu” mówił, że filozofia jest nauką o zasadach poznania i działania. Sformułował 4 pytania: 1) co mogę wiedzieć?, 2) co powinienem czynić? 3) czego wolno mi się spodziewać? 4) kim jest człowiek?

2. Jedność filozofii a wielość systemów filozoficznych - Wielość filozofii przejawia się przede wszystkim w jej zróżnicowaniu na poszczególne koncepcje i dyscypliny, a jedność – w ustawicznym dociekaniu (posługującym się również samowiedzą) ostatecznych zasad w dziedzinie podstawowej dla określenia i wyjaśnienia pozycji człowieka w świecie.Rozmaitość ujęć filozofii najbardziej instruktywnie charakteryzuje się i porządkuje w aspekcie akceptowanej przez nie metody. Sposób filozofowania jest bowiem funkcją jego celu, przedmiotu i dopuszczalnych w nim macierzystych źródeł poznania.

3. Filozofia jako pogląd na świat - Odróżniamy 2 zasadnicze czynniki: 1) niesprawdzalną w sensie przyrodniczym hipotezę dot. Istoty, bytu świata, 2) zgrupowane wokół tej hipotezy z nią powiązane wyniki wiedzy o świecie rzeczywistym. W pierwszej hipotezie znajduje wyraz subiektywny, przeświadczenie, wiara twórcy nowego obrazu świata. W drugim z tych czynników znajduje się ogólnie obowiązująca wiedza danej epoki. Na przestrzeni dziejów było to kilka tysięcy filozofii.

4. Filozofia systemowa a filozofia systematyczna : a) systemowa - Z systemowym charakterem filozofii nierozerwalnie związane jest pojęcie racjonalizacji, czyli wyjaśniania drogą odwołania się do aktualnie obowiązujących kategorii poznania teoretycznego, która zakłada określony system pojęć i reguł ich akceptacji (logiczności).

b) systematyczna - filozofia systematyczna pogłębiaja motywację do pozyskiwania i doskonalenia wiedzy o nurtujących problemach współczesnego życia człowieka i procesach historyczno-kulturowych zachodzących w świecie. Istotnym zadaniem jest kształtowanie postawy otwartości na problemy komunikacji społecznej oraz umiejętności rozpoznawania ważnych aspektów procesów kulturowych. Uczy krytycznego myślenia, dzięki czemu można

stać się aktywnym i samodzielnym uczestnikiem życia publicznego. Daje szansę lepiej poznać siebie, zrozumieć swoje relacje z innymi (rodzina, przyjaźń, praca). 5. Działy filozofii : - ontologia - epistemologia - aksjologia - antropologia - etyka - estetyka

6. Ontologia - dział filozofii, nazwa wprowadzona w XVII wieku. Odnosi się do filozofii , analizy bytu oraz bytu jako takiego. Zadaje pytania dot.problematyki istoty, pytanie o racje , stworzenie i sposoby istnienia oraz niebyt i nicość. Mówi,żebyt prawdziwy to substancja,ale substancja, która nie może być sztuczna. Opowiada się za nią Platon, który twierdził ,że idea wywodzi się z tejże substancji. Dał on podstawy filozofii chrześcijańskiej oraz wprowadził pojęcie transcendencji.

7. Epistemologia - dział filozofii , który rozumie się jako teoria poznania. Zadaje pytania dot.tego jak poznajemy wiedzę o świecie. Analizuje naturę pojęć : prawda, przekonanie, sąd, spostrzeżenia , wiedza oraz uzasadnienie. Platon w tej kwestii twierdził, że kryterium prawdy jest jednostronne. Występuje tutaj realizm i a  ntyrealizm. Realizm mówi o tym, że świat jest taki jaki się nam przedstawia. Jest obiektywny. Antyrealizm jest zaś subiektywny. Twierdzi, że człowiek jest w miarę wszystkiego. Poznajemy tutaj teorię odbicia , za którą opowiadali się Lenić i Locke. Jako źródła poznania wyróżnia się : a) idealizm - epistemologiczna Kanta b) racjonalizm - Platon , Kartezjusz c) irracjonalizm - iluminacja - św.Augustyn ; intuicja - Pergsen d) empiryzm - Bacon, Locke , Wolter

8. Aksjologia - dział filozofii zajmujący się teorią wartości. Jest próbą usystematyzowania wartości, które mają charakter hierarchiczny. U podstaw tej hierarchi leżą wartości materialne.Człowiek stoi przed koniecznościa wyboru wartości. Polega ona na tym, że zawsze powinniśmy wybrać te wartości wyższe na rzecz wartości niższych. Definiuje ona wartości : ● jako to , co powinno być ● interpretacja istnienia wartości ● klasyfikacja / typologia / hierarchizacja wartości ● znaczenie wartości w życiu człowieka i kulturze

9. Antropologia - dział filozofii zajmujący się człowiekiem. Filozofowie mieli różne poglądy na ten temat ; np. a) Platon - dusza jako człowiek b) Boecjusz - człowiek jako osoba c) św. Tomasz - są 3 strefy obecne jednocześnie ( biologiczna, psychiczna , duchowa ) d) Arystoteles - człowiek jako jedność duszy i ciała.

10. Etyka - dział filozofii zajmujący się zagadnieniami takimi jak : dobro i zło moralne , źródła moralności , istota powinności moralnej. Może być traktowana jako nauka o wartościach. “ Etyka to najpierw nauka o wartościach , według których człowiek formuje swoje postawy - życiowe, swoje uczynki,według których ocenia uczynki innych ludzi. … “ Pojęcie etyki bywa często mylone z pojęciem m  oralności . Etyka formułuje ogólne zasady, normy postępowania, zastanawia się nad tym,co człowiek powinien czynić. Obiektywny świat wartości etycznych odkrywany jest dzięki wewnętrzemu doświadczeniu, które jest dane każdemu człowiekowi jako dyspozycja wymagająca usprawnienia i rozwinięcia w procesie wychowania.

11. Estetyka - dział filozofii,dotyczy poznawania zmysłowego. Zastanawia się czym jest piękno ? Głowne hasła tej dziedziny to : artysta , proces twórczy , dzieło sztuki , odbiorca i wartości artystyczne. Powstała definicja piękna wg różnych filozofów : - Arystoteles - “ Co jest dobre jest przyjemne “ - św. Augustyn - “ Podoba mi się tylko piękno, w nim kształty , w lekarstwie proporcje , w proporcjach liczby “ - Kant - “ Podoba się coś w zupełnie bezinteresowny sposób “ Piękno budzi w nas poczucie wzniosłości .

12. Filozofia prawa - pojawiają się myśliciele, którzy podejmują refleksję społeczną , oceniają politykę oraz krytykują obecne społeczeństwo. Początek tezy ,że państwo to cicha umowa społeczna. Inny zaś twierdził , że państwo jest gwarantem i strażnikiem prawa. Państwo nie może odebrać człowiekowi wszystkich praw, ponieważ niektóre z nich są przyrodzone. A karanie w państwie powinno mieć jedynie na celu dobro społeczne.

13. Filozofia starożytna – charakterystyka (co to znaczy, że filozofia starożytna ma charakter praktyczny (P. Hadot) - Hadot prezentuje ewolucję poszczególnych szkół i sposobów kształtowania nie tylko umysłów, ale przede wszystkim charakterów i dusz. Prowadzi swoją narrację od wczesnych, poprzedzających Sokratesa myślicieli greckich, aż do narodzin chrześcijaństwa i czasów późnego Cesarstwa Rzymskiego. W tej tradycji myślenia uwaga była skupiona nie na tym, co się mówi, jakie poglądy się przedstawia, ale na tym, kto mówi i pisze. Filozofia jest tu, zgodnie z tytułem innej książki Hadota, rodzajem duchowego ćwiczenia. Ma przemieniać, ale nie świat, tylko tych, którzy poświęcili się sztuce myślenia i dobrego życia.

14. Przedsokratycy - okres w filozofii starożytnej przed wystąpieniem Sokratesa, obejmujący filozofów przyrody i często ujmowanych w osobną kategorię sofistów.Przedsokratyków łączą zainteresowania filozofią przyrody. Podstawowymi problemami były problem podstawowej struktury czy zasady rzeczywistości oraz problem ruchu i zmiany. Odrzucali jednocześnie religijne czy mityczne wyjaśnienia zjawisk fizycznych. Okres ten nazywany jest okresem przedsokratejskim, gdyż za sprawą Sokratesa filozofia odeszła od problematyki przyrodniczej, zajmując się etyką i antropologią. Problematyka ta była rozpatrywana również wcześniej, głównie przez sofistów, jednak to Sokrates

uczynił ją podstawowym zagadnieniem filozofii. Niektórzy przedsokratycy zajmowali się również myślą religijną. 15. Sokrates - żył na przełomie IV i V wieku. Zajmował się etyką, moralnością. Najpierw nauka sofistów podobała się Sokratesowi, jednak kiedy weszli na drogę relatywizmu moralnego, zaczął ich krytykować. Sokrates uważał, że cnota, czyli arete była i jest niezmienna dla wszystkich, jest jedna. Nadał znaczeniu cnoty znaczenie moralne, nie tylko fizyczne. Sofiści twierdzili, że cnót jest wiele. Sokrates mówił, że cnota ma charakter bezwzględności, czyli obowiązuje wszystkich. Jest jednym i tym samym wiedzieć co to sprawiedliwość i działać sprawiedliwie. Sokrates twierdził, że tylko niewiedza usprawiedliwia. Filozofia wg Sokratesa jest nawoływaniem do cnoty ( protreptyka ), do uczenia się cnoty. Wg niego ważne jest aby wychować dobrego człowieka i dobrego obywatela. Celem człowieka jest osiągnięcie szczęścia. Cnota obowiązuje bez względu, czy zyska powszechne uznanie, czy pogardę. Cnota nie jest relatywna. W badaniach Sokrates wykorzystał technikę rozmowy. Rozmawiał z ludźmi, niejednokrotnie ośmieszając ich. Intelektualizm moralny przekonania, że doskonałość moralna jest fundamentem mądrości. W tradycji sokratejskiej podmiotem odpowiedzialności moralnej jest rozum.

16. Szkoły posokratejskie – jak osiągnąć cnotę, albo jak osiągnąć szczęście – jak żyć? Bo ich twórcy znali Sokratesa a) cynicy : założyciel – Antystenes z Aten - najsłynniejszy przedstawiciel – Diogenes z Synopy, - element samowystarczalności do życia szczęśliwego - cnoty nie da się nauczyć, ale można ją osiągnąć ,- wszystko co umowne jest sprzeczne z cnotą, bo cnota jest wolna, - brak przyzwoitości, brak poczucia wstydu, - wyrażali pogardę dla stabilności życiowej, - cenili swobodę wypowiedzi, cenili prostotę życiową, b) cyrenaiczycy - założyciel - Arestyp z Cyreny, - życie szczęśliwe – wiązało się z przyjemnością – hedonizm – przyjemność/rozkosz - największym szczęściem jest osiąganie przyjemności, - wszystkie przyjemności są dobre – cielesne, duchowe, zmysłowe, – brak trosk i przykrości człowiek osiągnie dopiero w chwili śmierci, c) szkoła megarejska : – założyciel Euklides z Megary - cnota utożsamiana jest z wiedzą,– utożsamiane z bogiem, rozumem i cnotą - cnotę można osiągnąć tylko przez rozwój intelektualny, człowiek mądry to człowiek dobry, - wprowadzenie paradoksu – np. paradoks kłamcy – jeżeli kłamca mówi, że kłamie, to kłamie czy mówi prawdę?, d) szkoła elicko - erytrejska - założyciel – Fedon z Elidy - wszechmoc rozumu w zakresie życia rozumnego, - filozofia jest lekarstwem na wszystkie ludzkie problemy,

17. Platon teoria idei - Idea-nowa kategoria pojęć. Cechy to: ogólne, niezniszczalne, poza czasem i przestrzenią, niezmienne Jakie są idee? - idee gatunkowe (każdy, kot piesek ma swoją idee tzn. gatunek) - prawda, dobro, piękno idee są pierwowzorem każdej rzeczy, a rzeczy są jej odbiciem idee niezmienne i niezniszczalne są jedynym prawdziwym bytem. Idee są bytem ponad psychicznym, nasze pojęcia są jedynie odbiciem idei .Idee uobecniają się w rzeczach, rzeczy

uczestniczą w ideach . Idee są dziedziną wzorczą - rzemieślnik- ktoś kto uporządkował materię i z chaosu stworzył kosmos czyli porządek i celowość istniała materia z której powstał świat prawie zupełnie bez struktury, ale jednak jakąś strukturę ma .Za sprawą demiurga świat stal się organizmem, więc ma duszę . Świat według Platona został uczyniony możliwie najlepszym, bo został stworzony na wzór idei, musi być kulisty, bo kula to kształt doskonały.

18. Arystoteles a) Stworzył opozycyjny do Platona, równie spójny system filozoficzny, jako pierwszy wyszedł od teorii poznania i logiki, a potem teorii bytu b). Odrzucenie dualizmu platońskiego, przyjęcie nowego „formy i materii”: forma kształtuje materię (metafora garncarza tworzącego dzięki myśli z bezkształtnej gliny garnek) c) Byt nie może istnieć bez formy i materii; d) Ruch tworzy się dzięki impulsowi, pierwotny kruszycieli nadał ruch ale nie był budowniczym (odrzucenie platońskiego „demiurga”) e) Istnieje hierarchia bytów, tłumaczona stopniem udziału materii i formy w bycie f) Dusza jest formą życia organicznego, dusza ludzka (rozum) jako jedyna ma świadomość samej siebie; Składniki duszy ludzkiej: i. Dusza wegetatywna - wiąże się z odżywianiem i rośnięciem; stanowi formę roślin, zwierząt i ludzi;ii. Dusza zmysłowa - czyni zdolnym do postrzegania i poruszania się; stanowi formę u zwierząt i ludzi; iii. Rozum - występujący wyłącznie u ludzi, który z kolei dzieli się na 1. Rozum bierny - receptywny 2. Rozum czynny - który, nie będąc powiązany z ciałem (stanowiąc czystą formę), jest nieśmiertelny. g) Dobro i cnota to dążenie do doskonalenia swojej formy – duszy; dobro jako wartość ma charakter indywidualny, a nie absolutny; dobro jest subiektywne, więc tworzenie idealnego państwa, uszczęśliwienia wszystkich jest mrzonką

19. Charakterystyka średniowiecznej filozofii (na czym polega specyficzny charakter filozofii średniowiecznej, Le Goff) - specyficzny charakter średniowiecznej filozofii polega na sporze o uniwersalia. Z jednej strony stwierdzamy , że z istnieniem rzeczy wiąże się jednostkowość i szczegółowość - ta rzecz istnieje jako jeden konkretny przedmiot , a z nim wiąże się powszechność i ogólność. Z drugiej strony tym samym pojęciem można nazwać wiele różnych indywiduów. Nasuwa się tutaj pytanie czy idee przedmiotów istnieją niezależnie od poznającego przedmiotu, czy mieszczą się one w naszym głowach jako nazwy lub pojęcia. Dla filozofów, którzy uznali ten problem za jeden z ważniejszych zaproponowali rozwiązania : skrajny nominalizm, umiarkowany nominalizm, skrajny realizm oraz realizm umiarkowany. Le Goff - Specjalista w zakresie historii średniowiecza. Swoimi pracami zrehabilitował średniowiecze, uważane przez jego poprzedników za mroczny i posępny epizod Historii. Ukazał jego „inny” obraz. Wskazał, że średniowiecze tętniło życiem – był to okres, w którym kształtowało się nowoczesne społeczeństwo. Le Goff dowodził, że średniowiecze uformowało swoją własną cywilizację, różną zarówno od starożytności greko-romańskiej, jak i świata nowożytnego.

20. Mistycy średniowieczni – mistycyzm jako metoda poznania Tezy : ● Bóg jest światłem ● Unia mistyczna jest możliwa dzięki obecności Boga w duszy człowieka

● Iluminacja poprzedza odrzucenie mądrości ludzkiej, wiedzy rozumowej ● Źródłem zła jest wolna wola człowieka ● Spotkanie z Bogiem następuje w samotności, pośród ciszy i ciemności Mistycy : Pseudo - Dionizy ( przyswoił teorię neo platońską , teorię emanacji w symbolice światła i ciemności opisując doświadczenie mistyczne ) - Bernard z Clairvaux XII w ( inicjator wyprawy krzyżowej ) - Mistrz Eckhart “ Bóg,który jest Stwórcą i nie jest stwarzany jest intelektem i poznaniem , a nie bytem czy istnieniem “ - Św.Bernard z Clairvaux - Św. Bonawentura - Mistycy angielscy “ Chmura niewiedzy “ anonim

21. Św Tomasz: filozofia prawa, 5 dróg Tomasza a) filozofia prawa : Prawo sprawiedliwe musi spełniać przynajmniej 3 warunki : 1. jest rozporządzeniem rozumu ( a nie woli ) 2. musi mieć odpowiedni cel - dobro wspólne, które utożsamia się ze szczęściem, ustanawiane jest przez legalnie panujących 3. musi być promulgowane a) prawo lex - prawo pozytywne zwane też prawem ludzkim ( lex positiva seu humana ) b) prawoius - prawo wieczne ( lex aeterna ), prawo naturalne ( lex naturalis ) oraz prawo Boże ( lex divina ) b) 5 dróg Tomasza : 1. jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg 2. jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza - Bóg 3. jeśli byty przygodne nie istnieją w sposób konieczny ( pojawiają się na świecie i przemijają ) , musi istnieć byt konieczny - Bóg 4. jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy - Bóg 5. jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania , świadczą o istnieniu Boga, kierującego światem nieożywionym - kobieta “ jest błędem natury “

22. Brzytwa Ockhama - nazywana również zasadą ekonomii myślenia – zasada, zgodnie z którą w wyjaśnianiu zjawisk należy dążyć do prostoty, wybierając takie wyjaśnienia, które opierają się na jak najmniejszej liczbie założeń i pojęć. W nauce brzytwa Ockhama jest użyteczną normą postępowania, wspomagającą tworzenie modeli teoretycznych zjawisk oraz ogólną wskazówką pozwalającą ocenić prawdopodobieństwo tego, która z dostępnych teorii naukowych może okazać się bliższa rzeczywistości w przyszłości. Z  godnie z filozofią Ockhama wielość traktowana jest jako niekonieczna, dlatego wymaga wyjaśnienia. Nie należy wprowadzać nowych pojęć, kategorii czy bytów, jeśli nie jest to uzasadnione poprzez rozum, doświadczenie lub Biblię.

23. Średniowieczne szkoły filozoficzne (szkoła w Chartres, szkoła klasztorna w Bec, Awerroizm etc. a) rozwój myśli w szkołach klasztornych - skupiały mnichów , którzy oprócz modlitwy i służby bożej zajmowali się nauką , tłumaczeniami i przepisywaniem starożytnych tekstów. Oprócz studiów teologicznych rozwijano wiedzę świecką . Powstał też nakaz krzewienia wiedzy religijnej oraz likwidowania błędnych nauk. b) szkoła w Chartres : - XI i XII wiek - tłumaczenia klasycznych i arabskich tekstów - starano się pogodzić treści przekazane przez starożytnych filozofów z treściami biblijnymi, lecz również uważano,że teksty pogańskie w alegoryczny sposób wyrażają prawdy Objawienia - ośrodkiem platonizmu - jako pierwsza przyswoiła jedyny znany w średniowieczu dialog Platona - Timajosa  c) szkoła klasztorna w Bec - Anzelm ( student , a potem przeor ) przeprowadził dowód na istnienie Boga. Budował dowód dla ludzi wierzących, którzy pragnęli znaleźć argumenty za regułami wiary. Z wiary bierze się przekonanie, że Bóg jest istotą doskonała. d) Awerroizm - interpretacja Arystotelesa w XII w : 1. świat i materia jest wieczna ( godzenie filozofii - świat jest odwieczny i teologii, że jest stworzony ) 2. dusz ajest podzielona na dwie części, jedną indywidualną , adrugą boską 3. indywidualna część duszy nie jest wieczna 4. wszyscy ludzie dzielą jedną i tę samą duszę ( monoteizm )

24. Kartezjusz (cięcie kartezjańskie, dualizm)- C  ogito egro sum - myślę, więc jestem . Postanowił on z tego uczynić dowód własnego istnienia.Stwierdził, że chaos w filozofii wynika z braku metody funkcjonowania. Dopóki w filozofii nie uda się wypracować odpowiedniej metody badania to nie będzie ona nauką lecz jedynie sposobem myślenia.  łosi on przede wszystkim bardzo wyraźny i radykalny rozdział pomiędzy wieczną, Dualizm -G myślącą duszą, a śmiertelnym fizycznym ciałem. Można przyjąć jednocześnie, że Kartezjusz rozważał dualizm duszy i ciała, przede wszystkim z powodu wpływów doktryny kościoła chrześcijańskiego, gdzie przecież mówi się o ciele jako o bycie niższej wartości, stawiając na pierwszy miejscu nieśmiertelną, ludzką duszę. Cięcie kartezjańskie -

25. Empiryzm Brytyjski (Locke, Berkeley, Hume, Hobbes) • John Locke – empiryzm opisowy (a nie normatywny, jak u Bacona) – cała wiedza pochodzi z doświadczenia, nie ma innego źródła – umysł jako tabula rasa – Locke jako „ojciec liberalizmu”: tabula rasa, więc równość, ograniczenie do doświadczeń – tolerancja – koncepcja uprawnień naturalnych (wolność, równość, własność) – potrzeba zagwarantowania ...