Filsafat Seni Zaman Renaisans Hingga Akhir Abad PDF

Preview

Summary

FILSAFAT SENI ZAMAN RENAISANS SAMPAI AKHIR ABAD KE-19 Hidayatullah [email protected] Desain Komunikasi Visual Universitas Negeri Makassar Abstrak Banyak hal terjadi pada era pasca zama klasik, Zaman Renaisans adalah era manusia di anggap kurang dihargai sebagai manusia. Kebenaran diukur berda...

Description

FI LSAFATSENIZAMANRENAI SANSSAMPAIAKHI RABADKE19 Hi da ya t ul l a h Hi da y a t . z a i ne r @gma i l . c om De s a i nKomuni ka s iVi s ua l Uni ve r s i t a sNe ge r iMa ka s s a r Abs t r a k Ba nya kha lt e r j a dipa dae r apa s c az a makl a s i k,Za ma nRe na i s a ns a da l a he r a ma nus i adia ngga p kur a ngdi ha r ga is e ba ga ima nus i a .Ke be na r a ndi ukurbe r da s a r ka nda r ige r e j a( kr i s t e n) ,buka nme nur ut ukur a nya ngdi bua tol e hma nus i a .Huma ni s meme ng he nda kiukur a nha r us l a hma nus i a .Ka r e na ma nus i ame mpunya ike ma mpua nunt ukbe r pi ki r ,ma kahuma ni s m me nga ngga pma nus i ama mpu me nga t urdi r i ny ada nme nga t urduni a .Te r da pa tpr os e swa kt uda npe r be da a npe nda pa tda l a mr e nt a ng ma s ape r j a l a na nf i l s a f a ts e nidiz a ma nr e na i s a nshi nggaha mpi rme ma s ukie r amode r n.Da nba nya k t okohf i l s ufs e r t as e ni ma nya ngbe r pe r a nda l a m pe r ke mba nga nf i l s a f a ts e nidiEr opama s ai t u. Ba nya knyaf e n ome nape r be d a a nda n pe ngga l i a npe ma ha ma nbe r f i l s a f a tme nj a di ka nma s ar e na i s a ns a da l a hj e mba t a nme nuj ue r as e nimode r n.De nga nme t oder i s e tpus t a ka ,t ul i s a ni nidiha r a pka nma mpu me nj a diba ha nr e f e r ns i / ba ndi ngba gima ha s i s waunt ukme nge mba ngka nma t e r if i l s a f a ts e niba r a t di ma s ade pa n. Ka t aKunc i:Fi l s a f a tSe ni ,Es t e t i ka ,z a ma nRe na i s a ns ,a ba d19.

Abs t r a c t Ma nyt hi ngsha ppe na f t e rt hec l a s s i cye a r s ,t heRe na i s s a nc ea gei sahuma ne r ai nr e ga r dt obe i ng poor l ya ppr e c i a t e da sahuma n.Tr ut hi sme a s ur e dbyt heChur c h( Chr i s t i a ni t y) ,nota c c or di ngt ot he s i z ema debyhuma ns .Huma ni s mwa nt st hes i z et obehuma n.Be c a us ehuma nbe i ngsha vet hea bi l i t y t ot hi nk,Huma ni s mc ons i de r shuma ni t yt obea bl et ogove r na ndgove r nt hewor l d.The r ei sapr oc e s s oft i mea nddi s a gr e e me nt swi t hi nt hepe r i odoft r a ve lphi l os ophyi na r ti nt heRe na i s s a nc epe r i odt o a l mos te nt e rt hemode r ne r a .Andma nyphi l os ophe r sa nda r t i s t swe r ei ns t r ume nt a li nt hede ve l opme nt oft hea r tphi l os ophyi nEur opea tt ha tt i me .Thenume r ousphe nome naofdi f f e r e nc ea ndt he e xc a va t i onofphi l os ophi c a lunde r s t a ndi ngma ke st heRe na i s s a nc eabr i dget ot hemode r na r te r a .Thi s a r t i c l ei swr i t t e nwi t hpur pos ec a nbear e f f e r e nc et ode ve l opme nta r tphi l os ophyi nt hef ut ur e . Ke ywor ds :Phi l os ophyofa r t ,a e s t he t i c s ,Re na i s s a nc epe r i od,19t hc e nt ur y. Pe nda hul ua n Be r pi ki ra da l a hc i r ikha sma nus i a .Ma hl ukma hl uk l a i nt i da k me mpunya ike ma mpua n be r pi ki r .Ke ma mpua n be r pi ki r .Ke ma mpua n i ni l a h ya ng me mbe da ka n ma nus i a de nga n ma hl ukma hl ukl a i n.Se l a i nc i r iut a mas e ba ga i ma hl uk be r pi ki r(Kogni s i) ,ma nus i aj uga ma s i hme mpunya ipot e ns il a i n,ya knipe r a s a a n (a f e ks i) ,ke he nda k(kona s i) ,da nt i nda ka n (a ks i) ;a t a us e r i ngdi s e butde nga nda yac i pt a , r a s a ,ka r s a ,da nka r ya .De nga npot e n s i pot e ns i t e r e bbutma nus i ama mpume n c i pt a ,me nge l ol a , da nme nguba hl i ngkunga ns e ki t a r nyake a r a h ya ngl e bi hba i k.( Ma ks um,2017)

Se pa nj a ng s e j a r a hnyama nus i at i da k pe r na h me r a s a pua s da l a m me ngga l ike be na r a n. Se s a a ts e t e l a hma nus i ame nge t a huida ns a da r a ka ns ua t uha ldis e ki t a r nyaha r us l a hme mi l i ki pe nj e l a s a n,ma ka ma nus i a me nj a dip e nc a r i ke be na r a n.Ti ngka tke be na r a nya ngdi t e muka n s e e or a ngi t ube r be da be dat e r ga nt unde nga n s i nkr oni s a s ia n t a r ake be n a r a nya ngdi t e muka n da nke s a da r a nn ya . De nga n ka t a l a i n, ma nus i a be r da s a r ka n s i f a t nya a da l a hs e o r a ng f i l s uf .Ti da k pua s de nga na pa ya ng a da di de pa n ma t a ,ya ng di r a bada ndi de nga r nya .Se l a l ui ngi nme ngga l i da n me nc a r it a hu f e nome na f e nome naa l a m s e ki t a r ,pr os e st e r t i upnyaa n gi nda nge mur uh,

a t a us e ke da rbunyi bunyihe nt a ka n ka ki nya s e ndi r i .Ma nus i aa da l a h ma hl uk ya ng ha us a ka n ke be na r a n da n pe nj e l a s a n ya ng da pa t di t e r i mas e c a r al ogi ka ,ke s a da r a nda ni l mi a h. Fi l s ufa da l a hs e or a ng ya ngs a j apua ss e l a l u r e s a h,ka r e nai at i da kme ne r i mabe gi t us a j aha l ha lya ngbe r l a ngs ungdi s e ki t a r nya .( Sus a nt i na , 2012) .Ma nus i as a da rba hwake be na r a ni t u t e r l a l ul u a s .Se hi nggame mbua tma nus i at i da k pe r na hp ua st e nt a ngke be na r a n. Me nur uts e j a r a h,i s t i l a hf i l s a f a t(phi l os ophi a) pe r t a maka l idike muka ka nol e hPhyt a gor a s (s e ki t a ra ba dke 6SM ) .Sa a ti t uPhyt a gor a s me nye b utdi r i nyas e ba ga is e or a ngphi l os ophos ‘ pe nc i pt ake bi j a ks a na a n’(l oveofwi s dom ) ke t i kadi ha da pka ns e bua hp e r t a nya a nya i t u: “ Apa ka h a nda t e r ma s uk or a ng ya ng bi j a ks a na ? ” .J a wa ba nphyt a gor a si ni l a hya ng me nj a dic i ka l b a ka li s t i l a hf i l s a f a ts e ka r a ngi ni . Pe r j a l a na nFi l s a f a tda r ima s af i l s a f a tYuna ni Kuno hi ngga me nuj u pa da t i ga a ga ma monot e i st e r j a diba nya k pe r uba ha n ya ng me nda l a m ya ng mul a it e r j a dis e j a k punc a k pe r ke mba nga nke buda ya a nda nf i l s a f a ta ba d pe r t e nga ha nba r a t(a ba dke–13)s uda h t a mpa kc i r ima s amode r nba r a t ,ya i t ut e ka na n pa das u bj e k.Se or a ngf i l s ufThoma sAqui nos s e l a maa ba di t ume nga ngka tpe r a na ns ubj e k s a mas e pe r t ipa dama s apur bat e l a hdil a kuka n Ar i s t ot e l e s .Ke dua dua n yah i dupda l a ms ua t u ke buda ya a ndima nape gha r ga na ka npa r t i c ul a r di t e muka na t a uke mba l idit e muka n.Ke dua nya t e r l i ba tj ugada l a m pe ge s e r a nni l a ida nya ng l e bi hs a c r a ll a gime nuj uya ngl e bi hpr of a ne . Sa a ti t ut e r j a dipe r ge s e r a nde f e ni s ia nt a r adua s e ni ma nt e r ma hs yur ,ya i t upe nya i rI t a l i aDa nt e Al i ghi e r i(12651321)da npe l uk i sGi ot t o (12661337) .Ke duas e ni ma ni nime ma ng ma s i hme wa ki l i“a ba di ma n“t e t a pika r ya me r e ka me mbi c a r a ka n da n me nya mpa i ka n ba nya k pokok da nt okoh pr of a ne ,de nga n mi na tb e s a ra k a nya ngkonkr e t ,pa r t i c ul a rda n i ndi vi dua l .Ta kl a mama s ai nibe r a khi rda n di s a mbutde nga nz a ma n ba r u,ya i t uz a ma n Re na i s a ns . Unt uk me ne nt uka n be r a khi r nya Aba d Pe r t e nga ha nt i da kl a h ga mpa ng.Ta pida pa t di ka t a ka nba hwaAba dPe r t e n ga ha ns e t i da knya s uda hb e r a khi rde nga nRe na i s s a nc epa daAba d

ke15–16.Unt uks e ga l abi d a ngkul t ur a l ,pa da j a ma n Re na i s s a nc ei nike mba l ime nde wa de wa ka n ke buda ya a n Yuna nida n Roma wi . DDI bi da ng s e ni s a s t r a , me l a hi r ka n e r a Huma ni s me ; ya i t u ge r a ka n ya ng me nc a r i i ns pi r a s iHuma ni s( Suna r t o,2000) . Re na i s a ns ,I s t i l a hi nimul a mul a di guna ka n ol e hs e or a ngs e j a r a wa nt e r ke na l ,Mi c he l e t ,da n di ke mba ngka nol e hJ .Bur c kha r dt( 1860)unt uk kons e ps e j a r a hya ngme nunj ukke pa dape r i ode ya ng be r s i f a ti ndi vi dua l i s me , ke ba ngki t a n ke buda ya a n a nt i k, pe ne mua n duni a da n ma nus i a ,s e ba ga ipe r i ode ya ng di l a wa nka n de nga n pe r i ode Aba d Pe r t e nga ha n.Ka r ya f i l s a f a tpa daa ba di nis e r i ngdi s e butf i l s a f a t r e na i s s a nc e .( Al ka hf i ,2017) .Za ma ni nis e r i ng j uga dis e butZa ma n Huma ni s me .Ma ks ud ungka pa ni nii a l a hma nus i adia ngga pkur a ng di ha r ga is e ba g a ima nus i a .Ke be na r a ndi ukur be r da s a r ka n da r i ge r e j a ( kr i s t e n) , buka n me nur utukur a n ya ng di bua tol e h ma nus i a . Huma ni s me me nghe nda ki ukur a n ha r us l a h ma nus i a . Ka r e na ma nus i a me mpunya i ke ma mpua nunt ukbe r pi ki r ,ma kahuma ni s m me nga ngga p ma nus i a ma mpu me nga t ur di r i nyada nme nga t urduni a . Pe r ke mba nga n ya ng t e j a di p a da z a ma n Re na i s a nsa da l a hpe r ke mba nga nbi da ngs e ni l uki sda ns a s t r a .Za ma ni nididomi na s iol e h pa r at okohpe mbe s a rde nga nvi s ime mpe r l ua s da nme nda pa t ka nke ka ya a n(gl or y)( She r ma n & Sa l i s bur y,2008) .Za ma n Re n a i s a nsa t a u di ke na lj uga s e ba ga iz a ma n pe mba r ua n me r upa ka ne r adi ma nage r a ka n ke buda ya a n ya ng dit e ka nka n pa da i l mu pe nge t a hua n Yuna nida nRoma wikl a s i ks e r t ape nc a pa i a n I ndi vi dua l i s me .Munc ulpe r t a maka l idiI t a l i a pa daa a bdke 14l a l uke mudi a nbe r ke mba ngdi s e l ur uh Er o pa hi ngga me r unt uhka na t ur a n kuno a ba d pe r t e nga ha n. Pe nc a pa i a n pa da z a ma nr e na i s a nst e r f okusda nme nc ol okpa da pr e s t a s idibi da ngl i t e r a t ur e ,a r s i t e kt ur ,da ns e ni vi s ua l .Pa dape r uba ha nke bu da ya a ni niya ng di t e ka nka na da l a hme mbe nt ukma nus i aya ng huma ni s . Huma ni s me a da l a h pr os e s pe mbe nt uka nma nus i aya ngot onom,r a s i ona l , be ba s , be r t a n ggungj a wa b, s e ha tf i s i k da n s pi r i t ua l .Pe r uba ha n ke buda ya a ni nia da l a h pa dabi da ngs e ni .Ya i t us e niba nguna na t a u a r s i t e kt urda ns e nil uki s .Se ni ma nl uki sya ng s a nga tt e r ke na lpa das a a ti t ua da l a hLe ona r do

da Vi nc i,l e wa tka r ya " Mona l i s a " .Da n s e ni ma npa t ungMi c he l a nge l o,ya ngt e r ke na l de nga n pa t ung PI ETA,ya i t u pa t un g Ye s us di pa ngkua nBundaMa r i a .( Al ka hf i ,2017) . Ka um Re na i s a nsba nya kme mpe l a j a r ike mba l i pa nda nga ne s t e t i kaYuna nida nRoma wiKuno. Pa nda nga n Pl a t o da n Ar i s t ot e l e s me nj a di ka j i a npokok,s e hi nggame l a hi r ka nbe r ba ga i t a f s i r da n pa nda nga n ba r u. Se j a kz a ma n Re na i s a nsmul a imunc ulpa nda nga ne s t e t i ka da r ipa r as e ni ma nnyas e ndi r i ,di s a mpi ngpa r a f i l s ufs e ni .Pa d az a ma nRe na i s a ns(1 3001640 M )t e da pa td uake l ompokpa nda ng a nya i t u ya ngbe r pi j a kpa daPl a t oda npa daAr i s t ot e l e s . Pa dada s a r nyaka um Pl a t oni sme ne mpa t ka n ke i nda h a n di da l a m s ukma ,s e da ngka n pe nga nut Ar i s t ot e l i a n me ne mpa t ka n i de ke i nda h a nda l a mkua l i t a sf i s i kbe ndas e ni . Es t e t i ka di a r t i ka ns e ba ga ipa nda nga n da r i ba ngs aYuna nide nga nt ok oh ny a ,s e pe r t iPl a t o da n Ar i s t ot e l e s ya ng me mi l i ki pe mi ki r a n ba hwawa t a k,hukum,da nke bi a s a a ns e ba ga i ha lya ng be r s i f a ti nda h.Pe mi ki r a nt e nt a ng i nda hbi a s a nyaa ka nna mpa kpa dake i nda ha n ya ng t e r s e nt uh s e c a r ai ndr a wia t a u di s e but s e ba ga is ymme t r i a( Ka r t i ka& Pe r wi r a ,2004) . Da l a m f i l s a f a t ,di ke na li s t i l a h“ pe nga l a ma n e t e t i s ” ,ya ngme nur utpa nda nga nf e no me nol ogi me r upa ka npe nga l a ma ne s t e t i st e nt a ngs e s ua t u. Da l a m pe nge r t i a n ya ng t e r ba t a s ,ke i nda ha n ha nya t e r t uj u pa da be nda ya ng t e r s e r a p me l a l uipe ngl i ha t a n,ya i t ub e r upabe nt ukda n wa r na .Pa nda nga nl a i nnya ,ke i nda ha ndi a r t i ka n s e ba ga i e s t e t i ka mur ni ya ng be r us a ha me ngungka pka n pe nga l a ma n e s t e t i s da r i s e s e or a ngda l a m ke t e r ka i t a nnyade n ga ns e ga l a s e s ua t uya ngdi s e r a pnya( Ka r t i ka& Pe r wi r a , 2004) . Me t odePe nul i s a n Di da l a m me l a kuka na na l i s i st e r k a i tpe r s oa l a n a r t i ke li l mi a h,pe nul i sme ngguna ka nme t ode l i t e r a t ur . Pe n ul i s me ngguna ka n be r a ne ka va r i a s is umbe rpus t a kada nd a t as e ns usi nt e r ne t ya ngme mbe be r ka ns e put a rf i l s a f a ts e niba r a t e r ar e ma i s a nshi nggape nghuj unga ba dke 19. Unt ukme mpe r ol e hda t a / i s upe nul i sme ngol a h da t ada r ibe r a ne kava r i a s is u mbe ri s ui t e r ne t . Be r ba ga ima c a m va r i a s ida ns umbe rr uj uka n ya ng t e r s e di ame nc i pt a ka n pe nul i s a na r t i ke l

i l mi a hi nibe r j a l a nde nga nba i k. Pe mba ha s a n 1. Re na i s a ns–Ra s i o na l i s meKont i ne nt a l –Emp r i s meI ngge r i s . Pa da a wa lma s ar e na i s a ns ,Fi l s a f a tPl a t o di pe l a j a r ida na ma tdika gumi .Sa l a hs e or a ng a nggot a“ a ka de mi ”ya ngbe r s a ngkut a ni a l a h Ma r c i l i o Fi c i o no ( 14331499)ya ng s e c a r a t e oi r i t i s me ne l i t i t e nt a ng ke i nda ha n. I a be r pa nda nga n ba hwa de nga n s ua t u “ kons e nt r a s iya ngme nga r a hpa dai nt iba t i n” s e or a ngs e ni ma nme nda hul uipe nc i pt a a nka r ya s e niya ng ke mudi a n di wuj udka nnya s e c a r a nya t a .Da l a m pa nda nga ni nia das ua t ube nt uk dua l i s m ya ngba hkat i da ka dada l a m ka r ya pl a t os e ndi r i .Pa nda ng i nit e l a h me nde ka t i r a s i ona l i s medike mudi a nha r i .DiI t a l i aj uga a da be be r a pa s e ni ma n ya ng s e ka l i gus t e or i t i s kusba hka nf i l s ufke s e ni a n,ke i nda ha n da ne s t e t i kas e c a r aumum.Pe r i nt i ske l ompok i t ui a l a hLe onBa t t i s t aAl be r t i( 14091472) , s e or a ng a r s i t e k ya ng me ne l i t is ya r a t s ya r a t da l a m ka r ya s e ni l uki s ,s e ni pa ha t da n a r s i t e kt urda r is e gipa nda ngma t e r i a l .Unt uk me ni kma t iKe i nda ha nka r yas e ni ,ya kniunt uk da pa t me nga ma t i ke s e l a r a s a n t a d i , s i pe ngge ma r di t unt ut me mi l i ki “ c i t a r a s a ke i nda ha n” .( Sut r i s no&Ve r ha a k,1992) . Le ona r do Da Vi nc i(145 21519) ,s e or a ng Se ni ma nya ngdike na lde nga ns e but a nThe “ Re na i s s a nc eMa n”,Se ni ma nya ngma mpu me l a kuka ns e ga l aha lde nga nba i k.Se ba ga i pe muda ,di at e l a hbe r kont r i bus ipa daa r s i t e kt ur Ka t e dr a lf l or e ns de nga n me mba nt u da l a m me bmbua t“ TheGol de nBa l l ”de nga nkuba h e ma s . Da Vi nc i s e c a r a khus us j uga me nyi nggungke s e t i a a nda nke t e l i t i a nda l a m pe ngga mba r a ns e mba r ime mpe r ha t i ka ns e ga l a uns u r s a mpa i ya ng t e r ke c i l s e ka l i pun. Ke c e nde r unga ni nime r upa k a n wa r i s a n da r i a khi ra ba d pe r t e nga ha n. Da Vi nc ij uga me nga da ka ns t udit e nt a ng “ hukumhukum” pe r s pe kt i f ya ng a ma t be r a r t i . Be be r a pa s e ni ma nl a i nj uga be r pi ki rs e j a l a n de nga n pe l uki sMona l i s ai ni ,s e pe r t iMi c ha e l a nge l o da n Dona t o Br a ma t e .Me r e kaya ki n ba hwa da l a m me mbua tka r yas e ni ,s e ni ma n ha r us t a kl ukpa dai l ha ma s a ls e ni ma nt a a tpa daa l a m. Na mun,t i da ks e r t a me r t ame mbua tka r yas e ni

ha r usme ni r ua l a m be gi t us a j a ,pe ne l i t i a nda n pe nga ma t a n j uga di but uhka n. Khus us nya t ubuh ma nus i a ya ng me r upa ka n s umbe r ke s e i mba nga n ukur a n ya ng me nj a mi n t e r j a di nyaka r yas e nida npe nga l a ma ne s t e t i s unt uk r e pr e s e nt a s i pe ngha ya t a nd a ni ma j i s e ni ma n.

De nga n me l e wa t i Got f r i e d Wi l he l m Von Le i bni z( 16461716)ya ng me nge mba ngka n pa nda nga npa nda nga nnyame nge na ike i nda ha n s e s ua i de nga n t e or i nya t e nt a ng “ pr e e s t a bl i s he d ha r mony” da l a m ma kr os kos mos ya ng t e r c e r mi n da l a m s e t i a p mona de mi kr os kos mos .

Dij e r ma ns i ka p da n pa nda nga ni t u ki t a t e muka nda l a mAr br e c t hDue r r e r( 1471-1528) . Aj a r a n da Vi nc ida n pr a kt i k Mi c he l a nge l o di l a nj ut ka nde nga ns t udime nda l a m me nge na i s t udipe r s pe kt i fge ome t r i ss e r t a ukur a nukur a n pr opor s it ubuhma nus i a .

Al e xa nde rGot t l i e bBa umga r t e n( 17141762) a da da l a m t r a di s i f i l s a f a t s i s t e ma t i s r a s i ona l i s me ya ng di r i nt i s Chr i s t i a n Wol f f ( 16471754) .Wol fha nya ma u da n ha nya ma mpu me nge mba ngka n f i l s a f a t de nga n me ngguna ka ni de a –i de a ya ng j e l a s da n t e r pi l a hpi l a h da r iDe s c a r t e s ,ya ng ki r a nya da pa td i s a mpa i ka n ke pa daor a ng l a i nt a npa r a gur a gu.

Dibe nuae r opakont i me nt a l( t e r i s t i me wadi pr a nc i sda nke mudi a nj e r ma n)mul a ia khi r a ba dke 16s a mpa ipa dape r t e nga ha na ba dke 18 a l i r a n r a s i ona l i s me me wa r na i bi da ng f i l s a f a tda n hi dup buda ya pa da u mumnya . Te or ime nge na ikei nda ha nda nk a r yas e ni t i da kl upukda r ipe nga r uhi t u. Me s ki punRe neDe s c e nt e r( 1596165 0)ha nya s e be nt a rs a j ame nyi nggungbi d a ngke i nda ha n, r a s i ona l i s me ya ng di c i pt a ka n c ukup me mpe nga r uhi pa n da nga np a nda nga n me nge n a ie s t e t i kaya ngmunc uls e s uda hnya .i a me ngut a r a ka n uns ur uns ur a pr i or i da n a pi s e mol ogi s ,s a mbi lkur a ng me mpe r ha t i ka n uns uruns ura pos r i or ida npe r a s a a n.“ Es t e t i ka Ne okl a s i k”ya ngka kuda nha mpi rma t e ma t i s me l ul u, ya ng munc ul da l a m r a ngka r a s i ona l i s mei t ukur a ngme n a r i kdi ba ndi ngka n ha s i lpi ki r a nma s ar e na i s a ns .Ke nda t ide mi ki a n, da l a mma s ar a s i ona l i s mei nipuna das e ni ma ns e ni ma ns e j a t iya ngma ul e pa sda r ike r a ngka bua t a ni t u.Umpa ma nya ,ke dua pe nga r a ng s a ndi wa r a Pe r a nc i sPi e r r e Cor ne i l l e( 16061648)d a n Mol i e r e( 16221673,na maya ng s e be na r nya :J e a nBa pt i s t ePoque l i n)t a kt a kut me nyi mpa ng da r i pa t oka npa t oka n r a s i ona l i s mes e r t ame ngguna ka n pe nde ka t a n ke a r a h ka r ya s e niya ng ma u dic i pt a ka n be r da s a r ka nda t a da t ada npe nga l a ma ne mpi r i s ya ngkon kr e t .Da l a mbi da ngmus i c ,dis a mpi ng da s a rma t e ma t i sunt ukpe r pa dua ns ua r a ,l a ma ke l a ma a nt e l i nga ma nus i a mul a idi guna ka n l a giunt ukme ne nt uka na dat i da knyake i nda ha n da ns e ni .Umpa ma nya ,da l a m ka r yaGi ova nni Pi e r l ui gi da Pa l e s t r i na ( 15251594 ) da n Or l a ndo diLa s s o( 15321 5940 da r ia ba d s e be l umnya .

Ol e hka r e nai abe r pa nda nga nba hwapi ki r a n me ya ngkutr a s as e na ng,pua s ,da ni nda hya ng mungki nc l e a rna mun t i da k di s t i nc tba hka c onf us e d – bi da ng ke i nda ha nt i da k di be r i t e mpa tda l a mf i l s a f a ts i s t e ma t i sc i pt a a nwol f f i t u. Lowonga n i t ul a h ya ng i ngi n di i s i Ba umga r t e n,ya knibi da nng ya ng di t e mpa t i “ Cl e a ra ndc onf us e di de a s ”(i de i deya ngj e l a s na mun t a kt e r pi l a hpi l a h) . Ka r e na bi da ng “ c e l a ra nd c onf us e di de a ”a da l a h bi da ng i nde e r a wwi ,bi da ngi t ul a hya ngma udi s e l i di ki da l a m duaj i l i d be r j udula e s t he t i c as e ba ga i ba gi qa n da r i ps i kol ogi e mpi r i s . Ya kni ke ma mpua n ut uk pe nga ma t a n,pe nga l a ma n da npe nge na l a nya ngbe r s i f a ti nde r a wi . I ai ngi nme me r i ks aa pas a j aya ngdi pe r l uka n a ga rke ma mpu a nke ma mpa ni nde r a wit e r s e but j ugabe r gunade mit e r c a pa i nyape nge t a hua n be r da s a r kaa ka lbudi .Tuj ua ni t uvkonkr e t– s e da ng t uj ua n pe nge t a hua n be r da s a r j a na ka l budii t ua bs t r a k–a r t i nyaha s i lpe nge t a hua n ke ma mpua ni nde r a wi i t u me mpe r t a ha nka n s i f a t s i f a tkonkr e tya ngt e l a hdi j umpa ida l a m pe r j a l a na n i n de r a wi me nuj u s a s a r a nnya t e r s e but .Me nur utBa umga r t e n,s e ; ur uhd e r e t a n pe nga l a ma ni t ume mi l i kis us u na na t a us t r ukt ur ya ng pa l i ngr i nc is e r t abe r s a t uda l a ms e ni s a s t r abe r e bnt ukpui s is e ba ga iwa c a nai nde r a wi (s e ns a t edi s c our s e) .Ha s i l nya , da l a ms e ni s a s t r abe r be nt uk pui s ii a l a hs ua t u ke j e l a s a n ya ngl ua s(e xt e ns i vec l a r i t y)ya ngs e a ka na ka nt e r a bake ma na ma nad a ...