Finanse dzialalnosc rozliczeniowa PDF

Preview

Summary

Maciej Gądek...

Description

Działalność rozliczeniowa banków Bankowe rozliczenia pieniężne polegają na dokonywaniu zmian na zlecenie klienta w stanie jego środków pieniężnych na rachunkach bankowych. Ogólne zasady, formy i tryb rozliczeń pieniężnych określa ustawa Prawo bankowe. Zgodnie z przyjętymi w niej założeniami rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli jedna ze stron rozliczenia posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub elektronicznych nośników informacji. O wyborze gotówkowej lub bezgotówkowej formy rozliczeń decydują strony przeprowadzające rozliczenia. Z bezgotówkowych form rozliczeń korzystają przede wszystkim podmioty gospodarcze i inne osoby prawne. Natomiast gotówka służy zwłaszcza do rozliczeń osób fizycznych między sobą i z jednostkami gospodarczymi lub innymi osobami prawnymi. Istota rozliczeń gotówkowych polega na fizycznym przemieszczaniu się banknotów i bilonów. Rozliczenia te mogą być przeprowadzane czekiem gotówkowym lub poprzez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela. Natomiast rozliczenia w formie bezgotówkowej polegają przemieszczaniu się zasobów pieniężnych w postaci strumieni pieniężnych, które przybierają formę zapisów na kontach bankowych rozliczających się podmiotów. Ustawodawca dopuszcza stosowanie różnorodnych form rozliczeń bezgotówkowych, co daje bankom szerokie możliwości rozwoju swoich produktów rozliczeniowych.

RODZAJE ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH GOTÓWKOWE

BEZGOTÓWKOWE

Czek gotówkowy

Polecenie przelewu Polecenie zapłaty Czek rozrachunkowy

Wpłaty i wypłaty gotówki na rachunek wierzyciela

Karta płatnicza

Rys. Podstawowe formy rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych ROZLICZENIA GOTÓWKOWE Wpłaty gotówki na rachunek wierzyciela są najczęściej wpłatami własnymi, nie stanowią rozliczenia. Wpłaty mogą być dokonywane w różnej formie dostosowanej do potrzeb wpłacających. Najprostsze jest dokonywanie wpłat do kasy przy użyciu wypełnionych przez klient dowodów wpłat. Wpłaty mogą być przyjmowane na rachunki prowadzone w tym samym oddziale operacyjnym lub w innych oddziałach. Natomiast wypłaty gotówkowe realizowane są w kasie banku lub za pośrednictwem bankomatów.

strona 1

Czek gotówkowy stanowi pisemną dyspozycję wystawcy czeku (trasanta) udzieloną

bankowi

prowadzącemu jego rachunek (trasatowi), aby ten obciążył jego rachunek kwotą, na którą czek został wystawiony oraz wpłacił tez kwotę osobie wskazanej na czeku (remitentowi). Czek gotówkowy może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata albo w innym banku. Zapłata czeku gotówkowego przedstawionego do zapłaty w innym banku następuje, po uzyskaniu przez ten bank od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki przedstawienia czeku gotówkowego do zapłaty w innym banku określa umowa między tym bankiem i posiadaczem czeku.

wystawca czeku trasant

Remitent beneficjent

bank trasat

Rys. Rozliczenie za pomocą czeku Czek gotówkowy wykorzystywany jest zazwyczaj przez przedsiębiorstwa do wypłat własnych gotówki z rachunku bankowego oraz do rozliczeń z osobami nie będącymi przedsiębiorcami. Aby był ważny musi posiadać ściśle określoną formę i elementy. ROZLICZENIA BEZGOTÓWKOWE Podstawową formą rozliczeń bezgotówkowych jest polecenie przelewu. Daje ono możliwość regulowania za jego pośrednictwem wszelkiego rodzaju transakcji. Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi, dyspozycję przelania określonej kwoty pieniężnej z rachunku bankowego dłużnika na wskazany przez wierzyciela rachunek bankowy w dowolnym banku. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego, a dokumentem potwierdzającym dokonanie przelewu jest formularz polecenia przelewu. wierzyciel

faktura

dłużnik zlecenie dokonania przelewu

informacja o wpływie środków bank wierzyciela

przelew środków

bank dłużnika

Rys. Rozliczenie w formie polecenia przelewu Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy. Jest ono przydatne dla jednostek gospodarczych w rozliczeniach za dostawy towarów, świadczone usługi czy realizowane roboty. Ponadto jest wykorzystywane w rozliczeniach z jednostkami budżetowymi, można bowiem nim regulować wszelkiego rodzaju podatki, opłaty, a także dokonywać różnego rodzaju transferów. Kolejną formą rozliczeń bezgotówkowych jest polecenie zapłaty. Stanowi ono dyspozycję płatniczą udzieloną bankowi przez wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nim rachunek wierzyciela. Dłużnik musi wyrazić zgodę na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty. Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu środków przez jego bank od banku dłużnika.

strona 2

faktura

wierzyciel polecenie zapłaty

dłużnik informacja o zadebetowaniu konta

informacja o uznaniu konta

bank wierzyciela

awizo obciążeniowe

bank dłużnika

Rys. Przebieg rozliczenia za pomocą polecenia zapłaty Polecenie zapłaty stanowi dogodną formę rozliczeń z punktu widzenia wierzyciela, jednakże pozbawia dłużnika prawa kontroli dostawy przed dokonaniem zapłaty. Istotą czeku rozrachunkowego jest dyspozycja wystawcy czeku udzielona trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku. Czek rozrachunkowy może być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku. Karta płatnicza stanowi

elektroniczny, indywidualny instrument pośredniczący w dokonywaniu

operacji finansowych, gwarantujący dostęp do rachunku bankowego, stanowi ona formę bezgotówkowego pieniądza. Jest ponadto dokumentem o ustalonym wyglądzie i treści, umożliwiającym posiadaczowi bezgotówkowe dokonanie płatności za towary i usługi w określonych w umowie o wydanie karty podmiotach, na określonych w umowie zasadach. Zazwyczaj wyróżnia się trzy podstawowe ich rodzaje:  karty debetowe, które upoważniają do dokonania płatności w wysokości salda,  karty kredytowe umożliwiające dokonanie płatności do wysokości salda własnych środków plus przyznany kredyt,  karty bankomatowe, które upoważniają do pobrania gotówki z bankomatu. Karty płatnicze funkcjonują przeważnie w charakterze karty bankomatowej do pobierania gotówki, albo też mogą być wykorzystywane do dokonywania płatności w punktach handlowo-usługowych. Posługiwanie się karta płatniczą, zamiast płacenia gotówką, zwiększa wygodę rozliczeń, które mogą być wykonywane w zasadzie całą dobę. Obok przedstawionych form rozliczeń bezgotówkowych przewidzianych w ustawie prawo bankowe spotyka się również inne ich form, do których zalicza się w szczególności akredytywę dokumentową oraz bankowe inkaso faktur. Akredytywa dokumentowa stanowi formę rozliczeń bezgotówkowych stosowaną zarówno w obrocie krajowym jak i zagranicznym, gwarantującą terminowe otrzymanie należności. Jej istota polega na zarezerwowaniu przez bank określonej kwoty środków pieniężnych odbiorcy (dłużnika) na rzecz dostawcy (wierzyciela). Płatność za wysłane towary następuje w banku dostawcy na podstawie zlecenia wystawionego przez bank odbiorcy. Odbiorca składa w swoim banku polecenie otwarcia akredytywy wraz z warunkami zapłaty za towar czyli określa: dostawcę, bank dostawcy, towary, które mają zostać dostarczone, kwotę zapłaty oraz dokumenty na podstawie, których może nastąpić zapłata.

strona 3

dłużnik

wierzyciel

zawiadomienie o obciążeniu rachunku akredytywą i faktura

wniosek o otwarcie akredytywy

zawiadomienie o otwarciu akredytywy

faktura

zawiadomienie o dokonanej płatności i faktura

bank dłużnika

bank wierzyciela

polecenie otwarcia akredytywy

Rys. Rozliczenie za pomocą akredytywy Akredytywa wygasa po wyczerpaniu środków wydzielonych

na rachunku akredytywy, a także z

upływem terminu jej ważności. Ponadto zamknięcie akredytywy może nastąpić na wniosek dłużnika, jeśli wcześniej zostało to zastrzeżone w jej warunkach. Istota bankowego inkasa faktur polega na złożeniu przez dostawcę w swoim banku dokumentów płatniczych i faktury z zażądaniem zapłaty. Wówczas bank dostawcy przesyła dokumenty i żądanie zapłaty do banku odbiorcy. Płatność za fakturę w banku odbiorcy po wyrażeniu przez niego zgody na zapłatę (zezwolenia, akceptu). Rozliczenie w formie inkasa bankowego faktur przebiega następująco:

wierzyciel żądanie zapłaty i

dłużnik

zawiadomienie o otrzymaniu zapłaty

wezwanie do zapłaty

akcept

faktura

bank wierzyciela

bank dłużnika przelew środków

Rys. Rozliczenie za pomocą bankowego inkasa faktur

Mimo, iż rozliczenia inkasowe pozwalają odbiorcy sprawdzić czy parametry dostarczonego towaru odpowiadają złożonemu zamówieniu jest to forma rozliczeń preferowana w szczególności przez dostawców. Dzięki pośrednictwu banku mają oni bowiem pewność, że ich należności zostaną uregulowane w terminie. Niektórzy autorzy do form rozliczeń bezgotówkowych zaliczają również rozliczenia kompensacyjne, które mogą być stosowane tylko w przypadku podmiotów posiadających wzajemne rozliczenia finansowe. Ich istota polega na tym, iż znaczna cześć zobowiązań między tymi podmiotami wyrównuje się wzajemnie w określonym czasie i nie obciąża to ich rachunków rozliczeniowych. Przedstawione formy rozliczeń pieniężnych stosowane są w obrocie krajowym. Ich ogólne zasady oraz tryb dokonywania przez banki ustala prawo bankowe. Należy pamiętać jednak o tym, iż banki pełnią również rolę pośredników w realizacji rozliczeń międzynarodowych. Rozliczenia z zagranicą przebiegają głównie bezgotówkowo, a najczęściej wykorzystywane formy zapłaty zawiera tabela.

strona 4

Rodzaje rozliczeń w obrocie zagranicznym RODZAJ ROZLICZENIA

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

UCZESTNICY

POLECENIE WYPŁATY

polega na wykonaniu przez bank zlecenia klienta wypłacenia wskazanej osobie określonej kwoty pieniężnej ze środków zleceniodawcy

strony transakcji, bank krajowy, bank zagraniczny

polega na wydaniu przez bank powierzonych dokumentów importerowi w zamian za uiszczenie należności lub zabezpieczenie przyszłej zapłaty

eksporter, bank eksportera, bank importera, importer

stanowi pisemne zobowiązanie banku importera do wypłacenia lub zabezpieczenia zapłaty określonej sumy eksporterowi (beneficjentowi) w zamian za złożenie przez niego, w sposób i na warunkach ustalonych w akredytywie, dokumentów reprezentujących towar.

importer (zleceniodawca), bank importera czyli bank otwierający akredytywę, bank eksportera czyli bank pośredniczący, beneficjent (eksporter)

INKASO DOKUMENTOWE

AKREDYTYWA DOKUMENTOWA

Polecenie wypłaty jest stosowane głównie do regulowania płatności niehandlowych, rzadziej handlowych. Jego bezwarunkowy charakter powoduje, iż banki uczestniczące w tej transakcji nie ponoszą odpowiedzialności za niewypełnienie warunków kontraktu. Natomiast inkaso dokumentowe i akredytywa dokumentowa należą do uwarunkowanych form zapłaty, bowiem wykonanie świadczenia na rzecz beneficjenta zależy od spełnienia przez niego określonych warunków. Inkaso jest formą rozliczeń bardziej korzystną dla importera, stanowi prostszą i stosunkowo tanią formę zapłaty. Jednakże wiąże się z określonym ryzykiem. Dla eksportera oznacza ono odmowę zapłaty, pomimo że wysyłka towaru była już dokonana, zaś dla importera oznacza możliwość otrzymania towaru niezgodnego z warunkami umowy. Z kolei akredytywa dokumentowa jest korzystniejsza dla eksportera. Zapewnia otrzymanie zapłaty w terminie i zabezpiecza go przed odstąpieniem importera od transakcji. Dla importera oznacza czasowe zamrożenie środków, opłatę prowizji dla banku, ale jednocześnie daje gwarancje prawidłowego wykonania umowy. Do instrumentów wykorzystywanych w obrocie zagranicznym zalicza się ponadto czeki i weksle. Czek w obrocie zagranicznym jest zleceniem banku krajowego dla banku zagranicznego wypłacenia określonej kwoty pieniężnej okazicielowi lub osobie wskazanej na czeku (czek bankierski). W obrocie zagranicznym występują również czeki wystawione przez osoby fizyczne lub prawne, ich wystawca powinien dysponować w banku środkami na jego porycie (czek z wystawienia prywatnego). Natomiast istotą weksla w obrocie zagranicznym jest z jednej strony dokonanie zabezpieczenia wypłaty przez importera, a z drugiej przyspieszenie płatności przez dyskonto.

strona 5

WEKSEL Weksel jest to papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego. Można powiedzieć, że weksel jako papier wartościowy jest dokumentem potwierdzającym istnienie zobowiązania osób, które go podpisały, a jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest prawny posiadacz weksla. RODZAJE WEKSLI Weksel własny (inaczej - suchy, prosty, sola) jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przez prawo wekslowe, zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej na rzecz innej osoby, zwanej remitentem we wskazanym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Weksel trasowany (inaczej – ciągniony, przekazany, trata) jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego, zawierający polecenie wystawcy (zwanego trasantem) zapłacenia określonej sumy pieniężnej wydanej innej osobie (zwanej trasantem), na rzecz osoby trzeciej (zwanej remitentem) w oznaczonym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych. Remitent – osoba, której lub na której zlecenie ma być dokonana zapłata, jest to pierwszy wierzyciel wekslowy. Trasant – wystawca weksla trasowanego Trasat – osoba, której wystawca weksla trasowanego poleca zapłacenie sumy wekslowej Różnica miedzy wekslem trasowanym a wekslem własnym polega na tym, że w wekslu własnym wystawca sam zobowiązuje się do zapłacenia wskazanej w wekslu sumy pieniężnej, natomiast w wekslu trasowanym poleca zapłacenie tej sumy wskazanej przez siebie osobie.

1.

FUNKCJE WEKSLA: Funkcja płatnicza – polega na możliwości regulowania przy pomocy weksla zobowiązań, jest wręczany zamiast zapłaty przy zakupie towarów lub usług. Dotyczy on jednak przyszłej płatności, a więc zobowiązanie wygasa dopiero po zapłacie należności wynikającej z weksla.

2.

Funkcja kredytowa – występuje w transakcjach kupna-sprzedaży i polega na udzielaniu nabywcy krótkoterminowego kredytu, tzw. kupieckiego. Weksel ułatwia dokonywanie transakcji z zapłatą w późniejszym okresie.

3.

Funkcja obiegowa – związana jest z możliwością nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu. W związku z tym jeden i tan sam weksel może być wręczany jako zapłata w wielu transakcjach handlowych

4.

Funkcja gwarancyjna – polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane.

5.

Funkcja refinansowa - wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do dyskonta, czyli do wykupienia go przez bank przed terminem płatności.

strona 6

Weksel powinien zwierać:

ELEMENTY WEKSLA:

-

Miejsce wystawienia i datę wystawienia weksla

-

Bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty określonej sumy pieniężnej (przy wekslu własnym), lub bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy (przy wekslu trasowanym)



Termin płatności



Nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu



Nazwisko osoby lub nazwę firmy, na rzecz której powinna być dokonana zapłata (remitenta)



Suma wekslowa słownie

-

Nazwisko osoby lub nazwę firmy, która ma zapłacić weksel trasowany (trasata)

-

Miejsce płatności

-

Podpis wystawcy weksla

-

Przy wekslu trasowanym podpis trasanta

1.

Miejsce wystawienia

Wpisuje się nazwę miejscowości, w której weksel został wystawiony, bez dokładnego adresu. Brak tego elementu nie powoduje nieważności weksla, natomiast powoduje nieważność podanie dwóch miejsc wystawienia. 2.

Data wystawienia

Datę określa się podając dzień, miesiąc i rok., np. 6 grudnia 2001 r., zwyczajowo miesiąc pisze się słownie. 3.

Suma wekslowa

Przedmiotem zobowiązania wekslowego może być tylko oznaczona suma pieniężna. Jest to kwota, jaka ma być zapłacona i podawana jest w wekslu cyfrowo i słownie. Jeżeli te kwoty się różnią to weksel jest ważny na kwotę napisana słownie. W razie różnicy sum napisanych kilkakrotnie słownie lub cyfrowo, weksel ważny jest na sumę mniejszą. Oprócz kwoty musi być podana jeszcze waluta, bez niej weksel jest nieważny. Jeżeli przy kwocie podanej cyfrowo i słownie podane są różne waluty weksel także będzie nieważny. Polecenie zapłaty sumy wekslowej nie może być uzależnione od spełnienia się jakiegokolwiek warunku lub świadczenia wzajemnego. Umieszczenie na wekslu warunku unieważnia go. 4.

Termin płatności

Prawo wekslowe dopuszcza cztery możliwe terminy płatności:  W oznaczonym dniu (np. 15 stycznia 2002 r.)  W pewien czas po dacie wystawienia (np. trzy miesiące po dacie)  Za okazaniem ( np. "za okazaniem" lub " a vista" lub "na żądanie")  W pewien czas po okazaniu (np. 7 dni po okazaniu). Termin płatności jest elementem, którego brak nie powoduje nieważności weksla. Podanie jednak kilku terminów płatności powoduje nieważność weksla. Jeżeli nie podano daty płatności, przyjmuje się, że weksel jest płatny za okazaniem (może on być przedstawiony do zapłaty w ciągu roku od daty wystawienia). 5.

Bezwarunkowe polecenie lub przyrzeczenie zapłaty określonej sumy pieniężnej

W wekslu trasowanym musi to być dyspozycja skierowana do osoby trzeciej. Polecenie to wyraża się słowem „zapłaci Pan” , „zapłacicie Państwo”, „zapłaćcie” itp. lub grzecznościowo „ proszę zapłacić”. Jeżeli zostanie napisane tylko np. „zapłać.” Bez końcówki, wówczas należy uznać, że taki weksel jest nieważny. 6.

Nazwa „weksel” i oznaczenie rodzaju weksla Prawo wekslowe wymaga, aby w samym tekście dokumentu znajdowało się słowo „weksel” w języku w jakim weksel wystawiono. Nazwa „weksel” powinna być umieszczona łącznie z poleceniem zapłaty, nie może być napisane tylko w nagłówku dokumentu jako jego tytuł. Pominięcie słowa „weksel” powoduje nieważność weksla.

strona 7

7.

Nazwisko osoby lub nazwę firmy, na rzecz której powinna być dokonana zapłata (remitenta)

Remitent jest to pierwszy posiadacz weksla., któremu dłużnik-wystawca wręcza wypełniony blankiet. Weksel jest dokumentem imiennym - nie może być wystawiony na okaziciela. Do oznaczenia remitenta wystarczy podanie nazwiska, jeśli jest to osoba prawna nazwy firmy. Remitentem może być osoba trzecia lub wystawca weksla trasowanego.

Oznaczenie remitenta przybiera formę: 1) Zapłaci pan na zlecenie Jana Kowalskiego 2) Zapłaci pan Janowi Kowalskiemu 3) Zapłaci pan Janowi Kowalskiemu, lecz nie na jego zlecenie 4) Zapłaci pan na zlecenie moje własne AD. 3 taki weksel nazywa się "rekta-weksel",...