Finanse publiczne i rynki finansowe - Wykłady PDF

Preview

Summary

Finanse publiczne i rynki finansowe - Wykłady....

Description

Finanse publiczne i rynki finansowe - Wykłady Wykład z dn. 03.10.2015r. -POJĘCIE I ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH. Finanse publiczne – finansowa aktywność władzy publicznej Aktywność władzy publicznej w sferze gospodarki rynku pieniędzy. RYNEK: – gospodarczej – społeczej – politycznej --> PRAWO --> Finanse publiczne mają charakter służbowy (serwinistyczny) w stosunku do polityki ZADANIA PULBICZNE OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO ROZCHODY PUBLICZNE Wykład z dn. 07.11.2015r. W jaki sposób władza publiczna może poprzez podejmowane przez siebie działania łagodzić skutki tego mechanizmu rynkowego? POPYT WŁADZY PUBLICZNEJ NA PIENIĄDZ PODATKI składki ubezpieczeń Kary pieniężna Grzywny opłaty Daniny EMISJA pieniężne PIENIĄDZA KONETYZACJA DŁUGU PUBLICZNEGO EMISJA SPRAW zaciągania kredytu / pożyczek POŻYCZKI PUBLICZNE DOCHODY Z MAJĄTKU dywidendy, najem, dzierżawa, leasing sprzedaży majątku, usług, odsetki RYNEK SPOŁECZNIE NIEPOŻĄDANE SKUTKI AKTYWNOŚĆ WŁADZY PUBLICZNEJ NIEPOŻĄDANIE SKUTKÓW ZADANIA

WŁADZY PUBLICZNEJ Wzrost/ spadek ekstensywne Wzrost/ spadek intensywne WYDATKI PUBLICZNE Obsługa długu publicznego ROZCHODY PUBLICZNE Wykup/ spłata spw. Kredyt + Dobro publiczne – charakteryzuje się tym, że nie ma możliwości wyłączenia ich z konsumpcji oraz jednocześnie nie są konkurencyjne w konsumpcji. (1) (2) (3) Eskada samolotów F16 + + + Droga publiczna DTŚ +/- +/- Operacja usunięcia pęcherzyka żółciowego --Sygnał radia ZET + + + Długopis - - • Pierwsza Cecha dobra publicznego - Brak rywalizacji danego dobra oznacza że zwiększa się użyteczność (U) tego dobra. Dobro kongestywne – charakteryzuje się tym, że liczba korzystających wpływa na użyteczność, zmniejsza się użyteczność pojawia się rywalizacja. Większa ilość osób korzystających z danego dobra zwiększa użyteczność tego dobra. NIESPRAWNOŚCI MECHANIZMU RYNKOWEGO RYNEK DOSKONAŁY RYNEK NIEDOSKONAŁY RYNEK DOSKONAŁY NIESPRAWNOŚCI DOBRA PUBLICZNE EFEKTY ZEWNĘTRZNE MONOPOL NATURALNY

U (użyteczność) N (ilość osób, która korzysta z danego dobra) U2 U1 DOBRA KONGESTYWNE (np. DTŚ) U N U N np. portale społecznościowe • Druga Cecha dobra publicznego - Zerowy krańcowy koszt dostarczenia dobra publicznego oznacza, że wzrost ilości osób korzystających z danego dobra nie wymaga zwiększenia nakładów • Trzecia Cecha dobra publicznego – Niemożność wykluczenia z jego konsumpcji tego konsumenta, który nie partycypuje w koszta jego dostarczania. (wykluczenie z jego konsumpcji nie jest możliwe lub nie jest opłacalne) Efekty zewnętrzne występują wówczas kiedy koszty lub korzyści wynikające z działania określonego podmiotu nie odzwierciedlają się w rachunku ekonomicznym tego podmiotu, inaczej rzecz ujmując sa internalizowane przez osoby trzecie. KARY OPŁATY PODATKI ULGI DOTACJE DOPŁATY DO KREDYTU MONOPOL NATURALNY – występuje w sytuacjach kiedy ze względu na cechy określonego dobra lub usługi mogą być dostarczane wyłącznie przez jeden podmiot. Np. Urządzenia infrastruktury (wodociąg) konkurencja, dostawca energii, polskie linie kolejowe PLK. Wykład z dn. 21.11.2015r. CECHY RYNKU DOSKONAŁEGO Cechy rynku doskonałego Kontraty rynku niedoskonałego Niepożądane społecznie skutki Pożądana reakcja władzy publicznej

Pełna informacja Niepełna informacja Efekty krótkowzroczności Przymus konsumpcji Symetria informacji Asymetria informacji Negatywna selekcja Przymus sprzedaży Brak barier wejścia/wyjścia z rynku Istnieją bariery wejścia/wyjścia z rynku Brak podaży Monopol administracyjny DOBRO PUBLICZNE Dobro finansowane ze środków prywatnych nazywamy „DOBREM KOLEKTYWNYM“ Dobro finansowane ze środków publicznych nazywamy „CZYSTYM DOBREM PUBLICZNYM“ DOBRO PRYWATNE Dobro finansowane ze środków prywatnych nazywamy „CZYSTYM DOBREM PRYWATNYM“ lub „ DOBREM RYNKOWYM“ Dobro finansowane ze środków publicznych nazywamy „ DOBREM SPOŁECZNYM“ (np. Operacja wycięcia woreczka żółciowego) Podatek PIGOU Dotacje PIGOU FINANSE PUBLICZNE PODEJŚCIE POZYTYWNE 3. GOVERMENT FAILURES RZĄD A KONFLIKTY INTERESU ANTHONY DOWNS JAMES M. BUCHANAN GARY BECKER 1957r. Opublikował swoją monografie pt. "ekonomiczna teoria demokracji" 1976r. Laureat nagrody nobla w dziedzinie ekonomi. Twórca długu publicznego. Laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomi. PARADYGMAT PODEJŚCIA POZYTYWNEGO KONTRAKT KONSTYTUCYJNY Czy i jeżeli tak to jak chronić interes tych, którzy nie są wyborcami? Czy i jeżeli tak to jak chronić interesy przyszłych pokoleń? EKONOMICZNA TEORIA DEMOKRACJI Demokracja to system wymiany, jeżeli w demokracji dokonuje się wymiana, to takim systemem służącym do wymiany określonych wartości w społeczeństwie jest rynek. POLITYCY DECYZJE FISKALNE

WYBORCY SPOLECZEŃSTWO JAKO STAN SPOLECZEŃSTWO JAKO PROCES POLITOLOGIA TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO PROCESY POLITYCZNE PROCESY EKONOMICZNE PROCESY DEMOGRAFICZNE EKONOMIA FINANSE PUBLICZNE DEMOGRAFIA SOCJOLOGIA WYBORCA GŁOS Przyszłe działania rządu PARTIA POLITYCZNA JAKO KORPORACJA POLITYKÓW Maxymalizacja korzyści z przyszłych działań rządu Maxymalizacja ilości oddanych głosów Przyszła sytuacja zależy od decyzji fiskalnych Dlaczego zatem występuje absencja wyborcza Istnieje coś takiego jak wartość głosu A>B>C C > B >A Wykład z dn. 05.12.2015r. SYSTEM WIELOPARTYJNY A DWUPARTYJNY DEMOKRACJA – to system wymiany nie pozbawiony niesprawności W systemie wielopartyjnym wynik wyborów jest zniekształcony względem rzeczywistego rozkładu preferencji W systemie wielopartyjnym – konieczność tworzenia koalicji wywoła zjawisko OVERPRESENTATION W systemie wielopartyjnym rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia PARADOKSU CONDORCETA (to taka sytuacja kiedy wynik głosowania zależy od tego jaka jest sekwencja poddawanych pod glosowanie wariantów decyzyjnych, przy pewnym rozkładzie preferencji w śród decydentów o wyniku glosowania może zdecydować sekwencja poddawanych pod glosowanie warunków decyzyjnych. Mamy do czynienia z sytuacja kiedy o rezultacie o decyzji nie decyduje rozkład preferencji ale decyduje kolejność poddawania przez glosowanie. Przykład: GŁOSUJĘ

WARTOŚĆ GŁOSU KOSZT UDZIAŁU W GŁOSOWANIU ABSENCJA C0BA A B C KORZYŚCI WYGRANIA WYBORÓW PARTIA A, B, C KORZYŚCI I STRATY MOŻLIWOŚĆ WYGRANIA WYBORÓW Wyborca Partia polityczna jako korporacja polityków Głos PARADOKS CONDORCETA – występuje tylko w systemie wielopartyjnym. A1>2>3 B2>3>1 C3>1>2 Mamy 3 decydentow (A, B, C), są trzy warianty decyzyjne. FINANSE PUBLICZNE – PODEJŚCIE KONCEPTURALNE RICHARD ABEL MUSERAVE (1959) – opublikował teorie finansów publicznych, które podzielił na 3 funkcje: – funkcja alokacyjna – funkcja redystrybucyjna – funkcja stabilizacyjna Funkcja alokacyjna - wiąże się z koniecznością rozstrzygnięcia wg Mc Grega wg jakiś zasad powinien zostać rozłożony ciężar finansowania dóbr publicznych, funkcja alokacyjna ma nam odpowiedzieć, kto i w jakich proporcjach powinien finansować dostarczanie dóbr publicznych ( te dobra które są dostarczane na zasadzie nieodpłatności, o dostępie do dobra publicznego nie decyduje to jak i czy w ogóle brał udział w finansowaniu tego dobra) Wiąże się z tym czy wzrost wydatków na dobra publiczne powinien być finansowany podatkami, czy powinien być finansowany przyrostem dóbr? Czy rząd ma na zwiększenia wydatków na dobra publiczne? Czy ma korzystać z podatków czy ma korzystać z długu publicznego? Kto ma zapłacić za korzystanie z dobra publicznego i za obronę narodową? Funkcja alokacyjna - Alokacja polega na rozdziale czynników produkcji między różne cele. Szczupłość zasobów skłania do efektywnej alokacji za pomocą instrumentów właściwych finansom publicznym. W gospodarce rynkowej o prawidłowej alokacji czynników produkcji decyduje

system cen. Za pomocą cen, z ich funkcją wykluczenia, można dokonać optymalnej alokacji pracy i kapitału. Dla przykładu pojawienie się monopolu organizacji przemysłowych utrudnia swobodny dostęp do rynku innym podmiotom. W rezultacie następuje ograniczenie konkurencji na rynku, co jest przyczyną zakłócenia funkcjonowania rynku i wymaga zróżnicowanej interwencji państwa w zakresie przywrócenia porządku rynkowego i reguł konkurencji. Problemem jest zasięg ingerencji państwa w sferę gospodarki rynkowej. Nie powinna ona mieć w zasadzie formy bezpośredniej, lecz powinna koncentrować się na koordynacji działalności przedsiębiorców, by usunąć zaistniałe zakłócenia. Zatem decydujące znaczenie ma przywrócenie przez państwo reguł gospodarki rynkowej. W zakresie potrzeb i dóbr zbiorowych rynek zawodzi. Dobra prywatne mogą być nabywane i konsumowane indywidualnie i podlegać jedynie oddziaływaniu systemu cen. Natomiast w przypadku dóbr publicznych niemożliwe jest techniczne i ekonomiczne rozdzielenie podaży w taki sposób, by konsumpcja indywidualna stała się odrębnym towarem. Dlatego nie można stosować zasady wykluczenia tak charakterystycznej dla cen dóbr prywatnych. Zadaniem funkcji alokacyjnej finansów publicznych jest w tym kontekście doprowadzenie do takiego rozdziału zasobów, który umożliwiłby podniesienie poziomu ogólnego dobrobytu. Wiąże się z tym transfer środków z sektora prywatnego na rzecz państwa. Można sobie wyobrazić bezpośredni transfer środków produkcyjnych, co byłoby naruszeniem reguł gospodarki rynkowej. Stosuje się więc transfer zasobów w formie opodatkowania sektora prywatnego na rzecz publicznego, który nie prowadzi do podziału pracy i kapitału stanowiących własność prywatną. Dla spełnienia funkcji alokacyjnej instrumenty finansów publicznych są stosowane w sposób zróżnicowany, uzależniony od celu, jaki mają osiągnąć. Dla przykładu podatki są wykorzystywane rozwinięcia lub ograniczenia produkcji i za ich pośrednictwem wpływa się na rozmieszczenie pracy i kapitału. ZASADA KORZYŚCI (Ekwiwalencji) A1 2AB 3BC W skali makroekonomicznej W skali mikroekonomicznej Korzyści z dobra publicznego PODATEK DOCHÓD; KONSUMPCJA; MAJĄTEK TAXABLE Podatek jest ekwiwalentem korzyści Opodatkowanie dóbr substytucyjnych – opodatkowane jest niżej Opodatkowanie dóbr komplementarnych – opodatkowanie jest wyżej ZASADA ZDOLNOŚCI PŁATNICZEJ Podatek powinien pozostawiać funkcją indywidualnej zdolności do poniesienia ciężaru fiskalnego. Jeżeli twoja zdolność do ponoszenia ciężaru fiskalnego rośnie to powinieneś płacić coraz większe podatki.

Funkcja redystrybucyjna REDYSTRYBUCJA W wymiarze ekonomicznym (Sensu stricte) W wymiarze demograficznym (Między pokoleniami) W wymiarze przestrzennym (terytorialną) Funkcja redystrybucyjna - Funkcja redystrybucyjna finansów publicznych polega na podziale dochodu i majątku. Dystrybucja jest wielowątkowa - ma ona charakter finansowy, gospodarczy, socjalny i polityczny. Właściwy podział dochodu i majątku nabrał szczególnego znaczenia w wyniku pojawienia się skutków społecznych działalności państwa. Pozostawienie podziału dochodu i majątku wyłącznie mechanizmom rynkowym może mieć skutki negatywne. Zatem zadaniem państwa jest włączenie się w podział dochodu i majątku i to nie dlatego, by zastąpić mechanizmy rynkowe, lecz je uzupełnić. Podział dochodu i majątku za pomocą mechanizmu rynkowego wymaga korekty. Istnieje kilka powodów uzasadniających włączenie się państwa w sferę dystrybucji dochodu i majątku. Najistotniejszy z nich to postulat sprawiedliwego podziału, który jest traktowany jako kategoria ekonomiczna. Wychodzi się bowiem z założenia, że dochód pochodzi z czynników produkcji: pracy, kapitału i ziemi. Warunkiem jest efektywne wykorzystanie tych czynników, prowadzące do prawidłowego ich rozmieszczenia. Dla podziału dochodu istotne znaczenie ma wkład jednostki w procesie produkcji. Trudne jest w tym kontekście ustalenie, czy chodzi o wkład w tworzenie produktu społecznego, czy też o rezultat wkładu pracy lub kapitału. Państwo powinno tu więc stworzyć system zmniejszający nierówność szans. Jednakże państwo paradoksalnie może być przykładem postępowania odwrotnego, gdyż przy obsadzaniu wysokich, stanowisk decydują niekoniecznie zdolności i kwalifikacje, lecz przynależność partyjna. Podział dochodu za pośrednictwem budżetu ma swoje granice zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków budżetowych. Po stronie dochodów budżetowych tę granicę stanowi punkt, od którego na skutek wysokiego obciążenia podatkowego następuje spadek wpływów. Można stwierdzić, że ingerencja państwa w sferę podziału dochodu i majątku prowadzi zawsze do zmiany struktury i poziomu cen towarów i usług. Dla funkcjonowania rynku może to mleć skutki niekorzystne. Jednakże rynek nie może stanowić jedynego kryterium kształtowania indywidualnego dochodu i majątku. Funkcja Stabilizacyjna Finanse publiczne spełniają funkcję stabilizacyjną, która polega na pełnym wykorzystaniu czynników produkcji. W szczególności chodzi o zapewnienie pełnego zatrudnienia i wykorzystania potencjału produkcyjnego. Stabilizacja kojarzy się z równowagą ekonomiczną polegającą na możliwie wysokim stopniu zatrudnienia i zapewnieniu stabilizacji wartości pieniądza. Stąd istotnym przejawem funkcji stabilizacyjnej finansów publicznych jest dążenie do ograniczenia bezrobocia i inflacji. Okazuje się w praktyce, że mechanizmy rynkowe nie radzą sobie z tymi zjawiskami. Państwo poprzez zwiększenie wydatków budżetowych

może wpływać na zwiększenie ogólnego popytu, który z kolei będzie czynnikiem oddziałującym na ożywienie gospodarcze. Może też zastosować inny wariant, a mianowicie podwyższyć podatki, by ograniczyć indywidualne dochody i popyt, co może korzystnie wpłynąć na ograniczenie stopy inflacji. Interwencja państwa następuje również na rynku pieniężnym, by zabezpieczyć wartość pieniądza. Głównym narzędziem będzie kształtowanie wielkości pieniądza i stopy oprocentowania kredytu udzielanego przez bank emisyjny bankom komercyjnym. Dlatego ważne znaczenie ma wbudowanie w system finansowy instrumentów stabilizujących, które niejako automatycznie oddziałują na równowagę gospodarczą. Funkcja stabilizacyjna, ma prowadzić do rozwiązania problemów stanowiących treść tzw. magicznego czworoboku, tj. zapewnić wysoki poziom zatrudnienia, stabilizację cen, równowagę bilansu płatniczego i stały wzrost gospodarczy. Rozwiązanie pomyślne tych problemów nie jest łatwe i w praktyce trudno je równocześnie jednako rozwiązywać. Akcentuje się zatem poszczególne elementy tego magicznego czworoboku. Stabilizacja cen za pomocą finansów publicznych jest pożądana, ale nie powinna naruszać postulatów sprawiedliwego podziału dochodu, wysokiego poziomu zatrudnienia, efektywności alokacji czynników produkcji i wzrostu gospodarczego. Indywidualna zdolność do poniesienia ciężaru podatkowego PODATEK DOCHÓD; KONSUMPCJA; MAJĄTEK Podział pierwotny Działanie Podział wtórny Pogodzenie tych postulatów jest o tyle trudne, że między nimi istnieją płaszczyzny konfliktów, które wymagają łagodzenia. Konieczny jest zatem kompromis polityczny, którego osiągnięcie ze względu na rozbieżne interesy partyjne bywa często niezwykle trudne. Podstawowe znaczenie dla stabilizacji ma kształtowanie popytu, m.in. za pomocą finansów publicznych. Możliwości w tym zakresie jest bardzo wiele - od polityki podatkowej do polityki subwencjonowania. Chodzi o dostosowanie polityki budżetowej do przebiegu koniunktury. W okresie ożywienia gospodarczego można zwiększyć podatki! równocześnie zmniejszyć wydatki na finansowanie gospodarki. Zobowiązanie państwa do "kształtowania stabilizacji gospodarki wynika z rosnącego jego udziału w produkcie społecznym brutto. Skoro państwo coraz więcej przejmuje w formie podatków i opłat na rzecz budżetu, to nie może pozostać biernym obserwatorem kształtowania się procesów gospodarczych. Przykładowe pytanie na egzaminie: Celem funkcji stabilizacyjnej jest: a. zmniejszenie wahań cen

b. zmniejszenie wahań popytu globalnego c. d. Wykres przebieg cyklu koniunkturalnego Egzamin: 1 część – 8 pytań (a,b,c,d) 1-krotnego wyboru, każde pytanie 1pkt 2 część – 8 pytań typu prawda/fałsz, każda prawidłowa odpowiedź 1pkt Zaliczenie na „3” min. 8pkt/16pkt Brak punktów ujemnych Pytania tylko z treści wykładu!...