Funkcje Partii Politycznych PDF

Preview

Summary

Download Funkcje Partii Politycznych PDF

Description

FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH 1. Koncepcje i typologie partii politycznych. Na pierwszy plan wysuwa się pytanie – po co istnieją partie polityczne? Zdefiniowanie ich istoty należy oprzeć na społeczno-ustrojowej roli i funkcji w systemie politycznym państw. Aktualnie partie polityczne funkcjonują zarówno w systemach demokratycznych, jak i autorytarnych. Decydującą różnicą tych systemów są ich funkcje, jakie pełnią w procesach zdobywania i sprawowania władzy państwowej. Na początku warto zadać sobie pytanie – jak poprawnie zdefiniować funkcje partii politycznych? Najogólniej rzecz ujmując, są to zadania, które wykonuje partia w danym systemie politycznym państwa. Zapoznanie się z jej właściwościami pozwoli nam odkryć rolę jaką odgrywają oraz określić ich zadania w politycznym funkcjonowaniu państwa Należy tutaj wymienić dwa rodzaje funkcji, które nie zawsze jednak ze sobą współgrają. Mianowicie – funkcje założone, które sprawdzają się do porównania oraz funkcje wykonywane, które w praktyce odgrywają kluczową rolę.

Co ważniejsze, partie polityczne od początku swojego istnienia, po czasy współczesne przeszły istotną przemianę. Dotyczy to głównie roli jaką odgrywają w poszczególnych państwach. Widocznie nakreślające się różnice charakteru można zauważyć gołym okiem. Zmianie uległy również zasady wewnętrznej organizacji, jak i współzależność związana z danym państwem. Zarówno w społeczeństwie jak i państwie, partie pełnią wielorakie zadania, które należą tylko i wyłącznie do ich kompetencji. Warto wspomnieć, iż istnieje wiele określeń funkcji, wymienianych przez różnych autorów. Podają oraz wskazują oni kilka lub wiele zadań podejmowanych przez partie polityczne. Pozwala to na wyłonienie szczególnych właściwości, dzięki którym są odróżniane od pozostałych organizacji. Z takiego punktu widzenia, możemy stwierdzić, iż partia – jest to instytucja, która pośredniczy pomiędzy samym obywatelami, a stroną podejmującą polityczne decyzje poprzez umiejscawianie swoich przedstawicieli w organizacjach, dzięki czemu mogą oni sprawować władzę na poczet społeczeństwa. Odnośnie zadań wykonywanych przez partie polityczne Klaus von Beyme wymienia ich cztery podstawowe funkcje:

1. wyznaczenie planu działania – określonego poprzez program polityczny, 2. łączenie oraz harmonizowanie społecznych interesów, socjalizacja społeczeństwa w zakresie konkretnego systemu politycznego, jak również 3. pozyskiwanie elitarnej grupy politycznej.

Funkcja ideologiczno-programowa. Funkcja ideologiczno-programowa jest to określanie swoich celów poprzez program polityczny, dzięki znajomości oczekiwań społeczeństwa i znajomości sytuacji danego państwa. W dzisiejszym świecie politycznym możemy spotkać się z prezentowaniem przez partie tylko wybranych symboli i haseł wyborczych. Rzadko zdarza się, aby ugrupowania prezentowały obszerne programy polityczne – wynika to z wykorzystywania środków masowego przekazu, gdzie na takie rzeczy nie ma miejsca. Łączenie i harmonizowanie interesów społeczeństwa. Łączenie i harmonizowanie interesów społeczeństwa polega na znalezieniu złotego środka pomiędzy różnymi, często sprzecznymi ze sobą interesami obywateli. Socjalizacja społeczeństwa w zakresie konkretnego systemu politycznego, polega na rozpowszechnianiu poglądów na kwestie będące publicznym zainteresowaniem. Główną rolę odgrywają tutaj środki masowego przekazu, takie jak radio, telewizja, prasa czy Internet.

Pozyskiwanie elitarnej grupy politycznej. Pozyskiwanie elitarnej grupy politycznej – jest funkcją partii związaną z rolą w sferze legalnej walki o władzą polityczną. Z kolei, autor Sigmund Neumann w pracy "Modern Politicial Parties" wymienia takie funkcje partii politycznych jak: 1. organizowanie chaotycznych żądań społecznych, 2. wychowanie ludzi w duchu odpowiedzialności politycznej, 3. spełnienie roli ogniwa łączącego rząd z opinią publiczną oraz 4. selekcję przywódców.

Organizowanie chaotycznych żądań społecznych. Pierwsza z wyżej wymienionych, postrzegana jest jako kluczowe zadanie, które ukazują partie jako przedstawiciela interesów grup. Funkcja ta polega na formułowaniu doktryn i programów politycznych oraz ingerencję społeczeństwa w sferę życia politycznego, np. poprzez zapoznanie się wyborców z kandydatami i ich programami.

Funkcja wychowania ludzi w duchu odpowiedzialności politycznej Funkcja wychowania ludzi w duchu odpowiedzialnoœci politycznej, jawi się w prezentowaniu wyborcom pewnej wizji społeczeństwa, jako całokształtu. Dostosowuje potrzeby indywidualnych jednostek do całości spoeczłeństwa. Partie polityczne nie tylko przedstawiają swoją wizję, ale odnoszą się również do koncepcji swoich przeciwników politycznych – komentując je czy krytykując. Jest to funkcja, która odróżnia partię od grupy nacisku.

Spełnienie roli ogniwa łączącego rząd z opinią publiczną Kolejnym zadaniem tychże ugrupowań jest spełnianie roli ogniwa łączącego rząd z opinią publiczną. W demokratycznych państwach nieodzownym elementem jest jedność pomiędzy przywódcami, a zwolennikami – społecznością ich popierającą. Tak więc równie ważnym zadaniem partii jest utrzymanie i zapewnienie otwartej komunikacji. Można w tym miejscu przytoczyć określenie M. Webera – "partia jako ogniwo pośredniczące pomiędzy państwem a obywatelem".

Funkcja selekcji przywódców. Funkcja selekcji przywódców polega na wyłanianiu elity rządzącej państwem. Przedstawione wyżej właściwości wymienione przez Neumanna, pojawiają się w funkcjonowaniu partii zarówno w państwach demokratycznych, jak i państwach o ustroju niedemokratycznym. Jednak nie zawsze znaczenie tych funkcji przedstawia się jednakowo. Dla przykładu, istotną funkcją w dyktaturze jest selekcja przywódców, a najważniejszym zadaniem staje się stworzenie, utrzymanie oraz poszerzanie elity władzy.

Kolejny model funkcji partii politycznych przedstawia Marek Sobolewski. Wyróżnia on trzy zasadnicze funkcje:

1. tworzenie opinii i postaw politycznych, 2. kształtowanie programu politycznego i selekcja kandydatów – funkcja wyborcza, 3. kierowanie organami państwowymi i kontrola rządu – funkcja rządzenia. Autor podkreśla, że występują one w demokratycznym systemie rządów, ale mogą pojawiać się również w systemach niedemokratycznych. Jednakże różni ich od siebie sposób wykonywania funkcji. Wszystkie partie stawiają sobie za cel kształtowanie opinii politycznych swoich członków, a tym samym szerokich kręgów społecznych, które partia chce zdobyć. Tworzenie opinii to działanie informacyjne, ponieważ kształtowanie postaw politycznych wymaga działań wzmożonych, wychowawczych.

Funkcja wyborcza. Szczególny rozwój funkcji wyborczej można zaobserwować podczas wyborów oraz w czasie prowadzonej kampanii wyborczej, jednakże pomimo to warto wspomnieć, że jest ona realizowana przez cały czas. Jej dwoma podstawowymi elementami są: selekcja kandydatów na obieralne stanowiska oraz tworzenie programu wyborczego. Trzeba zaznaczyć, że partie polityczne są główną instytucją polityczną, posiadającą możliwość desygnowania kandydatów – choć niejedyną. Selekcja kandydatów jest to istotny czynnik funkcji wyborczej partii, gdyż właśnie przez nią wyłania się elita polityczna państwa. Programy partii politycznych dostępne są dla wyborców przez cały okres ich działalności, a w czasie wyborów formułują one programy wyborcze. Program wyborczy oddziaływuje na wyborców, umożliwia ich przyciąganie i skupienie wokół prezentowanego przez daną partię – programu politycznego. Wyborcy poprzez oddanie swojego głosu na daną partię, wyrażają poparcie jej programu, zgadzają się na zawarte w nim postulaty oraz oczekują ich realizacji. Można powiedzieć, że partie polityczne kreują opinie obywateli. Starają się one przekonać społeczeństwo do swojego programu politycznego, by móc zyskać jak największą liczbę

zwolenników, a tym samym uzyskać najwięcej głosów i otrzymać władzę w państwie. Niestety trzeba również zaznaczyć, że w programach wyborczych uwidacznia się pewien element propagandy. Niekiedy zdarza się, że działalność partii widocznie odbiega od postulowanego programu. Program wyborczy skierowany jest pod kątem pozyskania jak największej liczby wyborców.

Funkcja rządzenia. Funkcja rządzenia w dosłownym jej rozumieniu, występuje wtedy, gdy partia polityczna obejmuje władzę w państwie, obsadzając decydujące organy państwowe. W szerszym rozumieniu, biorą udział w niej także partie, które próbują wpłynąć na działalność kierowniczych organów państwa.

W "Kompendium wiedzy o państwie współczesnym" Konstanty Adam Wojtaszczyk podobnie wymienia funkcje kształtowania opinii społecznej – wyborczą i rządzenia. Dość ciekawie ujmuje on definicję funkcji odnośnie kształtowania opinii społecznej, która jawi się w przygotowaniu programów partyjnych, jak również w przekonaniu wyborców do przedstawionych założeń politycznych.

Ryszard Herbut wymienia – jego zdaniem – trzy szczególnie istotne funkcje partii politycznych:

1. społeczną 2. państwowo-publiczną 3. organizacyjną

Funkcja społeczna ma za zadanie pośredniczyć pomiędzy państwem a społeczeństwem. Podkreśla, iż partie muszą identyfikowaæ się ze społeczeństwem, gdyż do zdobycia wygranej, wymogiem jest uzyskanie poparcia co najmniej jakiejś części wyborców.

Funkcja państwowo-publiczna jest realizowana już po samej wygranej w wyborach. Chodzi tutaj o zdobycie konkretnej liczby mandatów, uczestniczenie w kształtowaniu gabinetu, czy kontrola nad poszczególnymi ministerstwami. Warto tutaj wspomnieć o pewnej różnicy, która zachodzi w działaniu partii w jednopartyjnym gabinecie, a jeszcze w odmienny sposób przedstawia się w rządach koalicyjnych. Funkcja organizacyjna jest wypełniana jako gwarant dążenia do istnienia partii jako uczestnika w sferze życia politycznego. Każda partia zmierza do utrzymania władzy. Musi obrać pewne metody, które pozwolą na zmniejszenie ryzyka zmian społecznych w czasie jej trwania. Ostatnimi już autorami, którzy podają funkcje partii politycznych są S.M Lipseta i S. Rokkana. Wymieniają oni takie funkcje jak: ekspresyjne, instrumentalne, reprezentacyjne. Poprzez funkcję ekspresyjną partie polityczne przekładają – często sprzeczne ze sobą – interesy i potrzeby społeczeństwa na żądania działań. Pozostałe funkcje (instrumentalna i reprezentacyjna) umożliwiają artykułowanie sprzecznych interesów i napięć, które istnieją w społecznej strukturze. Inni badacze podają działania, do których zmierzają partie polityczne, wskazują na szczególne metody działania, a także ich nastawienie. Partie polityczne w systemie demokratycznym są niezbędnym łącznikiem między obywatelami a instytucjami samorządowymi, państwowymi i międzypaństwowymi. Charakterystyczną cechą partii jest zróżnicowanie interesów i poglądów swoich członków i zwolenników. Dużym ułatwieniem przypływu opinii i poglądów między obywatelami, a organami państwa zawdzięczamy organizowanym przez partie debatom publicznym – które w znacznym stopniu wpływają na kształtowanie się opinii publicznej oraz zapewniają jej wpływ na podejmowanie decyzji przez organy państwa. W systemach autorytarnych partie legalne zrzeszają wyłącznie zwolenników panującego reżimu i odgrywają rolę służebną w pozyskiwaniu społecznego poparcia i legitymizacji. Natomiast funkcjonowanie partii i innych form zorganizowanego działania przeciwników autorytarnych reżimów jest nielegalne, narażające uczestników i zwolenników na represje. Podsumowując w demokratycznych systemach funkcje partii mają bardziej różnorodny, rozmaity charakter niż w autorytarnych systemach, ponieważ tam większą rolę w sprawowaniu władzy odgrywa państwowy aparat przymusu i przemocy.

2. Charakterystyka wybranych funkcji. Wyżej wymienione podziały ukazują, że poszczególni autorzy postrzegają w podobny sposób zakres zadań wykonywanych przez partie polityczne, tylko ubrany w inny wachlarz słów. W praktyce, funkcje te zazębiają się ze sobą. Należy powiedzieć, że dane partie w różnym jednak zakresie wywiązują się ze swoich funkcji. Widoczna jest tendencja zainteresowania współczesnych partii masowych w kierunku realizowania jak największej liczby funkcji. Trzeba wspomnieć również o partiach antysystemowych, które nie wykonują jednakowych zadań co partie pro-systemowe. Najogólniej mówiąc, partie antysystemowe wyrażają opinie grup społecznych, oponujących z zasadami i wartościami systemowymi oraz nie realizują funkcji integracji społeczeństwa z systemem.

3. Funkcja artykulacji i agregacji potrzeb i interesów społecznych.

Funkcja artykulacji, agregacji potrzeb oraz interesów społecznych powiązana jest z uzewnętrznieniem, kształtowaniem, usystematyzowaniem i przedstawianiem przez partie polityczne preferencji odpowiednich grup społecznych, będących zwolennikami tych ugrupowań. Spotyka się to z dużą kontrowersją. Głównie z kręgów prawicowych wywodzi się takie stwierdzenie, że przedstawiane przez partie polityczne partykularne interesy odmiennych grup społecznych, upodabnia partie polityczne do związków zawodowych.

S. M. Lipseta i S. Rokkana wskazują, że na rozwój partii politycznych wpływały różne podziały społeczne, np. właściciele – robotnicy, państwo – Kościół, rolnictwo – przemysł. Partie polityczne powstały dzięki procesowi artykulacji sprzecznych interesów. Aby odróżnić partie polityczne od innych organizacji, autorzy zwracają uwagę na wiele kwestii. Jedną z nich jest fakt, iż partie wpływają na obywateli poprzez nakłanianie ich do zawierania sojuszy ponad podziałami strukturalnymi, jak również poprzez wyszczególnienie założeń w celu realizacji poszczególnych propozycji społecznych. Zadaniem partii jest zestawienie różnych interesów społecznych, a tym samym dojście do pewnego kompromisu. W tym przypadku nie jest jednak łatwe znalezienie złotego środka.

4. Funkcja wyborcza.

W tej kwestii działania partii politycznych nie są prowadzone z jednakową intensywnością w różnych okresach. Realizację funkcji wyborczej szczególnie można dostrzec w czasie trwania kampanii wyborczej oraz w samym okresie wyborów. Funkcja wyborcza posiada istotne znaczenie dla demokratycznego systemu politycznego. Dzięki tej właćciwości zwycięskie ugrupowania osiągają społeczną akceptację. Sobolewski w trakcie analizy owej funkcji, wyróżnił jej dwa elementy – selekcja kandydatów na obieralne stanowiska oraz kształtowanie programu wyborczego. Jednakże mogą one spełniać odmienne role w czasie trwania wyborów. Z doświadczeń systemu demokratycznego można zauważyć, że dużą rolę odgrywa kierowanie się wyborców atrakcyjnością programu, pretendowaniem znanych kandydatów czy obranej przez nich strategii wyborczej.

5. Selekcja kandydatów. Selekcja kandydatów do obsadzenia wybieralnych stanowisk w państwie postrzegana jest jako najistotniejszy czynnik funkcji powoływania elit politycznych. Partie polityczne od czasów swojego istnienia były głównym elementem pozyskiwania owych elit politycznych przez delegowanie kandydatów do wyborów. W państwach demokratycznych z czasem zaznaczyła się wyłączność partii w tym zakresie. Pojawia się bowiem problem – „kto posiada upoważnienie do desygnowania kandydatów?”. W partiach o bardziej swobodnej strukturze organizacyjnej pewnie dzieje się to nieformalnie. Jednakże w masowych partiach ta kwestia regulowana jest najczęściej statutowo.

Wyróżnia się cztery typy delegowania kandydatów: nieuregulowany (tzw. żywiołowy), nominowanie przez organy lokalne, nominowanie przez organy centralne oraz wybieranie przez członków danej partii. Są to typy wzorowe – najczęściej jednak występują typy mieszane. 1) Typ nieuregulowany – procesie nieuregulowanym mamy do czynienia z nieformalnymi, tajnymi i poufnymi porozumiewaniami oraz umowami członków danej partii. Z wyniku tego, następuje wyłonienie kandydata (lub samo zgłoszenie kandydatury zainteresowanego) oraz

jego poparcie przez działaczy swojej partii. Typ ten mocno widoczny jest w powoływaniu charyzmatycznych polityków. 2) Typ nominowania przez organy lokalne – nominacja przez organy lokalne. Przejawia się on w demokratycznych systemach partyjnych. Kompetentna do delegacji jest często instancja partyjna, która terytorialnie odpowiada okręgowi wyborczemu. Ważnym jest, że ten typ występuje w nowoczesnych partiach masowych – chadeckich czy socjaldemokratycznych. 3) Typ nominowania przez organy centralne – jest zupełnym przeciwieństwem poprzedniego typu. Jawi się jako centralizm w partii o silnej artykulacji. Z typem nominowania przez organy centralne można się było spotkać w systemach autorytarnych i partiach faszystowskich. O kandydaturach, wywodzących się głównie z elit partyjnych rozstrzygano w centralnych instancjach partii – odgórnie. 4) Typ wyboru przez członków partii - potykany bardzo rzadko, ale w pełni demokratyczny. Ten wybór może przybierać dwie postacie: wybór bezpośredni – głównie spotykany w partiach amerykańskich, szczególnie przy wyborach parlamentarnych oraz wybór pośredni. Opiera się na delegowaniu kandydatów przez specjalne konwencje. Odbywają się na nich debaty oraz zawierają kompromisy, sprowadzające się do poszczególnych kandydatur. Co więcej, udział zwykłych członków w czasie trwania takich konwencji jest stosunkowo niewielki.

6. Formułowanie programu.

Na zwycięstwo w wyborach wpływało wiele kwestii, m. in. atrakcyjny program wyborczy, niekiedy nawet stan państwa, w którym odbywało się głosowanie, czy nawet stan gospodarczy. Często gorsza sytuacja kraju sprzyjała demagogii, czyli sposobie pozyskiwania zwolenników polegającym na odwoływaniu się do ich emocji, oczekiwań oraz na składaniu nierealnych obietnic. W tym przypadku treść programów wyborczych była często nie merytoryczna i z reguły niemożliwa do zrealizowania. Warto nadmienić, że zawsze są dwie strony medalu, które tej sytuacji nie ominęły. Wraz z lepszą sytuacją społeczno-gospodarczą państwa, zmieniają się zapotrzebowania obywateli. A co za tym idzie? Od swoich kandydatów wymagają programów rzetelnych i zapewniających stabilizację.

Można wyróżnić dwa zasadnicze modele procedury układu programu (platformy wyborczej): 1. Opracowanie programu wyłącznie lub w głównej mierze przez indywidualnych kandydatów – charakterystyczny dla klasycznych partii komitetowych, które nie posiadały swojego programu wyborczego, albo ograniczały się tylko do kilku ogólnych haseł. 2. Powierzenie tworzenia programu wyborczego władzom partyjnym i nadanie temu programowi charakteru wiążącego – charakterystyczne dla partii współczesnych. W tym modelu zaś sytuacja jest odwrotna, gdyż zadaniem osoby kandydującej na dany urząd jest często tylko objaśnianie i propagowanie danego programu wyborczego, a nie zaś możliwość wprowadzenie zmian przez jej osobę. Wyborcy, którzy oddają głosy w kierunku danej partii, tym samym wyrażają aprobatę i poparcie dla danego programu wyborczego. Warto wspomnieć, że mogą jedynie w akcie wyborczym odrzucić lub poprzeć zaproponowaną formułę przez partię. Wynika to z faktu takiego, iż stronnictwa silnie oddziaływają na opinie publiczną oraz na jej poglądy. Partie polityczne nie tylko kształtują przeświadczenie obywateli, ale również pomagają ujawniać ich wolę. Tym samym spełnia się demokratyczna funkcja partii politycznych „w tworzeniu politycznej woli narodu”. Poglądy prezentowane przez Malcolma Nathana Shawa – brytyjskiego prawnika, autora i redaktora – stwierdzają, iż układ programu wyborczego „ma być środkiem pozyskiwania maksymalnej liczby głosów, a nie planem pracy rządowej” – czyli jednymi słowy powinien być mało precyzyjny i pobieżny, a ich cały obraz powinien być udekorowany dobrze dobranymi zwrotami retorycznymi. Ponadto platformy wyborcze (programy wyborcze) powinny unikać tematów dość drażliwych i kontrowersyjnych dla społeczeństwa, które nie tylko są trudne, ale również prawdopodobnie mogłyby zniechęcić pewną liczbę odbiorców danej partii. Niektóre partie charakteryzuje dość częsta tendencja „podążania za modą” – czyli za aktualnie panującymi ustrojami w danym społeczeństwie. Często nawet usuwająca w cień realne poglądy partii. Jednak ta zasada omija partie skrajne i antysystemowe, które nie zmieniają swoich tożsamości ze względu na możliwy wzrost poparcia wśród wyborców.

Często nieodzownym elementem polityki partii jest pro...