Grupy społeczne 2021 PDF

Preview

Summary

Praca semestralna, Grupy społeczne - socjologia....

Description

PRACA SEMESTRALNA PODZIAŁ GRUP SPOŁECZNYCH

Spis treści 1.

Wstęp.............................................................................................................................................1

2.

Definicja i cechy i czynniki charakteryzujące grupę społeczną................................................2

3.

Podział grup społecznych.............................................................................................................5

4.

Funkcje grup społecznych............................................................................................................8

5.

Jednostka a grupa społeczna.......................................................................................................9

6.

Zakończenie................................................................................................................................10

7.

Bibliografia.................................................................................................................................12

1

1. Wstęp. Ludzie to istoty społeczne. Rodzimy się, wychowujemy w grupach i jesteśmy ich częścią przez całe życie. Od pierwszych dni potrzebujemy innych ludzi do prawidłowego rozwoju (psychologia poznawcza). Musimy więc je tworzyć i być ich częścią. Stykamy się z grupami w codziennym życiu, w związkach partnerskich, rodzinie, w kręgu przyjaciół, w drużynach sportowych, w grupach rodziców, w grupach studenckich. Nie jesteśmy w stanie zliczyć ilości grup społecznych, do których należymy. Współczesne czasy socjal mediów dały nam dodatkową ogromną ilość grup, do których możemy przyłączyć się w sieci zaczynając od grup tematycznych związanych z naszą aktywnością, działalnością zawodową, grup wzajemnych zainteresowań, wyznań aż po grupy wsparcia. W sieci odnaleźć możemy grupy wszystkiego. Zdaje się, że lista nie ma końca. Wejście w grupę społeczną to zajęcie w niej określonej pozycji przez podjęcie roli, jaką pełnimy w tej grupie. Za to grupa nagradza nas, przypisując określoną wartość – status. Rola, pozycja i status mają charakter społeczny. To oznacza, że o tym, co się na nie składa, decyduje zbiorowość, a nie my jako jej członkowie. Niemniej pełnimy rolę po swojemu, w sposób indywidualny. W życiu wchodzimy też w wiele grup społecznych i w wielu z nich funkcjonujemy równocześnie. Rodzi to pewne konsekwencje i daje nam określone możliwości. Ma też konsekwencje dla sposobu określania roli, statusu i pozycji. Grupa społeczna, która wspólnie formułuje cele, jest w stanie zyskać wysoką motywację do działania, natomiast mądre strategie funkcjonowania wewnątrz grupy, jak i demokratyczny styl kierowania grupą, mogą przynieść wiele sukcesów i sprawić, że grupa społeczna będzie bardziej efektywna w swych działaniach.

2. Definicja i cechy i czynniki charakteryzujące grupę społeczną.

Grupą społeczną jest wszelki zbiór ludzi, obejmujący co najmniej trzy osoby i wykazujący w swoim współżyciu, postępowaniu i zachowaniu jakąś organizację społeczną. Żyjemy w różnych zbiorowościach społecznych. Rozumiemy przez nie zbiór ludzi połączonych więzią społeczną. Są to także zbiory osób złączonych na podstawie styczności osobistych lub przestrzennych i podobieństw zachowań. W tym między innymi wyraża się społeczna natura człowieka, że łączy się z innymi ludźmi w grupy. 2

Grupa społeczna nie jest to każde skupisko ludzkie. Ludzie nie muszą być skupieni w jednym miejscu, by stanowić taką grupę, bo grupa społeczna to kategoria teoretyczna, socjologiczna. Pozwala ona konkretnych ludzi, skupionych w jednym miejscu lub oddalonych od siebie, określić mianem grupy społecznej bądź nie. Od czego to zależy? Od tego, czy zbiorowość ludzka spełnia kryteria grupy społecznej. Wśród wielu takich kryteriów dwa mają znaczenie kluczowe: liczebność grup oraz sposób powiązania członków grupy. Cechy grup społecznych:  Względna długotrwałość związku  Względnie spójny i podobny system wartości  Wspólny cel działania  Podobne poglądy – przekonania  Struktura (budowa) i hierarchia (zależność i podporządkowanie)  Funkcjonowanie systemów normatywnych (norm prawnych, moralnych, obyczajowych, religijnych)  Pełnienie określonych ról społecznych  Posiadanie określonych pozycji - statusów społecznych  Wzajemne oddziaływanie na siebie - interakcje społeczne  Różnorodne formy aktywności  Zachodzenie procesu socjalizacji i resocjalizacji  Istnienie określonych więzi międzyludzkich  Istnienie wewnętrznego systemu kontroli i sankcji  Poczucie świadomej identyfikacji z grupą (solidaryzm)  Poczucie odrębności wobec innych grup Czynniki charakteryzujące grupę:  Liczebność W socjologii przyjmuje się, że grupa to co najmniej trzy osoby. Dawniej niektórzy socjologowie uważali, że już dwie osoby tworzą grupę społeczną. Za kryterium trzech osób przemawia możliwość wyodrębnienia interakcji jako autonomicznego elementu tworzącego grupę. Przy dwóch osobach żaden członek grupy nie mógłby obserwować 3

interakcji, w której sam nie bierze udziału. A ta interakcja może mieć znaczenie dla grupy. Tak jak sam człowiek – jej członek. Wystarczy sobie wyobrazić kłótnię między rodzicami, w której dziecko nie bierze udziału. Efekty tej kłótni mogą jednak wpływać na to, jak ojciec czy matka odnoszą się do dziecka. To, co dziecko o tej kłótni myśli, też wpłynie na jego stosunek do rodziców.  Tożsamość Członkowie grupy określają się, przynajmniej częściowo, poprzez przynależność do niej. Wskazują na grupę, odpowiadając na pytanie: kim jestem? Robią to wspólnie, bo wyznają wspólne wartości i akceptują siebie jako członków. To jest jeden z warunków solidarności wewnątrzgrupowej. To ona między innymi decyduje o spoistości grupy.

 Więź społeczna Jest to ogół relacji trwale wiążących członków tej samej grupy w związku z realizacją wspólnych celów. Bardzo często ma ona także wymiar psychiczny.

 Interakcje To wzajemne oddziaływania jednostek. Wynikają one z działań podejmowanych wewnątrz grupy lub postępowania członków grupy wobec innych osób i grup społecznych. Interakcją może być na przykład opinia, jaką jeden członek grupy wyraża wobec innego, ale jest nią także wspólne działanie, które podejmują. Interakcje w grupie:  solidaryzowanie się z inną osobą, podwyższanie pozycji innej osoby, udzielanie pomocy, nagradzanie,  rozładowywanie napięcia emocjonalnego, żartowanie, śmianie się, okazywanie zadowolenia,  wyrażanie zgody, bierne akceptowanie, rozumienie sugestii, uleganie,  dawanie sugestii, wskazywanie kierunku, pozostawianie innym autonomii  wyrażanie opinii, dokonywanie oceny, wyrażanie uczuć i życzeń,  orientowanie innych, udzielanie informacji, powtarzanie, wyjaśnianie,  pytanie i prośby o zorientowanie, o informację, potwierdzanie, 4

 pytanie o opinię, ocenę, analizę, wyrażenie uczucia,  pytania, prośby o sugestię, pokierowanie,  niezgadzanie się, bierne odrzucanie sugestii innych,  ujawnianie napięcia emocjonalnego, prośby o pomoc,  ujawnianie antagonizmu, obniżanie pozycji innej osoby, bronienie siebie.  Organizacja Jest to sposób powiązania poszczególnych ról w jedną całość funkcjonalną, jaką stanowi grupa. Wynikiem określonego sposobu organizacji może być styl zarządzania grupą (np. autorytarny lub liberalny).

 Odrębność W zasadzie odrębności mieszczą się kryteria naboru członków. Zapewniają one grupie jednorodność, to znaczy, że jej członkowie są pod pewnym względem, istotnym dla grupy, do siebie podobni. Odrębność to też czynniki warunkujące identyfikację grupy przez innych uczestników życia społecznego (np. emblematy, nazwisko, ubiór). Mieszczą się w niej także: wzór fizyczny i wzorzec moralny członka. Ułatwiają one budowanie własnej tożsamości. W ten sposób służą solidarności członków oraz budują świadomość „my”. Rewersem (czymś odmiennym, przeciwstawnym, ale jednocześnie powiązanym) zasady odrębności jest poczucie wspólnoty. Opiera się ono na cechach odróżniających członków grupy od innych grup. Przejawia się również jako więź psychiczna wynikająca z podzielania tych samych wartości i wspólnych doświadczeń. Ośrodek (lub ośrodki) skupienia są to miejsca działań całej grupy wraz ze środkami niezbędnymi do realizacji zadań. Środki te mają charakter rzeczowy (np. pomieszczenia, pieniądze, znajomości) oraz niematerialny (np. wartości, idee, symbole przynależności grupowej). Gdy zmienia się skład członkowski grupy, to właśnie ośrodki skupienia zapewniają grupie trwanie w czasie.

3. Podział grup społecznych. Nie ma jednego, wyczerpującego sposobu, w jaki socjologowie wyodrębniają typy grup społecznych. To, do jakiego typu zaliczymy daną zbiorowość, zależy od kryterium 5

wyodrębnienia, czyli od tego, na co zwracamy uwagę. Ponadto ten sam zbiór ludzi tworzących grupę społeczną może być przypisany do wielu typów równocześnie. We współczesnych społeczeństwach funkcjonuje bardzo wiele różnorakich grup społecznych. W teoriach socjologicznych występują różne zasady ich klasyfikowania, niezbędnego dla celów analitycznych, do najczęściej wymienianych należą – liczebność i struktura grupy, typ więzi społecznej, stopień formalizacji stosunków grupowych, stopień trudności wejścia do grupy, trwałość grupy. 3.1. Ze względu na rodzaj przynależności i charakter więzi dzielimy grupy na pierwotne i wtórne. W grupach pierwotnych występuje więź nieformalna oparta na bliskich, zażyłych stycznościach

osobistych.

Mają one silne zabarwienie

emocjonalne.

Grupami

pierwotnymi (według Charles’a Coolleya, który wprowadził to pojęcie do socjologii) były: rodzina, grupa rówieśnicza, grupa sąsiedzka. Obecnie rezerwuje się tę nazwę tylko dla rodzin oraz grup rówieśniczych. Grupy te pełnią główną rolę w uspołecznieniu jednostki, w nich dokonuje się socjalizacja pierwotna. Z tego powodu mają tak zasadnicze znaczenie dla jednostki i społeczeństwa. Grupy takie cechuje niewielka liczebność, przy czym przynależność do takiej grupy nie zawsze jest dobrowolna (np. rodzina, grupa rówieśnicza). Termin grupy wtórne wprowadził do socjologii Ezra Park. Są to grupy celowe, w których więź oparta jest na stycznościach rzeczowych i interesach członków. Najczęściej są to grupy o złożonej wewnętrznej strukturze i zarazem formalne. Jednak już grupa przestępcza może być grupą małą, celową i na dodatek o niejawnej dla obserwatora zewnętrznego strukturze. Przynależność do grup wtórnych wynika z dobrowolnego wyboru, cechuje je duża liczebność, a tworzone są dla osiągnięcia określonego celu (np. partie polityczne). 3.2. Ze względu na strukturę dzielimy grupy na małe i duże. Odróżnia je ich wewnętrzna struktura. Grupy małe mają strukturę prostą, składają się tylko z członków (minimum trzech) lub ewentualnie członków oraz par (na przykład małżeństwo, które jest parą, i dziecko – w trójkę stanowią rodzinę, podstawową grupę społeczną). Grupy małe – kilku- lub kilkunastoosobowe, umożliwiające bezpośrednie stosunki między członkami (np. rodzina, grupy rówieśnicze). Grupy duże mają złożoną strukturę, w której można wyróżnić podgrupy, pary, jednostki. Wbrew intuicji liczebność 6

grupy nie jest kryterium odróżniania grup małych od dużych. Porównajmy rodzinę złożoną z rodziców i jedenaściorga dzieci (grupa mała) oraz firmę liczącą dziesięciu zatrudnionych, która złożona jest z trzech zespołów pracowniczych (grup), każdy po trzy osoby i kierownika. Nasza firma ma mniej członków niż 11-osobowa rodzina, ale jest dużą grupą, bo ma strukturę złożoną z podgrup. Grupy duże charakteryzują minimalne kontakty bezpośrednie lub ich brak, gdyż duża liczebność uniemożliwia nawiązywanie bezpośrednich stosunków między ich członkami (np. grupa zawodowa, narody). 3.3. Ze względu na poziom organizacji i charakter więzi społecznej dzielimy grupy na formalne i nieformalne. Kryteriami odróżniającymi te grupy są: występowanie instytucji sformalizowanych lub nieformalnych, formalny lub nieformalny charakter kontroli społecznej. W grupach nieformalnych podstawą oceny zachowań członka grupy są wartości i normy społeczne aprobowane i podtrzymywane przez grupę. Powstają spontanicznie, w ich ramach występują instytucje nieformalne, a zasady działania wynikają ze wzajemnych interakcji (np. grupy koleżeńskie, subkultury młodzieżowe). W grupach formalnych natomiast kontrola społeczna odwołuje się do przepisów prawnych zawartych w regulaminach, statutach i kodeksach zgodnych z obowiązującym w państwie porządkiem prawnym. System nagród i kar również zawarty jest w tych regulacjach prawnych. Inaczej niż w grupach nieformalnych, w których jest wynikiem umowy społecznej między członkami grupy. Grupy formalne posiadają ściśle określone struktury, cele, normy, często wyznaczane z zewnątrz. Działalność określają prawo i przepisy (np. partie polityczne, Związek Harcerstwa Polskiego). 3.4. Ze względu na kryteria naboru członków dzielimy grupy na ekskluzywne i inkluzywne oraz ograniczone. Grupy ekskluzywne to całości, które bronią się przed naborem członków lub stawiają kandydatowi trudne do spełnienia wymagania. Może to być klub towarzyski celowo tworzący takie kryteria, które mogą być spełniane tylko przez nieliczne jednostki, np. klub 10 najbogatszych biznesmenów w Europie lub stowarzyszenie absolwentów prawa ekskluzywnej uczelni. Są to grupy zamknięte stosujące liczne i rygorystyczne kryteria przyjęć nowych

członków,

na przykład

urodzenie,

status

majątkowy,

rodzaj

wykonywanego zawodu (np. kluby biznesmenów, związki rodzin arystokratycznych). W 7

przypadku grup inkluzywnych kryteria naboru członków są bardzo łatwe do spełnienia. Są to grupy otwarte, dostępne dla wszystkich chętnych (np. osiedlowe koła szachowe). Grupy ograniczone stosują różne kryteria przyjmowania członków, np.: wykonywany zawód, wiek, jednak nie tak rygorystyczne jak grupy ekskluzywne (np. klub emerytów, kluby lekarzy). 3.5. Ze względu na trwałość grupy społeczne dzielimy na długotrwałe i krótkotrwałe. Grupy krótkotrwałe to grupy, do których przynależymy przez krótki okres czasu. Przykładem takiej grupy może być grupa uczestnicząca w wycieczce turystycznej, gdzie nasza obecność jest niezbyt długa przez co grupa ta nie traktowana jest przez członków zbyt poważnie, nie wymaga od nich dużego zaangażowania. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku grup długotrwałych np. grupa kolegów z pracy, z którymi spotykamy się niekiedy przez wiele lat. W tym przypadku długi okres spędzania czasu razem wpływa na to, że koledzy z pracy wiedzą o nas bardzo dużo, nasze stosunki są bliższe, bardziej intymne. Ich opinia ma znaczenie dla naszej pozycji w firmie, więc staramy się spełnić ich oczekiwania, aby móc zrealizować swoje cele zawodowe. Grupy długotrwałe to zatem teren silnego zaangażowania, identyfikacji, lojalności, obszar realizowania życiowych planów. Oczywiście najwyraźniej widać to w przypadku „grup dożywotnich", których nie da się opuścić, takich jak rodzina i naród, czy którym ślubuje się wierność do śmierci, jak zakon religijny. Ale i tu trzeba odróżnić trwałość faktyczną i oczekiwaną przez członków w momencie przystępowania do grupy (trwałość małżeństwa w momencie zawierania związku małżeńskiego planowana do końca życia z różnych powodów może zakończyć się wcześniej w wyniku rozwodu).

4. Funkcje grup społecznych. Funkcjami jakie pełni grupa społeczna jest m.in, budowanie tożsamości jednostki. Przynależność do grupy daje możliwość uświadomienia sobie swojej tożsamości, człowiek autodefiniuje się poprzez porównywanie z innymi członkami grupy, zauważa swoją odrębność, wyjątkowość i niepowtarzalność na tle cech, wizerunków innych jednostek. W grupie dochodzi do socjalizacji, tj. procesu przyswajania przez człowieka systemu wartości, norm społecznych oraz obowiązujących w społeczności wzorców postępowania. Poprzez socjalizację jednostka uczy się jak żyć, jak funkcjonować w danej zbiorowości, 8

nabywa cech danej grupy. Socjalizacja ma podwójny charakter: pierwotny (z reguły odbywająca się w rodzinie) oraz wtórny (dokonująca się we wtórnych grupach społecznych, np. we wspólnocie religijnej). Przynależność do grupy społecznej sprawia, iż człowiek czuje się w świecie bezpieczniej, wie bowiem, że istnieje grupa będąca w stanie go obronić w razie niebezpieczeństwa bądź wesprzeć w przypadku złych momentów życiowych; jednostka zawsze mniej boi się w grupie, ponieważ poczucie wspólnoty daje siłę. Ponadto poprzez bycie członkiem jakiejś zbiorowości zaspokajamy potrzebę afiliacji, tj. przynależności. Grupa społeczna stwarza pewne normy postępowania i jednocześnie stoi na straży ich przestrzegania, zatem pełni funkcję aparatu kontrolnego. Grupa społeczna może stosować określone sankcje za przestrzeganie bądź nieprzestrzeganie norm, z reguły mają one formy kary lub nagrody. Charakterystyczny jest w tej funkcji fakt, iż każda jednostka wchodząca w skład grupy jest jednocześnie kontrolowana i kontrolująca.

5. Jednostka a grupa społeczna. Grupa społeczna wywiera na jednostki „nacisk” na podporządkowanie się wobec panujących w niej norm i wartości, przez co np. podczas socjalizacji „przekształca się” ona z jednostki biologicznej w jednostkę społeczną. W miarę wzrostu liczebności grupy, rośnie liczba możliwych stosunków interpersonalnych w niej zachodzących. Wymagania stawiane członkom grupy zamykają się w dwóch poziomach: wzór fizyczny (pozytywny – cechy fizyczne wymagane i negatywny – niepożądane) oraz wzór moralny – zespół cech jakie jednostka powinna wykazywać w swoim postępowaniu. Suma dążeń członków do realizowania zadania zbiorowego wyraża się wolą zbiorową grupy. Jej istnienie przejawia się konsekwentnym i efektywnym realizowaniem zadań (świadomie określone skutki, które grupa jako całość chce wywołać). Często jest to podłożem dla zjawiska solidarności grupy. Zbyt silne identyfikowanie się z grupą społeczną, występujące w tzw. „grupach żarłocznych” czy „grupach totalnych” prowadzi do patologicznego konformizmu, co objawia się m.in. syndromem grupowego myślenia. Konformizm to postawa i zachowanie jednostki, polegająca na ścisłym podporządkowaniu się normom, systemom wartości, wzorcom zachowań i myślenia oraz powszechnie przyjętym poglądom obowiązującym w danej grupie społecznej. Konformizm oznacza również zmianę 9

opinii lub zachowania człowieka pod naciskiem innych. Czynnikiem powodującym nasilenie postaw konformistycznych jest niskie mniemanie o sobie, czynnikiem osłabiającym jest z kolei wysoka samoocena. Pozytywnym aspektem konformizmu jest czynnik integracji społecznej, natomiast negatywnym aspektem konformizmu: upowszechnianie naśladownictwa, propagowanie zachowawczości, może doprowadzić do alienacji jednostki. Cechu osób a stopień konformizmu:  płeć osoby poddawanej i płeć osób wywierających nacisk – kobiety łatwiej ulegają naciskowi,  zdolność twórczego myślenia – osoby posiadające tą umiejętność nie ulegają naciskom grupy,  wiara we własne siły – wysoka samoocena utrudnia uleganie naciskom,  przekonanie o własnych kompetencjach – powoduje niepoddawanie się naciskom,  pozycja członka grupy – najbardziej konformistyczne są osoby najwyżej cenione przez grupę,  motywacja – osoba mająca silnie rozwiniętą motywację będzie konformistą, jeżeli w ten sposób zrealizuje zamiary. Rodzaje zachowań konformistycznych:  oczekuje nagrody lub chce uniknąć kary – uleganie,  chce się upodobnić do innej osoby lub grupy osób, pod wpływem których pozostaje – proces ten nazywa się identyfikacją,  przyjmuje za własne normy, wartości, postawy i poglądy obowiązujące w grupie lub charakteryzujące inną osobę – co nazywa się internalizacją, czyli uwewnętrznieniem. Postawą przeciwną wobec konformizmu jest nonkonformizm. Charakteryzuje się on zarówno odrzuceniem, jak i nieposłuszeństwem wobec obowiązujących w danej grupie wartości, norm, zwyczajów, obyczajów i autorytetów.

6. Zakończenie.

10

Grupy społeczne odgrywają ogromną rolę w życiu społecznym. Poprzez uczestnictwo w grupach człowiek zaspokaja większość potrzeb życiowych. W grupach dokonuje się transmisja kultury, nauka wartości, wzorów zachowań. ...