Hemostaza i zgrušavanje krvi - Textbook of Medical Physiology PDF

Preview

Summary

Sažetak 37. poglavlja iz Guytona na temu hemostaze i zgrušavanja krvi....

Description

Hemostaza i zgrušavanje krvi -

hemostaza = zaustavljanje krvarenja

-

postizanje hemostaze: 1.

vaskularna faza: grč žile

2. trombocitna faza: stvaranje trombocitnog čepa 3. koagulacijska faza: stvaranje ugruška 4. fibrinolitička faza: urastanje vezivnog tkiva u ugrušak → trajno zatvaranje otvora na žili -

intravaskularne antikoagulancije: 1.

glatkoća endotela – sprječava zgrušavanje u normalnom žilnom sustavu

2. sloj endotelnog glikokaliksa – odbija faktore zgrušavanja i trombocite → sprječava aktivaciju zgrušavanja 3. trombomodulin (vezan na endotelnu membranu) – veže trombin i usporava zgrušavanje tako što uklanja trombin; kompleks trombomodulin-trombin aktivira protein C koji inaktivira faktore V i VIII A. grč žile 

presijecanje ili pucanje krvne žile → refleksna kontrakcija glatkih mišića malih krvnih žila radi smanjenja gubitka krvi na nekoliko sati dok se ne aktiviraju drugi mehanizmi



oštećenje krvnih žila uzrokuje vazokonstrikciju: 1.

lokalni miogeni spazam uzrokovan oštećenjem krvne žile (što je veće oštećenje krvne žile, jači je i spazam krvne žile!)

2. lokalni autakoidni čimbenici

iz traumatiziranih tkiva i trombocita (npr. tromboksan A2)

3. živčani refleksi (podražaj nociceptora – receptora za bol) B. stvaranje trombocitnog čepa 

fizička i kemijska svojstva trombocita -

nastaju u koštanoj srži iz megakariocita (trombocitopoeza)

-

normalni broj trombocita je 150 – 300 × 10 /L

-

nemaju jezgre pa se ni ne dijele

-

sadržaj citoplazme

9



aktin, miozin i trombostenin – kontrakcija trombocita



ostaci endoplazmatske mrežice i Golgi aparata – sinteza enzima i skladište velike ++

količine Ca 

mitohondriji i enzimski kompleksi – sposobnost stvaranje ATP-a i ADP-a



enzimski sustav za sintezu prostaglandina



faktor stabilizator fibrina



čimbenik rasta – potiče diobu i rast vaskularnih endotelnih stanica, stanica vaskularnih glatkih mišića i fibroblasta → pomaže u cijeljenju oštećene krvne žile

-

na površini stanične membrane



glikoproteinski omotač – odbija prianjanje membrane uz normalni endotel, ali uzrokuje prianjanje uz oštećena područja (npr. bilo kakav izloženi subendotelni kolagen)





fosfolipidi stanične membrane – djeluju aktivacijski u procesu zgrušavanja



receptori za fibrinogen i von Willenbrandov faktor

poluživot trombocita u krvi je 8 do 12 dana (na kraju ih razgrade makrofagi u slezeni)

stvaranje trombocitnog čepa -

oštećenje krvne žile → kontakt trombocita s kolagenim vlaknima ili oštećenim endotelnim stanicama → aktivacija trombocita

-

aktivacija trombocita → bubre, povećavaju se i s površine se protežu brojni zrakasti izdanci (služe za međusobno povezivanje) → kontrakcija kontraktilnih bjelančevina → otpuštanje zrnaca koja sadrže brojne aktivne čimbenike potrebne za stvaranje trombocitnog čepa (TXA2, serotonin i ADP → aktivacija drugih trombocita, a ADP uzrokuje ljepljivost) → postaju ljepljivi i adheriraju na kolagen u tkivima i na von Willendrandov faktor koji je raspršen u plazmi

-

na mjestu puknuća krvne žile, oštećena žila aktivira sve veći broj trombocita koji privlače dodatne trombocite i u konačnici stvaraju trombocitni čep

-

čep je isprva labav, ali je obično uspješan u zaustavljanju malih krvarenja → zatim se stvaraju fibrinske niti koje se pričvrste za trombocite i stvore nepropusni čep

C. stvaranje ugruška 

zgrušavanje krvi = kaskadna reakcija u kojoj svaki faktor aktivira onog slijedećeg u nizu, a završava formiranjem fibrinske mreže





krvni se ugrušak stvara: -

nakon 15 – 20 sekundi ako je ozljeda veća

-

nakon 1 – 2 minute ako je ozljeda manja

proces zgrušavanja započinju aktivacijske tvari iz traumatiziranih krvnih žila, trombocita te krvnih bjelančevina koje prianjaju uz oštećenu stijenku krvne žile





/opći mehanizam/ -

stvaranje aktivatora protrombina

-

pretvaranje protrombina u trombin

-

trombin djeluje kao enzim, fibrinogen → fibrinske niti

/extrinsic pathway/ -

započinje oštećenjem stijenke krvne žile ili okolnih tkiva

-

eksplozivan; pri teškoj ozljedi zgrušavanje nastaje već nakon 15 sekudi

-

oštećenje endotela krvne žile će izložiti subendotel koji na površini stanica izražava tkivni faktor (tkivni tromboplastin)

-

lipoproteinski kompleks tkivnog faktora spaja se s koagulacijskim faktorom VII te nastaje kompleks tkivni faktor-VIIa

-

++

u prisutnosti Ca

te membranskih fosfolipida kompleks TF-VIIa veže i aktivira faktor X

→ Xa → početak zajedničkog dijela puta zgrušavanja 

/intrinsic pathway/ -

započinje djelovanjem same krvi ili izlaganjem krvi kolagenom u traumatiziranim tkivima

-

sporiji je, za zgrušavanje treba proći 1 – 6 minuta

-

ozljeda krvi ili izlaganje krvi kolagenu uzrokuje aktivaciju faktora XII → proteolitički enzim XIIa te oslobađanje trombocitnih fosfolipida i trombocitnog faktora 3

-

faktor XII enzimski djeluje na faktor XI (te uz kininogen velike molekularne mase i prokalikreina) i aktivira ga → faktor XIa

-

aktivirani faktor XI enzimski djeluje na faktor IX te ga aktivira → IXa (za to mu je ++

potreban Ca -

)

aktivirani faktor IX zajedno s VIIIa te s trombocitnim fosfolipidima i trombocitnim faktorom 3 iz oštećenih trombocita aktiviraju faktor X → faktor Xa



/common pathway/ -

aktivacija faktora X (Xa) mjesto je gdje se sijeku unutarnji i vanjski put zgrušavanja

-

aktivirani faktor X odmah se spaja s tkivnim fosfolipidima (dio tkivnog faktora) ili s dodatnim fosfolipidima trombocita te s faktorom V pa nastaje kompleks aktivator protrombina (protrombinaza)

-

aktivator protrombina onda započinje razgradnju protrombina u trombin te tako započinje završne korake koagulacije

-

trombin u prisutnosti Ca++ konvertira topljivi fibrinogen u fibrinski monomer koji se automatski polimerizira s drugim molekulama fibrinskog monomera stvarajući fibrinske niti koje tvore fibrinsku mrežicu

-

onaj isti trombin aktivira faktor stabilizacije fibrina (XIII) koji sada još više učvršćuje molekulu fibrinske mrežice povećavajući njezinu trodimenzionalnu strukturu



/mehanizam pozitivne povratne sprege/ -

kad se

ugrušak jednom počne stvarati, ugrušak se proširi i u okolnu krv, sve dok se ne

zaustavi krvarenje → potiče se pozitivna povratna sprega -

trombin proteolitički izravno djeluje na protrombin pri čemu nastaje jjoš više trombina

-

isto tako trombin djeluje i na faktore zgrušavanja odgovorne za stvaranje aktivatora protrombina → faktor VIII, IX, X, XI i XII



/uloga kalcija/ -

Ca++ potreban je u svim koracima osim prve dvije reakcije unutarnjeg puta (aktivacija XII i aktivacija XI)

-

kad se krv izvadi iz organizma → deionizacija kalcija vezanjem za citratni ion ili precipitacijom kalcija s oksalatnim ionom



/intravaskularne antikoagulancije/

-

faktori površine endotela 

glatkoća površine endotelnih stanica – sprječava kontaktnu aktivaciju unutarnjeg puta zgrušavanja



sloj endotelnog glikokaliksa – odbija faktore zgrušavanja i trombocite → sprječava zgrušavanje



trombomodulin (proteini vezani na endotelnu membranu) – veže trombin → kompleks aktivira protein C koji djeluje kao antikoagulans tako što inaktivira Va i VIIIa

-

antitrombnsko djelovanje fibrina i antitrombina III 

fibrinske niti → vežu oko 85 – 90% formiranog trombina → sprječavanje širenja trombina na ostalu krv



antitrombin-heparin → veže trombin i inaktivira ga kroz 12 – 20 minuta (uklanja trombin te aktivirane faktore XII, XI, X i IX) – heparin u kompleksu nastaje iz mastocita i bazofila



/uloga plazmina/ -

plazmin razgrađuje niti fibrina i fibrinogen vezan na fibrin preko veznih mjesta za lizin, a razgrađuje i faktore zgrušavanja V, VIII, protrombin i XII

-

kad se stvori ugrušak, u njemu su zarobljene velike količine plazminogena

-

oštećena tkiva i žilni endotel vrlo polako otpuštaju tkivni aktivaton plazminogena (tPA)

-

nekoliko dana nakon što se zaustavilo krvarenje, t-PA uzrokuje aktivaciju plazminogena u plazmin koji će ukloniti preostali ugrušak kako bi se povratila cirkulacija u toj krvnoj žili ako je došlo do zaustavljanja protoka krvi...