Horney Neurotyczna osobowość naszych czasów PDF

Preview

Summary

Rozdział 3-5...

Description

K.Horney Neurotyczna osobowość naszych czasów r. 4-5

LĘK A WROGOŚĆ 1. Lęk- jest formą strachu zawierającą przede wszystkim określony czynnik subiektywny ● Poczucie silnego, nieuchronnego niebezpieczeństwa, wobec którego jednostka jest zupełnie bezsilna ● Zawsze obecne są dwa czynniki (bez względu na to w jakiej formie lęk się przejawia): ✓ Przytłaczające zagrożenie ✓ Bezbronność ● Lęk może pochodzić z: zewnątrz (np. burza), wewnątrz- własne nieposkromione impulsy (lęk przed poczuciem, że ktoś nas zmusza do skoczenia z wysokości) lub ma charakter niejasny i nieuchwytny (atak lękowy)- takie uczucia mogą zachodzić także w innych sytuacjach (nie tylko związanych z lękiem) ● Lęk vs strach: ✓ Strach- niebezpieczeństwo naprawdę istnieje i poczucie bezsilności uwarunkowane jest sytuacją zewnętrzną ✓ Lęk- niebezpieczeństwo jest produkowane lub wyolbrzymiane przez czynniki psychiczne, a bezsilność uwarunkowana własną postawą ● Czynnik subiektywny- warunki psychiczne, które wywołują poczucie nadciągającego niebezpieczeństwa i oraz postawę bezradności ✓ Freud: cz. Subiektywny ma swoje źródło w naszych własnych popędach instynktownych ● Lęki seksualne- poddanie się nieodpartemu popędowi= osobista porażka (granica zależy np. od norm społecznych) ● Głównym źródłem lęku są różnego rodzaju wrogie impulsy ✓ Związek między wrogością a wywołanym przez nią lekiem ✓ Silny impuls agresywny może być bezpośrednią przyczyną lęku, jeśli jego realizacja wiązałaby się z udaremnieniem celów osobistych 2. Wypieranie wrogości- udawanie, że wszystko jest w porządku i powstrzymywanie się od walki wtedy, gdy powinniśmy walczyć lub przynajmniej mamy ochotę walczyć; proces nieświadomy, pojawia się wtedy gdy człowiek nie może znieść świadomości własnej wrogości a) Konsekwencje: ● Nasilenie istniejącego już wcześniej poczucia bezbronności (np. jednostka pozwala się wykorzystywać) b) Zamiast wypierać wrogość można ją świadomie kontrolować, jednak może być ona trudna do zniesienia z kilku przyczyn: ● Można jednocześnie kochać osobę do której odczuwamy wrogość

● Powody dla których nie chcemy zauważyć przyczyn wrogości (np. zawiść) ● Rozpoznanie wrogości do kogokolwiek może być przerażające (w takiej sytuacji wyparcie stanowi najszybszy sposób uspokojenia siebie- wrogość znika lub nie dostaje się do świadomości) c) Dopóki człowiek zdaje sobie sprawę z niechęci do kogoś jej zahamowanie może przebiegać na 3 sposoby: ● Rozumie jak daleko może się posunąć w działaniach przeciw wrogowi prawdziwemu, czy domniemanemu ● Jeżeli złość jest skierowana przeciw komuś podziwianemu, czy niezbędnemu zostanie ona w końcu włączona w całokształt życia uczuciowego ● Człowiek ma poczucie co wypada, a co nie wypada robić d) Jeżeli złość ulega wyparciu wrogie impulsy wymykają się spod kontroli (człowiek nie ma na nie wpływu) ● Wrogość często rośnie pod wpływem czynników zewnętrznych e) Ciągle wypieranie wrogości sprawia, że człowiek nagle zdaje sobie sprawę z istnienia w sobie bardzo silnego afektu wymykającego się spod jego kontroli i rejestruje go w swej świadomości (rejestrować= wiemy, że coś się w nas dzieje ale nie potrafimy tego zwerbalizować; b. głęboki poziom świadomości) f) Skutki ciągłego wypierania: ● może być podłożem stanów nieokreślonego lęku ● wewnętrzny afekt nalega, aby się go pozbyć ponieważ zakłóca od wewnątrz interesy i bezpieczeństwo jednostki ● powstaje drugi proces projekcji: jednostka „rzutuje” wrogie impulsy na świat zewnętrzny (funkcją uboczną projekcji: zaspokojenie potrzeby zaspokajania własnych zachowań); może mu towarzyszyć lęk przed odwetem (duża rola w psychice neurotyków) g) bardzo często osobą na którą rzutuje się wyparte wrogie impulsy jest ktoś inny niż pierwotny ich adresat (np. żona po wyparciu wrogości do męża zaczyna się bać wężów) h) lęk nie zawsze musi się ujawniać 3. Lęk powstający w wyniku wyparcia może przybierać różne postacie: ● Podmiot ma poczucie, że źródłem zagrożenia są jego własne impulsykształtuje się bezpośrednio z wyparcia ❖ Podmiot ma poczucie, że zagrożenie przychodzi z zewnątrz- implikuje projekcję W każdym z tych przypadków można wyróżnić dwie pod podgrupy: ✓ Podmiot ma poczucie, że niebezpieczeństwo jest skierowane przeciwko niemu ✓ Podmiot ma poczucie że niebezpieczeństwo skierowane jest przeciwko innym osobom 4. Cztery główne typy lęku:

● Podmiot ma poczucie, że źródłem zagrożenia są jego własne impulsy i są skierowane przeciwko niemu (fobia dotycząca przymusu skakania z wysokości) ● Podmiot ma poczucie, że źródłem zagrożenia są jego własne impulsy i są one skierowane przeciwko innym ludziom (fobia dotycząca przymusu kaleczenia innych ludzi) ❖ Podmiot ma poczucie, że zagrożenie pochodzi z zewnątrz i dotyczy jego samego (lęk przed burzą) ❖ Podmiot ma poczucie, że zagrożenie pochodzi z zewnątrz i dotyczy innych ludzi (lęki nadmiernie opiekuńczych matek dotyczące ich dzieci) 5. Lęk i wrogość są współzależne- lęk może wywoływać wrogość lub wrogość lęk (przyczyną tego np. nerwice) 6. Poglądy Freuda dot. lęku: 1) Przyczyną lęku są wyparte impulsy (impuls seksualny)- jeżeli energia seksualna nie może wyładować się, to powstałe w wyniku tego napięcie w organizmie napięcie fizyczne zamienia się w lęk 2) Lęk jest skutkiem strachu przed tymi impulsami, których odkrycie lub zaspokojenie podmiot uważa za zagrożenie z zewnątrz

PODSTAWOWA STRUKTURA NERWIC 1. Aby zrozumieć źródło całego procesu rozwoju lęku trzeba się cofnąć do okresu dzieciństwa ● Podstawowe zło tkwi przede wszystkim w braku autentycznego ciepła i miłości- dziecko potrafi znieść wiele traumatycznych doświadczeń (bicie, dośw. seksualne) jeżeli wewnętrznie czuje się potrzebne i kochane. ✓ Brak czułości leży w niezdolności rodziców do dawania uczuć, spowodowanej ich własną nerwicą ● U rodziców często są obserwowane zachowania, które wywołują wrogość (np. faworyzowanie innych dzieci, niesprawiedliwe zarzuty) ● Wśród zachowań wywołujących wrogość u dziecka największy nacisk kładzie się na frustrację pragnień dziecka, szczególnie w sferze seksualnej oraz na uczucie zazdrości (np. kompleks Edypa, rywalizacja między rodzeństwem) ● Freud: Obserwacje dot. Kompleksu Edypa na osobach neurotycznych: ✓ Nasilone reakcje zazdrości o jedno z rodziców wzbudzały lęk i mogły wywrzeć trwały, zaburzający wpływ na kształtowanie się osobowości (wpływ na to ma kontekst kulturowy i okoliczności w jakich dziecko dorasta)

●

●

● ●

● ● 2.

✓ Neurotyczni rodzice, którzy odpowiadają za brak ciepła i atmosferę rywalizacji są zwykle niezadowoleni z własnego życia i nie mają satysfakcjonujących związków emocjonalnych i seksualnych Wyparcie przez dziecko krytyki, protestu lub oskarżeń (wobec neurotycznych rodziców) jest niebezpieczne dla kształtowania się osobowości dziecka. Skutki: skłonność dziecka do wzięcia całej winy na siebie i uznawanie samego siebie za niegodnego miłości. Dziecko wzrastające w atmosferze bezradności, strachu, miłości lub poczucia winy będzie wypierało wrogość: ✓ Bezradność- wychowywanie dziecka jakby było trzylatkiem niekiedy do 20 roku życia. Jest wzmacniania poprzez zastraszanie, traktowanie jak niemowlęcia, bądź poprzez zbyt długo trwającą zależność emocjonalną. Motto: „Muszę wypierać swoją wrogość, bo was potrzebuję” ✓ Strach- wywoływany bezpośrednio za pomocą gróźb, zakazów i kar oraz przez wybuchy złości, których dziecko jest świadkiem lub pośrednio poprzez onieśmielanie dziecka, ostrzeganie przez wielkimi niebezpieczeństwami w postaci tramwajów . Motto: „Muszę wypierać swą wrogość, bo się was boję” ✓ Miłość- gdy brak jest autentycznego uczucia ze strony rodziców, w zamian pojawiają się obfite deklaracje słowne („Tyle dla ciebie poświęcamy”). Dziecko kurczowo trzyma się tej namiastki i odczuwa strach przed buntem, aby nie utracić nagrody za uległość. Motto: „Muszę wypierać wrogość, bo boję się utracić waszą miłość” ✓ Poczucie winy- w naszej kulturze dziecko jest zmuszane do tego by czuć się bezwartościowe lub godne pogardy we własnych oczach tylko dlatego, że odczuwa złość do swoich rodziców lub łamie ustalone przez nich zasady. Motto: „Muszę wypierać swoją wrogość, bo gdybym odczuwał wrogość byłbym złym dzieckiem” ▪ Dotyczy najczęściej sfery seksualnej Powyższe czynniki nie wystarczają do tego aby wytworzyła się nerwica. Musi na to wpłynąć coś jeszcze Im cięższe są doświadczenia dziecka w rodzinie, tym łatwiej powstanie u niego nienawiść w stosunku do rodziców i innych dzieci a także postawa nieufności i zaciętości wobec wszystkich ludzi. Im bardziej dziecko jest izolowane i powstrzymywane od nabywania pozytywnych doświadczeń, tym łatwiej rozwinie się u niego zgeneralizowana niechęć wobec ludzi Im bardziej ukrywa swój żal do rodziny, tym silniej będzie rzutowało swój lęk na świat zewnętrzny, nabywając przekonania, że świat jest groźny i straszny Stan, który wywołują powyższe czynniki to wszechogarniające poczucie samotności i bezradności we wrogim świecie Ze względu na podstawową rolę, jaką te cechy odgrywają w nerwicy, nazwano je lękiem podstawowym. Jest on nierozerwalnie spleciony z podstawową wrogością. ● Leży u podłoża wszystkich związków międzyludzkich ● Utrzymuje się w sposób ciągły, bez żadnych szczególnych bodźców płynących z danej sytuacji

● Rożne objawy- niezależnie od czynnika wywołującego, wszystkie objawy lęku mają jedno wspólne tło ● W prostych nerwicach sytuacyjnych (występuje u ludzi zdrowych, którzy mają po prostu problem z rozwiązaniem sytuacji konfliktowej) nie obserwuje się podstawowego - składają się na nie neurotyczne reakcje na aktualne sytuacje konfliktowe u jednostek; dość szybka terapia, pozwalająca usunąć objawy a także i przyczyny nerwicy sytuacyjnej; reakcja neurotyczna adekwatna do sytuacji konfliktowej ● Nerwice charakteru - terapia stwarza liczne trudności i jest bardzo długotrwała; reakcja neurotyczna nieadekwatna do sytuacji konfliktowej ● Lęk podstawowy jest mniej więcej u wszystkich jednakowy, a różni się tylko zasięgiem i intensywnością; jest to uczucie bycia małym, nieważnym, bezradnym, opuszczonym człowiekiem, który czuje się zagrożony wykorzystaniem, zdradą itp. ● Neurotycy rzadko uświadamiają sobie istnienie lęku podstawowego, czy podstawowej wrogości, a przynajmniej nie są świadomi ich wagi, czy roli w swoim życiu (nieufność wobec ludzi może być maskowana przekonaniem, że ludzie są z natury dość sympatyczni i na pozór dobrymi kontaktami społecznymi) ● Człowiek wskutek wewnętrznej słabości pragnie zrzucić całą odpowiedzialność na innych, pragnie aby go bronili i opiekowali się nim, ale jednocześnie z powodu podstawowej wrogości jest zbyt nieufny aby to pragnienie zrealizować 3. Cztery główne sposoby obrony przed lękiem podstawowym- miłość, uległość, władza, wycofywanie się: ● Miłość- zapewnienie sobie miłości pod jakąkolwiek postacią może skutecznie chronić przed lękiem „Jeżeli mnie kochasz, nie skrzywdzisz mnie” ● Uległość- postawa ta może przekształcić się w potrzebę bycia „dobrym”, przy czym to co „dobre” będzie różniło się w zależności od żądań czy przepisów którym jednostka podporządkowuje się. Gdy ta postawa nie jest związana z żadną osobą czy instytucją przybiera postać uległości wobec potencjalnych życzeń wszystkich ludzi i unikania wszystkiego, co mogłoby wzbudzić czyjąś niechęć czy złość. „Jeżeli poddam się, nie zostanę skrzywdzony” ● Władza- wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa poprzez osiągnięcie rzeczywistej władzy, sukcesu czy podziwu. „Jeżeli będę miał władzę nikt nie może mnie skrzywdzić” ● Wycofywanie się- uniezależnienie się od innych w takim zakresie w jakim wpływają oni na zaspokojenie potrzeb jednostki: ✓ zewnętrznych (np. gromadzenie przedmiotów-motyw posiadania lub ograniczenie potrzeb do minimum). W tym przypadku przedmioty gromadzi się po to, żeby zapewnić sobie niezależność- lęk jest zbyt duży aby można było się nimi cieszyć. ✓ Wewnętrznych-emocjonalne zobojętnienie na sprawy innych ludzi, tak że nic nie zdoła sprawić człowiekowi przykrości, stłumienie

własnych przeżyć emocjonalnych (nikogo i niczego nie traktuje się poważnie- łącznie z samym sobą) „Jeżeli się wycofam, nic mi nie może sprawić przykrości” 4. Każdy z w/w mechanizmów może zapewnić upragnione poczucie bezpieczeństwa, jeżeli sytuacja życiowa jednostki pozwala na stosowanie go bez narażenia się na konflikty, chociaż za taką jednostronność płaci się zwykle zubożaniem osobowości. Te zupełnie nierozwiązane konflikty stanowią zazwyczaj ośrodek dynamiczny nerwic....