kinh tế học vĩ mô tiểu luận về lạm phát VN PDF

Preview

Summary

4/23/ðI HC HARVARDCHƯƠNG TRÌNH CHÂU Á 79 John F. Kennedy Street, Cambridge, MA 02138 ðT: (617) 495-1134 Fax: (617) 495-L
a ch  n Thành côngBài h  c t  ð ông Á và ð ông Nam Á cho t ươ ng lai c  a Vi  t NamMt khuôn kh chính sách phát trin kinh t - xã hi cho Vit Nam trong giai ño n 2011-...

Description

CHƯƠNG TRÌNH CHÂU Á 79 John F. Kennedy Street, Cambridge, MA 02138 ðT: (617) 495-1134 Fax: (617) 495-4948

La chn Thành công Bài hc t ðông Á và ðông Nam Á cho tương lai ca Vit Nam

Mt khuôn kh chính sách phát trin kinh t - xã hi cho Vit Nam trong giai ñon 2011-20201

1

Bài vit này d a trên mt nghiên cu ca David Dapice và s dng kt qu nghiên c u ca Dwight Perkins, Nguyn Xuân Thành, Vũ Thành T Anh, Huỳnh Th Du, Tony Saich, và Jonathan Pincus, nh ng ngưi ñng thi vit mt s phn c a bài, vi s biên tp c a Ben Wilkinson. Bài vit này ñưc t chc Liên hip quc ti Vit Nam tài tr.

ðI HC HARVARD

La chn Thành công Chương trình Vit Nam, ðH Harvard Tháng giêng năm 2008 Trang 2 / 64

La chn Thành công Bài hc t ðông Á và ðông Nam Á cho tương lai ca Vit Nam Mt khuôn kh chính sách phát trin kinh t - xã hi cho Vit Nam trong giai ñon 2011-20202 Tng quan ðu thp niên 1990, Chương trình Vit Nam ca ði hc Harvard xut bn mt cun sách nhan ñ Theo hưng rng bay. Mc ñích ca cun sách này là nh m cung cp mt khuôn kh chin lưc giúp cho vic xác ñ!nh các ưu tiên và ñưa ra các quyt sách quan trng trong bi cnh kinh t ca Vit Nam và th gii lúc by gi. Th gii ñã ñi thay nhiu k" t# khi cun sách Theo hưng rng bay ra ñ i. Cuc khng hong tài chính khu vc n ăm 1997 ñã phơi bày mt s ñi"m yu %n cha bên trong mô hình phát tri"n ca các n ưc ðông Á và ðông Nam Á. Quan trng hơn, cu trúc ca n n kinh t toàn cu v&n không ng#ng bi n chuy"n và thay ñi vi tc ñ ngày mt nhanh hơn. T do hóa thương mi ñã thc s t o ra th! trưng toàn cu cho các sn ph%m ch to và ñiu này cũng ñang xy ra vi các sn ph%m d!ch v. Hai thp k' ca sáp nhp và mua bán công ty ñã to ra nhng công ty toàn cu khng l ñng ti ñ(nh ca chu)i cung ng, thâm nhp sâu vào h thng sn xut ca c các n ưc ñã và ñang phát tri"n. Ngày nay, các n ưc ñang phát tri"n không th" da vào nhng chin lưc công nghip hóa ñã t#ng thành công trong quá kh mà phi liên t c ñánh giá li th v! ca mình có tính ñn nhng xu th thay ñi rt nhanh trong ñu tư n ưc ngoài, th! trưng tài chính, công ngh, và nhân kh%u. V phía mình, Vit Nam ñã thay ñi rt nhiu sau gn 20 n ăm vi thành tích tăng trư*ng cao và rt nhiu ngưi dân Vit Nam ñã thoát kh+i cnh ñói nghèo. Vi tư cách mt quc gia, Vit Nam ngày càng nhn ñưc s n " trng và có nh hư*ng ngày càng ln hơn trong cng ñng quc t. Có ñưc thành công này mt phn là nh vào nhng quyt ñ!nh sáng sut ca chính ph trong vic gii phóng lc lưng sn xut và hi nhp ngày càng sâu s,c hơn vào nn kinh t toàn cu. H qu tt yu ca nhng thay ñi chính sách này là n n kinh t Vit Nam ngày nay ñã tr* nên phc tp hơn rt nhiu, ñòi h+i vic ra chính sách phi ht sc thn trng và sáng sut. Th nhưng s “quá ti” trong vai trò ca nhà n ưc và s xut hin ca nhng nhóm ñ-c quyn ñưc hư*ng ñ-c li t# vic gi nguyên trng thái hin ti làm cho quá trình hoch ñ!nh chính sách tr* nên n -ng n  và thi u ñng cơ tip tc ci cách. Trái vi tinh thn kh%n trương và cp thit ca nhng n ăm ñu ñi mi, Vit Nam ngày nay ñang ñưc bao trùm b*i mt bu không khí tho mãn và lc quan, ñưc nuôi dư.ng b*i thành tích thu hút ñu tư n ưc ngoài và s ngi ca ca cng ñng quc t và các nhà tài tr. Trong bi cnh mi này, vi tư cách là mt nghiên cu có tính ñ!nh hưng v chin lưc kinh t ca Vit Nam thì n i dung ca cun sách Theo hưng rng bay không còn thích hp n a và cn ñưc vit li.3 2

Bài vit này d a trên mt nghiên cu ca David Dapice và s dng kt qu nghiên c u ca Dwight Perkins, Nguyn Xuân Thành, Vũ Thành T Anh, Huỳnh Th Du, và Jonathan Pincus, nhng ngưi ñng thi vit mt s phn ca bài, vi s biên tp ca Ben Wilkinson. Bài vit này ñưc t chc Liên hip quc ti Vit Nam tài tr. 3 Nh ng tác gi chính ca cun “Theo hưng rng bay ” là nhng chuyên gia quc t, ña s không chuyên v Vit Nam, và vì v y ni dung ch yu ca cun sách này là v nhng kinh nghim có tính so sánh ca mt s nưc trong khu vc. H ơn mư i năm qua, Harvard ñã không ng#ng phát tri"n năng lc nghiên c u chuyên sâu và

La chn Thành công Chương trình Vit Nam, ðH Harvard Tháng giêng năm 2008 Trang 3 / 64

Bài vit này trình bày mt khuôn kh chin lưc giúp Vit Nam xác ñ!nh các ưu tiên và ñưa ra các quyt sách kinh t cho nhng n ăm ñu ca th k ' 21. Mt lun ñi"m quan trng ca bài vit này là ðông Á – ñưc hi"u bao gm Hàn Quc, Nht Bn, ðài Loan, Trung Quc, Hng-kông, và Sing-ga-po – nhìn chung ñã thành công hơn so vi các n ưc ðông Nam Á – bao gm Thái-lan, In-ñô-nê-xia, Ma-lay-xia, và Phi-líp-pin. Bài vit này xem Trung Quc như mt trưng hp ñ-c bit: vi v! trí ñ!a lý, truyn thng văn hóa, tc ñ tăng trư*ng rt nhanh, và cht lưng các trưng ñi hc tinh hoa, Trung Quc ch,c ch,n thuc v mô hình ðông Á, th nhưng ñng thi Trung Quc cũng li có nhng nhưc ñi"m tương t  như ca các n ưc ðông Nam Á. ði vi Vit Nam, mt n ưc có nhiu ñi"m tương ñng trong chin lưc phát tri"n so vi Trung Quc thì ý nghĩa ca phân tích này rt quan trng. Vit Nam phi ñi theo qu0 ño phát tri"n ca các n ưc ðông Á nhưng li không ñưc phép s dng nhng công c chính sách mà nhng n ưc này ñã t#ng s dng trong quá trình công nghip hóa ca chúng. ðáng tic là Vit Nam không nhng không rút ñưc nhng bài hc t# vic nghiên cu các n n kinh t ñi trưc, mà trái li còn l-p li nhiu sai lm ca các n ưc ðông Nam Á, ðông Á, và Trung Quc. Mt s ngưi có th" cho r ng, vic bài vit này rút gn 30 năm vào trong mt vài nguyên lý cơ bn là mt s ñơn gin hóa thái quá. Tuy nhiên, * cp ñ chin lưc, kinh nghim ca các n ưc ðông Á và ðông Nam Á cung cp cho Vit Nam nhng bài hc quan trng mà Vit Nam không th" không nghiên cu tht thu ñáo. Mt trong nhng ch ñ trng tâm ca bài vit này là qu ño phát trin ca Vit Nam trong tương lai ph thuc vào các quyt ñnh hin ti ca nhà nưc, và qu ño này ngày càng tr nên khó vãn hi. Nhng quyt ñ!nh ca ngày hôm nay s1 ñ!nh hình bi cnh kinh t chính tr! ca Vit Nam trong nhng n ăm, và thm chí là nhng thp niên tip theo. ð-c bit quan trng, tim n ăng phát tri"n ca Vit Nam trong t ương lai ph thuc mt phn ln vào kh năng và ý chí ca nhà n ưc trong vic xây dng mt “bc tưng la” ngăn cách gia quyn lc kinh t và quyn lc chính tr!. ð-c trưng cơ bn ca mô hình phát tri"n ðông Á (ñưc th" hin * Hàn Quc, ðài Loan, Sing-ga-po) là kh n ăng ca nhà n ưc trong vic áp ñ-t k' cương ñi vi các nhóm li ích, nht là khi các nhóm này cn tr* n n kinh t tr* nên có tính cnh tranh hơn. Trong mô hình ðông Á, s ưu ái ca nhà n ưc ñi vi mt doanh nghip ph thuc vào thành công trong kinh doanh ch không phi vào các mi quan h chính tr! hay thân quen ca nó. Chính ph thưng xuyên t# chi ký hp ñ ng, cp tín dng và các phương tin khác ngay c vi nhng tp ñoàn có th lc nht v m-t chính tr! khi chính ph thy r ng k hoch kinh doanh ca nhng tp ñoàn này không kh thi, không ñem li li ích xã hi, hay nhng d  án trưc ñây ca chúng không ñưc thc hin mt cách th+a ñáng. “Ch nghĩa tư bn thân hu” ph bin * nhiu n ưc ðông Nam Á là tht bi ca nhà n ưc trong vic xác ñ!nh mt ranh gii rch ròi gia nhng th lc kinh t và chính tr!. Chúng tôi không phi là nhng ngưi duy nht ñưa ra nhn ñ!nh này. D báo ca Economist Intelligence Unit (EIU) cho r ng tc ñ tăng trư*ng ca Vit Nam s1 suy gim mnh k" t # 2010 tr* ñi. Theo EIU, “nhng nhóm có ñ-c quyn ñ-c li v chính tr! có th" gây tr* ngi cho ci cách và ngăn ch-n quá trình cu trúc li mt s doanh nghip nhà n ưc (DNNN), nh hư*ng ti vic tăng cưng n ăng lc cnh tranh và hn ch kt qu tăng trư*ng ca Vit Nam.”4 Theo d báo ca EIU thì trong giai ñon 2011-2020, tc ñ tăng trư*ng ca Vit tinh t hơn nhiu da trên s hp tác ch-t ch1 gia các chuyên gia Vit Nam và qu c t. Trung tâm hot ñng ca Harvard ti Vit Nam ñưc ñ- t ti Trư ng Fulbright * TP. H Chí Minh, là nơi ñào to kinh t hc và chính sách công cho công chc nhà nưc. Trang web ca Tr ưng Fulbright ñ-t ti ñ!a ch( http://www.fetp.edu.vn 4 Economist Intelligence Unit, “Vit Nam: D báo.” Nguyên bn: “Vietnam: Country Forecast,” September 2007, p. 36.

La chn Thành công Chương trình Vit Nam, ðH Harvard Tháng giêng năm 2008 Trang 4 / 64

Nam ch( có th" duy trì * mc 5,1% m)i n ăm, thay vì * mc trên 8% như hin nay. ðánh giá này có th" làm cho các nhà lãnh ño ca Vi t Nam ngc nhiên, nht là khi h không ngt nhn ñưc nhng li ngi ca ca các nhà tài tr như Ngân hàng Th gii, ngân hàng ñu tư, và báo chí quc t.5 Vit Nam cn hành ñng mt cách qu quyt hơn nh m ngăn ch-n s suy gim tc ñ tăng trư*ng do nhng t chc trung lp như EIU d ñoán. Cht lưng ca ñu tư công là mt ch( báo then cht cho s thành công ca chính ph trong ci cách. Nhng ngưi hay nhóm có th lc chính tr! thưng li dng các d án ñu tư công ñ" trc li cá nhân và tr* nên giàu có mt cách bt chính. Vi tư cách là ch ñu tư, nhà n ưc không th" cho phép các chương trình ñu tư ca mình ñi chch kh+i mc tiêu ti ña hóa li ích ca quc gia. Khi ñu tư công tr* thành ñi tưng ca các hành vi trc li thì mt m-t mc tiêu ca d án ñu tư không ñưc thc hin, ñng thi gánh n -ng chi phí s1 ñưc ñ-t lên vai ca ngưi dân và ca n n kinh t. Trên thc t Vit Nam ñang ñánh mt mt phn ñáng k" ngun lc ca mình do lãng phí và tham nhũng. Công lun không ngt ñưa tin v nhng d  án cơ s* h tng (CSHT) b! chm tin ñ, ñi giá, và cht lưng kém. Trong nhiu trưng hp, d án ñưc la chn mà không h căn c vào nhng tiêu chí kinh t thích hp. Ví d như Vi t Nam ñang ñu tư xây d ng mi rt nhiu cng n ưc sâu dc b bi"n min Trung trong khi ñó CSHT * TP. H Chí Minh, Bình Dương, ðng Nai, và Bà R!a–Vũng Tàu, n ơi hp th ti gn 60% lưng gia t ăng dân s và lao ñng ca c n ưc, li ñang quá ti mt cách trm trng nhưng không ñưc ñu t ư tho ñáng. D án ñu tư 33 t' ñô-la cho ñưng s,t cao tc B,c – Nam * thi ñi"m hin nay là quá sm và vì vy s1 ñóng góp không ñáng k" cho tăng trư*ng kinh t, trong khi gia tăng gánh n-ng n  n n cho quc gia và gim cơ hi ñu tư cho các d án khác cp thit hơn nhiu. Nhiu cá nhân và nhóm có th lc chính tr! * Vit Nam ñang “hô bin” tài sn quc gia thành s* hu cá nhân thông qua nhng phi v ñt ñai m ám và c phn n i b. 2 Vit Nam, mt ñt n ưc có thu nhp bình quân ñu ngưi khong 800 ñô-la mt n ăm nhưng giá ñt li ñ,t ngang vi nhng n ưc giàu nht th gii. Không hi m trưng hp các cá nhân giàu có kim ñưc nhng khon li nhun kch sù t# hot ñng ñu cơ bt ñng sn, và h làm ñưc ñiu này ch yu là nh h thng quy ñ!nh và qun lý nhà n ưc quá yu kém. Có doanh nghip kinh doanh bt ñng sn công khai tuyên b: “nh qun lý quá kém, tôi làm giàu quá nhanh.” C phn hóa các DNNN s1 là mt ch trương ñúng nh m tăng cưng hiu qu và sc cnh tranh cho khu vc kinh t nhà n ưc n u như quá trình này ñưc thc hin mt cách minh bch và có trách nhim. Tuy nhiên, trên thc t, cũng vì qun lý yu kém nên c phn hóa trong nhiu trưng hp ñã b! bin thành tư nhân hoá, giúp cho nhng ngưi n ,m quyn ki"m soát công ty tr* nên giàu có trong khi tài sn ca dân, ca n ưc b! tht thoát n -ng n . Hot ñng ca h thng tài chính cũng phn ánh s tht bi ca Vit Nam trong vic tách bch quyn lc kinh t và quyn lc chính tr!. Trong khi khu vc kinh t ngoài quc doanh to ra hơn 90% vic làm trong khu vc công nghip và gn 70% sn lưng công nghip thì phn ln tín dng và ñu tư ca nhà n ưc li ñưc dành cho khu vc kinh t quc doanh. 5

Trong mt vài năm tr* li ñây, Vit Nam ñã tr* thành cái gi là triu chng “c c cưng”. Ngân hàng Th gii và nhóm các nhà tài tr ñng minh c a h làm ngơ trưc mi din bin tiêu cc * Vit Nam ch( vì h  cn ít nht mt ví d  thành công ñ" ch ng minh r ng vin tr phát tri"n chính thc (ODA) có tác dng. In-ñô-nê-xia ñã t#ng là “cc c ưng” ca Ngân hàng Th gii cho ñn ñêm trưc khng hong 1997, và s ri lon v chính tr! sau ñó ñã tiêu hu' tri"n vng tăng trư* ng ca quc gia này trong sut mt thp k'. Vit Nam hin nay ñang ñưc chn ñ" din vai trò c a In-ñô-nê-xia trưc ñây. Kinh nghim c a In-ñô-nê-xia cho th y, làm “cc cưng” có cái khoái nht thi nhưng cái nguy dài hn. Sau khi In-ñô-nê-xia tht bi, Ngân hàng Th gii ñã không ngi ngn ch( trích nhng tht bi trong chính sách ca nưc này mt cách không thương xót.

La chn Thành công Chương trình Vit Nam, ðH Harvard Tháng giêng năm 2008 Trang 5 / 64

Trong thi gian qua, giao d!ch n i gián ñã tr* thành hin tưng t ương ñi ph bin trên th! trưng chng khoán, trong ñó n n nhân là các nhà ñu tư nh+ l3. ðng thi, các giám ñc và nhng ngưi “ch” doanh nghip v&n tip t c li dng k1 h* ca th! trưng ñ" trc li cho mình. Bài vit này cũng phân tích vai trò trng tâm ca giáo dc trong mô hình phát tri"n ca ðông Á ñ" t# ñó nêu bt lên s cp thit phi ci cách toàn din và trit ñ" n n giáo dc ca Vit Nam. M-c dù n i dung phân tích tp trung vào giáo dc ñi hc nhưng cn phi thy r ng h thng giáo dc ca Vit Nam ñang b! khng hong * mi cp ñ. Bài vit ch( ra r ng cht lưng giáo dc ñi hc là mt ch( báo ñáng tin cy cho mc ñ th!nh vưng v kinh t. T# thc t này, tình trng kém c+i ca các trưng ñi hc Vit Nam so vi hu ht các các trưng ñi hc trong khu vc là mt ñiu vô cùng ñáng lo ngi. Tình trng giáo dc hin nay * Vit Nam không ch( là mt tr* ngi ln cho s phát tri"n kinh t mà còn là mm mng cho s bt mãn v xã hi và bt n v chính tr! trong tương lai. M-c dù nhng xu th trên chưa ñn mc nguy hi"m cht ngưi nhưng ñ" bin nhng ti m năng to ln ca Vit Nam thành hin thc thì nhà n ưc phi hành ñng tc thi và qu quyt trong mt s lĩnh vc chính sách. Phn cui ca bài vit này ñưc dành ñ" tho lun mt s kin ngh! chính sách. Trong khuôn kh có hn, chúng tôi ch( có th" tho lun mt s vn ñ quan trng và có tính ưu tiên cao nht mà không th" tho lun mt cách toàn din mi vn ñ ca Vit Nam. Chúng tôi không h né tránh nhng vn ñ có th" gây tranh cãi. S thc là, chính vì nhn thc ñưc mt cách ht sc rõ ràng v s thi u v,ng ca nhng ting nói phn bin chính sách vi tinh thn xây dng mà chúng tôi thc hin bài vit này. Nhng chính sách có hiu lc ch ñưc ra ñi t# nhng phân tích sâu s,c và tho lun sôi n i, có căn c. 6 Nhiu quc gia khác cũng ñã t#ng tri qua mt s thách thc mà Vit Nam ñang g-p phi. ðiu này có nghĩa là nhiu gii pháp và bài hc ñã có s4n, thiu chăng ch( là mt quyt tâm chính tr!. ðây cũng chính là ch ñ quan trng th hai ca bài vit: bng nhng la chn (hay không la chn) ca mình, nhà nưc Vit Nam s quyt ñnh tc ñ và trin vng phát trin kinh t ca ñt nưc. Nói mt cách khác, ñi vi Vit Nam, thành công là mt s la chn trong tm tay.

6 Chương trình Vit Nam ti ði hc Harvard mong mun ñưc tham gia vào quá trình này thông qua các sáng kin ñi thoi và phân tích chính sách phi hp cùng vi chính ph Vit Nam và T chc Liên hip qu c t i Vit Nam.

La chn Thành công Chương trình Vit Nam, ðH Harvard Tháng giêng năm 2008 Trang 6 / 64

NI DUNG PHN 1. CÂU CHUYN V HAI MÔ HÌNH PHÁT TRIN I. Gii thiu .............................................................................................................. 8 II. S thành công ca ðông Á và s tht bi (tương ñi) ca ðông Nam Á ......... 10 1. Giáo dc ........................................................................................................ 10 2. Cơ s h tng và ðô th hóa ......................................................................... 11 3. Doanh nghip cnh tranh quc t ................................................................. 12 4. H thng tài chính ......................................................................................... 14 5. Hiu năng ca Nhà nư c .............................................................................. 15 6. Công bng ..................................................................................................... 17 PHN 2. TRUNG QUC: Ý NGHĨA XÃ HI CA TĂNG TRƯNG III. Trung Quc ngày nay ...................................................................................... 20 PHN 3. VIT NAM: ðÔNG Á HAY ðÔNG NAM Á IV. Vit Nam: ðông Á hay ðông Nam Á? ............................................................. 27 1. Giáo dc ......................................................................................................... 27 2. Cơ s h tng và ñô th hóa ........................................................................... 29 3. Các công ty có tính cnh tranh quc t .......................................................... 36 4. H thng tài chính .......................................................................................... 41 5. Hiu năng ca Nhà nưc ............................................................................... 46 6. Công bng ...................................................................................................... 47 PHN 4. DUY TRÌ TĂNG TRƯNG BN VNG VÀ CÔNG BNG V. Tình trng “lưng th”: Nn kinh t Vit Nam hin nay .................................... 50 1. Các ngun tăng trưng .................................................................................. 50 2. Nhng xu th ch yu .................................................................................... 51 3. Chin lưc “nhng ñnh cao ch huy” ca nhà nưc ..................................... 53 4. ði din vi thách th c t! Trung Quc .......................................................... 56 PHN V. KHUYN NGH CHÍNH SÁCH VI. ðiu kin tiên quyt: Quyt tâm chính tr ........................................................ 57 VII. Khuyn ngh chính sách .................................................................................. 58 1. Giáo dc ........................................................................................................ 58 1. Cn công khai các ngân sách nhà nưc dành cho giáo dc....................... 58 2. Thc hin mt cuc cách mng trong giáo dc ñi hc ............................... 59 2. Cơ s h tng và ñô th hóa .......................................................................... 59 1. Gi"i quyt tình trng thiu năng lưng............................................................ 59 2. Thành l#p Hi ñng th$m ñnh ñu tư công ñc l#p ..................................... 59 3. Áp dng thu bt ñng s"n ............................................................................... 60 4. Minh bch hóa các quy ñnh v ñt ñai ........................................................... 60 5. ðu tư th%a ñáng cho các thành ph .............................................................. 60 3. Năng lc cnh tranh ca doanh nghip ........................................................ 60

La chn Thành công Chương trình Vit Nam, ðH Harvard Tháng giêng năm 2008 Trang 7 / 64

1. Gi"i tán các tng công ty và thân trng vi các t#p ñoàn ............................ 60 2. H& tr khu vc dân doanh................................................................................. 61 3. Thành l#p H thng Sáng to Quc gia .......................................................... 61 4. H thng tài chính ......................................................................................... 61 1. Gi"m lm phát ..................................................................................................... 61 2. Bin Ngân hàng Nhà nưc Vit Nam thành mt ngân hàng trung ương thc th .................................................... 61 5. Hiu lc ca Nhà nưc ................................................................................. 62 1. Loi b% nhng chính sách hoang ñư' ng........................................................ 62 2. Nâng cao năng lc k( tr ......................................................................................