Lessenbundel 1 skelet en spieren samenvatting Biologie PDF

Preview

Summary

samenvatting Biologie...

Description

Deel 4: spieren en skelet:cursus 2020 (coronaperiode)

Wat je kan verwachten in dit deel: -Invloed van de levenswijze op de groei en ontwikkeling van beenderen. -Functies van het skelet: stevigheid, steun, bescherming, beweging. -Kennis verwerven over een aantal beenderen. -Samenstellende delen van hard botweefsel bestuderen via een microscopisch preparaat -De bouw en groei van een lang been beschrijven en het verband met de functie begrijpen. -De soorten gewrichten herkennen en weten welke beweging ze toelaten. -Spierbewegingen beschrijven aan de hand van sportbewegingen. -Enkele spieren benoemen en hun bewegingen herkennen. -De types sperweefsels kennen via microscopisch onderzoek. -De energielevering in de spieren kennen. Doelstellingen in dit deel: -invloeden van levenswijze op groei en ontwikkeling van beenderen en gewrichten beschrijven en illustreren met voorbeelden. (W4-5,B4,DSET18) -de voornaamste functies van het skelet beschrijven en aangeven welke delen hiervoor verantwoordelijk zijn (B3,DSET1,2,3,5) -een aantal beenderen van het skelet herkennen, aanduiden en benoemen. (B3) - samenstellende delen van botweefsel benoemen en aangeven waar deze voor dienen. ( W1-3, B3,DSET1,5,11) - de bouw en groei van een lang been beschrijven. (B3, DSET 5,7,22) -de bouw en de vorm van het been in verband brengen met de functie (W1, B3,DSET2,3,4,11,28) -de verschillende soorten gewrichten herkennen, benoemen en hun beweging beschrijven. (B3, DSET 1,2,3) -illustreren dat een beweging het resultaat is van een interactie tussen zenuw-, spier en beenderstelsel, en de werking van de spier aantonen. (B3,DSET14) -invloed van levenswijze op de kwaliteit en ontwikkeling van de spier (U) -een aantal spieren benoemen en aangeven voor welke beweging ze verantwoordelijk zijn. (B3) -glad en gestreept spierweefsel lokaliseren in het lichaam, herkennen en van elkaar onderscheiden.(W1,3;B3;DSET1,2,4,11) LLN. Proef microscopie -de werking van een dwarsgestreepte spier uitleggen. (B3, DSET2,11) - de relatie tussen spiercontractie en energieproductie uitleggen. (B3, DSET 6,11,14,15)

Studietips: Werk aan je bio (2lesuren) tijdens de uren die in de schoolagenda staan/wekelijks kan je het lesmateriaal vinden in de schoolagenda -Zorg dat je de werking van reflexen en willekeurige bewegingen (zenuwstelsel) nog kent! -Maak oefeningen zelf. Zorg dat je altijd begrijpt waarover de leerstof gaat. Stel de nodige vragen om jezelf te testen. -Plaats documenten in de uploadzone volgens afspraken in de agenda vermeld

Gebruikte bronnen/figuren: -Biogenie 4.2 GO! .Uitgeverij De Boeck (2013)

0

Lessenbundel 1:wat in rood te zien is moet worden aangevuld Enkele voorbeelden van het verband tussen levenswijze en werking van onze beenderen en spieren zijn weergeven in de onderstaande figuren en bijhorende teksten. Lees deze aandachtig. A: Rachitis kwam vroeger veel voor. Het werd ooit de Engelse ziekte genoemd. Het is een gevolg van een gebrek aan vitamine D en calcium. Nu blijkt het weer op te duiken als gevolg van veganistische diëten, fastfood eten en schrik voor de zon.

B: Ontwikkeling van Obenen als gevolg van overtraining (voetbal).Probleem: beenspieren ontwikkelen niet symmetrisch: de spieren aan de binnenkant van het bovenbeen worden meer getraind dan die aan de buitenkant (traptechniek) gevolg: deze spieren worden korter waardoor tijdens de groei de knie naar buiten buigt. Oplossing is niet minder uren trainen maar evenwichtiger beide spiergroepen trainen.

C: Gouden regels bij het heffen van lasten en om kwetsuren te vermijden: -plaats de voeten rond de last -hou het gewicht dicht tegen het lichaam -hou de rug recht om extra druk op de wervels te vermijden! -buig door de benen -til zware lasten met twee Extra: -sommige turners hebben groeiachterstand ontwikkeld door het intensieve sporten. -osteoporose kan veroorzaakt worden door een verminderde aanmaak van oestrogeen. Osteoporose of botontkalking maakt het bot minder ‘dens’ waardoor breuken sneller optreden. Uit voorgaande blijkt dat een aantal factoren een invloed hebben op de groei van het beender- en spierstelsel. De vorm van de beenderen past zich aan de behoeften 1

van het lichaam aan: botten waarop spieren aanhechten die regelmatig worden getraind, ontwikkelen sterker en worden dikker en steviger dan een bot dat weinig krachten heeft weerstaan. Opgelet: spieren en botten ‘ te extreem’ trainen en éénzijdig belasten is niet aan te raden.

De levenswijze heeft dus duidelijk een invloed op de vorming van het skelet: voeding, beweging, blootstelling aan zonlicht, (over)training en eenzijdig gebruik van bepaalde spieren, correcte houding bij het heffen zijn enkele factoren die de vorming en de stevigheid van ons skelet bepalen.

Mijn persoonlijk engagement? Kan ik iets aanpassen aan mijn levensgewoonte om ervoor te zorgen dat mijn beenderen en spieren op een harmonieuze manier ontwikkelen? Denk aan voeding, beweging (lessen LO en wat daar werd verteld), heffen en tillen…. …Vroeg gaan slapen, voldoende sporten, meer groenten eten ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Waaruit bestaat ons skelet en wat zijn de voornaamste functies? Welke delen van het skelet zorgen voor deze functies?

2

7 HALSWERVELS (cervicale wervels)

Cervicaal1-7

12BORSTWERVELS

Thoracaal 1-12

5 LENDEWERVELS

Lumbaal 1-5

5 HEILIGBEENWERVELS

(vergroeide wervels) Sacraal 1-5 4STAARTBEENWERVELS Het skelet vormt een stabiel, inwendig kader waaraan alle andere delen van ons lichaam zijn opgehangen. Zonder skelet zou ons lichaam vormeloos zijn. Je skelet bestaat uit meer dan 200 botten. Veel van die botten kunnen goed bewegen. Maar dat doen ze niet vanzelf, daar zorgen de spieren en gewrichten voor.

Het axiaal skelet

Het aanhangend 3

De botten rond de lichaamsas Schedel Borstbeen Ribben Wervelkolom (Gehoorbeentjes)

(appendiculair) skelet De botten die de ledematen vormen

Botten van benen en armen

Functies van het skelet Bekijk de beenderen op de vorige pagina goed en lees de teksten onderaan de pagina. Bekijk ook de bijgevoegde link tot 1:40min. : https://www.youtube.com/watch? v=LjqTLsL73z4. Denk na wat je allemaal doet met het axiaal skelet en het ‘aanhangend’ skelet. Vul dan de tabel aan. Welke functies heeft het skelet? Motiveer je keuze Functie: beschermen.. omdat organen achter deze beenderen beschermd worden . Deze beenderen zorgen voor die functie: schedel; wervels;ribben, beenderen …… Functie: steun voor het lichaam omdat we rechtop kunnen staan Deze beenderen zorgen voor die functie: …wervels ondersteunen de schedel. Functie: beweging omdat ……spieren helpen beenderen te bewegen tov elkaar…. Deze beenderen zorgen voor die functie: …beenderen van armen en benen Functie: groei omdat sommige beenderen groeischijven bevatten Deze beenderen zorgen voor die functie: de lange beenderen

Het axiaal skelet: de schedel 4

A. Schedel van de mens Hier zien jullie de beenderen van de schedel met de Nederlandse en Wetenschappelijke namen. Ze komen overeen met de delen van de hersenen (zie zenuwstelsel).

B. Schedels vergelijken De studie van schedels en andere beenderen van dieren geven een indicatie van de levenswijze, eigenschappen en evolutionaire verwantschappen van het betreffende dier. Als we de schedel van mens en kat vergelijken, valt onmiddellijk het verschil in grootte van de hersenpan op. De grotere hersenpan bij de mens laat toe om een grotere hersenmassa te beschermen.Een hondenschedel is veel kleiner wat wijst op een minder grote en minder grote hersenen. De mens ontwikkelde bijvoorbeeld een ver doorgedreven taalgebruik en blijkt in staat om in te grijpen in zijn omgeving…

Mens Vul de kader aan : (zie ook ppt)

Hond

5

Vergelijking van beide schedels: kleur de faciale beenderen (aangezichtsbeenderen)met een fluostift en de craniale beenderen (waar de hersenen zitten) in een andere kleur. Wat stel je vast? Het bouwplan van beide schedels is gelijkaardig…………………… (gelijkaardig/verschillend) ondanks het feit dat ze er verschillend uitzien. onderdeel verschil hond/mens oorzaak verschil Kleiner bij de hond dan Grotere herseninhoud bij hersenpan mens de mens aangezichtsbeenderen Bij hond meer naar voor Vinden voedsel van de gericht, spitser hond, verscheuren prooi, … Besluit: de bouw van de schedel is aangepast aan de FUNCTIE

De wetenschappelijke namen van de schedelbeenderen zijn weergeven in de volgende figuur:

Het axiaal skelet: de wervelkolom(aanvulblad) 6

Bekijkhttps://www.youtube.com/watch?v=LjqTLsL73z4 (vanaf minuut 2:35 tot 6:32) 7 Halswervels Cervicaal regio 1-7

7 borstwervels Thoracaal regio 1-12

5 lendenwervels Lumbaal regio 1-5

5 heiligbeenwervels Sacraal regio 1-5 4 staartwervels Coccygeale regio 1-4 Vul de namen (en de aantallen) van de wervels aan de hand van de uitgebreide info in de ppt en de cursus aan.

Het aanhangend skelet : de arm 7

Wanneer we de beenderen van een voorpoot van een levend wezen analyseren en vergelijken met de arm van een mens kunnen we veel afleiden over het gedrag en de levenswijze van dat dier. De arm van de mens bevat onderstaande beenderen: -

De humerus (opperarmbeen) De ulna (ellepijp) De radius (spaakbeen) (r-s: geheugensteuntje) Carpales (handwortelbeentjes) Metacarpales (middenhandsbeentjes) Phalanges (vingerkootjes)

Noteer enkele opvallende gelijkenissen tussen mens en vleermuis in de tabel (algemene opbouw, aantal beenderen, lengte van elk, functie…) (zie ppt) Gelijkenissen

Verschillen

5 vingers Lange en korte beenderen De pols en vingers Vleermis 1 lange been minder in onderarm

OPGELET! 8

Ulna (ellepijp) in kleur aangeduid vormt het ellebooggewricht. De ulna loopt van de elleboog tot de pink op een anatomische plaat (hand in supinatie). De radius (spaakbeen) loop aan de kant van de duim!

Het aanhangend skelet : het been Ook de achterpoot bij dieren of het been bij de mens bevat telkens eenzelfde bouwplan. Ook hier verschillen de verschillende beenderen met het gedrag en de levenswijze van het betreffende dier. Het been van de mens bevat onderstaande beenderen: -

De femur (dijbeen) De patella (knieschijf) De tibia (scheenbeen) De fibula (kuitbeen) Tarsales (voetwortelbeentjes) Metatarsales (middenvoetsbeentjes) Phalanges (teenkootjes)

9

Het aanhangend skelet: het bekken Functie Het bekken speelt een centrale rol in ondersteuning van het lichaam en beweging van de benen. Het bekken beschermt ook de ingewanden in de buikholte zoals darmen, blaas en de voortplantingsorganen. Wie is de man en wie is de vrouw ?

Os sacrum

Os coxae

A

Vragen: -Door de sterkere spieren bij mannen zal hun bekken zwaarder en dikker zijn. Welk bekken is volgens jou dat van een man op basis van dit kenmerk? ……A……… -Denk na over de functie van het bekken. Welk bekken is volgens jou dat van een vrouw? ……B…….. Verklaar je keuze : Bekken van ze vrouw is breder omdat ze kinderen baren. Bekken van een man is groter en steviger -Geef twee algemene functies van de bekkengordel (met wat uitleg): - ondersteuning en bescherming organen –verbinding romp en ledematen………………………………

10

Het aanhangend skelet: de schouders De schoudergordel vormt samen met de beenderen en het bekken en de ledematen het appendiculair of aanhangend skelet. De schoudergordel bestaat uit het sleutelbeen (clavicula) en het schouderblad (scapula). Het opperarmbeen of humerus past in het schouderblad en dankzij aanhechting van spieren op het schouderblad zijn we in staat onze armen te bewegen. Het sleutelbeen bestaat uit twee delen en verbindt het schouderblad met het borstbeen van het axiale skelet.

De essentie: -Een correcte bouw van het skelet is belangrijk voor een goede werking ervan. De bouw van het skelet wordt bepaald tijdens de groei en is afhankelijk van voeding, beweging en andere levensomstandigheden. -Het axiaal deel van het skelet (wervelkolom, schedel en borstkas)biedt stevigheid en bescherming aan de hersenen, het ruggenmerg en de organen in de borst- en buikholte. Het maakt bewegingen van hoofd, hals en romp mogelijk en het zorgt ook voor de ademhalingsbewegingen (samen met spieren). -Het aanhangend deel van het skelet zorgt vooral om te bewegen en dient als ondersteuning van de romp.

Besproken doelstellingen:

11

-invloeden van levenswijze op groei en ontwikkeling van beenderen en gewrichten beschrijven en illustreren met voorbeelden. (W4-5,B4,DSET18) -de voornaamste functies van het skelet beschrijven en aangeven welke delen hiervoor verantwoordelijk zijn (B3,DSET1,2,3,5) -een aantal beenderen van het skelet herkennen, aanduiden en benoemen. (B3) -de bouw en de vorm van het been in verband brengen met de functie (W1, B3,DSET2,3,4,11,28)

Herhalingsblad: vul de wetenschappelijke namen aan op de stippellijnen 1 2 3 4 5 6 7

schedelbeenderen Cranium…… Onderkaak …Mandible…………. Schouderblad …Clavicle……… Ribben ….. (costae) Spaakbeen…Radius……………. Ellepijp ……Ulna…………………. Handwortelbeentjes…Ossa carpalia 8 MiddenhandsbeentjesOssa metacarpalia 9 Vingerkootjes ……Digiti……. 10 Knieschijf …Patella…………….. 11 Voetwortelbeentjes…Tarsales….. 12 MiddenvoetsbeentjesMetatarsales 13 Teenkootjes…Phalanges……. 14 Scheenbeen …Tibia………….. 15 Kuitbeen……Fibula……………….. 16 Dijbeen …Femur…………………. 17 Heupbeen ……Ilium……………. 18 Heiligbeen ……Ischium…………. 19 Wervel (afhankelijk) 20 Elleboog (net aanvullen) 21 Opperarmbeen …Humerus…. 22 Borstbeen …Sternum……………. 23 Sleutelbeen …Scapula……….

12

OVERZICHT:

VUL DIT SCHEMA AAN

ARM

BEEN

Latijnse naam

Nederlandse naam

Latijnse naam

Nederlandse naam

humerus

Opperarmbeen

Femur

Dijbeen

Radius

Spaakbeen

Patella

Knieschijf

Ulna

Ellepijp

Tibia

Scheenbeen

Fibula

Kuitbeen

Ossa metacarpalia

Handwortelbeentj es Middenhandsbeen tjes

Digiti

Vingerkootjes

Ossa carpali

tarsales metatarsales

Voetwortelbeentj es middenvoetbeen tjes

13

Test jezelf en herhaling 

Moeilijke woorden in dit deel zijn: (wetenschappelijk vocabularium!)

Osteoporose, faciale beenderen of aangezichtsbeenderen; craniale beenderen of hersenpan; os sacrum of heiligbeen; os coxae of heupbeen; humerus of opperarmbeen; radius of spaakbeen; ulna of ellepijp; femur of dijbeen; tibia of scheenbeen; fibula of kuitbeen.



Vul de tabel aan met de Nederlandse namen van de beenderen en voeg ook telkens een functie toe.

Wet. namen craniale beenderen

Ned. namen Hersenen

Functies Bescherming

faciale beenderen

Aangezichtsbeenderen

Bescherming

humerus

Bovenarm

Beweging

radius

Spaakbeen

Beweging

ulna

Ellepijp

Beweging

os sacrum

Heiligbeen

Verbinding romp en ledematen

os coxae

Bekken

Ondersteuning

femur

Dijbeen

Sterkste been van het lichaam

tibia

Scheenbeen

Dragende functie

14

fibula

Kuitbeen

Stabilisatie enkel

patella

Knieschijf

beweging



Noem vier factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van het skelet.

…………sport, mineralen, zonlicht, voesel…………………… …………………………………………………………………………………………………



Leg uit: osteoporose; rachitis (synoniem en uitleg)

Osteoporose: door uitrekking ontstaan er gaten in de botten, maken de botten zwakker ………………………………………………………………………… Rachitis: …te kort aan vitaminen…………………………………… 

Benoem de beenderen die deel uitmaken va het axiaal skelet. (3)

………de schedel, wervelkolom, ribben…………………… 



Vul de namen van de juiste beenderen aan: -

De bekkengordel bestaat uit 2 onderdelen……………… Aan de rugzijde komen ze tegen het …heilig been…………………….. of os …sacrum… .

-

Het sterkste been van het lichaam is het …dijbeen of …femur…….

-

Welk been zit tussen de lendenwervels en het staartbeen? Het … heiligbeen………….

-

Welk been vind je tussen het schouderblad en het borstbeen? sleutelbeen

De beenderen in de arm van een tennisspeler zijn dikker dan die in de arm van een voetballer. Verklaar hoe dat komt. …Bij voetbal traint men de benen en bij tennis traint men de armen meer. Dikkere benen bij voetballer, dikkere armen tenisser……………………………………………………………………………



Een 60-jarige vrouw valt en breekt een heup. De dokter raadt aan om meer te bewegen.

15

a) Wat is allicht de oorzaak van de breuk? …te weinig mineralen en slijtage door leeftijd b) Waarom kan bewegen helpen? Zo blijft het lichaam in een goede conditie. Je benen zijn dan ook sterker waardoor je dan ook minder snel iets breekt

Wat zou je na dit deel moeten kunnen? -Met voorbeelden aantonen dat een aantal factoren een invloed hebben op de vorming van het skelet. -beenderen indelen naargelang hun functie. -beenderen indelen naargelang de bouw. -de belangrijkste beenderen van het skelet herkennen, aanduiden en benoemen. Extra oefenen? https://www.bioplek.org/animaties/spieren_botten/botten.html •

Interessant filmpje over het aantal botten https://youtu.be/1imnSlqlrJA

•

Oefening skelet http://www.biodesk.nl/beweging/puzzel_skelet.php

•

Oefening schedel http://biodesk.eu/494



Het bottenlied

https://www.youtube.com/watch?v=zWGYVvklQnE 

Het skelet -interactief

https://www.ntr.nl/html/micrio/schooltv/botten/

16...