Metody badań pedagogicznych Smolarek ćwiczenia PDF

Preview

Summary

Download Metody badań pedagogicznych Smolarek ćwiczenia PDF

Description

1a. Cele badań społecznych według Babbie’go:  eksploracja - ogólne poznanie danego zjawiska, zrozumienie go, zaspokojenie własnej ciekawości;  opis - obserwowanie danego zjawiska, sytuacji, wydarzenia i opisanie go (odpowiadają na pytania: co, kiedy, gdzie);  wyjaśnianie - odpowiadają na pytanie dlaczego; odkrywają związki przyczynowe pomiędzy zdarzeniami. 1b. Cele badań społecznych według Gnitecki J., 2007:  poznawcze (opis, wyjaśnianie i przewidywanie zjawisk);  teoretyczne (podejmowanie zadań teoretycznych, czasem zmierzają do opracowania teoretycznych zadań, zmierzających do opracowania założeń teoretycznego lub empirycznego modelu zajęć dydaktyczno- wychowawczych, jaki następnie będzie weryfikowany w pracy badawczej);  praktyczne (realizacja zadań praktycznych, opracowanie dyrektyw praktycznych, czyli np. z perspektywy pedagogiki: praktycznych wskazówek kierowanych pod adresem nauczycieli, rodziców, uczniów) Poznawcze, przykłady:  Poziom zaspokajania potrzeb dziecka w rodzinie jako instytucji wychowawczej.  Czynniki subiektywne i obiektywne, które różnicują osiągnięcia szkolne uczniów. Teoretyczne, przykłady:  Opracowanie modelu lekcji stymulującej aktywność twórczą uczniów w procesie kształcenia.  Opracowanie teoretycznych propozycji uczestnictwa młodzieży niepełnosprawnej w kulturze. Praktyczne, przykłady:  Ustalenie wskazówek pedagogicznych kierowanych pod adresem pedagoga, który zamierza pracować z dziećmi z rodzin dotkniętych problemem alkoholowym.  Opracowanie wskazówek praktycznych dla rodziców wychowujących dzieci z niepłynnością mowy. 2. Na czym polega pierwszy etap w strukturze procesu badawczego: Wstępne sformułowanie problemu? Jest to zabieg werbalny polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy. 3a. Problem jako pytanie - kryteria:  musi dotyczyć obiektywnego stanu niewiedzy;  powinno być wyrażone w języku naukowym;  powinno być sformułowane w taki sposób, by wiedzieć jakie czynności należy podjąć w celu znalezienia odpowiedzi na to pytanie. 3b. Źródła problemów badawczych: 1. Rozwój nauki i pojawiające się w nauce luki i niejasności (problemy teoretyczne). 2. Obserwacja rzeczywistości i praktyka (problemy praktyczne). 4. W jaką formę pytania najlepiej można problem przekształcić?

* pytania rozstrzygnięcia "CZY?" * pytania dopełnienia "JAK?" "JAKIE?" - pytania wyjaśniająco-zależnościowe "CZY I W JAKI SPOSÓB?" * pytania rozstrzygnięcia: Czy picie kawy poprawia koncentrację osób dorosłych? Czy stosowanie innowacyjnych metod nauczania wpływa na osiąganie lepszych wyników przez uczniów? * pytania dopełnienia: W jakich miejscach młodzież najczęściej spędza swój wolny czas? Jak przebiega ewolucja funkcji grafomotorycznych dziecka w wieku przedszkolnym? - pytania wyjaśniająco-zależnościowe: Jakie czynniki społeczne wpływają na mowę dziecka? Od jakich czynników społeczno-ekonomicznych zależy uczestnictwo w kulturze? 5. Na czym polega drugi etap w strukturze procesu badawczego: Eksplikacja? 1. Wyrażenie problematyki badawczej w formie zdań zawierających wyłącznie terminy proste, zrozumiałe, jednoznaczne. 2. Ukazanie powiązań tematu będącego przedmiotem wyjaśniania z problemami pokrewnymi i nadrzędnymi. Inaczej to „uszczegółowienie” tematu; wybór tzw. płaszczyzny teoretycznej naszych badań. 6. Selekcja pytań i problemów szczegółowych:  kryterium teoretyczne - wybiera się pytania najistotniejsze, centralne, takie do których można sformułować najbardziej precyzyjne i najmocniej uzasadnione hipotezy;  kryterium metodologiczne - selekcjonuje się pytania według możliwości udzielania na nie odpowiedzi w oparciu o wyniki badań już przeprowadzonych;  kryterium techniczno-organizacyjne - z analizy problematyki wynika czy badania powinny mieć charakter ogólnopolski, miejski itd. 7. hipoteza badawcza „nie jest pytaniem czy równoważnikiem pytania. Jest raczej odpowiedzią (propozycją odpowiedzi) na pytania zawarte w problematyce badawczej. (...) Hipotezy wyznaczają zakres poszukiwań odpowiedzi na pytania, ukazują teoretyczne przesłanki wyjaśnień, określają tzw. „obszar niewiedzy” badacza” Grzegorz Babiński „jest ona wyrażana w postaci jasno określonego związku między zmienną zależną i niezależną” Chava Frankfort-Nachmias, David Nachmias 8. Warunki poprawnego sformułowania hipotez:  jednoznacznie odnosi się do problematyki;  wyraża związek tylko pomiędzy zmiennymi dającymi się zbadać;  posiada uzasadnienie;  podaje warunki sprawdzalności. 9a. zmienna

„dowolna cecha, własność przedmiotu, która może przyjąć co najmniej dwie wartości, które mogą mieć różny charakter, mogą między nimi zachodzić pewne relacje” Grzegorz Babiński 9b. Dwie istotne cechy zmiennej: * składające się na nią wartości muszą być wyczerpujące; * wartości te muszą być także wzajemnie rozłączne. 10. Podział zmiennych ze względu na: a) ilość występujących wartości: zmienne dwuwartościowe i wielowartościowe; b) rolę pełnioną w badaniach: zmienne zależne, niezależne i pośredniczące; Zmienne dwuwartościowe:  wiele cech jednostkowych i grupowych ma rzeczywiście charakter dychotomiczny;  w licznych wypadkach największe znaczenie ma podział pewnych cech na dwie klasy (dychotomizacja zmiennych umożliwia stosowanie ciekawych, przydatnych technik analizy i pomiaru) Zmienne wielowartościowe:  przyjmują wiele różnych wartości  jest to zmienna określająca na przykład osobową charakterystykę człowieka, a więc jego wiek, zawód, miejsce zamieszkania, wzrost, wagę, lub też techniczna charakterystyka jakiegoś urządzenia, aparatury, przedmiotu, obiektu, określająca jego długość, szerokość, wysokość.... Zmienna zależna:  zmienna „do wyjaśnienia”;  to bezpośrednie lub pośrednie skutki oddziaływania zmiennych niezależnych. Zmienna niezależna:  za jej pomocą badacz chce wyjaśnić zmiany w wartościach zmiennej zależnej;  to różne sposoby działalności dydaktycznej, wychowawczej, dzięki którym oczekuje się zmian m.in. w rozwoju umysłowym, społecznym, moralnym lub fizycznym dzieci i młodzieży. Zmienna pośrednicząca*  Na zmienne zależne mogą oddziaływać inne zmienne niezależne, na które badacz nie ma wpływu, a które bądź sprzyjają bądź utrudniają występowanie danego zjawiska. Zmienne te zwracają uwagę, że istnieją inne ważne przyczyny nieuwzględnione w badaniach, a umożliwiające dodatkowe wyjaśnienie zależności między badanymi zmiennymi. Zmienne te określamy mianem pośredniczących. 12. Operacjonalizacja  wyrażenie pojęć i terminów teoretycznych w kategoriach operacyjnych;  tworzenie definicji jasnych i jednoznacznych, zrozumiałych nie tylko dla badacza.

13. Wskaźnik „znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia” Earl Babbie „Wskaźnikiem jakiegoś zjawiska Z nazywać będziemy takie zjawisko W, którego zaobserwowanie pozwoli nam (w sposób bezwyjątkowy lub z określonym lub choćby wyższym od przeciętnego prawdopodobieństwem) określić, iż zaszło zjawisko Z” Stefan Nowak 14. Trzy kategorie wskaźników (wg Stefana Nowaka):  wskaźnik empiryczny: W jego przypadku indicatum (zjawisko wskazywane) jest obserwowalne. Pomiędzy wskaźnikiem empirycznym a indicatum zachodzi związek empiryczny, czyli taki, który może zostać rozstrzygnięty na drodze obserwacji. Przykład: indicatum - ujemna temperatura powietrza, wskaźnik empiryczny - słupek rtęci w termometrze, czynniki - obecność śniegu, para wydobywająca się z ust czy szron. 

wskaźnik definicyjny: Jest to taki wskaźnik, który zawiera się w definicji indicatum (zjawiska wskazywanego), lub w pełni się z nią pokrywa. Nie jest uznawany za wskaźnik rzeczowy, gdyż zdanie go wprowadzające jest ustaleniem terminologicznym, a nie twierdzeniem empirycznym. Przykład: Kiedy mierzymy skalę poparcia kandydata, za wskaźnik definicyjny przyjąć możemy liczbę głosów oddanych na niego w wyborach lub sondażach. Badane poparcie można zdefiniować jako liczbę uzyskanych głosów.



wskaźnik inferencyjny: pozwala wnioskować o wystąpieniu zjawiska, którego cecha jest trudna do zaobserwowania bądź zdefiniowania. O istnieniu zależności między wskaźnikiem a zjawiskiem wnioskujemy poprzez inferowanie z różnych symptomów i wnioskowaniu z zaobserwowanych korelacji. Przykład: fizyczna reakcja niemowląt na muzykę opartą na nieprzyjemnym dla ucha dysonansie, świadcząca o ich emocjonalnym stosunku do prezentowanych dźwięków. Niemowlęta nie są w stanie poinformować o swoich emocjach wywoływanych dźwiękami (indicatum), jednak na podstawie behawioralnych reakcji (wskaźnik inferencyjny), takich jak zwiększona aktywność ruchowa oraz odwracanie się od głośnika, inferować możemy o odczuwaniu przez dzieci niepokoju.

Oprócz trzech głównych kategorii wskaźników występują także:  wskaźniki definicyjno-empiryczne;  wskaźniki definicyjno-inferencyjne;  wskaźniki empiryczno-inferencyjne;  wskaźniki empiryczno-inferencyjno-definicyjne. 15. Metoda badawcza (1 definicja i autor na pamięć) „określony sposób postępowania, świadomie skierowany na realizację pewnego celu poprzez dobór środków odpowiednich do tego celu” Stefan Nowak

16. Podział metod badawczych:  metoda statystyczna - wykorzystywana przy gromadzeniu i porządkowaniu danych naukowych dotyczących określonego procesu; badania polegają na wyciąganiu wniosków z wyodrębnionych zbiorów; chodzi głównie o dwa elementy – poszukiwanie średnich lub odchyleń w uporządkowanej liczbie przypadków oraz uzyskanie korelacji (współzależności) dwu lub więcej zmiennych. 

metoda monograficzna - polega na szczegółowym badaniu indywidualnego przypadku instytucji, zakładu, dzielnicy oraz ludzi z nim związanych; uwzględnia przede wszystkim informacje w formie jakościowo-opisowej; służy zgłębianiu cech i elementów określonej struktury (systemu, procesu) oraz scharakteryzowaniu ich charakteru, funkcjonowania, rozwoju; subiektywna, uzależniona od osądu prowadzącego; w jej skład wchodzi obserwacja, analiza dokumentów i wytworów oraz dodatkowo ankietowanie oraz wywiady.



metoda eksperymentalna - to obserwacja czynna – aktywny stosunek do poznawanej rzeczywistości; polega na celowym wprowadzeniu do procesu poznania czynnika eksperymentalnego (zmienna niezależna). Wykorzystuje się ankietę, wywiad, obserwację, analizę dokumentów i wytworów. 1) wybór dwóch grup (badana i kontrolna), 2) pomiar wstępny, 3) wprowadzenie czynnika do jednej z grup, 4) pomiar końcowy (po pewnym czasie).



metoda biograficzna - należy do metod badań jakościowych. Skupienie się na jednostce. Tradycyjnie rozumie się przez nią analizę dokumentów i wytworów (pamiętników, wspomnień, nagrań), obserwację i wywiad. Materiały biograficzne opisują prywatny stosunek autora do przedstawianej przez niego rzeczywistości, odwołują się więc do subiektywnej perspektywy osoby badanej.

17. Technika „konkretny sposób postępowania w jakiejś wyróżnionej fazie procesu badawczego” Jerzy Walkowiak 18. Technika ankiety: Ankieta z ang. survey to technika umożliwiająca „kontakt (…) z próbą osób, których cechy, zachowanie, bądź postawy są istotne z punktu widzenia specyficznego problemu badawczego” Stefan Nowak 18a. Wybrane typy ankiet:  ankieta pocztowa, mailowa (rozsyłana);  ankieta prasowa, radiowa, telewizyjna;  ankieta audytoryjna;  ankieta ogólnie dostępna;  ankieta telefoniczna CATI (Computer Aided Telephone Interviews);  ankieta internetowa CAWI (Computer Aided Web Interviews).

18b. Plusy i minusy poszczególnych ankiet:  ankieta pocztowa, mailowa (rozsyłana); ZALETY  komfort, wygoda, elastyczność  respondent może wypełnić ankietę w najbardziej dogodnym dla siebie momencie  krótki czas potrzebny na zebranie odpowiedzi i analizę wyników  duża ilość respondentów

 ankieta prasowa, radiowa, telewizyjna; ZALETY  Szerokie grono odbiorców  Mała ilość pytań

 ankieta audytoryjna; ZALETY  gotowa grupa odbiorców  po danym czasie mamy określoną liczbę ankiet  jednakowe warunki

 ankieta ogólnie dostępna; ZALETY  łatwy dostęp do ankiety  bez presji czasu  dotyczy konkretnych spraw (konkretni respondenci, którzy nas interesują)

WADY  brak możliwości udzielenia dodatkowych wyjaśnień w trakcie trwania badania  brak kontroli nad czynnikami zewnętrznymi, które mogą rozpraszać respondenta  ankieta może zostać potraktowana jako SPAM  niechęć do wypełnienia, brak motywacji

WADY  Skomplikowany sposób dostarczenia odpowiedzi (odesłanie pocztą)  Koszty związane z wysłaniem odpowiedzi

WADY  brak wpływu badacza na warunki  konsultacje, brak jednoznacznych własnych odpowiedzi  długo trwa proces przeprowadzania, mała ilość czasu na przeprowadzenie

WADY  brak możliwości manipulowania zmiennymi  brak możliwości osobistego kontaktu z respondentem  brak motywacji zewnętrznej

 ankieta telefoniczna CATI (Computer Aided Telephone Interviews); WADY ZALETY  brak informacji o reakcjach  szybkość przeprowadzania badania pozawerbalnych  nie występują bariery przestrzenne  brak możliwości zaprezentowania  możliwość powtórzenia wywiadu materiałów pomocniczych  łatwy do scentralizowania i  kwestionariusz składa się z prostych, skomputeryzowania krótkich pytań  czas wywiadu telefonicznego jest krótszy  respondent może stosunkowo łatwo niż wywiadu osobistego czy ankiety odmówić odpowiedzi pocztowej

 ankieta internetowa CAWI (Computer Aided Web Interviews). WADY ZALETY  ryzyko niewiarygodności  duża ilość respondentów  brak motywacji zewnętrznej  łatwiejszy sposób wypełniania (klikanie)  możliwość braku dostępu do internetu  można dodatkowo zamieszczać zdjęcia,  trzeba ją zareklamować, aby ktoś na nią filmiki trafił  dużo większa anonimowość 19. Technika wywiadu: wywiad to „rozmowa z badanym przeprowadzona z jakimś ogólnym czy nawet względnie szczegółowym planem, ale już nie wypełnianie czy podkreślanie odpowiedzi wydrukowanych w kwestionariuszu” Stefan Nowak 19a. Różnica między indywidualnym wywiadem pogłębionym a techniką ankiety:  Zawartość – w kwestionariuszu wywiadu mogą zostać zawarte instrukcje skierowane do ankietera, a także (na końcu) pytania, na które on sam ma odpowiedzieć. W kwestionariuszu ankiety nie jest to potrzebne.  Prostota – kwestionariusz ankiety musi być skonstruowany w taki sposób, aby osoba nie mająca żadnego doświadczenia badawczego, była w stanie poprawnie go wypełnić.  Standaryzacja pytań – w ankiecie poziom standaryzacji pytań jest wyższy. Stosuje się na ogół pytania zamknięte, na które respondent ma łatwiej odpowiedzieć.  Rola ankietera – w wywiadzie rola ankietera jest znacznie bardziej rozbudowana.  Czas – indywidualny wywiad pogłębiony zajmuje znacznie więcej czasu. Wykorzystując technikę ankiety zaś można w dość krótkim czasie przebadać znacznie większą ilość osób. 20. Wywiad fokusowy (FGI) Wywiad fokusowy, to inaczej moderowana dyskusja na jakiś konkretny temat prowadzona przez zebraną w jednym miejscu grupę ludzi. W wywiadzie fokusowym najczęściej bierze udział badacz i około 5 – 10 osób. 20a. Zadania wywiadu: Wywiad jest stosowany w celu zdobycia danych dotyczących jednego tematu np. wykrycia potrzeb obecnych i potencjalnych nabywców, ujawnienia postaw i przekonań decydujących o wyborach i zachowaniach, poszukiwania nowych zastosowań znanych produktów, sprawdzania zrozumiałości nowych pomysłów reklamowych, oceny propozycji promocyjnych, sprawdzania postaw wobec zjawisk społecznych, zdobycia danych potrzebnych do zaprojektowania badania, zwłaszcza do konstrukcji kwestionariusza. Pomiar polega na wywołaniu i kontrolowaniu dyskusji na dany temat miedzy uczestnikami grupy. 20b. Organizacja: Lokalizacja - nie ma czegoś takiego jak neutralne miejsce badań fokusowych. Ważne jednak, aby przewidzieć wpływ potencjalnych lokalizacji na zawartość generowanych danych i aby wszystko odpowiednio zaplanować. Wykorzystanie więcej niż jednego miejsca stwarza możliwość porównania danych. Moderator - choć nie zawsze jest możliwe bądź pożądane dopasowanie moderatora do grupy to należy dokładnie rozważyć jego wpływ na generowane dane i wykorzystać ten aspekt jako materiał do analizy. Wynagrodzenie - może pomóc w rekrutacji członków i tym samym może zapewnić większą liczbę uczestników. Wynagrodzenie nie zawsze jest w formie pieniężnej. Sprzęt - badacze przed badaniem muszą upewnić się, że potrafią korzystać ze sprzętu. 20c. Przeprowadzenie wywiadu:

1. Należy zebrać w jednym miejscu grupę osób. 2. Moderator przedstawia siebie i zespół, a także pokrótce opowiada o założeniach projektu. Informuje także, że wywiad zostanie nagrany. 3. Moderator zadaje wcześniej przygotowane pytanie, a raczej przedstawia pewien problem, do jakiego respondenci mają się ustosunkować. Pytań może być kilka, byle nie za wiele. Praktyka wskazuje, że nawet dwa dobrze dobrane pytania zupełnie wystarczają do przeprowadzenia 2godzinnej dyskusji. 4. W trakcie dyskusji moderator może dopytywać jeśli wydaje mu się to zasadne, a także wciągać do dyskusji osoby, które nie zabierają głosu. 5. Po zakończeniu wywiadu moderator dziękuje respondentom za wzięcie udziału w badaniu. 6. Następnie wykonuje się transkrypcję wywiadu. 20d. Rola moderatora: Jeśli chodzi o rolę moderatora w wywiadzie fokusowym, wyróżnić można dwie szkoły: Według pierwszej moderator ma być w pełni obiektywny, nie wtrącać się do dyskusji. Jego rola sprowadza się do zadania pytania, a potem uważnego słuchania odpowiedzi, ewentualnie zażegnywania sporów i wyznaczania dyskutantów, dopytywania, kiedy rozmowa zamiera. Druga szkoła dopuszcza pewne zaangażowanie moderatora w dyskusję, w celach prowokacji, wyciągnięcia na światło dzienne spraw, o których dyskutanci niekoniecznie chcieliby mówić, bez tego typu bodźca. Moderatorowi nie wolno zdominować dyskusji, ma być uprzejmy, musi wykazywać się wysoką kulturą osobistą, a także pewną wrażliwością. Nie może być znudzony. Przez cały czas musi wykazywać zainteresowanie prowadzoną dyskusją. Śledzić ją i reagować. Patrzeć na mówiącego i nawet przez swoją mowę ciała (na przykład lekko przytakując) pokazywać, że słucha i zachęcać do wypowiedzi. Nie powinien zachowywać się zbyt sztywno. Moderator nie może wchodzić w słowo dyskutantom, czy zbyt brutalnie im przerywać. Jednak powinien dbać, aby dyskusja nie zboczyła zbyt mocno z pewnych wyznaczonych torów. Powinien zadbać, aby każdy z respondentów się wypowiedział i miał świadomość, że uczestniczył w badaniu, zabrał głos i że ma to znaczenie, innymi słowy przydał się. 21a. Kwestionariusz „wszelki uprzednio przygotowany, podporządkowany celom badania zbiór pytań, bez względu na to czy pytania są mniej czy bardziej sprecyzowane, czy oczekuje się na nie długiej i wyczerpującej odpowiedzi, czy też tylko podkreślenia jednej odpowiedzi uprzednio przygotowanej, wreszcie czy odpowiedź wpisywana jest przez badanego, czy też przez ankietera, lub też osobę prowadzącą wywiad” Stefan Nowak 21b. Elementy budowy kwestionariusza:  użycie odpowiedniego języka - język kwestionariusza musi być zbliżony do języka badanego.  zastosowanie konkretnego układu odniesienia - czyli systemu kategorii, w jakich dane sprawy postrzega dana osoba, sposób w jaki wyróżnia ona i klasyfikuje poszczególne dziedziny rzeczywistości, znaczenie jakie nadaje ona pewnym terminom.  stopień poinformowania badanego - trzeba zadawać takie pytania, na które badany powinien znać odpowiedź. Jeśli będą one zbyt trudne, badany nie będzie miał zielonego pojęcia o poruszanym temacie, wtedy może się zniechęcić do dalszych odpowiedzi.  aprobata społeczna - jeśli chcemy, by badany odpowiadał swobodnie i spontanicznie, musimy postarać się, by czuł, że wszystkie możliwe odpowiedzi są "do przyjęcia" - nie tylko dla prowadzącego wywiad, lecz również w stosunku do norm, które badany odnosi do samego siebie.  budowę i kolejność pytań - pytania powinny być tak ułożone, aby stanowiły dla badanego sensowną całość - kolejność problemów powinna być zgodna z poczuciem logiki badanego. 22a. Rodzaje pytań w kwestionariuszu:



 

zamknięte: zawierają gotowe odpowiedzi, respondent musi wybrać tę, która najlepiej opisuje jego zdanie na dany temat, czy postawę - alternatywne - zakładają alternatywne możliwości odpowiedzi „tak” „nie” „nie wiem” czy „jestem za” „jestem przeciw” itp. - dysjunktywne - wymagają wyboru tylko jednej odpowiedzi spośród więcej niż dwóch odpowiedzi. - koniunktywne - umożliw...