Notatki przedmiot Analiza i Interpretacja tekstów kultury PDF

Preview

Summary

Te notatki należą do przedmiotu z Kulturoznawstwa na Uniwersytecie Gdańskim, kolokwium z I semestru analizy i interpretacji...

Description

RODZAJ LITERACKI system ogólnej budowy zasad dzieła literackiego, realizowany w utworach różnych okresów, stanowiący podstawę do zaliczania ich do tej samej klasy. Jako rodzaj literacki okresla się sam system zasad, jak i odpowiednią zbiorowość dzieł spełniających te zasady. Dokonuje się go ze względu na pewne uniwersalne wyznaczniki konstrukcji dzieł. Podstawowe wyróżniki rodzajowe: 1. sposób uzewnętrzniania się: podmiot literacki w obrębie utworu; 2. budowy: świata przedstawionego (kompozycji) 3. budowy językowo-stylistycznej (styl dzieła literackiego) trójpodział rodziajów: 1. liryka (podmiot liryczny-afabularność-monolog liryczny) 2. epika (narrator-fabuła-narracja) 3. dramat (nieobecność nadrzędnego podmiotu-akcja-monolog) GATUNEK LITERACKI określa sposób komponowania dzieła literackiego,jest istotnym elementem komunikacji literackiej. Poszczególne epoki w dziejach europy tworzą repertuary gatunków literackich, które w danym czasie uznawane były za współczesne, znajdujace się w pełni rozwoju i potrzebne do zaspokojenia potrzeb, które wysnuwają się z życia społecznego, rozwoju kultury, środków przekazu. Warunkiem funkcjonowania gatunku literackiego jest rozpoznawalnosc przez odbiorców. GATUNKI LIRYCZNE: ( świat przedstawiony wyłania się z monologu lirycznego, jest to świat wewnętrznych przeżyć, uczuć i refleksji,,monolog liryczny to samodzielna wypowiedź podmiotu lirycznego, podmiot liryczny (inaczej \"ja\" liryczne) to osoba fikcyjna wypowiadająca swoje przeżycia i doznania, nadawca monologu wewnętrznego) : elegia, fraszka, hymn, sonet, pieśń, sonet, tren GATUNKI EPICKIE: (świat przedstawiony epiki zawiera wszystkie zdarzenia i elementy rzeczywistości odnoszące się do bohaterów utworów,, narracja to wypowiedź narratora, może być trzecioosobowa (narrator poza światem przedstawionym) lub pierwszoosobowa (narrator jest częścią świata przedstawionego), o świecie przedstawionym w utworze opowiada narrator, czyli fikcyjna osoba ) nowela, opowiadanie, powieść, anegdota, bajka, epopeja,

legenda, GATUNKI DRAMATYCZNE: (świat przedstawiony tworzą bohaterowie swoimi wypowiedziami i działaniami, głównym składnikiem tego świata jest akcja, dialog jest obok monologu podstawową formą wypowiedzi w utworze dramatycznym, monolog jest dłuższą wypowiedzią jednej postaci,, ograniczona rola podmiotu literackiego, bohaterowie wypowiadają się w sposób bezpośredni, brak pośrednika między autorem a odbiorcą.) komedia, tragedia, dramat

właściwy GATUNKI MIESZANE: to gatunki te łączą cechy różnych rodzajów literackich : ballada , dramat romantyczny , satyra , poemat dygresyjny , poemat heroikomiczny , powieść poetycka KONWENCJA LITERACKA utrwalony w praktyce literackiej zespół norm określający charakter poszczególnych składników utworu, a także sposób ich zorganizowania w większe całości. Konwencjonalizacji poddaje się każdy element utworu, przy czym stosunkowo łatwiej ulegają jej czynniki proste (epitety, nazwiska bohaterów, połaczenia frazeologiczne, poszczgólne motywy) lub też niewypełnione semantycznie wzorce budowy (np. reguły przebiegu akcji, zasady kompozycyjne) POWIEŚĆ podstawowy gatunek prozy epickiej czasów nowożytnych, główne elementu strukturalne: narracja ; świat przedstawiony, na który składają się bohaterowie i wydarzenia, dzieję się w określonym czasie i tworzą fabułę.

OPOWIADANIE WER.I podstawowa forma wypowiedzi narracyjnej, prezentujaca narastanie w czasie toku zdarzeń, wyznaczająca dynamiczny aspekt świata przedstawionego w utworze epickim. Wyróżniamy je na podstawie odpowiednich środków językowych, m.in. gramatyczna forma czasu przeszłego, związek przyczynowo skutkowy. Wyróżniamy dwa rodzaje opowiadań: informacyjne, mówiące o wydarzeniach typowychi powtarzających się dla świata przedstawionego i przekazuje uogólnioną wiedzę, oraz unaoczniające, które maksymalnie konkretyzuje zdarzenia, ukazując je bezpośrednio często w czasie teraźniejszym OPOWIADANIE WER. II gatunek epicki; utwór prozaiczny niewielkich rozmiarów o prostej, zazwyczaj jednowątkowej fabule respektującej chronologiczny układ zdarzeń o dość luźnej budowie, prowadzająca fragmenty epizodyczne, zawierająca przemyślenia bohaterów, opisy krajobrazu, ma charakter relacyjny, NOWELA prozaiczny i krótki utwór epicki o wyraźnie zarysowanej i skondensowanej akcji. Zasadnicze cechy: luźne motywy, epizody, postacie dalszoplanowe, elementy opisowe, bezpośrednie charakterystyki, komentarze, dygresje itp., prostota i przejrzystość fabuły będącej zwykle jednowątkowym przebiegiem zdarzeń, dramatyczny charakter fabuły EPOS jeden z głównych gatunków epiki, aż do powstania powieści, obejmuje rozbudowane utwory, zazwyczaj wierszowane, ukazujące dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów, ma charakter pieśniowy POEMAT utwór wierszowany odpowiednich rozmiarów, zawierający pierwiastki narracyjne POEMAT DYGRESYJNY ukształtowany w okresie romantyzmu gatunek poezji narracyjnej łączący elementy epickie z lirycznymi, ma charakter fabularny, fragmatyczną i pozbawioną rygorów kompozycję, złożony z epizodów połączonych zwykle wątkiem podróży bohatera. Narrator traktuje wydarzenia w sposób żartobliwy i ironiczny. POEMAT HEROIKONICZNY parodia eposu bohaterskiego POWIEŚĆ POETYCKA gatunek powstały w romantyzmie z połączenia epiki i liryki. Fabuła nasycona momentami dramatycznymi, zakłócona chronologia zdarzeń, narrator wtrąca swoje przemyślenia w treść. BAJKA krótki utwór wierszowany, głównie dla dzieci, z morałem, bohaterowie najczęściej przybierają postać zwierząt PODANIE opowieść ludowa utrwalona i przekazywana w tradycji, głównie ustnie, związana tematycznie z historycznymi i autentycznymi wydarzeniami, zawierająca fakty oraz elementy fantastyczne LEGENDA opowieść o treści fantastycznej nasyconej pierwiestkiem ludowości i niezwykłości, szczególnie z życia świętych, apostołów, męczenników wiary chrześcijańskiej BALLADA epicko-liryczny charakter, nasycona elementami dramatycznymi, opowiadająca o niezwykłych wydarzeniach historycznych lub legendarnych BAŚŃ utwór nasycony fantastyką i cudownością związaną z magią, swobodnie przekraczający granice pomiędzy światem realnym i magicznym

MIT opowieść wyrażająca wierzenia danej społeczności przede wszystkim archaicznej; bohaterami mitów były osoby boskie lub posiadające nadludzkie siły. APOKRYF pisma judaistyczne, niepewnego pochodzenia, często fałszowane, zawierające tajemną wiedzę. KOMPOZYCJA OTWARTA kompozycja utworu pozbawiona konturów, proporcji; wieloznaczny świat przedstawiony KOMPOZYCJA ZAMKNIĘTA przedstawia uporządkowany świat przedstawiony PROLOG wstęp do dzieła dramatycznego lub epickiego, zawierające informacje o czasie i miejscu akcji, zarys tła konfliktu; poprzedza właściwą fabułę. EPILOG końcowa partia utworu literackiego, zawiera informacje o dalszych losach bohatera po zakończeniu fabuły, czasem wyjaśnienia fabuły ŚWIAT PRZEDSTAWIONY układ elementów treściowych połączonych kompozycyjnie w jedną całość. FABUŁA układ połączonych ze sobą wątków w utworze, obejmuje wszystkie zagadnienia połączone w związku przyczynowo-skutkowym. WĄTEK zdarzenie fabularne, którego ośrodkiem jest postać lub kilka postaci przedstawianych ze względu na rodzaj włączanych ich relacji, np. wątek miłosny WĄTEK GŁÓWNY zdarzenia współtworzące losy postaci pierwszoplanowych WĄTEK POBOCZNY zdarzenia współtworzące losy postaci dalekoplanowych AKCJA typ fabuły w utworze w której bohaterowie dążą do określonych celów, charakteryzuje ją dynamika przebiegu zdarzeń. Fazy akcji: zawiązanie → rozwinięcie → rozwiązanie MOTYW dająca się wyodrębnić jednostka konstruktywna świata przedstawionego w utworze; składniki: zdarzenie, przedmiot, sytuacja, przeżycie TOPOS stały motyw, temat utrwalony w literaturze ANTYCYPACJA pogląd jeszcze nieudowodniony, ale słuszny i znajdujący później swoje potwierdzenie niezgodna z porządkiem czasowym lub logicznym kolejność pojawiania się jakichś elementów w wypowiedzi. RETROSPEKCJA wprowadzanie do utworu wydarzeń poprzedzających właściwą fabułę PROTAGONISTA odtwórca głównej roli, główny bohater książki; w teatrze odtwórca głównej roli ANTAGONISTA w teatrze osoba odgrywająca drugą najważniejszą rolę; postać odgrywająca istotną rolę w przebiegu fabuły, przeciwnik głównego bohatera. NARRATOR, BOHATER, PODMIOT LIRYCZNY

HUMOR dyspozycja psychiczna, twórcza i odbiorcza do ujmowania zjawisk życia i sztuki w kategoriach komizmu. SATYRA utwór literacki ośmieszający ukazywane w nim zjawiska PASTISZ utwór powstały w wyniku świadomego podrobienia budowy stylistycznej konkretnego dzieła PARODIA wypowiedź naśladująca cudzy styl w celu ośmieszenia autora TRAWESTACJA odmiana parodii, parafraza ośmieszająca utwór poważny, pozostawia podstawowe elementy tematyczne i kompozycyjne, przy degradacji stylu; zastąpia wyniosły styl stylem niskim, zupełnie sprzecznym z początkowym charakterem utworu. REALIZM wszelkie dążenia w obrębie literatury i sztuk plastycznych do przedstawienia życia codziennego człowieka NATURALIZM

WERYZM włoski odpowiednik naturalizmu FANTASTYKA gatunek literacki w którym występują elementy które nie odpowiadają przyjętym w danej kulturze kryteriom rzeczywistości GROZA moment w utworze który wywołuje u odbiorcy strach HORROR odmiana literatury fantastycznej, występują w nim motywy, które mają wywołać u odbiorcy silne emocje, przede wszystkim przerażenie. SCEINCE FICTION gatunek literacki lub filmowy ukazujący wpływ techniki na życie ludzi FANTASY gat. lit. Lub filmowy ukazujący magiczne lub nadprzyrodzone formy w głównej fabule ANIMIZACJA nadanie rzeczom cech żywych, np. morze ryczy PERSONIFIKACJA nadanie rzeczom cech ludzkich, np. kamień płacze OKSYMORON wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu, np. PORÓWNANIE HOMERYCKIE porównanie, którego jeden człon jest rozbudowanym opisem ludzkich czynów zestawionych z zachowaniem zwierząt lub zjawisk METONIMIA zastąpienie nazwy podobnym wyrażeniem, np. cała W-wa → wszyscy mieszkańczy Warszawy SYNEKDOCHA zastąpienie nazwy całości lub ogółu nazwą części lub jednego przedmiotu, np. dach zamiast dom, czworonóg zamiast koń.

HIPERBOLA zamierzona przesada w opisie przedmiotu AKT część utworu dramatycznego zawierająca względnie zamknięty i wewnętrznie spójny wątek. SCENA cząstka akcji wyodrębniona ze względu na występowanie w niej określonego zespołu osób DIDASKALIA tekst poboczny zawierający informacje do danego momentu sceny KOMEDIA gatunek obejmujący utwory o pogodnej tematyce i żywej akcji z zakończeniem korzystnym dla bohatera TRAGEDIA gatunek obejmujący utwory w których ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny konflikt ze złym zakończeniem. TRAGIZM wszystkie działania bohatera prowadzą do katastrofy KATHARSIS sposób oddziaływania dzieła na samopoczucie odbiorców KADR obraz zarejestrowany na urządzeniu w danym miejscu UJĘCIE odcinek taśmy filmowej od startu nagrywania do zatrzymania SEKWENCJA fragment stanowiący zamkniętą cząstkę akcji; układ elementów występujących w określonej kolejności ADAPTACJA przygotowanie utworu literackiego do sfilmowania lub przedstawienia go na scenie EKRANIZACJA opracowanie sztuki teatralnej lub powieści w wersję filmową....