Osoba prawna osoba fizyczna PDF

Preview

Summary

os fizyczna os prawna ułomne os prawne...

Description

1. Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej i osoby prawnej Przez zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej rozumie się możliwość do dokonywania czynności, które niosą za sobą skutki prawne. Można wyróżnić trzy typy zdolności prawnej: pełną zdolność prawną, którą osoba fizyczna nabywa w momencie uzyskania pełnoletności, ograniczoną zdolność prawną, która wyróżnia osoby, które ukończyły lat 13 lub posiadają orzeczenie o częściowym ubezwłasnowolnieniu, a także brak zdolności do czynności prawnych cechujący osoby, które nie ukończyły lat 13 lub są całkowicie ubezwłasnowolnione. Istnieją jednak przypadki odstępstw od tych reguł. Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 20 Kodeksu cywilnego, osoby nieposiadające pełnej zdolności do czynności prawnych mogą zawierać umowy w drobnych sprawach życia codziennego za zgodą przedstawiciela ustawowego. W przypadku gdy osoba fizyczna nieposiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych dokonuje pewnej czynności o dużej wadze (np. kupno nieruchomości), ów umowa jest nieważna. Aby takowa była wiążąca wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego (art. 18 § 1 KC). Może również oczekiwać na potwierdzenie do momentu, aż strona uzyska pełną zdolność do czynności prawnych (art. 18 § 2 KC). Wyjątek stanowi przypadek z art. 14 § 2 Kodeksu cywilnego, gdzie jest mowa o drobnych umowach nawiązywanych w ramach czynności życia codziennego. Taka sytuacja może dotyczyć np. nieletnich. Wówczas umowa jest ważna i nie wymaga potwierdzenia ani opiekuna prawnego, ani nie jest wymagane oczekiwanie na osiągnięcie pełnoletności przez osobę fizyczną, która taką umowę nawiązała. W przypadku osoby prawnej zdolność do czynności prawnych jest przez nią nabywana w momencie uzyskania osobowości prawnej. Wówczas dana osoba prawna może stać się podmiotem obrotu majątkowego. W przeciwieństwie do osoby fizycznej, osoba prawna zawsze posiada pełną zdolność do czynności prawnych i nie może ona zostać ograniczona w żaden sposób. Dzieje się tak, ponieważ czynniki, które wpływają na poziom zdolności prawnej osoby fizycznej determinowane są przez m.in. wiek lub zdrowie psychiczne, a te z kolei nie dotyczą osoby prawnej. Jedyne ograniczenie w czynnościach prawnych osoby prawnej stanowi fakt, że nie może ona zostać stroną w pewnych typach stosunków dotyczących np. prawa rodzinnego, gdzie osoba fizyczna jest fundamentalnym podmiotem. Osoba prawna korzysta ze swojej zdolności do czynności prawnych za pośrednictwem swoich organów, które zostały powołane w tym konkretnym celu. Jeżeli zaś organ taki nie został powołany, sąd ustanawia kuratora dla osoby prawnej, którego zadaniem

1

jest doprowadzenie do utworzenia stosownych organów po to, by osoba prawna mogła zarządzać swoim majątkiem w sposób zgodny z prawem (art. 42, 421 KC). 2. Osoba prawna i ułomna osoba prawna Osobami prawnymi, według Kodeksu cywilnego są Skarb Państwa oraz organizacje, którym została przyznana osobowość prawna według przepisów ustalonych przez ustawodawcę (art. 33 KC). Podmioty takie mogą tworzyć osoby fizyczne lub inne osoby prawne. Sposób powstania, zakres działania oraz inne kwestie dotyczące osoby prawnej są ściśle i dokładnie opisane w Kodeksie cywilnym lub innych aktach prawnych regulujących wszystkie kwestie dotyczące tych podmiotów w sposób bardziej kompleksowy. Osoba prawna, może wiele kwestii odnoszących się do sposobu jej funkcjonowania, uregulować w swoim statucie (art. 35 KC). Wszystkie założenia statutów muszą być w pełni zgodne z obowiązującym prawem. W kodyfikacji polskiej przewidziane jest kilka trybów, w jakich osoba prawna może powstać. Są to: tryb rejestrowy, tryb ustawowy oraz tryb notyfikacyjny. W pierwszym z nich istotny jest moment zarejestrowania osoby prawnej w Krajowym Rejestrze Sądowym po wcześniejszej stosownej decyzji sądu rejestrowego (art. 37 § 1 KC). Tryb ustawowy przewiduje tworzenie osób prawnych w drodze odpowiedniej ustawy, która nadaje jej osobowość prawną. Ostatni tryb notyfikacyjny zakłada, że o nadaniu osobowości prawnej decyduje powiadomienie stosownych organów władzy państwowej. Jedną ze szczególny osób prawnych jest Skarb Państwa. Dzięki niemu państwo może stać się podmiotem w stosunkach cywilnoprawnych o charakterze majątkowym. Mogą one dotyczyć dóbr materialnych będących w posiadaniu państwa i nienależących do żadnych innych państwowych osób prawnych (art. 34 KC). Skarb Państwa oraz pozostałe państwowe osoby prawne nie są ze sobą powiązane i nie ponoszą żadnej wzajemnej odpowiedzialności za zobowiązania, chyba że istnieją przepisy, które wyraźnie wskazują inaczej (art. 40 § 1 KC). Oprócz osób fizycznych oraz osób prawnych, można jeszcze wyróżnić tak zwane ułomne osoby prawne. Ich cechą charakterystyczną jest brak osobowości prawnej. Ale mimo tego dzięki specjalnym przepisom, mogą one stawać przed sądem jako strona w sprawie czy brać udział w czynnościach prawnych. Przykładami ułomnych osób prawnych są m.in. spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa czy spółka komandytowo–akcyjna. Według art. 331 KC od ułomnych osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące osób

2

prawnych. Aby ułomna osoba prawna mogła w pełni odpowiadać za swoje zobowiązania, musi posiadać swój majątek. 3. Organ osoby prawnej i kurator osoby prawnej Niezbędnikiem do prawidłowego funkcjonowania osoby prawnej są jej odpowiednie organy, których sposoby działania opisane są w ustawie oraz statucie danej osoby prawnej (art. 38 KC). Organ najczęściej składa się z jednej lub kilku osób fizycznych, bardzo rzadko zaś organem jest inna osoba prawna. Osoby te działają w imieniu i w interesie osoby prawnej, nie posiadają odrębnej osobowości prawnej i są spójnym elementem należącym do danej osoby prawnej. Osoba prawna jest w pełni odpowiedzialna za wszelkie działania swoich organów, zarówno te zgodne jak i niezgodne z obowiązującym prawem. Istnieje również tak zwany “rzekomy organ”, czyli osoby podające się za organ, które przekraczają wszelkie kompetencje organu oraz te, które podają się za organ nieistniejącej osoby prawnej. W sytuacji nawiązania umowy przez organ “rzekomy” ustawodawca w art. 39 Kodeksu cywilnego przewidział sposób, w jaki taka nieważna umowa stać się wiążąca. Chodzi m.in. o potwierdzenie jej przez rzeczywisty organ osoby prawnej, w którego imieniu została zawarta dana umowa. W takiej sytuacji strona wyznacza osobie prawnej termin na potwierdzenie umowy; w przypadku upłynięcia określonego czasu umowa nie jest wiążąca (art. 39 § 2 KC). Konsekwencją niepotwierdzenia umowy jest zobowiązanie “rzekomego organu” do naprawienia wyrządzonej szkody oraz zwrotu wszelkich korzyści pozyskanych na skutek jego poczynań (art. 39 § 3 KC). Podobnie dzieje się w przypadku dokonania czynności prawnej w imieniu nieistniejącej osoby prawnej (art. 39 § 5 KC). W sytuacji, kiedy osoba prawna nie posiada odpowiednich organów, sąd ustanawia dla niej kuratora, który przez okres nie dłuższy niż rok (w szczególnych sytuacjach okres ten może zostać wydłużony), swoimi działaniami ma doprowadzić do powołania lub ewentualnego uzupełnienia odpowiednich organów osoby prawnej, tak aby ta mogła właściwie dysponować posiadanym majątkiem. W przypadku gdy takie działania nie przynoszą pożądanych skutków, kurator może wnieść do sądu rejestrowego wniosek o pozwolenie na likwidację osoby prawnej, dla której nie udało się powołać stosownych organów (art. 421 § 2 KC). 4. Dobra osobiste osoby fizycznej i osoby prawnej i ich ochrona

3

Dobra osobiste są to wartości o charakterze niemajątkowym, przypisane zarówno każdej osobie fizycznej jak i prawnej, a ów osoby nie mogą być ich pozbawione w żaden sposób, dlatego ich naruszenie powoduje skutki prawne określone w Kodeksie cywilnym. Do dóbr osobistych osoby fizycznej zalicza się przede wszystkim: “zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek” itd. (art. 23 KC). Te i inne dobra podlegają ścisłej ochronie. Osoba fizyczne, której chociaż jedno z dóbr osobistych zostało naruszone może żądać: zaniechania naruszania ów dóbr, usunięcia szkód wynikających z naruszenia, zadośćuczynienia pieniężnego oraz zapłaty na wyznaczony cel charytatywny, a także naprawienia wyrządzonej szkody majątkowej na zasadach ogólnych (art. 24 § 1, 2 KC). Zgodnie z art. 43 Kodeksu cywilnego do ochrony dóbr osobistych osób prawnych stosuje się te same zasady, które dotyczą dóbr osobistych osób fizycznych – art. 23 i 24 KC. Jednakże dobra osobiste osoby fizycznej i prawnej nieco się od siebie różnią. Osoby prawnej nie będą dotyczyć takie dobra jak zdrowie czy wolność sumienia, ale zdecydowanej ochronie będą podlegać dobre imię, nietykalność siedziby osoby prawnej, tajemnica korespondencji oraz nazwa. Roszczenia, jakie przysługują osobie prawnej w przypadku naruszenia jej dóbr osobistych są tożsame z działaniami przewidzianymi w art. 24 Kodeksu cywilnego stosującymi się do dóbr osobistych osób fizycznych. 5. Źródła Wstęp do prawoznawstwa, wydanie 13., T. Chauvin, T. Stawecki, P. Winczorek, wyd. C.H.Beck, Warszawa 2019; Prawo cywilne – część ogólna, wydanie 15., Z. Radwański, A. Olejniczak, wyd. C.H.Beck, Warszawa 2019; Prawo cywilne. Część ogólna, A. Brzozowski, W. Kocot, E. Skowrońska–Bocian, wyd. Wolters Kluwer Polska, 2018; Kodeks cywilny, stan prawny: 1 września 2019, wydanie 48., wyd. C.H.Beck, Warszawa 2019;

4...