Procedury kontrolne w prawie podatkowym wykład PDF

Preview

Summary

Urszula Król...

Description

Procedury kontrolne w prawie podatkowym Po co procedury kontrolne? W idealnym społeczeństwie nie byłoby potrzeby organizowania kontrol podatkowych, celnych czy też skarbowych. Gdyby podatnicy rozliczali się idealnie to nie trzeba by było nikogo kontrolować. Większość podatków to podatki, w których obowiązuje procedura samonaliczania. To znaczy, że podatnik sam podatek rozlicza i składa deklarację i odprowadza do urzędu skarbowego pewne kwoty. Co może wpływać na brak poprawności rozliczeń podatkowych? Mentalność podatkowa – postawa lub nastawienie wobec podatków i opodatkowania, reprezentowana przez grupę społeczną, z którą podatnik się utożsamia, np. nie każdy chce płacić podatki. mentalność północna vs. mentalność południowa Moralność podatkowa – wewnętrzna akceptacja (lub jej brak) obowiązku podatkowego i uznanie zwierzchności podatkowej państwa.

uchylanie się od opodatkowania vs. unikanie opodatkowania Uchylanie się od opodatkowania – działanie podatnika sprzeczne z prawem, zagrożone sankcjami

karnymi; podatnik nie reguluje ciążących na nim zobowiązań podatkowych lub uzyskuje nieprzysługujące mu korzyści podatkowe, Unikanie opodatkowania – jest to legalne i świadome ograniczanie obciążeń podatkowych przy wykorzystaniu dostępnych metod i środków (np. luki w przepisach). Aby ograniczyć możliwości unikania opodatkowania wprowadzono tzw. klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania. Klauzula obejścia prawa podatkowego (klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania) jest instytucją prawną, która uprawnia organy administracji podatkowej do kwestionowania na gruncie przepisów podatkowych prawa podatników do zawierania transakcji, które pozostają zgodne z dosłownym brzmieniem przepisów, lecz są ukształtowane w taki sposób, by osiągnąć inny efekt podatkowy od zamierzonego przez ustawodawcę.

Prawo podatkowe i jego wykładnia Konieczność kontroli wynika z podejścia podatnika do podatków. Definicja prawa podatkowego jest to zespół norm prawnych regulujących konstrukcję poszczególnych podatków ( materialne pp), zasady postępowania podatkowego zmierzającego do ustalenia i poboru podatku (proceduralne pp) oraz organizację i kompetencje organów podatkowych ( ustrojowe pp). Źródła prawa podatkowego: -

Konstytucja RP,

-

ratyfikowane umowy międzynarodowe,

-

ustawy,

-

rozporządzania.

WYKŁADNIA PRAWA = odkodowywanie treści norm prawnych (czyli podatnik próbuje odczytać co ustawodawca miał na myśli) WYKŁADNIA JĘZYKOWA (gramatyczna, językowa) = odkodowywanie treści norm prawnych z tekstu aktu normatywnego w oparciu o zasady, użyte do ich zakodowania. Założenie: tekst = nośnik treści

Z wykładnią językową wiąże się szereg znanych standardów interpretacyjnych, takich jak: 1) odróżnianie przepisu prawnego od normy prawnej, 2) rozumienie przepisu w taki sposób, aby żaden jego fragment nie stawał się zbędny, 3) domniemanie języka powszechnego. Interpretacja językowa jest interpretacją wielowarstwową - uwzględnia znaczenie pojedynczych wyrazów tekstu prawnego, jak i jego bardziej złożonych struktur. Interpretacja językowa: - znaczenie słów, -znaczenie zwrotów [„otrzymanie nieodpłatnego świadczenia”] - znaczenie zdań, - znaczenie zespołów zdań.

Rodzaje (metody) pozajęzykowe wykładni: - wykładnia systemowa, - wykładnia celowościowa - uzupełniająca, - wykładnia funkcjonalna, - wykładnia historyczna - uzupełniająca, - wykładnia porównawcza Pomocnicze, gdy wykładnia językowa nie daje jednoznacznego wyniku.

Zadania i organy KAS i lokalnej administracji podatkowej Ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej została uchwalona przez Sejm 21 października 2016, a obowiązuje od 1 marca 2017 r. Krajowa administracja skarbowa stanowi konsolidację dotychczasowych struktur. Zadania Krajowej Administracji Skarbowej można pogrupować następująco: -

Działania fiskalne - realizacja dochodów z podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych (z wyjątkiem podatków i należności budżetowych, w zakresie których właściwe są inne organy), realizacja dochodów z należności celnych oraz innych opłat związanych z przywozem i wywozem towarów; zapewnienie obsługi i wsparcia podatnika i płatnika w prawidłowym wykonywaniu obowiązków podatkowych oraz obsługi i wsparcia przedsiębiorcy w prawidłowym wykonywaniu obowiązków celnych (PROCEDURA POBIERANIA PODATKÓW, PILNOWANIE PODATNIKÓW)

-

Działania polityczne - realizacja polityki podatkowej, realizacja polityki celnej wynikającej z członkostwa w unii celnej Unii Europejskie, obejmowanie towarów procedurami celnymi i regulowanie sytuacji towarów związanych z przywozem i wywozem towarów,

-

Działania egzekucyjne - wykonywanie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych oraz wykonywanie zabezpieczenia należności pieniężnych (ŚCIĄGAJĄ PIENIĄDZE)

-

Działania edukacyjno - informacyjne - prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie przepisów prawa podatkowego i celnego,

-

Działania kontrolne - wykonywanie kontroli podatkowych i celno-skarbowych, prowadzenie działalności analitycznej, prognostycznej i badawczej dotyczącej zjawisk występujących we właściwości KAS oraz analizy ryzyka, przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, zapobieganie tym przestępstwom i wykroczeniom oraz ściganie ich sprawców

-

Działania statystyczne - dot. systemu Intrastat i Ekstrastat (TWORZONE SĄ STATYSTYKI),

-

Działania z zakresu ochrony granic - wykonywanie zadań wynikających z zakazów i ograniczeń w obrocie towarowym z zagranicą ustanowionych w szczególności ze względu na ochronę życia i zdrowia ludzi i zwierząt, roślin, środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, ochronę konsumentów, bezpieczeństwa międzynarodowego, dziedzictwa narodowego i środków polityki handlowej,

Przed dniem wejścia w życie ustawy o KAS (do 28 lutego 2017 r.) strukturę administracji podatkowoskarbowo-celnej tworzyły trzy niezależne od siebie piony: -

administracja podatkowa (16 izb skarbowych oraz 400 urzędów skarbowych),

-

Służba Celna (16 izb celnych, 45 urzędów celnych wraz ze 143 oddziałami celnymi),

-

kontrola skarbowa (16 urzędów kontroli skarbowej (UKS), 8 zamiejscowych ośrodków UKS)

Po zamianie (wprowadzonej przepisami ustawy o KAS) KAS składa się z następujących urzędów: -

16 izb administracji skarbowej,

-

16 urzędów celno-skarbowych, 45 delegatur urzędów celno-skarbowych, 143 oddziałów celnych,

-

400 urzędów skarbowych,

Organ podatkowy – czyli ? Organy KAS: 1) minister właściwy do spraw finansów publicznych, 2) Szef Krajowej Administracji Skarbowej, 3) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej,

4) dyrektor izby administracji skarbowej, 5) naczelnik urzędu skarbowego, 6) naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Kontrola podatkowa i skarbowa – właściwość organów podatkowych Organy podatkowe mają obowiązek ustalania i przestrzegania swojej właściwości (zdolność organu podatkowego do zajęcia się określoną sprawą). Wyróżniamy właściwość rzeczową, miejscową i instancyjną.

Właściwość organów podatkowych – rzeczowa Do zadań naczelnika urzędu skarbowego (art. 28 ustawy o KAS) w dalszym ciągu należy: -

ustalanie, określanie, pobór podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych,

-

wykonywanie zadań wierzyciela należności pieniężnych – określonych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,

-

wykonywanie kontroli podatkowej oraz czynności sprawdzających – na podstawie ustawy Ordynacja podatkowa.

Do zadań naczelnika urzędu celno-skarbowego (art. 33 ustawy o KAS) należą: -

wykonywanie kontroli celno-skarbowej,

-

ustalanie i określanie podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych oraz innych należności na podstawie odrębnych przepisów,

-

obejmowanie towarów procedurami celnymi oraz wykonywanie innych czynności przewidzianych przepisami prawa celnego.

Zadaniem naczelnika urzędu celno-skarbowego jest przede wszystkim wykrywanie i zwalczanie nieprawidłowości na wielką skalę, w sytuacjach gdy rozmiary, złożoność i stopień oddziaływania występujących uchybień w sposób istotny wpływają na system bezpieczeństwa finansowego państwa. Do jego zadań NIE NALEŻY pobór podatków.

Nadzór nad realizacją zadań wykonywanych przez naczelników urzędów skarbowych i naczelników urzędów celno-skarbowych sprawuje dyrektor izby administracji skarbowej (art. 25 ustawy o KAS). Koordynowanie kontroli celno-skarbowych wykonywanych przez naczelników urzędów celnoskarbowych należy do Szefa KAS (art. 14 ustawy o KAS)

Organy lokalnej administracji podatkowej (działa odrębnie od KAS): 1) samorządowe kolegium odwoławcze ( II instancja) 2) wójt, burmistrz, prezydent miasta ( I instancja) Podatki lokalne: podatek od nieruchomości, podatek leśny, podatek rolny i podatek od środków transportowych.

Właściwość organów podatkowych – instancyjna Organy pierwszej instancji: -

naczelnik urzędu skarbowego - kompetencje związane m.in. z ustalaniem, określaniem, poborem podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych (oraz innych należności na podstawie odrębnych przepisów); wykonywaniem egzekucji administracyjnej należności

pieniężnych oraz wykonywaniem zabezpieczenia należności pieniężnych, wykonywaniem kontroli podatkowej oraz czynności sprawdzających; -

naczelnik urzędu celno-skarbowego – do zadań należy kontrola celno-skarbowa, ustalanie i określanie podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych (oraz innych należności na podstawie odrębnych przepisów), obejmowanie towarów procedurami celnymi; prowadzenie w pierwszej instancji postępowań w sprawach celnych przewidzianych przepisami prawa celnego oraz w sprawach podatkowych związanych z przywozem lub wywozem towarów;

-

wójt, burmistrz (prezydent miasta) – do zadań należy wymierzanie oraz pobór podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych, opłat targowych, opłat miejscowych, opłat uzdrowiskowych, opłat od posiadania psów, wydawanie decyzji ustalających w podatku rolnym i leśnym;

-

dyrektor izby administracji skarbowej - nadzoruje wykonywanie zadań przez naczelników urzędów skarbowych i naczelnika urzędu celno-skarbowego;

-

Minister Rozwoju i Finansów - jest organem właściwym w sprawach ogólnych interpretacji przepisów prawa podatkowego;

-

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej - jest organem podatkowym właściwym w sprawach dotyczących wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego.

-

Szef KAS - organ właściwy w sprawach porozumień dotyczących ustalenia cen transakcyjnych, w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia – z urzędu,

Organy drugiej instancji (odwoławcze – mają weryfikować decyzje organów pierwszej instancji): -

dyrektor izby administracji skarbowej (jeśli był też wcześniej organem pierwszej instancji, to może być potem organem drugiej instancji) – jako:

a) organ odwoławczy odpowiednio od decyzji naczelnika urzędu skarbowego albo naczelnika urzędu celno-skarbowego, b) organ odwoławczy od decyzji wydanej przez ten organ w pierwszej instancji; -

naczelnik urzędu celno-skarbowego – jako organ odwoławczy w zakresie decyzji, o których mowa w art. 83 ust. 4 i 5 ustawy o KAS (tak samo jak z dyrektorem izby administracji skarbowej);

-

samorządowe kolegium odwoławcze – jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.

-

Szef Krajowej Administracji Skarbowej - jako organ odwoławczy w zakresie stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji

Organami odwoławczymi są co do zasady organy wyższego stopnia np. organem odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu skarbowego jest dyrektor izby administracji skarbowej. Od tej zasady przewidziane są liczne wyjątki, -

np. gdy w pierwszej instancji sprawę rozstrzyga Szef Krajowej Administracji Skarbowej, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektor izby administracji skarbowej lub samorządowe kolegium odwoławcze. W tej sytuacji odwołanie rozpatruje ten sam organ, który wydał decyzję, stosując przepisy o postępowaniu odwoławczym.

Co do zasady właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby podatnika, płatnika, czy inkasenta. W wypadku nieprawidłowego wyboru organu podatkowego przez podatnika, płatnika, inkasenta organ ten obowiązany jest do przekazania sprawy organowi podatkowemu, który według jego oceny jest organem właściwym. Jednocześnie powinien on zawiadomić o przekazaniu sprawy podmiot, który nieprawidłowo skierował podanie.

Na przykład: Podatnik ma miejsce zamieszkania przy ul. Szosa Chełmińska w Toruniu. W postępowaniu dot. podatku dochodowego właściwy będzie: Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Toruniu Właściwość rzeczowa – Naczelnik Urzędu Skarbowego (dot. podatku dochodowego) Właściwość instancyjna – Naczelnik Urzędu Skarbowego (nie jest to odwołanie) Właściwość miejscowa – Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Toruniu (ze względu na miejsce zamieszkania)

Zmiana właściwości Jeżeli w trakcie roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem właściwym miejscowo za ten okres rozliczeniowy pozostaje ten organ, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego. Organem właściwym za okresy rozliczeniowe następujące po zmianie właściwości (np. kolejny rok podatkowy w przypadku podatku dochodowego albo kolejny miesiąc lub kwartał w przypadku VAT) będzie organ właściwy po zaistnieniu zdarzenia powodującego zmianę.

Zmiana właściwości Jeśli płatnik będący osobą fizyczną zmienił miejsce zamieszkania np. 10 sierpnia 2017 r., to zaliczki pobrane: - w lipcu 2017 r. powinien przekazać do 21 sierpnia 2017 r. (20 sierpnia przypada w niedzielę) na rachunek "starego" urzędu skarbowego

- w sierpniu 2017 r. obowiązany jest wpłacić do 20 września 2017 r. na rachunek "starego" urzędu skarbowego

- we wrześniu 2017 r. powinien przekazać do 20 października 2017 r. na rachunek "nowego" urzędu skarbowego

Ogólne zasady postępowania podatkowego: 1. Zasada praworządności - organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. tylko muszą przestrzegać norm prawa, ale dodatkowo każde ich działanie musi być uzasadnione prawnie tzn. źródłem konkretnego działania są normy prawa podatkowego np. kontrola podatkowa może być prowadzona wyłącznie przez organy podatkowe pierwszej instancji, gdyż tak wynika z przepisu art. 281 o.p. (prawo ponad państwem), 2. Zasada zaufania do organów podatkowych - ustawodawca, w przepisie art. 121 § 1 o.p. nakazał organom podatkowym, by te prowadziły postępowanie podatkowe w sposób budzący zaufanie do nich jako organów państwa. W praktyce stosowanie tej zasady, sprawia wiele problemów przedstawicielom polskiego fiskusa (dwie płaszczyzny: zasada prawnego zaufania podatnika do organów podatkowych i zasada kultury administrowania), 3. Zasada informacji prawnej - organy w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania. Zasada informacji prawnej powinna być realizowana przede wszystkim przez precyzyjne określenie przez organ, podstawy prawnej swojego działania wskazanie podatnikowi sposobów dokonania kontroli legalności działania organu, a także poprawności wydanych przez niego decyzji, wreszcie prawnych motywacji dokonania takich a nie innych czynności i wydania takiej, a nie innej decyzji.

4. Zasada prawdy obiektywnej - istotą tej zasady jest ciążąca na organach podatkowych powinność prowadzenia postępowania w taki sposób, by możliwe było dokładne ustalenie okoliczności faktycznych działania bądź zaniechania podatnika. Tylko bowiem (możliwie)

pełna znajomość stanu faktycznego umożliwia właściwe, obiektywne i sprawiedliwego załatwienia sprawy (dokonania rozstrzygnięcia i wydania lub odstąpienia od wydawania decyzji podatkowej). Szczególnego znaczenia zasada ta, nabiera przy okazji prowadzenia przez organ podatkowy postępowania dowodowego.

5. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu - Organ podatkowy, jako uprzywilejowany uczestnik postępowania, inicjujący i prowadzący je, a także kreujący jego przebieg zobligowany jest do umożliwienia drugiemu uczestnikowi (podatnikowi, płatnikowi, inkasentowi) czynnego udziału w takim postępowaniu, w każdym jego stadium. Tylko bowiem uczestnicząc w ustalaniu stanu faktycznego i w innych etapach postępowania podatkowego, podatnik (również płatnik, inkasent) może w dostateczny sposób zadbać o własne interesy (a przynajmniej czynić starania tak ukierunkowane). Zaznaczyć należy, że jeżeli strona postępowania ustanowiła pełnomocnika do reprezentowania w sprawie, to organ podatkowy zobligowany jest do zagwarantowania temu pełnomocnikowi (działającemu w miejsce strony) czynnego udziału w postępowaniu – mają tu zastosowanie dokładnie te same zasady, które dotyczą udziału strony. Na zakończenie zaznaczyć należy, że udział podatnika w postępowaniu podatkowym jest jego uprawnieniem a nie powinnością – w praktyce bowiem, nierzadkie są przypadki, w których podatnicy traktują udział w postępowaniu jako swój obowiązek, nawet gdy ich interesy w żaden sposób nie są zagrożone w takim postępowaniu. 6. Zasada przekonywania - istotą tej zasady, jest ciążąca na organach podatkowych powinność wyjaśniania stronom postępowania zasadności przesłanek, którymi kierują się one przy załatwianiu sprawy, tak aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu. W praktyce zasada ta, realizowana jest poprzez uzasadnianie decyzji podatkowych, ustosunkowywanie się przez organ do argumentów podnoszonych przez podatników tak w trakcie postępowania, jak i w odwołaniu od decyzji wieńczącej takie postępowanie. Jednakże obowiązek przekonywania nie może być źródłem i uzasadniać zachowań patologicznych.

7. Zasada szybkości i prostoty postępowania – organy podatkowe prowadząc postępowanie podatkowe muszą działać wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Nie oznacza to, że okoliczności faktyczne mają byś badane w sposób pobieżny.

8. Zasada pisemności – wszelkie sprawy podatkowe winny być załatwiane w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego. W praktyce oznacza to, konieczność zachowania takiej formy nawet w tych przypadkach, w których faktyczne działanie podejmowane jest w inny sposób; jeżeli np. dochodzi do rozprawy czy do przesłuchania świadka, to zeznania składane są werbalnie, jednak z przeprowadzenia takiego dowodu musi być sporządzony

protokół odpowiadający wymogom zapisanym w art. 172 o.p. – dopiero wówczas zrealizowana jest zasada pisemności.

9. Zasada dwuinstancyjności – każdy z uczestników postępowania podatkowego, który nie jest zadowolony z jego zakończenia (z wydanej decyzji) może żądać, i ma prawo oczekiwać, że jego żądanie zostanie spełnione, by sprawa została zbadana przez organ odwoławczy. Istotne jest przy tym to, że ów organ drugiej instancji musi przeprowadzić postępowanie od początku i dopiero w ramach takiego powtórnego wyjaśnienia sprawy dokonać kontroli legalności decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji, a nie tylko sprawdzić czy jego poprzednik (organ pierwszej instancj...