Renoir HST 8 De mens als studieobject PDF

Preview

Summary

Download Renoir HST 8 De mens als studieobject PDF

Description

1. De Grieken, of wie anders? 2. De Romeinse tijden 3. De feodale orde van Paulus en Augustinus 4. Het dak van de wereld breekt open 5. De mens als studieobject 5.1. Een nieuwe verhouding Eerste evolutie Verschuiving in de verhouding tussen filosofische en medische denken  ‘huwelijk’ tussen geneeskunde en filosofie zwaar onder druk Oorzaak? Toename van ‘klinische’ experimenten’ en de ‘verzelfstandiging’ van medische wetenschappen Waarom – vraag (oorzaken en doelstellingen van de menselijke constitutie) = overbodig  waarom, waarvandaan, waarheen  HOE? = het ‘eigene’ van het wetenschappelijke bedrijf (HEIDEGGER - die zeit des weltbildes) Uomo Universalis in Renaissance verdwijnt Tweede evolutie Filosofie  minder met de techniciteit van de medische kwesties, dan wel wetenschapsfilosofische kwesties Galenus met ‘de beste arts is ook een filosoof’, is niet meer van deze tijd. Verhouding filosofie – wetenschap = moeilijk problematiek van zowel filosofie als wetenschap Vandaag niet langer het geval, hoe komt dit? kenmerken van filosofie zijn niet alleen aanwezig op het terrein van filosofie, maar ook op dat van andere wetenschappen.  Filosofie : speciefieke vragen die als zodanig niet in een empirische wetenschap aan bod komt.  Filosofie van de moderniteit : de kwestie van wat het feit teweegbrengt, wat de status van het feit is en hoe we met dat feit omgaan, dus niet de feiten op zich.  Geen empirische bewijzen?  complexiteit van de vraagstellingen  Filosofie : het zoeken naar de antwoorden (soms ten koste van de vraag zelf)  het aporetische van een bepaald probleem  het openhouden van een vraag Quote p 131 – Jean-Luc Nancy (geïnspireerd op Jacques Derrida)

 

De taak van een filosoof is gelegen in het denken van een probleem, van welke aard ook (twijfelen!) Medische filosofie zal zich bezighouden met de politieke plaats van geneeskunde in de samenleving, met de impact ervan …

5.2. De ordening van de natuur Verder kijken dan de strikt medische of filosofische sfeer  opkomst van de moderne natuurstudie en het darwinisme    

 

Impact van darwinisme = enorm! Sociaal-darwinisme en darwinisme hebben mee de basis gelegd voor een verwevenheid tussen politiek en (pseudo)wetenschap Vraag : hoe moet de mens zichzelf verstaan? = strikt wetenschappelijk en politiek-filosofisch Wetenschap : is de mens inderdaad l’homme machine? JULIEN OFFRAY de LA METTRIE . wordt gedrag alleen vanuit de studie van de natuur verklaard? Of zijn wij een ziek dier? (FRIEDRICH NIETZSCHE) een dier dat vrij is en daarom niet kan kiezen Citaten uit oude testament zijn verleden tijd. MAAR ordening van de natuur wel in kaart brengen!  medici, filosofen en wetenschappers zijn eropuit om de natuurlijk orde te leren kennen, te beschrijven en er een classificatie van te maken : taxonomie = hiërarchische rangschikking van soorten in de natuur

5.2.1.  

 

Taxonomie : Gedachte dat de verschillende soorten in de natuur van elkaar gescheiden essenties zijn die niets met elkaar te maken hebben. Natuur = een orde , chain of being (Arthur Lovejoy) : de natuur is een onafgebroken aaneenschakeling van organismen die culmineert in de mens die naar het spiegelbeeld van God is gemaakt en zich daarmee principieel onderscheidt van de rest van de keten (werken : systema naturae, nouvelles classes des maladies en nosologia methodica) Erasmus Darwin kan zich niet zomaar vinden in een louter mechanische kijk op het leven en dat van de mens (werk : zoonomia) 18de eeuw : ordening in de natuur : discussies en denken

5.2.2.  

Taxonomie

De natuur beweegt

Nog geen sprake van een evolutietheorie Jean-baptiste de lamarck (philosophie zoologique ou exposition des considérations relatives à l’histoirre naturelle des animaux) = voorloper van Charles Darwin.  Leven is een fysisch verschijnsel, maar alle organismen met een innerlijke drang naar vervolmaking  aristotoles geïnspireerd standpunt  Veranderingen in het milieu : vervolmaking slaat een welbepaalde richting in  Transformatie : evolutie is volgens Lamarck een geleidelijk proces dat ontstaat door de tendens naar perfectie van een organisme of door een aanpassing aan de omgeving Quote p 135 – Lamarck



Charles Darwin (On the origin of species by means of natural selection, the preservation of favoured races in the struggle for life)  Metafysische beschouwingen over de essentie van soorten  Hij ging in tegen het creationisme, de soorten zijn niet geschapen door god, ze zijn beweeglijk!

 Evolutie in het heelal bestaat en is geen van bovenaf gestuurd proces  Verschillende soorten op aarde ontstaan en vergaan en ze zijn constant aan verandering onderhevig  Verandering worden overgeërfd  Adaptaties in de natuur  verlopen ongestructureerd  !!! de strijd van elke soort om te overleven!!!  Variatie-evolutie : in elke generatie levende wezens komen varianten voor (variatie) en vindt evolutie plaats vanuit het gegeven dat telkens slechts een klein aantal varianten overleeft (selectie) en zich voortplant en zo eventueel geleidelijk aan een nieuwe soort vormt (evolutie) Quote p 136 – Darwin



Darwin haalt de basis bij de politiek econoom Thomas Malthus (an essay on the principle of population) : menselijke bevolking tegenover voedselvoorraad : hongersnood en dus strijd om deze schaarse middelen

Quote p 137 – Darwin met ‘On the origin’

 zij die het best gewapend zijn , die het fittest zijn, zullen overleven en zich voortplanten  struggle for existence

5.3. Medisch studiewerk met politieke doeleinden 5.3.1.  

Galtons antropometrische laboratorium

On the origin = politiek gebeuren  egoïstische strijd om te overleven Sociaal-darwinisme ontstaat : domein van de natuur en politiek vanuit dezelfde theorie veklaren

Quote p 137    

Via Darwins theorie  nooit zomaar tot politieke conclusies komen Natuurlijke selectie = moreel onverschillig proces Kloof tussen wat is en wat zou moeten zijn Francis Galton : voortplanting van ‘minder aangepaste’ ontmoedigen = rassenhygiëne (eugenics of eugenetica)  Oprichting van antropometrisch laboratorium  menselijke fysieke kenmerken wroden gemeten  indeling van bepaalde types of rassen en zo komen ze hiërarchisch tegenover elkaar te staan  Rasverbetering : mensheid behoeden voor biologische degeneratie  Vrije partnerkeuze opheffen  superieure erfelijke condities opheffen

Quote p 138

 Medsiche, filosofische en politieke stellingen zijn nauwe met elkaar verweven

 Wil politieke doelstellingen realiseren  bezetten het medische terrein maar niet om medische redenen!! EUGENETICA (hitleriaanse nazisme met hun Lebensraum en Endlösung)

5.3.2. 

De fysionomie en frenologie

18de – 19de eeuw : ontstaan van een aantal disciplines

1ste discipline : fysionomie  Grondlegger = Johann Kasper Lavater 2de discipline : frenologie   

Cesare Lombroso : criminele kenmerken  typologie voor mensen die van nature aangelegd zijn tot crimineel gedrag Het binnen van de mens leren kennen door het buiten te bestuderen Meesten zijn arts of nauwverbonden met de medische wetenschappen

5.3.3.   

 

De degeneratietheorieën

Galton en Bagehot  culturele, filosofische en medische horizon  wetenschappelijke inzichten in een politiek-culturele context Degeneratie = achteruitgaan (evolutietheorie van Darwin en Lamarck kunnen culturen (rassen, volkeren, naties) vooruitboeren, maar ook degeneren) Voorbeelden : voorkomen van bep. Ziekten in de armere lagen, crimineel gedrag in bep. Bevolkinsgroepen, import van kleurlingen uit Belgisch Congo  groep of natie wordt hierdoor gedegenereerd, aangetast, besmet Tweede helft 19de eeuw = populair! MOREL  studie van toxische stoffen die we in lichaam opnemen  Niet raszuiverheid, maar mensheid vrijwaren van ziekte, verderf en ondergang!!!  REGENERATIE en verbetering van de soort Quote p 142 – Morel



  

 bepaalde rassen kunnen niet tippen aan de civilisatiegraad van anderen  de deur blijft open voor racistische theorieën Jules Dallemagne : Dégénérés et déséquilibrés  Veel meer dan louter medische theorie  Culturele en maatschappelijke evoluties : blijft uitgaan van de analyse van de individuele degeneratie  Fysieke constitutie, erfelijkheid, biologische, sociale en sociologische aspecten Artsen nemen zelf een uitdrukkelijk politiek en cultuurfilosofisch standpunt in Sociale gedragingen = ziekelijk en dient als ziekte bestrijd te worden Tabak – dr. Depierris

5.4. Ondertussen in de huiskamer 5.4.1.   

Taxonomie : ordening in de natuur Boek van Philip Woodman : medische kennis op een praktische wijze toegankelijk maken voor een breed publiek  in het Engels en niet in het Latijn Buchan : symptomen die overeenkomen met een genezingskuur en de producten die je dient te gebruiken

5.4.2.       

De ‘verschrikkelijke gevolgen’ van zelfbevlekking

Seksualiteit en gedrag in het algemeen komen ter sprake Negatieve gevolgen van masturbatie Onanie = masturbatie = misverstand (zie genesis p 146)  onan pleegt geen masturbatie want hij trekt zich terug uit de coïtus Onanie veroorzaakt vele ziekten  vertraagt de groei, jongens zouden niet langer zaad maar bloed lozen Vrouwelijke decolleté : commentaar  te diepe uitsnijding = longaandoeningen Onderwijs : hygiëne en juiste manieren bijbrengen Nu? Verplichte medische onderzoeken, vaccinatieplicht…

5.4.3. 

Huis-, tuin- en keukengeneeskunde

‘als gy uyt vryen gaet’

Volksliederen : niet meteen schrik voor seksualitiet

Voorbeeld :’samenspraeke tusschen Cupido en eenen jongman’ en ‘Liedeken van de liberteyd’

5.5. Natuurfilosofisch medisch denken 5.5.1.  

Veel progressie in 18de – 19de eeuw Elektriciteit  dode materie tot leven wekken

5.5.2.   

De natuur doen bewegen

De encyclopedisten

Verhouding filosofische – medische denken = sterk gewijzigd na de renaissance  steeds minder filosofische traktaten Kloof tussen filosofie en medische wereld = kloof tussen experiment en empirisch onderzoek DENIS DIDEROT en JEAN LE ROND D’ALEMBERT : encyclopédie  Bevat empirisch feitenmateriaal uit de natuurwetenschappen, maar ook filosofie, kunst en andere terreinen  Politiek gezien strijden de encyclopedisten tegen de absolute macht van de vorst, de kerk…

5.5.3. 



De ‘romantische natuurfilosofen’

De opkomst van het Duitse idealisme  Immanuel Kant, Friedrich Schelling, Gottlieb Fichte en Friedrich Hegel  Medische terrein is niet hun primordiale bekommernis (met uitzondering Schelling) Immanuel Kants’ voorkritische persiode ‘ versuch über die Krankheiten des Kopfes’  Classificatie van mentale stoornissen  Hypochondrie en hallucinaties van personen die voor de rest volkomen normaal zijn  Bestaan er wel normale mensen?  Gezonde mensen  onderscheid tussen fantasme en zintuiglijke gewaarwording Waanzinnige mensen  die twee orden worden met elkaar verwart, ze laten ‘gezonde gedachten’ infiltreren door een imaginaire wereld ‘Wat speelt zich af in hun hoofd?’  Gebreken die hoon en verachting oproepen, en gebreken die medelijden opwekken Quotes p 152 – 153 – Kant  Duitse idealisme  Hij probeert een typologie op te bouwen om van daaruit een analyse van de waanzin, de droom en andere ‘inbeeldingen’ te maken  Kant heeft niet de basis gelegd voor de psychiatrie want geen begrippenapparaat  Kant zag een rol voor de filosoof in het oplossen van mentale stoornissen

5.5.4.  

 

Filosofisch denken in medische categorieën

Philippe Pinel = grondlegger van de moderne psychiatrie  vrij gerichte classificatie van mentale stoornissen : melancholie, manie, dementie en idiotisme Doelstelling van Pinel en Kant = uit de ordening van stoornissen komen tot typifiëring, inzicht en remediëring  niet uit op een speculatief systeem (zie Schelling), maar wil precies en contreet de verschillende stoornissen begrijpen en analyseren Grondigheid en zin voor détail : exact! Joseph Daquin : observatie, opvolging patiënt …

Quote p 157 – Daquin – philosophie da la pholie

 Hoe kan ik een ziekte begrijpen?

5.6. De geboorte van de kliniek en een nieuwe medische blik 5.6.1.

De geboorte van de kliniek

MICHEL FOUCAULT

 Een nieuwe manier waarop over gezondheid wordt gesproken, is een nieuw ‘discours’ of ‘vertoog’  Geboorte van kliniek (moderne ziekenhuis) = een nieuwe indeling van de dingen en de taal van een ‘positieve wetenschap’  Geboorte kliniek = een reorganisatie van de medische kennis en van de mogelijkheid van het vertoog over de ziekte  ‘wat hebt u?’ wordt ‘waar hebt u pijn?’ : fundamentele omwenteling in onze omgang met ziektes Een nieuw collectief bewustzijn  



18de eeuw = kantelmoment in de geschiedenis van het medische denken Toezicht nodig op de aanleg van kerkhoven, de verbranding van lijken, de handel van etenswaren, de bouw van een woning… : medische bewustzijn op het niveau van de staat  nieuwe ‘medische blik’ Maatschappelijke ruimte raakt volledig door de medische ruimte doorkruist

Quote p 160 – Foucault 

     

God is niet langer een factor van betekenis voor ziekte (een noodlot)  ziekte is een grillig fenomeen dat alleen door de massale verspreiding en systematische aanwending van medische kennis kan worden tegengegaan.  staat moet zijn verantwoordelijkheid nemen op vlak van ziekte en geneeskunde Hoe doet de staat dat? Alle medische handelingen registreren en hun effect ervan meten Politieke taak van geneeskunde : het volk gezond houden Kennis van zowel ziek mens als gezond mens Geneeskunde  normaliteit i.p.v. gezondheid Mens wordt geconstitueerd in een polair veld van het normale en het pathologische Samenhang tussen de eisen van de politieke ideologie en die van de medische technologie

De medische blik  

 

Geboorte van kliniek, toegang van medische blik in inwendige van de ziekte  nieuwe inrichting in het weten Verhouding tot de dood : - Een angstig ‘absolutum’ waar de medische wereld zich van afhoudt - Langzaam meer greep krijgen op de dood  meer instrumentele status - Meteen na dood lijkschouwing : beter nagaan welke sporen de ziekte in het lichaam heeft achtergelaten  verbeterd inzicht in ziekte en dood - Dood opent de medische blik Nieuwe medische blik stelt de dood niet meer uit, maar vertrekt ervan! Ziekte en leven zijn door de dood verbonden

Quote p 162 – Foucault

5.6.2.  

Volksgezondheid

Nieuwe medische blik mogelijk?  reorganisatie van het hele medische domein 18de eeuw : gezondheidspolitiek of biopolitiek : een vorm van politiek die greep wil krijgen het leven en het lichaam van de mens

-



Voorkomen van de ziekte zowel traditionele normatieve betekenis als descriptieve betekenis : verzameling van gegevens - vastleggen van de variabele karakteristieken van een groep of collectiviteit - ontwikkelen van niet strikt medische of therapeutische interventies op vlak van voeding, behuizing, levensstijl - integratie van de medische praktijk in een politieke en economische beweging, doel? Rationaliseren van de maatschappij ontstaan van een complex van maatregelen en beslissingen om de volksgezondheid te sturen 3 GROTE CATEGORIEËN 1) economische reglementering

2) algemene ordening

3) aandacht voor hygiëne

 algehele rationalisering van het leven, met overheid die een grote rol krijgt quote p 163 – Foucault



19de eeuw : volkstellingen worden georganiseerd om meer te weten te komen over de conditie van haar volk  met het oog op een specifiek einddoel : sturen van het volk in een welbepaalde richting (hangt ook samen met standenmaatschappij die wegviel  liberale staat)

Quote p 164 – de Vries 

Gezondheid betekent alles

5.6.3.      

   

Het ziekenhuis als een plaats van observatie

Ziekenhuis vandaag : een geheel nieuwe plaats en functie  therapeutisch instrument Hospitaal : zorg, die gericht is op afscheid en niet op bestrijden van de ziekte Tot aan 18de eeuw : ziekenhuis en geneeskunde gescheiden Het feit dat een individu in een almaar moderner wordende samenleving meer en meer gaat kosten, leidt tot een gestage rationalisering Voorbeeld van militairen (sterven brengt niets op  ziekte bestrijden) Een ziekenhuis wordt een strikt medische ruimte - Ruimtelijke indeling van het ziekenhuis - Art du corps humain - Constante bewaking van individuen - Permanent register om alle handelingen bij te houden Nieuwe disciplinering : registreren van elke medische act waaraan een patiënt wordt onderworpen Volksgezondheid – medische statistiek Standaardisering wordt op vele terreinen toegepast (bv schorsing van ‘abnormaal’ langdurig werklozen) Cijfergegevens  normaliteit  dispositieven...