Rodzaje tekstów w węższym rozumieniu PDF

Preview

Summary

Wyprcowanie na zaliczenie przedmiotu (lingwistyka tekstu)...

Description

Rodzaje tekstów w węższym rozumieniu Tekst jest pojęciem, którego nie da się jednoznacznie zdefiniować – wszelkie próby stworzenia jednej, konkretnej definicji skazane są na niepowodzenie. W miarę rozwoju lingwistyki jako nauki powstawały kolejne definicje, które skupiały się na innych cechach tekstualności, jednak żadna z nich nie była do końca kompletna. Próbowało ją ujednolicić wielu wielkich językoznawców – m.in. Zellig Sabbetai Harris, Wolfgang Dressler czy Michael Halliday. Sprawa skomplikowała się jeszcze bardziej, gdy media stały się ogólnodostępne; zaczęły powstawać nowe typy tekstów, a także tzw. jednostki quasitekstowe, czyli takie, których do tekstów jednoznacznie nie można zaklasyfikować. Spowodowało to pojawienie się pytania, czy potrzebne są nowe parametry pozwalające na doprecyzowanie definicji, które w rzeczywistości i tak nie były dokładne (mimo, że pojęcie tekstu jest najbardziej polisemantycznym terminem współczesnej humanistyki). Jak więc możemy rozumieć pojęcie tekstu, skoro właściwie nie da się go określić, a według różnych językoznawców jego funkcje i cechy są inne? Jego definicja zmienia się również w zależności od dziedziny naukowej, w obrębie której jest rozważany – na przykład w teorii literatury tekst będzie wypowiedzią, która stanowi zamkniętą całość z punktu widzenia treści. W semiotyce zaś może to być każdy wytwór kultury będący pewnego rodzaju całością uporządkowaną według konkretnych reguł (obrazy, ubiory, rzeźby). Tekst scharakteryzować można też na podstawie pełnionej przez niego funkcji. Może to być funkcja informatywna (opisywanie, wyjaśnianie, deklarowanie – jest to np. wiadomość dziennikarska), ekspresywna (wyrażanie stanów i emocji), apelatywna (oddziaływanie na odbiorcę i pobudzanie go do działania), czy też fatyczna (podtrzymywanie rozmowy). Są to typowe przykłady funkcji tekstu, warto jednak pamiętać o istnieniu pozajęzykowych funkcji języka, czyli na przykład magiczna, wiążąca się z wierzeniami i religią, sprawcza, która kształtuje rzeczywistość (przykładem są słowa „nadaję ci imię”) lub prezentatywna, za pomocą której nadawca nieświadomie przekazuje informacje o sobie – może to być gwara, która wskazuje na jego pochodzenie. Kryteria funkcjonalne dotyczą również tekstów, które na pierwszy rzut oka nie są przez nas do nich zaliczane. Mogą to być na przykład znaki drogowe – mimo tego, że nie mają typowej budowy, która jest kojarzona z tekstem (nie są ciągiem liter, wyrazów i zdań) przekazują graficznie pewną treść, informację o tym, jak należy postąpić w danym miejscu lub sytuacji. Pełnią więc funkcję apelatywną. Podobnie jest w przypadku przepisów kulinarnych, które mają za zadanie poinformować odbiorcę, w jaki sposób należy przygotować konkretne danie i jakie składniki są do niego potrzebne (jest tu zawarty kolejny tekst – lista zakupów), co sprawia, że pełnią funkcję informatywną. Tekstem informatywnym są też oczywiście różnego rodzaju ogłoszenia i zawiadomienia wprost informujące odbiorcę o intencji nadawcy, który wyraża poprzez nie np. chęć sprzedaży lub wynajmu, lub przekazuje informację od np. wspólnoty mieszkaniowej.

Funkcję tą mają też nekrologi (informacja o czyjejś śmierci), notatki oraz ściągi. Warto więc zaznaczyć, że teksty mają konkretne role w każdym typie dyskursu oraz w codziennym życiu – tu właśnie najważniejszą rolę pełnią teksty fatyczne, które nastawione są na czystą komunikację z odbiorcą i odpowiadają za podtrzymanie rozmowy. Rodzajów tekstu jest bardzo wiele – głównie ze względu na niejasną definicję i istnienie quasi-tekstów – i wiele z nich jest trudnych do jednoznacznego zaklasyfikowania do konkretnego typu, szczególnie w dobie rozwoju mediów. Istnieją jednak teksty, które – mimo, że wykorzystywane są w mowie potocznej – zaliczane są do tekstów informatywnych tak samo jak wyższe gatunki, np. rozprawy naukowe czy encyklopedie....