Tiểu luận kinh tế chính trị Mác-Lênin - MSV 11208382 PDF

Preview

Summary

Bộ Giáo Dục và Đào tạoTrường Đại học Kinh tế Quốc Dân***TIỂU LUẬNMôn : Kinh tế Chính trị Mác - LêninĐề tài :Cạnh tranh là gì? Vì sao trong nền kinh tế thị trường cần phải duy trìsự cạnh tranh và hạn chế độc quyền? Liên hệ thực tiễn với Việt NamSinh viên thực hiện : Nguyễn Thị Thu UyênMã sinh viên : ...

Description

Bộ Giáo Dục và Đào tạo Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân ***

TIỂU LUẬN Môn : Kinh tế Chính trị Mác - Lênin Đề tài :

Cạnh tranh là gì ? Vì sao trong nền kinh tế thị trường cần phải duy trì sự cạnh tranh và hạn chế độc quyền ? Liên hệ thực tiễn với Việt Nam

Sinh viên thực hiện

: Nguyễn Thị Thu Uyên

Mã sinh viên

: 11208382

Lớp

: Khoa học quản lí 62B

Lớp tín chỉ

: Kinh tế chính trị Mác-Lênin(121)-06

Hà Nội - 2021

LỜI MỞ ĐẦU

Kinh tế thị trường là một bộ phận quan trọng , không thể thiếu của nền kinh tế . Đây là nơi diễn ra các hoạt động sản xuất tạo ra sản phẩm , trao đổi mua bán hàng hóa và là điều kiện phát triển vật chất , đáp ứng nhu cầu của con người . Ở nền kinh tế thị trường mọi người được thỏa mái sáng tạo để tìm ra những phương án tốt nhất cho công việc và rút ra những kinh nghiệm cho bản thân mình . Trong nền kinh tế này không thể không nhắc tới quy luật cạnh tranh . Khi đã tham gia vào thị trường , các chủ thể sản xuất kinh doanh bên cạnh sự hợp tác , luôn phải chấp nhận cạnh tranh . Kinh tế ngày càng phát triển thì cạnh tranh trên thị trường càng trở nên quyết liệt mạnh mẽ hơn .Nền kinh tế thị trường cho phép sự cạnh tranh tự do . Mà theo Các Mác và Ph.Ăngghen đã dự báo rằng tự do cạnh tranh sẽ dẫn đến tích tụ và tập trung sản xuất , tích tụ và tập trung sản xuất đến một mức độ nào đó sẽ dẫn đến độc quyền. Cạnh tranh hay độc quyền đều có những tác động ảnh hưởng đến nhiều mặt của nền kinh tế . Chính vì vậy , bài tiểu luận đi vào giải thích : “Cạnh tranh là gì ? Vì sao trong nền kinh tế thị trường cần phải duy trì sự cạnh tranh và hạn chế độc quyền ? Và những liên hệ thực tiễn với Việt Nam ” .

I . Cạnh tranh và độc quyền 1, Cạnh tranh Cạnh tranh là sự ganh đua giữa các chủ thể kinh tế với nhau nhằm có được những ưu thế về sản xuất cũng như tiêu thụ và thông qua đó mà thu được lợi ích tối đa. Những tác động tích cực của cạnh tranh đến nền kinh tế thị trường : Thứ nhất , để nâng cao năng lực cạnh tranh , các chủ thể sản xuất kinh doanh luôn tìm kiếm , áp dụng những công nghệ , kĩ thuật hiện đại và lao động có tay nghề cao . Từ đó cạnh tranh đã thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất . Thứ hai , cạnh tranh thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thị trường . Muốn đạt được lợi nhuận tối đa, ngoài việc hợp tác các chủ thể kinh tế cũng cạnh tranh với nhau về mọi mặt để có được lợi nhuận cao nhất . Thông qua đó nền kinh tế không ngừng phát triển hoàn thiện hơn . Thứ ba , cạnh tranh là cơ chế điều chỉnh linh hoạt việc phân bổ các nguồn lực .Bởi các chủ thể kinh tế phải thực hiện nguyên tắc cạnh tranh để có cơ hội sử dụng các nguồn lực phục vụ sản xuất kinh doanh. Thứ tư , cạnh tranh thúc đẩy năng lực thỏa mãn nhu cầu của xã hội . Người sản xuất thu lợi nhuận từ người tiêu dùng nên họ phải tìm mọi cách tạo ra những sản phẩm đa dạng chất lượng tốt, giá thành phù hợp làm nhu cầu xã hội cũng như người tiêu dùng được đáp ứng . Tuy nhiên , khi thực hiện cạnh tranh thiếu lành mạnh , cạnh tranh có thể dẫn đến các tác động tiêu cực sau : Một là , cạnh tranh không lành mạnh gây tổn hại tới môi trường kinh doanh . Khi các chủ thể thực hiện các biện pháp cạnh tranh thiếu lành mạnh , thậm chí là các thủ đoạn xấu để tìm kiếm lợi thế sẽ làm giá trị đạo đức và môi trường kinh doanh đi xuống. Hai là , cạnh tranh không lành mạnh gây lãng phí nguồn lực xã hội . Chủ thể chiếm giữ các nguồn lực mà không phát huy vai trò của các nguồn lực , không đưa vào sản xuất để tạo ra hàng hóa , dịch vụ cho xã hội ,làm nguồn lực xã hội bị lãng phí . Ba là , cạnh tranh không lành mạnh gây tổn hại tới phúc lợi của xã hội . Khi các nguồn lực bị lãng phí hoặc sử dụng không hợp lí , cạnh tranh không lành mạnh đã khiến cho phúc lợi xã hội bị tổn thất .

2, Độc quyền Độc quyền là việc liên minh giữa các doanh nghiệp lớn , nắm trong tay phần lớn việc sản xuất và tiêu thụ một số loại hàng hóa , có khả năng định ra giá cả độc quyền , nhằm thu lợi nhuận độc quyền cao . Những tác động tích cực của độc quyền đối với nền kinh tế : Thứ nhất , Độc quyền tạo ra khả năng tập trung được các nguồn lực , đặc biệt là nguồn lực về tài chính trong việc nghiên cứu và triển khai các hoạt động khoa học kĩ thuật , thúc đẩy sự tiến bộ kĩ thuật . Thứ hai , Độc quyền tạo ra được ưu thế về vốn trong việc áp dụng những thành tựu kĩ thuật , công nghệ sản xuất mới , hiện đại , làm năng suất lao động , giảm chi phí sản xuất , nâng cao năng lực cạnh tranh của bản thân tổ chức độc quyền . Thứ ba , với ưu thế tập trung được sức mạnh kinh tế to lớn vào trong tay mình tạo cho độc quyền có điều kiện đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế trọng tâm , mũi nhọn , do đó thúc đẩy nền kinh tế phát triển theo hướng sản xuất tập trung , quy mô lớn , hiện đại . Ngoài những điểm tích cực , độc quyền cũng có những tiêu cực gây ra cho nền kinh tế: Một là , độc quyền không giảm giá , mà họ luôn áp đặt giá bán cao và giá mua thấp , thực hiện sự trao đổi không ngang giá , hạn chế khối lượng hàng hóa ... tạo ra sự cung cầu giả tạo về hàng hóa ,làm cho cạnh tranh không hoàn hảo gây thiệt hại cho người tiêu dùng và xã hội . Hai là , Các tổ chức độc quyền không tích cực thực hiện công việc nghiên cứu , phát minh các sáng chế khoa học , kĩ thuật . Điều đó chứng tỏ , độc quyền đã ít nhiều kìm hãm thúc đẩy sự tiến bộ kỹ thuật , theo đó kìm hãm sự phát triển kinh tế ,xã hội. Ba là , độc quyền chi phối các quan hệ kinh tế , xã hội , làm tăng sự phân hóa giàu nghèo. Độc quyền có khả năng kết hợp với sức mạnh nhà nước hình thành độc quyền nhà nước , chi phối cả quan hệ , đường lối đối nội , đối ngoại của quốc gia , vì lợi ích của các tổ chức độc quyền , không vì lợi ích của đại đa số nhân dân lao động . II, Duy trì cạnh tranh và hạn chế độc quyền Cạnh tranh là điều bất khả kháng đối với mỗi doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường, cạnh tranh tất yếu dẫn đến độc quyền . Độc quyền và cạnh tranh là hai hiện tượng có liên quan chặt chẽ với nhau. Khi có chủ trương thúc đẩy cạnh tranh để phát triển thị trường, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ sản

xuất và đem lại lợi ích cho người tiêu dùng thì độc quyền cần phải được loại bỏ. Vậy vì sao lại cần phải như thế ? 1. Trong khi cạnh tranh thúc đẩy sự tiến bộ kĩ thuật , phát triển kinh tế thì độc quyền lại kìm hãm sự phát triển ấy . Trong nền kinh tế thị trường , mọi hành vi của mọi chủ thể kinh tế đều hoạt động trong môi trường cạnh tranh . Các hoạt động đó đều nhằm thu lợi nhuận tối đa , bởi vậy bên cạnh việc hợp tác , họ cũng cạnh tranh với nhau tìm kiếm, đầu tư trang thiết bị , kĩ thuật tốt nhất để có được những ưu thế, điều kiện thuận lợi trong việc sản xuất và kinh doanh, từ đó mà thu được lợi nhuận cao nhất giúp nền kinh tế không ngừng phát triển . Còn độc quyền , dù được tập trung các nguồn lực lớn , có khả năng nghiên cứu phát minh các sáng chế khoa học kĩ thuật nhưng vì lợi ích cá nhân , để vị thế độc quyền của mình không có nguy cơ bị lung lay các tổ chức độc quyền đã không thực hiện các công việc đó , không sử dụng những ưu thế đó . Điều này đã khiến cho những nguồn lực sẵn có bị lãng phí đồng thời kìm hãm sự tiến bộ kĩ thuật dẫn đến kìm hãm sự phát triển của kinh tế , xã hội. 2. Cạnh tranh giữa các nhà sản xuất sẽ giúp hàng hóa chất lượng hơn so với hàng hóa trong độc quyền . Trong mua bán sản xuất , một trong những yếu tố thu hút khách hàng chính là chất lượng sản phẩm . Trong cạnh tranh , khi có cùng một lúc rất nhiều những nhà sản xuất cùng phát triển các sản phẩm giống nhau , tỉ lệ cạnh tranh cao thì họ sẽ luôn nỗ lực để tạo ra những sản phẩm tốt nhất , đảm bảo về chất lượng, tạo niềm tin cho khách hàng , do đó mà các mặt hàng sẽ luôn được đảm bảo , có uy tín trên thị trường . Còn trong môi trường độc quyền , độc quyền tức là họ chỉ có rất ít thậm chí là không có đối thủ cạnh tranh . Một mình một thị trường đối với các sản phẩm ít phổ biến khiến họ dễ mất động lực phát triển mặt hàng , thậm chí không chú trọng mặt hàng đó , không đầu tư phát triển để mặt hàng đó trở lên rộng rãi , họ không kiểm tra nghiêm ngặt các quy trình sản xuất và rất có thể tạo ra những sản phẩm kém chất lượng gây nguy hại cho người sử dụng và uy tín của nhà sản xuất . 3. Cạnh tranh thúc đẩy năng lực thỏa mãn nhu cầu của xã hội vậy mà khi độc quyền xuất hiện làm cho cạnh tranh không hoàn hảo gây thiệt hại cho người tiêu dùng và xã hội. Lợi nhuận cao nhất luôn là mục đích của các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế thị trường. Mà người tiêu dùng là người quyết định lựa chọn số lượng hàng hóa tiêu dùng . Chỉ có những sản phẩm mà người tiêu dùng lựa chọn mới bán được và do đó người sản xuất mới thu được lợi nhuận . Vì vậy , những người sản xuất phải tìm mọi cách tạo ra không chỉ là những sản phẩm với chất lượng tốt , đảm bảo uy tín mà giá cả phải

hợp lí để thu hút khách hàng làm cho nhu cầu của người tiêu dùng và xã hội được đáp ứng và đạt được mục đích lợi nhuận của nhà sản xuất . Còn độc quyền tuy có khả năng tạo ra số lượng sản phẩm lớn , có thể giảm chi phí sản xuất , giảm giá thành sản phẩm hàng hóa. Nhưng vì độc quyền sẽ có ít đối thủ cạnh tranh , mặt hàng khan hiếm nên họ tận dụng thời cơ đó không những không hạ giá mà còn áp đặt giá bán hàng hóa cao và giá mua thấp làm hạn chế hàng hóa, khiến cho người tiêu dùng ái ngại trong việc mua sắm dẫn đến tiêu dùng bị hạn chế và nhu cầu của họ cũng như xã hội không được đáp ứng . 4. Cạnh tranh tạo điều kiện cho người lao động có nhiều lựa chọn hơn trong việc chọn nơi làm việc , độc quyền lại làm hạn chế điều đó . Muốn có được sản phẩm tốt , ngoài nguyên vật liệu , công thức , dây chuyền sản xuất thì lao động cũng là một trong những yếu tố quan trọng quyết định lên sự thành công . Những lao động có tay nghề cao sẽ tạo ra những sản phẩm với chất lượng tốt , đem lại doanh thu lợi nhuận đáng kể cho nhà sản xuất . Do vậy những lao động đó luôn luôn có nhiều cơ hội được tuyển dụng . Để tuyển dụng hay giữ chân họ thì nhà sản xuất sẽ phải có những chính sách ưu đãi hay mức thu nhập hấp dẫn , cạnh tranh với các nhà sản xuất khác . Do đó mà người lao động có nhiều lựa chọn công việc hơn . Kể cả những lao động không lành nghề họ cũng có nhiều cơ hội trong thị trường cạnh tranh . Bởi ngoài kia có hàng ngàn những xí nghiệp công ty cần tuyển nhân công , họ cũng đưa ra các mức lương để người lao động có thể chọn lựa công việc phù hợp . Còn trong môi trường độc quyền , đã là độc quyền thì môi trường đó có đặc thù riêng không phải ai cũng làm được như thế làm hạn chế lực lượng lao động , người lao động thấy được ít cơ hội vì nhà sản xuất ít môi trường không đa dạng và có thể không phù hợp với họ. 5.Sự liên kết độc quyền giữa nhiều công ty kìm hãm kinh tế và độc quyền gây ra lạm phát Một công ty hoặc một nhóm các công ty liên kết với nhau nhằm mục đích để chiếm vị trí duy nhất trong một lĩnh vực nhất định như cung ứng sản phẩm cụ thể nào đó, dịch vụ ra thị trường, theo đó việc độc quyền của sản phẩm cho phép họ kiểm soát toàn bộ lượng sản phẩm bán ra thị trường, giá bán và khoản lợi nhuận thu được từ sản phẩm, dịch vụ cụ thể đó. Độc quyền cũng giúp những công ty chiếm được ưu thế lớn trên thị trường, không thể không kể tới những ngành nghề, sản phẩm thiết yếu. Điều đó giúp cho họ hạn chế được tối đa sự cạnh tranh đến từ các đối thủ khác trên thị trường . Dẫn đến nhiều công ty khác không liên kết với họ sẽ chịu nhiều thiệt thòi , thậm chí không cạnh tranh được , làm thiệt hại về doanh thu cũng như lợi nhuận của họ . Không chỉ thế chính sự độc quyền còn tạo ra lạm phát. Vì họ có thể đặt bất kỳ giá nào họ muốn, họ sẽ tăng chi phí cho người tiêu dùng , gây thiệt hại trực tiếp đến người tiêu dùng như đã nói ở trên và thu nhập thực tế của người lao động cũng được tính toán dựa trên thu

nhập danh nghĩa và lạm phát. Trong trường hợp lạm phát tăng nhưng thu nhập danh nghĩa không tăng thì thu nhập thực tế của người lao động sẽ bị giảm sút . Tình trạng lạm phát gia tăng khiến giá trị đồng tiền giảm xuống, điều này có lợi cho những nhà đầu tư vay vốn kiếm lời . Ngoài ra lạm phát còn có những tác động rất lớn đối với nền kinh tế, đặc biệt là đối với lãi suất. Vì lãi suất thực tế sẽ bằng chênh lệch giữa lãi suất danh nghĩa và tỷ lệ lạm phát nên để giữ lãi suất ổn định thì lãi suất danh nghĩa phải tăng. Nhưng khi lãi suất danh nghĩa tăng, nền kinh tế rơi vào tình trạng suy thoái và thất nghiệp gia tăng. III. Liên hệ ở Việt Nam Được thành lập năm 1945 , tính đến năm 2002 , tổng công ty bưu chính viễn thông Việt Nam ( VNPT ) là doanh nghiệp duy nhất và độc quyền cung cấp dịch vụ điện thoại cố định , điệ thoại di động . Trong suốt 57 năm phát triển , VNPT đã mở rộng mạng lưới tới 91% trong tổng số 9.501 xã trên cả nước . Chính sự phổ biến rộng rãi ấy đã gây ra sự độc quyền và đem đến nhiều hạn chế trong việc sử dụng . Việc phân bổ cơ sở hạ tầng mạng không công bằng , cước sử dụng cơ sở hạ tầng mạng cao ( giá thuê kênh quốc tế của VTI , một công ty con của VNPT , cao gấp 4 lần mức giá VTI thuê kênh của các công ty nước ngoài ) , lạm dụng các biện pháp kĩ thuật để khóa dịch vụ của đối thủ cạnh tranh ( một số bưu điện tỉnh tắt trung kế , khóa các cuộc gọi qua dịch vụ 177 và 178...) . Đặc biệt , việc 2 mạng điện thoại VinaPhone và MobiFone không thu phí kết nối khi các thuê bao của họ gọi cho nhau chỉ phân chia doanh thu khiến cho các doanh nghiệp khác khi tham gia thị trường viễn thông sẽ gặp khó khăn rất lớn về cạnh tranh giá . Tuy nhiên hiện nay, ngoài VNPT , trên thị trường dịch vụ viễn thông đã và đang cạnh tranh rất mạnh bởi sự tham gia của nhiều nhà khai thác viễn thông khác như SPT , Viettel , Vishiel , EVN Telecom , Hanoi Telecom ... Chính sách tự do hóa thị trường dịch vụ viễn thông đang đặt ra cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông Việt Nam những thách thức to lớn – đó là cạnh tranh để tồn tại và phát triển . Bên cạnh đó , sự phát triển mạnh mẽ của viễn thông và tin học cho phép các doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới vào khai thác nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu xã hội ngày càng cao của xã hội . Điều đó làm cho yếu tố cạnh tranh trên thị trường dịch vụ viễn thông càng thêm sôi động . Từ đó các doanh nghiệp cùng tham gia cung cấp dịch vụ viễn thông coi trọng và hiểu rõ chiến lược phát triển của mình.

KẾT LUẬN Cạnh tranh chính là một cuộc chạy đua khốc liệt mà các doanh nghiệp , nhà sản xuất không thể tránh khỏi trong nền kinh tế thị trường . Họ phải tìm mọi cách vươn lên để chiếm ưu thế và chiến thắng. Đồng thời cạnh tranh khốc liệt sẽ làm cho sản phẩm doanh nghiệp đảm bảo chất lượng cũng như uy tín cho khách hàng . Điều đó sẽ làm cho doanh nghiệp càng vững mạnh và phát triển hơn và đặc biệc có vị trí vững chắc trên thị trường nếu nó chịu được áp lực cạnh tranh . Thế nhưng độc quyền lại làm ảnh hưởng bất lợi đến giá cả, sản lượng, tiến bộ kỹ thuật . Ngoài ra độc quyền không tối ưu cho xã hội người tiêu dùng lại còn ảnh hưởng đến phân phối và thu nhập cũng như tiềm năng về kinh tế của một đất nước. Chính bởi vậy cần duy trì sự cạnh tranh và hạn chế độc quyền để kinh tế phát triển , cuộc sống ấm lo và đất nước thịnh vượng ....