Tiểu luận kinh tế chính trị TRI115E PDF

Preview

Summary

Bộ Giáo Dục và Đào TạoTrường Đại học Ngoại Thương----------TIỂU LUẬNMôn Kinh tế chính trị Mác – LêninTên đề tài: Lợi ích kinh tế và đảm bảo hài hòa các quan hệ lợi ích kinh tế trong phát triển ở Việt NamHọ và tên: Vũ Ngọc Nhật MinhLớp: TRI115EMSV: 2111510056SBD: 61Giảng viên giảng dạy: TS. Vũ T...

Description

Bộ Giáo Dục và Đào Tạo Trường Đại học Ngoại Thương ----------

TIỂU LUẬN Môn Kinh tế chính trị Mác – Lênin

Tên đề tài: Lợi ích kinh tế và đảm bảo hài hòa các quan hệ lợi ích kinh tế trong phát triển ở Việt Nam

Họ và tên: Vũ Ngọc Nhật Minh Lớp: TRI115E MSV: 2111510056 SBD: 61 Giảng viên giảng dạy: TS. Vũ Thị Quế Anh

MỤC LỤC Lời mở đầu 3 Chương I: Lý luận về lợi ích kinh tế và vai trò của lợi ích kinh tế trong phát triển 4 1. Khái niệm và bản chất của lợi ích kinh tế 4 2. Vai trò của lợi ích kinh tế

5

3. Các nhân tố ảnh hưởng

6

Chương II: Quan hệ lợi ích kinh té trong nền kinh tế thị trường 7 1. Khái niệm quan hệ lợi ích kinh tế

7

2. Sự thống nhất và mâu thuẫn trong các quan hệ lợi ích kinh tế

7

Chương III: Đảm bảo hài hòa các quan hệ lợi ích kinh tế trong phát triển tại Việt Nam 9 1. Quan niệm về sự hài hòa của những lợi ích kinh tế

9

2. Phương pháp đảm bảo hài hòa các quan hệ lợi ích tại Việt Nam Kết luận

11

Tài liệu tham khảo 11

2

9

LỜI MỞ ĐẦU Nền kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế đang phát triển dựa trên mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh việc vận hành với các quy luật của thị trường, nền kinh tế Việt Nam còn hướng tới tạo dựng nên xã hội có dân chủ, văn minh, công bằng, dân giàu và nước mạnh. Là một sản phẩm trực tiếp của thời kỳ Đổi Mới, nền kinh tế thị trường tại Việt Nam đã liên tục phát triển, biến đổi và thích nghi với sự điều tiết của Nhà nước do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Sự phát triển với những định hướng rõ ràng luôn là mục tiêu của nền kinh tế và của Nhà nước Việt Nam, và một đặc trưng cơ bản tác động trực tiếp đến sự phát triển trong nền kinh tế thị trường là lợi ích kinh tế. Khi nghiên cứu về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, ta cần phải hiểu rõ về lợi ích kinh tế và vai trò của nó là một động lực thúc đẩy quan trọng trong xã hội. Từ đó có đủ cơ sở để nghiên cứu các quan hệ lợi ích chủ yếu tồn tại trong nền kinh tế và các biện pháp đã và đang được áp dụng để đảm bảo hài hòa lợi ích kinh tế và các quan hệ lợi ích khi phát triển tại Việt Nam. Dựa trên những cơ sở trên, các lý luận về lợi ích kinh tế sẽ giúp cho sinh viên hình thành nên những kỹ năng ứng xử và bảo vệ lợi ích chính đáng của mình khi tham gia hoạt động trực tiếp. trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Nhằm đạt được những yêu cầu trên, bài tiểu luận này mong muốn cung cấp nội dung tri thức và lý luận về lợi ích kinh tế nói chung và tầm quan trọng của nó trong nền kinh tế Việt Nam nói riêng. Do đó, em lựa chọn đề tài “Lợi ích kinh tế và đảm bảo hài hòa các quan hệ lợi ích kinh tế trong phát triển ở Việt Nam” nhằm có được cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về vấn đề đã đặt ra. Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung tiểu luận được chia thành 3 chương: Chương I: Lý luận về lợi ích kinh tế và vai trò của lợi ích kinh tế trong phát triển Chương II: Quan hệ lợi ích kinh tế trong nền kinh tế thị trường Chương III: Đảm bảo hài hòa các quan hệ lợi ích kinh tế trong phát triển tại việt nam 3

Bài tiểu luận được biên soạn và hoàn thiện dựa trên nghiên cứu cá nhân của bản thân em. Do đó, chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót và em mong được nhận sự chia sẻ và đóng góp về tri thức từ thầy cô để bài tiểu luận có thể được hoàn chỉnh hơn. Em xin cảm ơn.

CHƯƠNG I: LÝ LUẬN VỀ LỢI ÍCH KINH TẾ VÀ VAI TRÒ CỦA LỢI ÍCH KINH TẾ TRONG PHÁT TRIỂN 1. KHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤT CỦA LỢI ÍCH KINH TẾ 1.1. Khái niệm Lợi ích là sự thỏa mãn nhu cầu của con người để tồn tại và phát triển. Lợi ích có thể là lợi ích vật chất hay lợi ích tinh thần và vai trò quyết định của hai loại lợi ích phụ thuộc vào điều kiện và bối cảnh của xã hội. Trong xuyên suốt quá trình tồn tại của xã hội con người, lợi ích vật chất đã luôn đóng vai trò quyết định thúc đẩy hoạt động và sự phát triển của cá nhân và của tổ chức. Đối với nền kinh tế, lợi ích kinh tế chính là lợi ích vật chất nhận được khi tham gia vào hoạt động kinh tế. 1.2. Bản chất Về mặt bản chất, lợi ích kinh tế ảnh hưởng tới mục đích sản xuất và thúc đẩy quan hệ của các chủ thể kinh tế khi sản xuất trong xã hội. Những quan hệ kinh tế được tạo lập với các thành phần kinh tế trong xã hội dựa trên những lợi ích kinh tế hàm chứa trong đó. Về mặt biểu hiện, lợi ích kinh tế được biểu hiện khác nhau đối với các chủ thể mang tính chất khác nhau: lợi ích đối với người lao động bao gồm thu nhập, tiền lương, còn lợi ích đối với chủ doanh nghiệp là lợi nhuận thu được. Rõ ràng, khi các cá nhân tham gia vào các hoạt động kinh tế, lợi ích vật chất không nhất thiết là yếu tố đứng hàng đầu trong nhất thời. Tuy vậy, trong dài hạn, lợi ích kinh tế đóng vai trò quyết định trong các mối quan hệ xã hội tổng hợp gắn với con người đó. Vai trò của 4

lợi ích kinh tế làm gia tăng động lực hoạt động của các cá nhân, tạo ra những lợi ích tương ứng cho mỗi chủ thể tham gia vào quá trình sản xuất giá trị thặng dư. Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động sản xuất, lao động và kinh doanh luôn gắn liền với quan hệ lợi ích và lợi ích kinh tế. 2. VAI TRÒ CỦA LỢI ÍCH KINH TẾ 2.1. Lợi ích kinh tế là động lực trực tiếp của các chủ thể kinh tế - xã hội Các hoạt động kinh tế được tiến hành nhằm mục đích trước hết là thỏa mãn nhu cầu của người tham gia. Trong đó, mức độ thu nhập quyết định phương thức thỏa mãn và mức độ thỏa mãn nhu cầu vật chất. Mức thu nhập cao sẽ nâng cao phương thức và mức độ thỏa mãn các nhu cầu vật chất của bản thân, khiến cho nó trở thành mục tiêu hành động của các chủ thể kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, dựa trên việc theo đuổi lợi ích kinh tế chính đáng, các chủ thể kinh tế đóng góp sự phát triển của nền kinh tế. Nhằm đạt được lợi ích chính kinh tế, người lao động phải nâng cao tay nghề, cải tiến phương pháp và tích cực lao động sản xuất. Đồng thời, các chủ doanh nghiệp tìm cách sử dụng hiệu quả các nguồn lực, đáp ứng nhu cầu của thị trường và liên tục tăng chất lượng sản phẩm. Tất cả những điều trên đều thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, thúc đẩy lực lượng sản xuất và nâng cao đời sống nhân dân. 2.2. Lợi ích kinh tế thúc đẩy sự phát triển của các lợi ích khác Trong suốt lịch sử, sự đấu tranh giữa các giai cấp là một động lực quan trọng cho xã hội tiến bộ và phát triển. Nó có bản chất là đấu tranh về quyền lợi nhằm đạt được mức độ thỏa mãn về lợi ích của con người. Do đó, mọi sự kiện xảy ra trong lịch sử, bất kể vận động dưới hình thức nào, đều có nguồn gốc từ lợi ích kinh tế. Từ vấn đề lợi ích kinh tế tạo nên điều kiện hình thành cho lợi ích khác: lợi ích xã hội, lợi ích chính trị hay lợi ích văn hóa. Như vậy, lợi ích kinh tế là động lực mạnh mẽ trong việc phát triển kinh tế xã hội

5

3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG: 3.1. Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất Lợi ích kinh tế là phương thức và mức độ thỏa mãn các nhu cầu vật chất. Do đó, nó phụ thuộc vào số lượng và chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Trong khi đó những điều này lại được quyết định bởi trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Khi trình độ phát triển của lực lượng sản xuất cao, lợi ích kinh tế của các chủ thể kinh tế sẽ được đáp ứng tốt hơn. Việc phát triển lực lượng sản xuất là yếu tố quan trọng bậc nhất trong việc tạo ra lợi ích kinh tế, là mục tiêu hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới. 3.2. Địa vị của chủ thể kinh tế trong sản xuất Lợi ích kinh tế là sản phẩm được tạo ra từ những quan hệ sản xuất của con người, đặc biệt là quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất. Quan hệ sản xuất quyết định địa vị, vai trò của mỗi chủ thể kinh tế khi tham gia vào các hoạt động kinh tế. Do đó, các quan hệ trong sản xuất giữa các cá nhân tồn tại và biểu hiện dưới hình thức lợi ích kinh tế. 3.3. Chính sách phân phối thu nhập của nhà nước Trong nền kinh tế thị trường, tất yếu phải có sự can thiệp của nhà nước dưới nhiều hình thức, bằng nhiều loại công cụ, chính sách. Chính sách phân phối thu nhập là sự can thiệp của nhà nước vào mức thu nhập của các chủ thể kinh tế. Bằng việc thay đổi tương quan thu nhập và mức thu nhập, chính sách này tạo ra những biến động trong sự thỏa mãn các nhu cầu vật chất, dẫn tới các thay đổi về lợi ích và quan hệ lợi ích kinh tế. 3.4. Hội nhập kinh tế quốc tế Kể từ sau Đổi Mới, nền kinh tế thị trường của nước ta đã mở cửa hội nhập và liên tục phát triển thương mại quốc tế và đầu tư quốc tế. Tuy nhờ đó mà nước ta gia tăng lợi ích kinh tế, lợi ích của các doanh nghiệp nội địa có thể bị ảnh hưởng khi bắt buộc phải cạnh tranh với hàng hóa nước ngoài. Bên cạnh đó còn có nhiều yếu tố với nguy cơ tiềm ẩn cao như ô nhiễm môi trường hay cạn kiệt tài nguyên. Hội nhập kinh tế quốc tế tạo điều kiện cho đất nước phát triển nhan hơn, nhưng cũng có nhiều tác động mạnh mẽ, đa phương diện đến lợi ích kinh tế của các chủ thể tham gia. 6

7

CHƯƠNG II: QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Khi nghiên cứu về lợi ích kinh tế, ta nhận thấy từng cá nhân không chỉ theo đuổi lợi ích riêng mà còn tạo lập các mối quan hệ với các cá nhân khác để nhận về lợi ích của chung. Do vậy, quan hệ lợi ích kinh tế là một phần tất yếu của vấn đề lợi ích kinh tế 1. KHÁI NIỆM QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Quan hệ lợi ích kinh tế là sự tương tác giữa con người với con người, giữa các chủ thể kinh tế với nhau nhằm tạo lập các lợi ích kinh tế. Trong thực tế, quan hệ lợi ích kinh tế tồn tại ở rất nhiều khía cạnh của nền kinh tế: giữa các tổ chức kinh tế, giữa các quốc gia, giữa người lao động, v.v. Biểu hiện của quan hệ lợi ích rất phong phú và đa dạng. Đó có thể là quan hệ giữa một cá nhân và tổ chức kinh tế của cá nhân đó hay quan hệ giữa các tổ chức kinh tế với nhau. Với điều kiện hội nhập ngày nay, quan hệ lợi ích kinh tế còn được bắt gặp và phân tích giữa quốc gia và phần còn lại của thế giới. 2. SỰ THỐNG NHẤT VÀ MÂU THUẪN TRONG CÁC QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ 2.1. Sự thống nhất Các quan hệ lợi ích kinh tế thống nhất với nhau vì một chủ thể có thể trở thành bộ phận cấu thành của chủ thể khác. Vì thế, lợi ích của chủ thể này được thực hiện khiến cho lợi ích của chủ thể khác cũng trực tiếp hoặc gián tiếp được thực hiện. Giả dụ, mỗi cá nhân người lao động có lợi ích riêng của mình và vừa là bộ phận cấu thành tập thể doanh nghiệp và tham gia vào lợi ích tập thể đó. Doanh nghiệp hoạt động càng có hiệu quả và lợi ích càng được đảm bảo thì lợi ích của người lao động càng được thực hiện tốt: đảm bảo việc làm, ổn định và nâng cao thu nhập. Lợi ích người lao động càng được thực hiện tốt thì người lao động càng tích cực làm việc, càng có trách

8

nhiệm với doanh nghiệp càng cao và từ đó lợi ích doanh nghiệp càng được thực hiện tốt. Trong nền kinh tế thị trường, sản lượng đầu ra và những yếu tố đầu vào đều được thực hiện thông qua thị trường. Điều đó có nghĩa là, mục tiêu của những chủ thể chỉ được thực hiện trong mối quan hệ và phù hợp với mục tiêu của những chủ thể khác. Như vậy, khi những chủ thể kinh tế hành động vì mục tiêu chung hoặc những mục tiêu thống nhất với nhau thì những lợi ích kinh tế của những chủ chể đó thống nhất với nhau. Chẳng hạn, để thực hiện lợi ích của mình, doanh nghiệp cải tiến kỹ thuật, nâng cao chất lượng sản phẩm, thay đổi mẫu mã sản phẩm... thì lợi ích doanh nghiệp và lợi ích xã hội thống nhất với nhau. Chủ doanh nghiệp càng thu được nhiều lợi nhuận thì nền kinh tế, đất nước càng phát triển. 2.2. Mâu thuẫn Các quan hệ lợi ích kinh tế mâu thuẫn với nhau vì các chủ thể kinh tế có thể hành động bằng các phương thức khác nhau để thực hiện các lợi ích của mình. Sự khác nhau đó đến mức đối lập thì trở thành mâu thuẫn. Giả dụ, vì lợi ích của mình, các cá nhân, doanh nghiệp có thể làm hàng giả, buôn lậu, trốn thuế... thì lợi ích của cá nhân, doanh nghiệp và lợi ích xã hội mâu thuẫn với nhau. Khi đó, chủ doanh nghiệp càng thu được nhiều lợi nhuận, lợi ích kinh tế của người tiêu dung, của xã hội càng bị tổn hại. Lợi ích của các chủ thể kinh tế có quan hệ trực tiếp trong việc phân phối kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh cũng có thể mâu thuẫn với nhau vì tại một thời điểm kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh là xác định. Do đó, thu nhập của chủ thể này tăng lên thì thu nhập của chủ thể khác giảm xuống. Chẳng hạn, tiền lương của người lao động bị bớt xén sẽ làm tăng lợi nhuận của chủ doanh nghiệp; nhà nước giảm thuế sẽ làm lợi nhuận doanh nghiệp tăng... Khi có mâu thuẫn thì việc thực hiện lợi ích sẽ làm tổn hại hay cản trở các lợi ích khác. Sở dĩ, các xung đột xã hội có cội nguồn là mâu thuẫn về lợi ích kinh tế. Do đó, việc điều hòa mâu thuẫn giữa các lợi ích kinh tế là chức năng quan trọng của nhà nước nhằm tạo động lực phát triển kinh tế và ổn định xã hội.

9

CHƯƠNG III: ĐẢM BẢO HÀI HÒA CÁC QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ TRONG PHÁT TRIỂN TẠI VIỆT NAM 1. QUAN NIỆM VỀ SỰ HÀI HÒA CỦA NHỮNG LỢI ÍCH KINH TẾ Hài hòa lợi ích kinh tế là sự thống nhất biện chứng giữa lợi ích kinh tế của những chủ thể, trong đó mặt mâu thuẫn, xung đột lợi ích kinh tế được hạn chế; mặt thống nhất được khuyến khích, tạo điều kiện phát triển cả chiều rộng và chiều sâu, từ đó tạo động lực thúc đẩy những hoạt động kinh tế, góp phần thực hiện tốt hơn những lợi ích kinh tế, đặc biệt là lợi ích xã hội. Để có sự hài hòa giữa những lợi ích kinh tế chỉ có kinh tế thị trường là không đủ vì những lợi ích kinh tế luôn vừa thống nhất, vừa mâu thuẫn với nhau, mà cần có sự can thiệp của nhà nước. Bảo đảm hài hòa những lợi ích kinh tế là sự can thiệp của nhà nước vào những quan hệ lợi ích kinh tế bằng những công cụ giáo dục, pháp luật, hành chính, kinh tế... nhằm gia tăng thu nhập cho những chủ thể kinh tế; hạn chế mâu thuẫn, tăng cường sự thống nhất; xử lý kịp thời khi có xung đột 2. PHƯƠNG PHÁP ĐẢM BẢO HÀI HÒA CÁC QUAN HỆ LỢI ÍCH TẠI VIỆT NAM 2.1. Tạo lập điều kiện cho các chủ thể kinh tế gia tăng thu nhập Mức độ thực hiện các lợi ích kinh tế phụ thuộc vào chất lượng và số lượng của hàng hóa và dịch vụ mà các chủ thể kinh tế nhận được. Xét về mặt vĩ mô, các lợi ích kinh tế phụ thuộc vào chất lượng, tốc độ và sự ổn định của tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, mức độ thỏa mãn các nhu cầu vật chất phải được thực hiện trong môi trường an toàn và ổn định. Phát triển kinh tế theo hướng bền vững là cơ sở đảm bảo cho việc thực hiện lợi ích kinh tế ở Việt Nam. Để gia tăng thu nhập cho các chủ thể, cần đạt được những điều kiện sau: - Nền kinh tế thị trường được phát triển, hoàn thiện - Môi trường tạo điều kiện cho các hoạt động kinh tế 10

- Khoa học, công nghệ phát triển - Nhà nước pháp quyền hành động vì lợi ích của người dân và của đất nước - Thể chế kinh tế phù hợp với thể chế chính trị, xã hội - Tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội đi song song với bảo về môi trường Nhằm đạt được những điều kiện trên, Nhà nước Việt Nam đã liên tục đề ra các chính sách, định hướng để từng bước phát triển nền kinh tế với lợi ích của nhân dân đặt lên trên hết. Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã tiến đến tạo lập môi trường thuận lợi cho các hoạt động kinh tế, tối ưu hóa quan hệ giữa nhà nước và thị trường, hoàn thiện và áp dụng công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, tạo sự đồng thuận trong phân phối thu nhập và chống lại mọi hình thức thu nhập bất hợp pháp, đồng thời xử lý những mâu thuẫn về lợi ích kinh tế tồn tại trong thị trường. 2.2. Hạn chế mâu thuẫn giữa các chủ thể về lợi ích kinh tế Trong nền kinh tế thị trường, sở dĩ sẽ có sự phân hóa về thu nhập, về mức sống giữa các tầng lớp khác nhau. Do đó, việc thực hiện các lợi ích kinh tế cũng có sự phân hóa rõ ràng, gây nên những mâu thuẫn về lợi ích giữa các chủ thể. Nhà nước có trách nhiệm can thiệp và hạn chế gia tăng giãn cách về thu nhập giữa các thành phần dân cư để hạn chế mâu thuẫn. Việc hạn chế gia tăng giãn cách về thu nhập không đơn giản là gia tăng thu nhập của người giàu, mà là tạo điều kiện để người nghèo tăng thu nhập của họ. Đồng thời, vẫn phải tạo điều kiện thuận lợi cho người thu nhập cao giàu hơn để phù hợp với lợi ích xã hội, đảm bảo sự bình đẳng của nhân dân. Ngoài ra, Nhà nước còn phải đánh thuế thu nhập những người thu nhập cao và trợ cấp cho những người thu nhập thấp. Đặc biệt, phải đảm bảo công bằng và hợp lý trong các chính sách phân phối thu nhập và tạo điều kiện cho sự tự giác thực hiện của các chủ thể.

11

KẾT LUẬN Lợi ích kinh tế là sự thỏa mãn các nhu cầu vật chất của con người. Trong nền kinh tế thị trường, lợi ích kinh tế được quyết định bởi trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất và chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của chính sách nhà nước và mức độ hội nhập. Lợi ích kinh tế là động lực của các hoạt động kinh tế, là yếu tố hàng đầu trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Từ những nghiên cứu trên, ta thấy được tầm quan trọng của lợi ích kinh tế và quan hệ lợi ích kinh tế trong nền kinh tế thế giới nói chung và đặc biệt là tại Việt Nam. Từ đó, ta tìm hiểu được về những chính sách ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế tại Việt Nam nhằm giúp cho sinh viên ý thức được về vấn đề để đảm bảo và phát triển lợi ích chính đáng của bản thân.

Tài liệu tham khảo Nghĩa, N. T. (2019). Giáo trình Kinh Tế Chính Trị Mác - Lê Nin. Bộ Giáo dục và Đào tạo. https://moet.gov.vn/content/vanban/Lists/VBDH/Attachments/2730/GT%20học %20phần%20Kinh%20tế%20chính%20trị%20MNL%20(C)%20Tr%20189-Tr263.pdf Các quan hệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam. (2021). eLib.vn. Truy cập vào 08/12/2021, https://www.elib.vn/huong-dan/bai-3-cac-quan-he-loi-ich-kinh-te-o-viet-nam32293.html Thịnh N. (2021). Lợi ích kinh tế là gì? Bản chất và Vai trò. LyTuong.net. Truy cập vào 08/12/2021, https://lytuong.net/loi-ich-kinh-te-la-gi/

12...