Układ pokarmowy ptaków histologia PDF

Preview

Summary

Układ pokarmowy ptaków histologia...

Description

UKŁAD POKARMOWY PTAKÓW Ze względu na rodzaj pobieranego pokarmu, ptaki możemy podzielić na: • roślinożerne - odżywiające się przede wszystkim nasionami, owocami, pączkami drzew i krzewów, jagodami, delikatnymi pędami, kwiatami np. gołębie, łuszczaki, gęś domowa • odżywiające się pokarmem zwierzęcym : - owadożerne - np. jaskółkowate, muchołówki, pliszkowate - mięsożerne, także padlinożerne, odżywiające się mięsem zwierząt kręgowych, jak np. sokoły, orły, sowy • wszystkożerne, żywiące się pokarmem mieszanym (roślinnym i zwierzęcym) np. kura domowa, krukowate. Podział ten nie jest ścisły, gdyż wiele gatunków ptaków roślinożernych karmi swoje młode owadami i ich larwami. W skład układu pokarmowego ptaków wchodzą następujące narządy: • dziób • jama ustna • gardło • przełyk • wole • część gruczołowa żołądka • część mięśniowa żołądka • dwunastnica • jelita cienkie (czcze i biodrowe) • jelita ślepe • jelito grube (proste) • kloaka Dziób: • służy do pobierania pokarmu (bardzo duża różnorodność gatunkowa kształtu i wielkości) • jest to rogowa pochwa szczęk • pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym zbudowanym z dwóch warstw: – zewnętrzna – powłoka rogowa - zrogowaciała warstwa zbudowana z łusek (płytek) rogowych ściśle przylegających do siebie, ulegających złuszczaniu – pod powłoką rogową znajduje się cienka warstwa tworzywa - warstwa rozrodcza składająca się z komórek walcowatych i kolczystych (w obrębie tworzywa występują ciałka dotykowe wrażliwe na ucisk - obecne także w obrębie języka) • dziób kaczki jest bardziej miękki niż u kury (ze względu na silniejszy rozwój warstwy tworzywa, a słabszy warstwy rogowej), pokryty od zewnątrz woskówką (ceroma) • pisklęta przed wykluciem na końcu dzioba maja wyrostek rogowy (processus cornalis) służący do przebicia skorupy jaja (zanika on po wykluciu) Jama ustna: • kształtem dopasowana do dzioba • nie posiada – warg, dziąseł, policzków i zębów (jedynie u rybitwy rozwijają się zawiązki zębów bez narządu szkliworodnego) • brak podniebienia miękkiego – nie ma wyraźnej granicy pomiędzy jamą ustną a gardłem • podniebienie twarde wyposażone jest w kilka rzędów brodawek, w jego linii strzałkowej występuje szczelina podniebienna łączącą jamę ustną z jamą nosową, odgrywająca rolę nozdrzy tylnych • błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym • w obrębie blaszki właściwej błony śluzowej rozsiane gruczoły ślinowe 1

Język: • kształtem dopasowany do dolnej części dzioba • może mieć postać rynienki u ptaków pijących nektar kwiatów np. koliber • pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym z brodawkami nitkowatymi • zamiast kubków smakowych mogą występować pojedyncze ciałka smakowe • mięśnie języka znacznie gorzej rozwinięte niż u ssaków • w osi środkowej występuje kość lub chrząstka języka • w blaszce właściwej błony śluzowej występują gruczoły ślinowe Przełyk: - błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, tworzy podłużne fałdy - blaszka właściwa błony śluzowej zawiera liczne, duże gruczoły śluzowe i skupienia tkanki limfoidalnej - blaszka mięśniowa błony śluzowej – komórki mięśniówki gładkiej ułożone podłużnie - błona podśluzowa bardzo cienka - błona mięśniowa zbudowana z grubej warstwy okrężnej i cienkiej podłużnej - przydanka otacza przełyk od zewnątrz - u kaczki skupienia tkanki limfatycznej są szczególnie liczne i tworzą „migdałek przełykowy” tonsilla esophagea - samce niektórych gatunków posiadają zachyłki przełykowe, które mogą być nadmuchiwane w sezonie godowym Wole: • • • •

• • • • •

brzuszne uwypuklenie przełyku występuje u kury, indyka, perliczki i gołębia u kaczki i gęsi - wole rzekome (wrzecionowate rozszerzenie przełyku) czasowy zbiornik pokarmu (magazynowanie treści w obrębie wola następuje dopiero po napełnieniu żołądka, na drodze odruchów wymiotnych. Tam pokarm ulega nadtrawieniu i rozmiękczeniu) błona śluzowa wytwarza fałdy, wyścielona nabłonkiem wielowarstwowym płaskim miejscami rogowaciejącym blaszka właściwa błony śluzowej zawiera gruczoły cewkowe złożone, na granicy pomiędzy wolem a przełykiem, wydzielające śluz pokarm w wolu zostaje rozmiękczony wydzieliną ślinianek i śluzem wydzielanym w przełyku, z którymi miesza się podczas przechodzenia u ptaków odżywiających się rybami gruczoły przełyku wydzielają substancję tworzącą elastyczna błonę powlekającą pokarm u gołębi w okresie wylęgu wytwarza się mleczko wola tzw. „ptasie mleczko” stanowiące pokarm dla piskląt – powstaje ono z powierzchownych komórek nabłonka, zawierających krople tłuszczu, które zostają rozpulchnione i rozpuszczone

Część gruczołowa żołądka: • mniejsza niż część mięśniowa żołądka, kształtu wrzecionowatego, położona między płatami wątroby • błona śluzowa pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, • blaszka właściwa tworzy okrężne fałdy otaczające brodawki, na których znajdują się ujścia gruczołów żołądkowych głębokich • w blaszce właściwej występują gruczoły powierzchowne • w błonie podśluzowej występują duże odcinki wydzielnicze gruczołów głębokich o specyficznej budowie (złożone cewkowe uchodzące dużymi otworami na szczycie brodawek)

2

• • • • •

komórki tych odcinków produkują pepsynogen i kwas solny; zawierają ziarnistości kwasochłonne; brak zróżnicowania komórek w tkance podśluzowej pomiędzy gruczołami głębokimi pasma tkanki łącznej luźnej, naczynia krwionośne i skupienia limfocytów błona mięśniowa z 2 warstw mięśni płaskich: zewnętrznej - podłużnej, wewnętrznej - okrężnej od zewnątrz błona surowicza pomiędzy żołądkiem gruczołowym a mięśniowym występuje strefa pośrednia zona intermedia

Część mięśniowa żołądka (mielec): · błona śluzowa pokryta nabłonkiem sześciennym, posiada proste gruczoły cewkowe wydzielające substancje śluzową, która krzepnie na powierzchni i tworzy wewnętrzną kutikularną płytkę (u kury 1mm grubości, przypomina gruby arkusz celofanu) zbudowana z substancji podobnej do keratyny. Płytka ta jest twarda i szorstka, działa podobnie jak tarka, służy do zgniatania i mielenia treści pokarmowej · funkcjonalnie zastępuje zęby, zużywa się w trakcie miażdżenia, zużyta odrywa się płatami i jest usuwana · śluzówka tworzy fałdy podłużne · blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z tkanki łącznej, zawiera naczynia krwionośne · brak blaszki mięśniowej ·błona podśluzowa zbudowana z warstwy tkanki łącznej zbitej, stanowi ścięgnistą pochewkę błony mięśniowej · błona mięśniowa zbudowana z mięśni gładkich, stanowi główna masę ściany żołądka, mięśnie tworzą jedną funkcjonalną całość w postaci sieci poprzeplatanych włókien · cały żołądek leży pozaotrzewnowo, tylko jego prawa część otoczona jest otrzewną Jelito cienkie • układ warstw typowy dla cewy pokarmowej • zbudowane jednolicie na całym przebiegu, nie występują wyraźne różnice pomiędzy poszczególnymi odcinkami • błona śluzowa we wszystkich odcinkach pokryta kosmkami • w obrębie blaszki właściwej gruczoły jelitowe • błona podśluzowa słabo wykształcona • brak gruczołów dwunastniczych • w obrębie błony śluzowej i podśluzowej liczne elementy limfatyczne • na granicy pomiędzy jelitem cienkim i grubym dwa jelita ślepe Dwunastnica • kształt wydłużonej litery U, której ramiona obejmują trzustkę • tu zachodzi właściwe trawienie żołądkowe – odczyn silnie kwaśny • ujścia przewodów żółciowych i trzustki wyznaczają koniec dwunastnicy • błona śluzowa pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym z rąbkiem wchłaniającym i komórkami kubkowymi • błona śluzowa tworzy kosmki, tu są najwyższe (1,5mm), w dalszych odcinkach jelita stają się grubsze i niższe • gruczoły jelitowe liczne • w blaszce właściwej błony śluzowej skupienia tkanki limfatycznej • blaszka mięśniowa błony śluzowej złożona z mm. gładkich o podłużnym ułożeniu • błona podśluzowa słabo wykształcona nie zawiera gruczołów • błona mięśniowa z warstwy wewnętrznej okrężnej i zewnętrznej podłużnej Jelita cienkie (czcze i biodrowe):

3

• • • • • • •

błona śluzowa pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym z rąbkiem wchłaniającym i komórkami kubkowymi, krypty Lieberkühna u mięsożernych dobrze rozwinięte, wydłużone kosmki jelitowe u roślinożernych – płaskie i w kształcie liścia w blaszce właściwej błony śluzowej występują kępki Peyera w postaci wydłużonych owalnych płytek w liczbie 5-15 (u kury 6-8) blaszka mięśniowa błony śluzowej złożona z mm. gładkich o podłużnym ułożeniu błona podśluzowa słabo wykształcona w połowie długości jelita pozostałość po umocowanej w tym miejscu szypule pęcherzyka żółtkowego tzw. zachyłek Mekla (diverticulum Meczeli)

Jelita ślepe: • dwa symetryczne jelita, choć są przypadki pojedynczego jelita lub całkowitego ich braku • odchodzą od miejsca połączenia jelita cienkiego z grubym • występują mięśniowe zastawki biodrowo-ślepe • wyróżniamy 3 odcinki różniące się budową histologiczną: - odcinek proksymalny zawiera wysokie kosmki, w blaszce właściwej błony śluzowej liczne skupiska kanki limfatycznej (migdałek jelita ślepego) - odcinek środkowy zawiera niskie, szerokie mikrokosmki, błona śluzowa tworzy fałdy - w końcowym odcinku nie występują kosmki i fałdy • błona śluzowa wszystkich odcinków pokryta jest nabłonkiem cylindrycznym z licznymi komórkami kubkowymi, posiada krypty jelitowe Jelita grube (proste) • rozpoczyna się w miejscu ujścia jelit ślepych, wpada do kloaki • błona śluzowa także wytwarza kosmki jelitowe • liczba gruczołów jelitowych zmniejsza się • w błonie śluzowej skupienia tkanki limfatycznej • ściana nie posiada taśm ani kieszonek • oddzielone od steku zwieraczem zbudowanym z mięśni poprzecznie- prążkowanych Stek •

• • • • • •

rozszerzona końcowa cześć przewodu, dwa okrężne fałdy dzielą go na trzy części: przednią coprodeum (gdzie zachodzi tworzenie kału i odciąganie wody), środkową urodeum (do którego uchodzą moczowód oraz jajowód u samic i nasieniowody u samców) i końcową proctodeum nabłonek jednowarstwowy cylindryczny z licznymi komórkami kubkowymi gruczoły nie wnikają zbyt głęboko w warstwę właściwą błony śluzowej błona śluzowa tworzy niskie, szerokie kosmki w obrębie błony śluzowej liczne elementy limfatyczne w grzbietowej ścianie steku występuje zagłębienie zwane kieszonką Fabrycjusza otwierające się do proctodeum ujście steku posiada silny zwieracz, tworząc wzniesienie sterczące do środka steku

Wątroba - budowa histologiczna podobna do budowy gruczołu u ssaków Trzustka: • u wszystkich gatunków ptaków trzustka jest wąskim blado-żółtawym narządem leżącym w ramionach pętli dwunastnicy • na ogół trójpłatowa • budowa histologiczna części zewnątrz-wydzielniczej podobna do budowy gruczołu ssaków • trzustka wewnątrz-wydzielnicza składa się z wysepek jasnych (komórki beta), ciemnych (komórki alfa) i mieszanych 4...