Biologia- układ pokarmowy i wydalniczy PDF

Preview

Summary

Download Biologia- układ pokarmowy i wydalniczy PDF

Description

Układ pokarmowy

 Choanocyty- (kom. kołnieżykowate) – ruch biczyków wciąga mikroorganizmy i szczątki org. do wnętrza choanocytów, gdzie zostają strawione 

Gąbki mają trzy typy budowy morfologicznej ciała:

• ASCON – jedna obszerna jama paragastralna (nie jest to właściwa jama trawienna) wyłożona choanocytami. • SYCON – choanocyty wyścielają ścianki kanałów wodnych, nie ma ich w oooooooojamie paragastralnej • LEUCON – układ wodny tworzy sieć, w której znajdują się kuliste komory z ooooooooochoanocytami/ Nadecznik stawowy Przydełkowce - jama chłonąco-trawiąca

 

Jamochołony- TRAWIENIE POZAKOMÓRKOWE- w wyniku działania soków trawiennych wydzielanych przez kom. gruczołowe endodermy pokarm jest trawiony już w jamie gastralnej. Strawiony pokarm wchłaniany przez komórki endodermy na drodze endocytoz.



Ropalium- u meduz, W ich skład wchodzą najczęściej proste narządy światłoczułe – oczka, w postaci skupisk komórek barwnikowych (czasami otaczających przezroczyste komórki, spełniające rolę soczewki), a także prosty narząd równowagi zwany statocystą. Nici mezenterialne –u koralowców-faliste zgrubienia utworzone przez zwisające wolno przegrody wew, posiadają liczne gruczoły i komórki parzydełkowe. Dolny koniec nici (akoncja) może być wyrzucana przez otwór gębowy lub specjalne otworki w bocznych ścianach ciała, posiadają liczne kom. parzydełkowe.





Rabdit – u wirków, ziarnisty twór w kształcie drobnej pałeczki, występują w komórkach nabłonkowych i parenchymie, pełnią funkcję ochronną, ponieważ z chwilą wyrzutu gwałtownie pęcznieją i śluzowacieją w kontakcie z wodą, krępując ruchy potencjalnego napastnika. Są też wykorzystywane do ataku.



Jelito z 3 głównych gałęzi -jedna ku przodowi, dwie ku tyłowi 

wypławek - jest wirkiem trój jelitowym



trawienie wewnątrzkomórkowe



charakter gastralno-waskularny - 2 funkcje jelita: trawi i rozprowadza pokarm po całym ciele



jelito środkowe zawsze zakończone ślepo



Tasiemce - brak układu pokarmowego, chłonie mleczko jelitowe całą powierzchnią ciała (endoosmoza), pokarm rozprowadzany jest przez płyn w parenchymie



PIERWSZY DROŻNY UKŁAD POKARMOWY  wstężnice (pierwotnojamowce)



Wstężnice- jelito przednie (z ektodermy), środkowe (z endodermy) i tylnego z krótkiej prostnicy (ektoderma) zakończonej otworem odbytowym



Glista ludzka (nicienie) – 

otwór wydalniczy – przedni koniec (str. brzuszna)



otwór odbytowy – tylny koniec



otwór stekowy - u samca spełnia rolę otworu płciowego- kloaka

 



szparą sromową – otwór płciowy samicy, na końcu przedniej (str. brzuszna)

Kolcogłowy (nicienie) – 

brak przewodu pokarmowego



pobieranie pokarmu odbywa się na drodze osmotycznej, co jest ułatwione przez cienki oskórek oraz liczne naczynia i zatoki w warstwie podoskórkowej, przez które odbywa się krążenie cieczy

Dżdżownica ziemna

otwór gębowy ==> umięśniona gardziel ==> przełyk przebiegający przez 7 odcinków



Gruczoły Morena- (gruczoły wapienne) - wydzielają substancję, która jak wcześniej sądzono służy do zobojętniania kwasów humusowych, w które obfituje pożywienie dżdżownicy, ale obecnie naukowcy skłaniają się do roli regulatora składu jonowego środowiska wewnętrznego, a zobojętnianie środowiska następuje w dalszych częściach jelita.



Tyflosolis





Skąposzczety- fałd który wpukla się do wnętrza jelita powiększając jego powierzchnie chłonną



Mięczaki- orzęsione fałdy w żołądku sortujące pobrany pokarm i również zwiększający powierzchnie chłonną

Komórki chloragogenowe- pokrywają powierzchnie jelita, pełnią funkcję wydalniczą (gromadzą nierozpuszczalne produkty przemiany materii - guanina, sole kw. moczowego) i magazynującą – po napełnieniu zamierają i dostają się do jamy ciała skąd odprowadzane są przez nefrydia



Cefalizacja - proces powstawania głowy (począwszy od wieloszczetów) polegający na skupianiu się otworu gębowego, narządów zmysłów i węzła mózgowego w przednim odcinku ciała.



Pierścienice- podział ciała na część głowową i tułowiową; tułów podzielony na segmenty za wyjątkiem wyodrębnionych członów: przedgębowego PROSTOMIUM (przedsegmentalny) gębowego PERISTOMIUM, oraz odbytowego – PYGYDIUM (wyst. również u owadów, chrząszczy)



Gruczoły hirudynowe- gruczoły ślinowe gardzieli pijawek, zwierają białko hirudyne, o działaniu przeciwkrzepliwym, należące do bezpośrednich inhibitorów trombiny, uniemożliwia przekształcenie protrombiny w trombinę, co powoduje efekt zmniejszenia krzepliwości krwi



Stawonogi

Skorupiaki

Pajęczaki

Owady

odnóża gębowe (6 par)

odnóża gębowe (2 pary)

odnóża gębowe (3 pary)

• żuwaczki

• szczękoczułki

• żuwaczki

• szczęki (I i II pary)

• nogogłaszczki

• szczęki (I i II pary)

• szczękonóża (I, II i III pary) 

jelito przednie i tylne schitynizowane



żołądek podzielony na część ŻUJĄCĄ, gdzie chitynowe blaszki rozcierają pokarm i PYLORYCZNĄ – w niej znajdują się delikatne wyrostki filtracyjne, które do jelita śr. przepuszczają tylko pokarm silnie rozdrobniony



Gruczoł wątrobowo-trzustkowy- gruczoł jelita środkowego, gruczoł trawienny przewodu pokarmowego niektórych bezkręgowców (skorupiaków, pajęczaków, mięczaków), w formie rozgałęzionych uchyłków i uwypukleń jelita środkowego, wysłanych nabłonkiem gruczołowym, wydzielającym enzymy trawienne. W gruczole tym są trawione (zewnątrz- i wewnątrzkomórkowo) składniki pokarmu oraz wchłaniane produkty trawienia; komórki gruczołu mają zdolność magazynowania zapasowych węglowodanów, tłuszczy i białek.



Rak rzeczny - żołądek podzielony na dwie części: a) żołądek żujący - wyścielony chitynową błoną nasyconą węglanem wapnia, a jego wewnętrzna część pokryta jest różnokształtnymi wyrostkami (ząbki, listewki etc.) poruszającymi odrębnymi mięśniami, umożliwiając rozdrabnianie pokarmu; b) żołądek cedzący – pofałdowany i pokryty włoskami, odfiltrowującymi nierozdrobnione cząsteczki pokarmu.



Owady- występują różne aparaty gębowe: GRYZĄCE (np. karaczan, modliszka), GRYZĄCO-LIŻĄCE (np. u pszczoły), KŁUJĄCO-SĄCE (np. u komarów), SSĄCE (np. u motyli), LIŻĄCO-SĄCE (np. u muchy)



Cewka Malpighiego – narząd wydalniczy u stawonogów lądowych. Zamknięte od strony jamy ciała kanaliki, uchodzące do przewodu pokarmowego, zwykle na granicy pomiędzy jelitem środkowym, a jelitem tylnym. Zbierają zbędne i szkodliwe metabolity z hemolimfy i przekazują je do jelita. Pełnią funkcje wydalnicze u owadów, pajęczaków i niektórych wijów. U niektórych stawonogów produkują enzymy trawienne, substancje wapienne, materiał do budowy kokonu, a także wchłaniają wodę.



ŚLIMAK WINNICZEK 

otwór gębowy ==> gardziel ze szczęką i tarką (radula) - narządy służące do odgryzania i ścierania cząstek roślinnych ==> krótki przełyk rozszerzający się w żołądek, nad żołądkiem dwa duże płaty gruczołów ślinowych uchodzących do gardzieli (wydzielina zwilża pokarm i rozkłada skrobię); do oddzielnej części żołądka -wyrostka ślepego uchodzą przewody wątrobotrzustki



SZCZEŻUJA (MAŁŻE) - • na dnie żołądka znajduje się pałeczkowaty twór zwany pręcikiem krystalicznym (wydziela amylazę, która trawi skrobię i glikogen)



Gruczoł czernidłowy – występuje u głowonogów, jego przewód uchodzi do końcowego odcinak jelita, wydziela czarną wydzielinę; w razie podrażnienia mątwa wyrzuca tę wydzielinę przez otwór odbytowy.



Rozgwiazda- przełyk może być wyrzucany na zewnątrz aby pochwycić ofiarę lub pozbyć się niepotrzebnych resztek



LATARNIA ARYSTOTELESA - aparat żujący występujący wyłącznie u jeżowców, położony w otworze gębowym, zbudowany z kilkudziesięciu elementów, w tym wapiennych szczęk, płytek i pięciu zębów, poruszanych za pomocą mięśni. Zęby służą do zdrapywania glonów lub osiadłych zwierząt ze skał, a układ płytek – do rozdrabniania pokarmu.



Strzykwy

możliwość wyrzucania przewodu pokarmowego wraz z płucami wodnymi i gruczołami Cuviera, do obrony przed napastnikami (zjawisko autotomii); utracone części regenerują się całkowicie



długie zataczające pętle jelito rozszerzone na końcu w kloakę, zakończoną otworem odbytowym  podwójna spirala jelit



Gruczoł Cuviera- u bezczaszkowców, bezszczękowców i ryb- żylne odgałęzienie zbierające krew z żył głównych: przedniej i tylnej do zatoki żylnej.



Wężowidła - brak odbytu i odgałęzień do ramion



Endostyl – wgłębienie w dolnej części gardzieli osłonic (żachwy, sprzągle, ogonice), bezczaszkowców oraz larw minogów. Rynienka wyścielona orzęsionym nabłonkiem wydzielającym śluz. Służy przesuwaniu zlepionego śluzem pokarmu z gardzieli do jelita. U minogów w czasie przeobrażenia z postaci larwalnej endostyl przekształca się w gruczoł tarczycy. Jest uważany za homologiczny z tarczycą kręgowców.



Żachwy-





pokarm dostaje się do gardzieli, dzięki rzęskom umieszczonym na brzegach otworów skrzelowych



kosz skrzelowy- gardziel poprzebijany licznymi otworami, ułożonymi w regularne, podłużne i okrężne rzędy



za pomocą migawek endostylu przesuwany do przewodu pokarmowego



występuje tyflosolis

Lancetnik

Nerka Hatcheka - po stronie grzbietowej jamy przedgębowej, zawiera komórki gruczołowe zawierające substancje ślinowe



jama gębowa jest krótka i przechodzi w obszerną długą gardziel, od której jest oddzielona zasłoną przebitą otworem otoczonym okrężnym zwieraczem. Otwór ten jest homologiczny do otworu gębowego



Gardziel i wewnętrzna ściana jamy okołogardzielowej po bokach poprzebijane są szparami skrzelowymi . W przegrodach szpar występują prętowate struktury wzmacniające, o charakterze chrząstki. Po brzusznej stronie gardzieli po całej jej długości ciągnie się endostyl. Bruzda nadskrzelowa- w części grzbietowej, łączy się z endostylem dwoma pasmami migawkowymi. Odbiera pokarm zlepiony przez wydzielinę endostylu i przesuwa go poprzez ruch migawek do dalszych części przewodu pokarmowego. Wyrostek wątrobowy – wpuklenie do przodu ciała przedniej grzbietowej część jelita w postaci długiego worka. Jego komórki magazynują glikogen i lipidy i syntetyzują enzymy trawienne. Krążenie wrotne - do ściany jelita dobiega krew z aorty, natomiast zużyta krew biegnie do żyły podjelitowej, która doprowadza krew do ścian wyrostka wątrobowego.





 

 





Minóg –  Larwy żywią się szczątkami roślinnymi unoszącymi się w wodzie, ale dorosłe minogi są pasożytami. Odżywiają się płynami ciała i mięsem drobnych ryb, do których przyczepiają się przyssawką. W jamie gębowej tego bezżuchwowca znajdują się gruczoły uniemożliwiające krzepnięcie krwi  Trawienie odbywa się przy udziale wątroby (gruczoł wątrobowy- przed żołądkiem), która jest dobrze wykształcona, posiada woreczek żółciowy oraz pęcherzyk trzustkowy.  Zastawka (fałd) spiralny- ciągnie się wzdłuż jelita, znacznie zwiększa powierzchnię chłonną jelita i opóźnia przesuwanie się pokarmu  Na pograniczu jelita przedniego i środkowego mieści się zaczątkowa, pęcherzykowata trzustka Rekinek psi - jelito grube ze spiralną zastawką, zwiększającą powierzchnię chłonną i powodującą zwolnienie przesuwania się mas pokarmowych Okoń gardziel przebita pięcioma szczelinami skrzelowymi  jelito, którego przednia część to dwunastnica  dwunastnica tworzy pętlę, w której leży śledziona Żółwie brak uzębienia, występuje rogowy dziób i zrogowaciałe podniebienie  ślina nie zawiera enzymów, jedynie zwilża pokarm Wonsz rzeczny tududu tududu XD  układ pokarmowy charakteryzuje się długim i silnie umięśnionym żołądkiem i krótkim jelitem





ruchome połączenia kości szczęk i kości podniebiennych (prawa i lewa część żuchwy nie jest zrośnięta) gruczoł jadowy jest przekształconym gruczołem ślinowym

 Gołębie Wole 

w czasie karmienia młodych wydzielają swoistą ciecz o serowatej konsystencji, która nazywa się „mleczkiem” - jego skład chemiczny jest podobny do mleka ssaków

 służą do rozmiękczania pokarmu i przechowywania pożywienia dla piskląt Żołądek zbudowany z dwóch części cienkościenny żołądek gruczołowy -wydziela enzymy trawienne  grubościenny żołądek mięsisty lub trący - jego ściany pokryte twardą błoną rogową; często znajdują się tu połknięte przez ptaki kamyki - służy do rozcierania pokarmu  u gołębi brak woreczka żółciowego, występuje jednak u większości ptaków Kloaka, stek - końcowa część jelita występująca u wszystkich kręgowców poza ssakami łożyskowymi, podzielony na trzy części:  coprodeum – formowanie kału i odciąganie wody  urodeum - tu uchodzą parzyste moczowody; u samców nasieniowody; u samic jajowód  proctodeum – połączony z kieszonką bursa Fabricii – tworzą się w niej limfocyty i leukocyty - bliższa rola nie została poznana 



Układ wydalniczy 

Wydalanie = ekskrecja  Ultrafiltracja - proces, podczas którego płyn jest wypychany pod ciśnieniem przez błonę półprzepuszczalną, która zatrzymuje białka i podobne duże cząsteczki, lecz umożliwia przenikanie wody i małocząsteczkowych substancji w niej rozpuszczonych.  Transport czynny:  Sekrecja- od wnętrza organizmu do światła narządu lub organelli wydalniczych.  Resorbcja- z narządów lub organelli wydalniczych do wnętrza organizmu.



Pierwotniaki Pasożyty i pierwotniaki morskie są izotoniczne, nie przeprowadzają osmoregulacji  Pierwotniaki słodkowodne są hipertoniczne, są narażone na ciągłe napływanie wody do ich ciała i rozerwanie komórki, zmuszone do ciągłego usuwania wody. Odbywa się to za pomocą wodniczek tętniących, które zbierają nadmiar wody, a następnie usuwają go na zewn.



Gąbki : zbędne produkty przemiany materii są usuwane do spongocelu przez komórki lub bezpośrednio do wody na zewnątrz ciała.



Jamochłony : wydalanie cała powierzchnia ciała, droga dyfuzji.



Protonefrydia: 

pierwotny, prymitywny narząd wydalniczy, zamknięty od strony ciała występujący u larw i dorosłych przedstawicieli płazińców, kolczugowców



dwa rodzaje komórek:

 



solenocysty- posiadają jedną wić



komórki płomykowe –wiele wici

przyjmuje formę silnie rozgałęzionego przewodu

Metanefrydia

występują u pierścienic



segmentalny, zwykle parzysty narząd wydalniczy pochodzenia mezodermalnego



przyjmują formę nierozgałęzionego przewodu z lejkowatymi orzęsionymi końcami (nefrostomem)



końce wewnętrzne są otwarte



pełni funkcje nerki filtrująco-resorpcyjnej.



Pijawki – lejek wtórnie oddzielony od kanału (zachodzi osmoza)



Komórki chloragogenowe- występują u skąpo i wieloszczetów, pokrywają powierzchnie jelita, pełnią funkcję wydalniczą (gromadzą nierozpuszczalne produkty przemiany materii - guanina, sole kw. moczowego) i magazynującą – po napełnieniu zamierają i dostają się do jamy ciała skąd odprowadzane są przez nefrydia



Skorupiaki - w związku z rozpadem celomy metanefrydia są silnie zmodyfikowane. Tracą charakter narządów segmentalnych i zachowują się tylko przy ocalałych częściach celomy. Fragmenty te tworzą tzw. woreczki końcowe i znajdują się w segmencie drugiej pary czułków oraz drugiej pary szczęk. Stąd też przyjęto je nazywać gruczołami:





czułkowymi (antenalnymi, zielonymi) - w części głowowej, parzysty, zbudowany z woreczka, przewodu i pęcherza moczowego, kończy się nefroporem położonym u nasady drugiej pary szczęk



szczękowymi (skorupowymi) - parzyste narządy wydalnicze skorupiaków uchodzące u nasady drugiej pary szczęk. Składają się z woreczka nefrydialnego połączonego z długim kanalikiem, który w końcowym odcinku rozszerza się, tworząc pęcherz moczowy



Nefrocyty -narządy wydalnicze bez własnych przewodów wyprowadzających, znajdujące się przy nasadzie odnóży tułowiowych

Pajak krzyżak- układ wydalniczy zbudowany z dwóch elementów: 

cewek Malpighiego - uchodzą do przewodu pokarmowego na granicy jelita środkowego i tylniego ( z ektodermy).



gruczołów koksalnych (gruczoły biodrowe) - czynne tylko u niedorosłych okazów, umieszczone są u podstawy przedniej pary nóg krocznych i są najprawdopodobniej

homologiczne z metanefrydiami pierścienic. Świadczą o pochodzeniu pajęczaków od wodnych przodków. 

Paratchawce - narządy segmentalne o budowie typowego metanefrydium pierścienic



Wije - cewki Malpighiego, gruczoły szczękowe w szczątkowej postaci (tylko u niektórych wijów)



Owady 

Cewki Malpighiego - zawsze pojedyncze, powstały z ektodermy



Ciało tłuszczowe - leżące w odwłoku na jego ścianach i między narządami wewnętrznymi, w którym odkładany jest kwas moczowy. Ma szczególne znaczenie w okresie metamorfozy, gdy cewki Malpighiego nie są czynne



Komórki perykardialne (nefrocyty) – rozsiane w jamie osierdzia



Cewki Malpighiego- powstają z ektodermalnej części przewodu pokarmowego, długie, ślepo zakończone kanaliki uchodzące do jelita na granicy jelita środkowego i tylnego, wyścielone są nabłonkiem jednowarstwowym, występują u pazurnic, tchawkodysznych (owadów, wijów) i niektórych pajęczaków.



Ślimak winniczek - nieparzysta nerka - znajduje się w górnej części jamy płaszczowej, otwiera się do osierdzia orzęsionym lejkiem, ma postać workowatego tworu, którego jama jest podzielona fałdami na komory



Szczeżuja wielka









Organy Bojanusa - para metanefrydiów silnie zmieniona



Organ Kebera - gruczołowe zgrubienie ścianki osierdzia.

Głowonogi- metanefrydia z przodu otwierają się do celomy (jamy ciała), a z drugiej strony uchodzą do jamy płaszczowej w okolicy odbytu. 

czteroskrzelne => 2 pary metanefrydii



dwuskrzelne => 1 para metanefrydii

Szkarłupnie- nie maja układu wydalniczego 

KOMÓRKI AMEBOIDALNE PŁYNU CELOMATYCZNEGO – przy ich pomocy usuwane są zbędne produkty przemiany materii, dzięki temu, że wychwytują je w organizmie.



Część produktów przemiany materii jest na stałe odkładana w ścianie ciała lub innych narządach wewnętrznych

Lancetnik - PROTONEFRYDIA – narządy wydalnicze znajdujące się w grzbietowej części gardzieli. W ich ścianach znajdują się solenocyty zanurzone są w zatokach wypełnionych krwią.

KRĘGOWCE



NERKI, której podstawową jednostką funkcjonalno-strukturalną jest nefron.



drogi odprowadzające krew: