Ustawa Sukcesyjna BolesŁAWA Krzywoustego I POSTĘPY Rozbicia Dzielnicowego DO 1202 PDF

Preview

Summary

Download Ustawa Sukcesyjna BolesŁAWA Krzywoustego I POSTĘPY Rozbicia Dzielnicowego DO 1202 PDF

Description

Ustawa sukcesyjna Bolesława III Krzywoustego i postępy rozbicia dzielnicowego do 1202r.

Nazywana często testamentem lub statutem, nie mogła być testamentem ze względu na czas opracowania, przypuszczalnie na kilka lat przed śmiercią Krzywoustego. Przyjmuje się, że została spisana:



W 1115 lub 1116 r., po narodzinach syna Leszka, jego narodziny nastręczyły problemu dynastycznego gdyż Krzywousty miał już syna Władysława II, z pierwszego małżeństwa ze Zbysławą. Krzywousty chciał uregulować kwestie następstwa tronu.



W 1117 r. po buncie palatyna Skarbimira, który uważał że o wyborze następcy tronu powinna decydować elita możnowładcza

Podziała państwa polskiego: 

Dzielnica senioralna, pryncypacka, wielkoksiążęca – w jej skład wchodził Kraków jako stolica dzielnicy senioralnej, prawdopodobnie Gniezno, Kujawy rozdzielające Mazowsze od wschodniej części Wielkopolski, ziemia łęczycka - dzisiejsze woj. Łódzkie. Dzielnica senioralna miała być niepodzielna i niedziedziczna. Wg. Gerarda Labudy ziemia sieradzko - łęczycka była w myśl ustawy sukcesyjnej uposażeniem wdowy po Bolesławie Krzywoustym - Salomei, a w przyszłości zabezpieczeniem materialnym jego najmłodszych synów Henryka i Kazimierza.



Władysław II Wygnaniec otrzymał Śląsk ze stolicą we Wrocławiu oraz ziemie lubuską, jako najstarszy syn Krzywoustego został pierwszym seniorem



Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze ze stolicą w Płocku oraz Kujawy lub ich wschodnią część



Mieszko III Stary otrzymał Wielkopolskę ze stolicą w Poznaniu



Henryk Sandomierski otrzymał w uposażeniu ziemię sandomierską



Kazimierz Sprawiedliwy nie mógł być pogrobowcem - dzieckiem urodzonym po śmierci ojca, gdyż w Roczniku Kapitulnym Krakowskim jest zanotowana data urodzenia Sprawiedliwego, przed datą śmierci Krzywoustego.

Piotr Włostowic – comes palatinius oraz Jakub ze Żnina –arcybiskup gnieźnieński tworzyli tzw. STRONNICTWO STATUTOWE  

stanowili czynnik niezależny od Piastów zaprzysięgli przestrzeganie ustawy sukcesyjnej

Wojna domowa i wygnanie księcia seniora 

wojna wywołana była konfliktem seniora Władysława, syna Zbysławy z przyrodnimi braćmi juniorami i ich matką Salomeą.



Władysław II już około 1140 r. rozpoczął działania mające na celu wygnanie z kraju przyrodnich braci - juniorów, nie zamierzał tolerować młodszych braci, ponadto chciał, aby dzielnica senioralna była dziedziczona w linii jego potomków



wojnie domowej próbował przeciwdziałać Piotr Włostowic, popierał juniorów; być może dlatego spotkała go surowa kara oślepienia, obcięcia języka, odebrania urzędu i majątku oraz wygnania z kraju (1145 r.)



w 1141 r. odbył się zjazd juniorów (Bolesława Kędzierzawego i Mieszka III) i Salomei w Łęczycy. Dotyczył oddania do klasztoru córki Bolesława III Krzywoustego – JUDYTY lub wydania ją za mąż za księcia ruskiego celem zawiązania sojuszu wojskowego z Rusią



pominięcie Władysława II I obradowanie za jego plecami odebrano jako spisek i niesubordynację juniorów wobec seniora



Władysław II zapewnił sobie pomoc ruską i podjął kroki zbrojne przeciw braciom, do wojny domowej miała nakłaniać Władysława jego żona Agnieszka



w 1144 r. zmarła Salomea, doszło do zaostrzenia konfliktu pomiędzy Władysławem, a przyrodnimi braćmi – tym razem o oprawę wdowią



w 1145 r. doszło do bitwy nad Pilicą, wojskami juniorów miał dowodzić syn Piotra Włostowica – Wszebor



1145/1146 r. doszło do oblężenia juniorów w Poznaniu, oblegały ich wojska Władysława II , pomimo zdecydowanej przewagi militarnej Wygnaniec przegrał batalię. Arcybiskup Jakub ze Żnina rzucił klątwę na Władysława II; prawdopodobnie owa klątwa stała się przyczyną klęski seniora, gdyż zapewniła poparcie moralne dla

juniorów ze strony najwyższej władzy kościelnej i przeciągnęła na ich stronę cześć wahającego się rycerstwa. 

1146r. Władysław II musiał uchodzić z kraju, a w ślad za nim opuściła stołeczny Kraków jego żona Agnieszka, która dowodziła obroną Krakowa podczas nieobecności męża, ale nie zdołała go utrzymać. Małżonkowie znaleźli schronienie na dworze Konrada III w Niemczech, był on przyrodnim bratem Agnieszki



Władysław II Wygnaniec stanął przed królem niemieckim Konradem III, zabiegając o pomoc przeciw juniorom. Cesarz wbrew radom władcy Marchii Północnej - Albrechta Niedźwiedzia spowinowaconego z juniorami; podjął w 1146r. wyprawę do Polski. W kraju rządzili wówczas Bolesław Kędzierzawy, który zajął opuszczoną przez Wygnańca dzielnicę senioralną i Śląsk oraz Mieszko III. Henryk, a tym bardziej Kazimierz nie osiągnęli wówczas lat sprawnych (tj.12 lat życia)



Konrad III stanął z wojskami niemieckimi nad Odrą, jednak zaniechał dalszego marszu z powodu trudności z przekroczeniem rzeki i deklaracji posłuszeństwa książąt juniorów - Bolesława i Mieszka III



Konrad III z królem Francji Ludwikiem VII rozpoczęli przygotowania do 2 krucjaty do Ziemi Świętej. W międzyczasie powstały okoliczności sprzyjające juniorom. Chcieli zorganizować drugą, mniejsza krucjatę przeciw tkwiącym w pogaństwie Słowianom nadłabskim



Papież Eugeniusz III zatwierdził klątwę arcybiskupa Jakuba ze Żnina rzuconą na Władysława II



Doszło do przymierza juniorów ze wschodnioniemieckimi władcami terytorialnymi przypieczętowanego małżeństwem Judyty, córki Krzywoustego z synem Albrechta Niedźwiedzia



w 1147r. Mieszko III wziął udział w krucjacie na tereny Słowiańszczyzny Nadłabskiej



papież Eugeniusz III wysłał do Polski legata Gwidona z zadaniem pod adresem juniorów, aby przyjęli Władysława II Wygnańca do kraju. Wobec ich oporu, rzucił na nich klątwę, a papież ją zatwierdził; jednak klątwa przestała być straszną bronią w ręku papieża. Juniorzy się pod nią nie ugięli, ciągle wspierani przez polskich dostojników kościelnych



nad Polską zawisła groźba kolejnej wyprawy cesarskiej; zorganizował ją w 1157r. Cesar Fryderyk I Barbarossa. Cesarz z wojskami szybko przekroczył linię Odry i ruszył w

kierunku Poznania. Książęta polscy spalili główne punkty oporu – Głogów, Bytom cofali się w głąb Polski. Fryderyk Barbarossa w relacji do opata ze Sztablo informuje, że ogniem i mieczem spustoszył ziemię poznańską i wrocławską 

w Krzyszkowie pod Poznaniem, Bolesław Kędzierzawy poprosił o pokój cesarza, złożył władcy przysięgę wierności i znaczną daninę pieniężną. Kędzierzawy wystąpił boso pod Barbarossą, w pokutnym worze; jednocześnie zaznaczył, że wygnanie Władysława II Wygnańca nie było wymierzone w majestat cesarski. Książe junior zobowiązał się przybyć do Magdeburga, gdzie miała zostać rozstrzygnięta sprawa pomiędzy Władysławem, a juniorami. Gwarancją dotrzymania zobowiązań było oddanie cesarzowi w charakterze zakładnika Kazimierza Sprawiedliwego. Kędzierzawy przyrzeczeń nie wypełnił.



w 1159r. zmarł Władysław II Wygnaniec, dopiero wówczas mógł wchodzi w grę powrót do kraju synów Wygnańca - Władysławowiców (Bolesław Wysoki, Mieszko Plątonogi, Konrad Garbaty)



w 1163r. do Polski powrócili wspomniani Władysławowice, którzy otrzymali w formie nadania przez Kędzierzawego Śląsk, z wyłączeniem głównych grodów. Synowie Władysława musieli zadowolić się władzą tytularną; jednak Bolesław Wysoki domagał się restytuowania praw do Małopolski



w latach 1167/1168 Władysławowice opanowali główne grody na Śląsku i doprowadzili do wypędzenia główny załóg Kędzierzawego z owej dzielnicy. Tym samym Kędzierzawy zaczął tracić prestiż w dzielnicy Śląskiej. Miał syna Lestka Bolesławowica, którego obsadził na Mazowszu.



Polska w XII w. sąsiadowała z pogańskimi Prusami ( tereny dzisiejszych Warmii i Mazur) i Jadźwingami. W 1166r. Kędzierzawy zorganizował wyprawę krzyżową przeciw Prusom. Rycerstwo polskie zostało wciągnięte w zasadzkę, w bitwie poległ Henryk Sandomierski ora kwiat polskiego rycerstwa. Śmierć Sandomierskiego spowodowało pozostawienie nieobsadzonej dzielnicy



w 1167r. odbył się zjazd w Jędrzejowie, bez obecności Kędzierzawego, gdzie polskie możnowładztwo zażądało wydzielenia przez Kędzierzawego części dzielnicy sandomierskiej na rzecz Kazimierza Sprawiedliwego. Sprawiedliwy otrzymał ziemię wiślicką. Bolesław Kędzierzawy nie chciał wyposażać brata w jakiekolwiek dobra, chcąc w ten sposób zagarnąć całą dzielnicę dla siebie.



możnowładztwo małopolskie jawi się jako główni inicjatorzy rozbicia dzielnicowego; popierali tworzenie licznych grodów książęcych, dawały one łatwiejszą możliwość awansu społecznego



w latach 1167 - 1172 doszło do podziału dzielnicy śląskiej na dwie części, dokonali tego synowie Wygnańca: * Bolesław Wysoki objął Dolny Śląsk z Wrocławiem i ziemię opolską * Mieszko Plątonogi otrzymał niewielką dzielnice w Raciborzu



w wyniku nierównego podziału dzielnicy śląskiej, w 1173 r. doszło pomiędzy braćmi do wojny, Bolesław Wysoki konflikt przegrał i musiał uchodzić na dwór Fryderyka Barbarossy. Został przywrócony do władzy na Śląsku pod groźbą wkroczenia do Polski wojsk cesarskich

5.01.1173 r. zmarł Bolesław IV Kędzierzawy, a władzę w Krakowie objął Mieszko III Stary. 1173-1177 pierwszy okres rządów Mieszka III w Krakowie. Książę uczynił swoim namiestnikiem Henryka Kietlicza, pochodzącego z Łużyc, ponieważ Mieszko III Stary na stałe rezydował w Gnieźnie. Kietlicz sprawował rządy twardą ręką, były one niemal autokratyczne i przepojone nadmiernym fiskalizmem poważnie obciążającym społeczeństwo. Np. Mieszko III obniżał zawartość szlachetnego kruszcu w bitych srebrnych monetach. 

Mieszko III Stary był niezmordowanym szermierzem zasady senioratu, tytułował się DUX TOTIUS POLONIAE - książę całej Polski.



23.04.1177 r. w uroczystości ku czci św. Wojciecha odbył się zjazd biskupów Polski w Gnieźnie. Przybyli wszyscy z wyjątkiem Gedeona - Getko, biskupa krakowskiego, który stał na czele spisku przeciw Mieszkowi Staremu.



W Krakowie zostali uwięzieni Henryk Kietlicz i Bolesław Pobożny, wnuk Mieszka III.



Mieszko III Stary musiał uchodzić z Polski; ponadto w Wielkopolsce przeciw Mieszkowi stanął jego syn Odon; który miał już lata sprawne, ale nie posiadał własnej dzielnicy ponieważ ojciec nie chciał go wyposażyć



Mieszko Plątongi, skonfliktowany z bratem (Bolesławem Wysokim), sprzymierzył się z Mieszkiem III Starym (wujkiem). Odon, syn Mieszka Starego był w przymierzu z Kazimierzem Sprawiedliwym (wujkiem) i Bolesławem Pobożnym (wnukiem), synem Władysława Odonica (syn Odona)



Mieszko Plątonogi pomimo wojny prowadzonej z bratem Bolesławem Wysokim, musiał zadowolić się nadaną mu wcześniej kasztelanią raciborską, do której Kazimierz Sprawiedliwy dodał mu kasztelanię oświęcimską i kasztelanię bytomską.



w 1201r. Sprawiedliwy do owych ziem dodał kasztelanię opolską, po śmierci Bolesława I Wysokiego; odtąd możemy mówić o księstwie opolsko-raciborskim



Konrad Garbaty, trzeci syn Władysława Wygnańca najprawdopodobniej solidaryzował się z Mieszkiem Plątonogim i otrzymał księstwo głogowskie



w 1177r. rządy w Krakowie przejął Kazimierz Sprawiedliwy (około 1150r. objął lata sprawne). Kazimierz Sprawiedliwy zabiegał na dworze cesarskim o zalegalizowanie jego pryncypackich rządów



w 1180r. zwołał zjazd w Łęczycy; uczestniczyli w nim wszyscy biskupi oraz arcybiskup jak również książęta z wyjątkiem Mieszka Starego i Mieszka Plątonogiego. Celem zjazdu było uznanie legitymizacji władzy Sprawiedliwego. Podjęto w Łęczycy próbę obalenia zasady senioratu. Sprawiedliwy zrezygnował z prawa IUS SPOLI – prawa księcia do ruchomości po zmarłym biskupie oraz tzw. stacji czyli utrzymywania władcy i jego dostojników przez ludność w danym miejscu zatrzymania się dworu. Postanowienia tego zjazdu zatwierdził papież Aleksander III



w 1181r. Mieszko III Stary przy pomocy swojego zięcia Bogusława Pomorskiego opanował Gniezno. Owy Bogusław złożył hołd lenny z Pomorza Zachodniego cesarzowi Fryderykowi Barbarossie.



polityka ruska Kazimierza Sprawiedliwego: Agnieszka, siostra Sprawiedliwego została żoną Mścisława, ks. ruskiego. W latach 1187-1191 na Rusi panował siostrzeniec Sprawiedliwego Roman Mścisławowic w połączeniu z uległością wobec cesarza była niepopularna w Polsce i wywołała bunt panów krakowskich w 1191 r., którzy wezwali do Krakowa Mieszka III Starego. Kazimierz opanował jednak bunt i nie dopuścił do restytucji zasady senioratu.



we władanie Kazimierza Sprawiedliwego przeszła w 1186r. dzielnica mazowiecka; rządzona przez Lestka Bolesławowica - syna Bolesława IV Kędzierzawego



Kazimierz Sprawiedliwy zmarł nagle w 1194 r., być może otruty. Panowie małopolscy postanowili zorganizować rządy regencyjne do osiągnięcia wieku sprawnego przez synów Kaźmierza Sprawiedliwego - Leszka i Konrada. Władzę mieli sprawować: * Helena, wdowa do Kazimierzu Sprawiedliwym, córka księcia kijowskiego Rościsława

* Mikołaj, wojewoda krakowski * Pełka- Fulko, biskup krakowski 

na podstawie postanowień zjazdu w Łęczycy tron w Krakowie należał się synom Sprawiedliwego



Mieszko Stary zagroził zbrojnym najazdem, jeżeli tron krakowski nie zostanie mu oddany. Możni krakowscy na groźbę Starego odparli, że napotka zbrojny opór



1195r. bitwa nad rzeką Mozgawą, nieopodal Jędrzejowa * Mieszko III Stary uzyskał wsparcie Bolesława Wysokiego i Mieszka Plątonogiego * wojewoda krakowski Mikołaj przywołał na pomoc ks. ruskiego Romana Mścisławowica



Rusini wycofali się z pola walki na wieść o ciężkich ranach ks. Romana Mścisławowica



na polu walki poległ syn Mieszka III Starego BOLESŁAW MIESZKOWIC, a sam Mieszko Stary został poważnie ranny



na miejsce bitwy dotarł wojewoda sandomierski GOWOREK, skonfliktowany z wojewodą kraakowskim Mikołajem. Goworek był wychowawca synów Kazimierza Sprawiedliwego Wojewoda sandomierski dostał się do niewoli Mieszka Plątonogiego



na polach Mozgawy doszło do starcia dwóch koncepcji władzy monarszej: * rządów autokratycznych, których zwolennikiem był Mieszko III Stary * oligarchii możnych, której kolebką był Kraków

W 1196r. Mieszko III Stary pozyskał poparcie księżnej Heleny, wdowy po Sprawiedliwym 

zgodziła się aby Mieszko Stary panował w Krakowie



Mieszko Stary miał usynowić Leszka Białego i dopuścić go do władzy

W 1198 r., wybuchł w Krakowie bunt możnych przeciw Staremu, który zaczął obsadzać urzędy krakowskie swoimi ludźmi; wreszcie usunięto Mieszka III Starego z Krakowa W 1199 r. Mieszko Stary powrócił do Krakowa 13.03.1202 r. umiera niezmordowany szermierz zasady senioratu Mieszko III Stary W 1202 r. tron krakowski objął Władysław Laskonogi, w tym samym roku zmarł wojewoda krakowski Mikołaj, który popierał Laskonogiego. Do Krakowa powraca Leszek Biały; mianuje

Goworka kasztelanem krakowskim - jest urzędem ważniejszym od wojewody krakowskiego, jego brat Konrad opanowuje ks. mazowieckie W 1201 r. umiera Bolesław Wysoki, syn Władysława II Wygnańca, całość spadku po Wysokim przypada jego synowi Henrykowi I Brodatemu W 1202 r. Mieszko Plątonogi atakuje Henryka I Brodatego i nie dopuszcza go do panowania w ks. opolskim. 

papież Innocenty III rozkazuje zawrze pokój i podział Śląska na 2 części: * Henryk I Brodaty – Dolny Ślaśk * Mieszko Plątonogi- Górny Śląsk, kasztelania bytomska i oświęcimska = księstwo opolskie



W Wielkopolsce od 1202r. panuje Władysław Laskonogi, który ma u siebie opozycję z postaci Władysława Odonica, syna Odona...