VI. Rozwój moralny - Ćwiczenia PDF

Preview

Summary

Ćwiczenia...

Description

Rozwój moralności -postępowanie moralne- ten aspekt moralnego rozwoju dziecka, który odnosi się do zachowania -rozumowanie moralne- ten aspekt moralnego rozwoju dziecka, który odnosi się do znajomości oraz rozumienia problemów i zasad moralnych

Młodszy wiek szkolny Rozwój moralny współgra z rozwojem w sferach: poznawczej, emocjonalnej i społecznej. Jego początek wiąże się z poznaniem reguł obowiązujących w grupie społecznej, odróżnianiem dobra od zła oraz doświadczaniem poczucia winy i wstydu. Postępuje od podporządkowania się nakazom i zakazom do zachowania zgodnie z normami społecznymi.   

W wieku przedszkolnym dziecko pozostaje pod wpływem nakazów i zakazów dorosłych i początkowo respektuje je aby uniknąć kary. Starsze dzieci traktują podporządkowanie się jako instrument do uzyskania nagrody. Szacunek do dorosłych wywołuje jednostronne wartościowanie i prowadzi do moralności polegającej na niewolniczym dostosowaniu się do narzuconych reguł (do moralności heteronomicznej)

W moralności tej dziecko kieruje się zasadami realizmu moralnego (dziecko uważa, że należy postępować zgodnie z literą prawa, a nie z jego duchem, żadne odstępstwa od reguł nie są tolerowane). Np. jeśli przyjmiemy regułę, że „nie należy zabierać zabawek innemu dziecku”, to malec nie wyjmie nożyczek z ręki młodszego brata, jeśli ten wziął je jako zabawkę. Dla dziecka liczy się też wymiar materialny czynu. Gorszą szkodę wyrządziło dziecko, ktore stłukło przez przypadek 20 filiżanek, niż to, ktore stłukło jedną, ale podczas proby potajemnego ukradzenia konfitury. Wielkość szkody wg dziecka powinna być dostosowana do wielkości wyrządzonej szkody.

 Wewnętrznym przewodnikiem w rozróżnianiu dobra od zła jest sumienie dziecka. Początki kształtowania sumienia związane z poczuciem normy, które obserwuje się już u 2 latków.  Ok 4 r.ż. dzieci zaczynają odczuwać wewnętrzny powściąg, choć nie rozumieją jeszcze istoty zakazów i nakazów.

Dorastanie    

Od heteronomii do autonomii moralnej W okresie wczesnego dorastania nastolatki częściej skłaniają się ku heteronomii Rodzi się prospołeczne zaangażowanie i potrzeba troski o innych Nastolatki mogą posiadać zarówno orientację prospołeczną jak i nastawioną na interes własny

Sądy społeczne i moralne, mimo że powiązane, dotyczą odmiennych zjawisk: · Sądy moralne – sądy oparte na przekonaniach osobistych; wiedza dotycząca moralności, w tym sądy moralne, opierają się na rozumieniu konsekwencji własnego działania ·

Sądy społeczne (konwencjonalne) – opierające się na społecznie wypracowanych

poglądach na to, jak należy zachowywać się w rożnych sytuacjach społecznych, co przyczynia się do upodobnienia zachowań społecznych rożnych ludzi w danym kręgu kulturowym i umożliwia koordynację zachowań opartych na społecznej konwencji i stereotypowych Sądy prospołeczne i konwencjonalne stereotypowe osiągają optymalny poziom ich wykorzystania w średniej adolescencji, po czym stopniowo poziom ten spada Rozwój moralny a motywacja zaangażowana w zachowania etyczne · W zakresie sądów o charakterze konwencjonalnym, zwłaszcza w okresie późnego dorastania, następuje silna ich rewizja i podważanie wielu dotychczasowych reguł, przejmowanych dotąd zwykle bez refleksji. · Coraz większego znaczenia nabierają intencje i motywacja czynu · Początek podejmowania zobowiązań moralnych i ocen zachowania własnego oraz innych adekwatnie do samodzielnie redefiniowanych standardów moralnych · Kobiety i dziewczęta są na nieco wyższym poziomie rozumowania moralnego uwzględniającego etykę sprawiedliwości

Wczesna dorosłość a) psychologiczne analizy dotyczące moralności podejmowane są w ramach różnych perspektyw: modelu psychodynamicznego, społecznego uczenia się oraz poznawczo–rozwojowego b) podejście psychodynamiczne (Freud) – moralność wiąże się z superego, nie ma miejsca na jej rozwój w okresie dorosłości (superego rozwija się do 6 r. ż.) c) model społecznego uczenia się (np. Bandura) – nowe doświadczenia i ich różnorodność mogą modyfikować postawy wobec norm społecznych; podejmowanie nowych ról społecznych sprzyja przyjmowaniu bardziej relatywistycznego punktu widzenia

 model poznawczo – rozwojowy: Stadialna teoria rozumowań moralnych Kohlberga (rozszerzenie koncepcji Piageta) – rozwój moralny przebiega od heteronomii do autonomii moralnej, osiąganej w okresie adolescencji. wyższe formy rozumowania logicznego = wyższe formy rozumowania moralnego

Wyróżnia się trzy poziomy perspektywy społeczno–moralnej:  poziom przedkonwencjonalny – dominacja egocentryzmu; zachowanie oceniane jest na podstawie fizycznych konsekwencji unikania kary (1 stadium) lub osiągania korzyści (2 stadium)  poziom konwencjonalny – rozumowanie odwołujące się do społecznej konsekwencji (może prowadzić do skrajnie relatywistycznej postawy wobec zasad moralnych); zachowania prowadzące do podtrzymania wsparcia od bliskich osob (3 stadium) lub zachowania porządku społecznego (4 stadium)  poziom postkonwencjonalny (autonomiczny) – sposoby rozwiązywania kwestii moralnych oparte na zasadach i normach sumienia człowieka (5 stadium) oraz odwołujące się do uniwersalnych zasad sprawiedliwości, rowności, szacunku dla życia człowieka Czynniki warunkujące przebieg rozwoju moralnego (wg Kohlberga): przede wszystkim doświadczenia społeczne związane z koniecznością rozwiązywania konfliktu moralnego. Metaanalizy dwóch niezależnych badań wskazują, że rozumowanie moralne dorosłych reprezentuje głownie czwarte stadium w modelu Kohlberga. Kurdek: typ orientacji moralnej ujawnionej przez młodych dorosłych zależy od rodzaju problemu, przed którym zostali oni postawieni: orientacja sprawiedliwościowa – dylematy ujmujące zasadę sprawiedliwości w kategoriach zakazu; orientacja afiliacyjna – dylematy ujmujące zasadę sprawiedliwości w kategoriach prospołecznych interakcji

Modele poznawczo rozwojowe: 

Rozwój moralny wg Piaget

·metoda badań naturalnych- obserwacja dzieci na podwórku, które bawią się w kulki, ustalają zasady gry itp. ·metoda badań eksperymentalnych- dziecko rozwiązuje dylematy moralne- historyjki wykorzystywane do oceny poziomu rozumowania moralnego u dzieci „które zachowanie jest gorsze, bardziej niegrzeczne”. Na podstawie tych badań Piaget tworzy model rozwoju moralnego 1 stadium (2-4)- dzieci nie mają rzeczywistego pojęcia o moralności, zabawy nie posiadają reguł formalnych, mogą być wprowadzone drobne ograniczenia. 2 stadium (5-7)- dzieci traktują reguły w sposób bezwzględny (jak prawa fizyki), sztywno trzymają się zasad,

reguły są heteronomiczne (narzucone przez kogoś innego w tym wypadku chodzi o autorytet np. rodziców). Reguły ustalone przez autorytet są niezmienne. Realizm moralny- dzieci nie zastanawiają się nad celem czy słusznością reguł, mała elastyczność rozumowania. Odpowiedzialność obiektywna- dzieci oceniają sytuacje moralne za względu na ich fizyczne i obiektywne konsekwencje np. gorzej postąpił chłopiec który stłukł więcej filiżanek (nie jest ważne który zrobił to umyślnie a który niechcący). Immanentna sprawiedliwość- oczekiwanie dziecka, że kara musi nastąpić po każdym naruszeniu reguł, nawet wówczas gdy nie zostało ono wykryte. 3 stadium (8-11) dzieci zaczynają rozumieć, że reguły są umowami, które stworzyli ludzie w celu pomagania sobie i ochrony. Przestrzeganie reguł to współdziałanie. W tym stadium dzieci mogą przystosować reguły gry do warunków, okoliczności. Przy ocenie moralnej dziecko bierze pod uwagę nowe czynniki (np. intencje, motywy) Relatywizm moralny- dziecko spostrzega reguły jako ustalenia umowne, możliwe do zmiany oraz bierze pod uwagę motywy i intencje ludzi przy ocenie ich moralnego postępowania. dzieci są zdolne do tworzenia nowych reguł, wyobrażenia hipotetycznych sytuacji. Ocena: Bardzo małe dzieci nie są w stanie przyswoić wielu informacji równocześnie. Intencje są podawane na początku, dziecko już nie pamięta. Do historyjek powinno dołączyć się rysunki i na początku zapytać dziecko o intencje.

Rozwój moralny wg Kohlberga Kohlberg Grupa 72 chłopców, prezentowanie dylematów moralnych. Badany musi wybrać pomiędzy podporządkowaniu się prawu (regule) a złamaniu prawa dla czyjegoś dobra. Rozwój rozumowania moralnego -poziom 1 przedkonwencjonalny- rozumowanie moralne opiera się na założeniu, że jednostki muszą zaspokajać swoje potrzeby. stadium 1: moralność heteronomiczna (wywodząca się z autorytetu), egocentryzm u dzieci= realizm moralny u Piageta stadium 2: Indywidualizm i cele instrumentalne „moralność to troska o siebie samego” . Dzieci rozumieją, że ludzie mają różne potrzeby i punkty widzenia, spostrzegają ludzi jako realizującyh swoje potrzeby. Zachowanie moralne jest wartościowe jeśli służy własnym interesom jednostki. Współpraca z innymi, jeśli otrzymamy coś w zamian. - poziom 2 konwencjonalny- system społeczny musi opierać się na prawach i przepisach

stadium 3: konformizm interpersonalny- właściwe jest zachowanie, które większość ludzi uważa za właściwe. Reguła „rób to co inni”. Inni polubią cię, jeśli będziesz robić to co oni i przestrzegał reguł. stadium 4: prawo i porządek- dozwolone jest to co jest zgodne z prawem, ścisłe przestrzeganie praw i obowiązków, zasady są takie same dla wszystkich i są najlepsze od rozwiązywania konfliktów. -poziom 3 pokonwencjonalny- wartości, prawa status każdej jednostki muszą być chronione stadium 5: prawa człowieka są ważniejsze od innych praw. Każdy ma takie samo prawo do istnienia, prawa tworzy się po to by ochraniać swobody jednostki. stadium 6: uniwersalne zasady etyczne- moralność jest sprawą własnego sumienia. Zycie ludzkie to wartość najwyższa, uniwersalne zasady np. sprawiedliwość, poszanowanie godności człowieka.

Albert Bandura- Wpływ środowiska na rozwój moralny. Wzmacnianie i karanie są procesami, dzięki którym u dzieci rozwijają się zachowania moralne. Wzrost prawdopodobieństwa i częstotliwości występowania zachowania, które było wcześniej nagradzane i chwalone.

Altruizm Zachowanie, które przynosi pożytek komuś innemu, ale nie dają korzyści lub nawet pociąga za sobą pewne koszty sprawcy. np. dawanie pieniędzy na cele dobroczynne. Paradoks altruizmu- logiczny dylemat postawiony przez etologów. Ciężko pogodzić zachowania prospołeczne (poświęcenie) z koncepcją doboru naturalnego, ewolucji, naturalnej selekcji. Selekcja rodowa- przypuszczalny mechanizm, dzięki któremu altruistyczne zachowanie jednostki na rzecz członków rodu, zwiększa prawdopodobieństwo przetrwania genów podobnych do genów tej jednostki. Altruistyczne zachowanie jednostki służy zwiększeniu szansy przetrwania genów (w stadzie, w rodzinie) a nie ich samych. Altruizm odwzajemniony- Idea ,która głosi że ludzie są genetycznie zaprogramowani do niesienia pomocy gdyż: zwiększa się prawdopodobieństwo, że kiedyś w przyszłości otrzymają pomoc od innych, którym pomogli lub

innych altruistycznie nastawionych osób przez udzielenie pomocy zapewniają przekazanie genów podobnych do własnych następnym pokoleniom.

Agresja Jej funkcją jest podwyższenie prawdopodobieństwa przetrwania genów jednostki np. ochrona młodych, zdobywanie pożywienia. Walki fizyczne lub grożenie. Hierarchia dominacji- każdy członek grupy zajmuje określone miejsce. Członkowie na wyższych szczeblach społecznej dominacji kontrolują tych którzy są niżej poprzez agresję i konflikt a potem przez same groźby.

Ocena modelu Kohlberga (weryfikowane twierdzenia i błędy) Podstawowe zdolności- podstawę dla postępów w rozumowaniu moralnym tworzy rozwój zdolności poznawczych i umiejętności przyjmowania perspektywy. Zgodność- każde stadium tworzy zintegrowaną całość, w której dziecko stosuje ten sam poziom rozumowania w odniesieniu do większości problemów i sytuacji. Stałość kolejności- stadia następują w nie zmienionym porządku, przebiegają u wszystkich dzieci w tej samej kolejności i nigdy nie ma cofania się do poprzedniego stadium. Uniwersalność stadiów-

Osobowość młodego dorosłego, czyli o dojrzałości psychicznej: Dwa stanowiska w kwestii zmian osobowości człowieka dorosłego: · wskazujący na rozwojowy (najczęściej stadialny) charakter zmian w strukturze osobowości · dokumentujący stałość cech osobowości, mimo występowania rożnych cyklow życiowych Zmiany w strukturze Ja: a) Straś – Romanowska: zmiany w osobowości są wynikiem nieustannej rekonstrukcji treści osobistego doświadczenia, są przejawem procesu indywidualizacji oraz postępującej autonomii jednostki b) Niemczyński: · poziom organizacji działania – czas, w ktorym aktywność podmiotu donosząca się do teraźniejszości oraz aktywność nastawiona na przyszłość i realizująca wizję przyszłego życia zostają połączone; w tym okresie można zauważyć początki autonomii · dopełnienie osobowościowej organizacji działania – czas, w ktorym wizje własnego życia zostają zintegrowane w kontekście społeczno – historycznym c) Łukaszewski: zdolność do integracji przyszłości z przeszłością to podstawowy warunek doświadczania odpowiedzialności za własne działania Sens życia a rozwoj religijny:

a) sens życia – tkwi w wartościach celow, do ktorych dąży jednostka i ze względu na ktore podejmuje trud codziennej aktywności, a także w wartościach transcendentnych b) Gould i Levinson: pierwsze kryzysy w dorosłości przeżywają ludzie 30-letni; niezadowolenie z realizacji dotychczasowych pragnień i zamierzeń oraz odkrywanie w sobie nowych talentow c) w razie takiego kryzysu pomocy może okazać się rozwoj refleksyjności 3) wczesna dorosłość: ogolnie czas stabilności religijnej i pogłębiania religijności (chociaż wielu młodych przeżywa oddalenie od Kościoła) e) Flower: osoby między 25 a 40 r. ż. reprezentują stadium „indywidualistyczno – refleksyjne”; jest to faza doświadczania niepokoju związanego z kształtowaniem się bądź odrzuceniem przekonań i odczuć religijnych f) Flower: osobom przeżywającym wiarę bez odniesienia wspolnotowego zagraża nasilenie indywidualizmu, zarozumiałość i narcyzm; w krytycznych sytuacjach religijność stanowi dla nich znacznie mniejsze oparcie niż dla starszych dorosłych g) Głaz: doświadczeniom obecności Boga towarzyszy u młodych dorosłych poczucie sensu życia, a świadomość braku Boga wiąże się z poczuciem braku sensu życia h) wyższy poziom praktyk religijnych skorelowany jest dodatnio z lepszym zdrowiem oraz dobrostanem emocjonalny i) członkowie starszych kohort (rocznikow) charakteryzują się we wczesnej dorosłości wyższym 82 poziomem religijności niż ich rowieśnicy z poźniejszych generacji Zmiana i ciągłość w obrębie cech osobowości: a) badania metodą NEO-FII (Pięcioczynnikowy Kwestionariusz Osobowości) – w okresie od 18 do 30 r. ż. obniża się poziom Neurotyzmu, Ekstrawersji i Otwartości na doświadczenie, a wzrasta poziom Ugodowości i Sumienności b) skale MPQ (Multidimensional Personality Questionnaire) – podwyższenie się poziomu w zakresie Samokontroli, Osiągnięć i Unikania krzywdy; obniżanie się średniego poziomu takich cech jak Reakcja na stres, Alienacja, Agresja, Przyswajanie c) zmiany te wskazują na rozwoj w kierunku osiągania funkcjonalnej dojrzałości (wysoka samokontrola, wrażliwość interpersonalna, stabilność emocjonalna oraz realizm w odniesieniu do siebie i świata) d) dwie interpretacje wzrostu funkcjonalnej dojrzałości osobowości: · osiąganie dojrzałości jako wrodzony proces oparty na biologicznych mechanizmach, modyfikowany pod wpływem presji środowiska wymuszającej kształtowanie cech zapewniających opiekę nad potomstwem (poglądy Costy i McCrae) · źrodłem rozwoju osobowości są głownie czynniki szeroko rozumianego środowiska; zmiany kształtują się pod wpływem podejmowania przez młodego człowieka nowych rol społecznych, ktore wymuszają pewne wzorce myślenia, odczuwania i zachowania e) liczne badania wskazują na silny związek między społecznym zaangażowaniem jednostki a wyższym poziomem cech osobowości mierzonych w skali Zgodności, Sumienności oraz Stabilności emocjonalnej;

f) Chlewiński: osiąganie autonomii jest procesem ciągłym; trzy wymiary dojrzałej osobowości: autonomia jednostki, wgląd we własne motywy, dojrzały stosunek do innych osob Rozwoj tożsamości: a) wyrożnia się tożsamość jednostkową (indywidualną), związaną z doświadczaniem własnej odrębności i niepowtarzalności oraz tożsamość społeczną, określaną poprzez przynależność do wybranej grupy społecznej b) kilka odrębnych badawczych ujęć tożsamości: · ujęcie psychospołeczne (kontynuacja myśli Eriksona) – nacisk na rolę społeczeństwa oraz rolę jednostkowych, intrapsychicznych i biologicznych dynamizmow w rozwoju tożsamości · podejście społeczno – kulturowe (Mead) – tożsamość jako rezultat działania rożnych kontekstow kulturowych · ujęcie narracyjne (McAdams) – tożsamość konstruowana jest i podtrzymywana przez wypowiadany tekst narracji c) Marcia wyrożnił cztery statusy tożsamości: dyfuzyjna, lustrzana (nadana), moratoryjna, osiągnięta d) młodzi dorośli najczęściej ujawniają status tożsamości lustrzanej, ktory stanowi najbardziej stabilny w tym okresie wzorzec tożsamości e) badania Fajdukoff: w grupie młodych dorosłych więcej osob ujawnia moratorium w obszarach związanych z aktywnością zawodową niż z innymi dziedzinami życia f) w przypadku braku osobistych doświadczeń związanych z daną rolą (np. rodzica), jednostka przejmuje wzorce od osob znaczących, aby następnie przez osobistą eksplorację wypracować indywidualny schemat realizacji przyjętych obowiązkow g) młodzi mężczyźni wolniej niż kobiety kształtują wysoki poziom zaangażowania i poźniej ujawniają postępy w kierunku tożsamości osiągniętej (ta zależność nie dotyczy wybranych dziedzin, np. polityki) h)wzorzec progresywnych zmian tożsamości osob dorosłych: status moratorium – tożsamość osiągnięta – moratorium – tożsamość osiągnięta 83 i) osoby z tożsamością osiągniętą wcześnie charakteryzują się wysokim poziomem refleksyjności, wysoką osobistą kontrolą własnego rozwoju, niskim neurotyzmem i wysokim poziomem generatywności...