Wady postawy PDF

Preview

Summary

Plik zawiera szczegółowe notatki z wykładów z wad postawy....

Description

TEMAT NR 1: OGÓLNY ZARYS WPROWADZENIE: - jedną z największych trudności jakie napotykamy zamując się korekcją wad popstawy jest ocena prawidłowości rowoju postawy dziecka wobec jej permanentnej zmienności. Zwiazane jest to z tym, że nie istnieje aktualny dla wszystkich wzorzec postawy (ideał posturalny) choć byłoby to najwygodniejsze. - realizacja podstawowego celu, jakim jest pomoc dziecku w sterowaniu własnym rozowjem musi się więc opierać na gruntownej znajomości praw rządzących rozwoejm oraz fizjologicznych i morfologicznych granic zmienności osobniczej. - proces formowania się postawy ciała określamy jako zjawisko posturogenezy. - postawa ciała kształtuje się w procesie ontogenezy a jej przebieg przypomina rowzój filogenetyczny. Oceniana jest ona równolegle z obserwacją rozwoju psychomotorycznego. - rozwój postawy w okresie niemowlęcym oceniany jest ilościowo – jako aktualny pozom pionbizacji czyli zdolności do samodzielnej kontroli ciała w pozycji leżenia tyłem, przodem, w siadzie w pozycji czworaczej i w staniu. Stwierdzanie zaburzeń postawy u niemowląt automatycznie zwraca uwagę, że już w tym okresie możnai należy korygować postawę ciała zamiast czekać aż do okresu przedszkolnego czy szkolnego. Biorąc pod uwagę fakt że umiejętności osągnietę we wczesniejszych fazach rozwoju stanowia bazę (prawidłową lub nieprawidłową) dla późniejszych umiejętności warto przyjąc jako zasadę korygowanie nieprawidłowości postawy już w okresie niemowlęcym. KSZTAŁTOWANIE SIĘ KRZYWIZN KRĘGOSŁUPA W ONTOGENEZIE: - Kulzner-Kozińska (1981) podaje że zdrowy nowowrodek ma prosty kręgosłup podatny na zmiany pozycji a więc obojętny morfologicznie. - w miarę rozwoju zainteresowania otoczeniem (odruch orientacyjny i celu) i wzmacniania mięsni dziecko poszerza zakres przyjmowania pozycji z dotychczasowej pozycji leżenia na wznak przechodzi do leżenia na brzuchu z unoszeniem głowy, siedzenia, raczkowania a wreszcie stania i chodzenia. - kształtowanie się krzywizn kręgosłupa w trakcie ontogenezy przebiega w sposób następujący: w okresie płodowym występuje ogólna kifoza tylnej ściany tułowia. Noworodek ma niemal zupełnie prosty kręgosłup. W wyniku pracy mięsni karku towarzyszących podnoszeniu głowy kształtuje się lordoza szyjna (ok. 3-4 m-ca zycia), jej pogłebienie nastepuje przy siadaniu i raczkowaniu. - siadanie (ok. 6 m-ca) przyczynia się do kształtowania rozległej kifozy piersiowej. Ok 9-12 m-ca życia, w efekcie pionizacji, nastepuje wycunięcie ku przodowi talerzy biodrowych przy równoczesnym cofnięciu klatki piersiowej ku tyłowi. Powoduje to powstanie lordozy lędźwiowej. - krzywizny kręgosłupa początkowo nie są stałe. Ich względna stabilizacja następuje od 3 roku życia ale znaczny wzrost tułowia przy słabych mięśniach utrzymujących kręgosłup powoduje ciągłe modyfikacje krzywizn. - w drugim, trzecim roku życia charakterystyczny jest wypukły brzuch i niewielka lordoza lędźwiowa, przy ledwo zaznaczonej kifozie piersiowej. W okresie przedszkolnym (4-7 lat) postawa dziecka wykazuje tendencję do zwiększania lordozy lędźwiowej (zwiększania kąta przodopochylenia miednicy) i spłaszczania brzucha. - tym nie mniej w wieku 4-6 lat dominuje kifoza piersiowa, charakterystyczny jest również wypukły brzuch w związku z bardzo słabymi mięsniami, wchodzącymi w skład jego ścian. O ukształtowaniu się przednio-tylnego wygięcia kręgosłupa, a w tym również typu postawy dziecka, można mówić dopiero w wieku ok. 7 lat. - w wieku 8-11 lat wraz ze stopniowym rozowjem silnych mięśni grzbietu następuje u większości dzieci (zwłaszcza chłopców) znaczne pogłębienie lordozy lędźwiowej. W okresie okoku pokwitaniowego obserujwemy często pogłębienie się kifozy piersiowej (tzw. kifoza młodzieńcza) spowodowane dystonią mięsni grzbietu w tym okresie rozwojowym. - właściwy dla człowieka sposób trzymania się ustala się ostatecznie w okresie młodzieńczym tj. ok. 18roku zycia. Dla mlodycz mężczyzn charakterystryczna jest postawa z równoważnym wygięciu kręgosłupa. Dla kobiet – o lekko pogłebionej lordozie lędźwiowej. ZMIANY WIELKOŚCI I KSZTAŁTU KLATKI PIERSIOWEJ: - obwód klatki piersiowej w pierwszym roku życia powiększa się ok. 42-50% (tj. przeciętnie o 13cm) w drugim roku zycia o ok. 9% i 4-7% w trzecim i czwartym. - szerokość i głębokość klatki piersiowej są prawie równe, jednak wraz z wiekiem nastepuje spłaszczenie klatki piersiowej (przewaga szerokości nad głębokością). - dla noworodków i niemowląt charakterystyczne jest niemal prostopadłe ustawienie żeber w stosunku do kręgosłupa. Począwszy od 2 roku życia następuje zmiana ustawienia żeber na skośne względem kręgosłupa. - te przekształcenia strukturalne prowadzą do zmiany typu oddychania z przeponowego na piersiowy, przebiegający głównie dzięki ruchom klatki piersiowej. Drugie przyspieszenie wzrostu klatki piersiowej następuje w okresie pokwitania. Duże tempo rozwoju szerokości barków oraz szerokości klatki piersiowej obserwujemy zwłaszcza u chłopców.

- w procesie posturogenezy u dzieci rozpoczynających chodzenie, miednica ustawiona jest pionowo i w miarę kształtowania się krzywizn fizjologicznych kręgosłupa zwiększa swoje nachylenie ku przodowi. W okresie pokwitania u dziewcząt fizjologiczne nachylenie miednicy ku przodowi jest większe niż u chłopców. ZMIANY UKSZTAŁTOWANIA MIEDNICY, KONCZYN DOLNYCH I STÓP: - u noworodków prawidłowością jest szpotawe ustawienie kolan oraz zgięciowe ustawienie stawów biodrowych i kolanowych, które wynika z przewagi zginaczy nad prostownikami. - szpotawe ułożenie kolan utrzymuje się do ok. 3 roku zycia, poczym przechodzi w fizjologiczną koślawość po 4 roku życia. Proste kończyny dolne wytępują u dzieci w 7 roku życia. - podeszwowa część stopy u niemowląt jest wypełniona tkanką tłuszczową a małe zaawansowanie procesów kostnienia wyklucza istnienie łuków podłużnego i poprzecznego. - początki chodzenia i coraz wieksze obciążenia kończy dolnych stają się ważnym czynnikiem kształtującym stopę dziecka. - w wieku 3-4 lat zaznacza się wklęsłość podeszwowej części stopy („stopa marszowa”), w 6 roku życia obydwa łuki kostne stopy są już wyraźne i ulegają dalszemu szybkiemu rozwojowi do ok 8 roku życia. OKRESY KRYTYCZNE POSTUROGENEZY: - pierwszy okres krytyczny: to wiek 6-7 lat. Związany jest on ze zmianą trybu życia dzieci. Istota tej zmiany tkwi w przejściu ze swobodnego i indywidualnie regulowanego przez dziecko reżimu ruchu – wysiłku i odpoczynku w narzucony kilkugodzinny system przebywania w pozycji siedzącej, często w niewłaściwych warunkach. Dlatego w tym okresie szczególnie ważna jest dbałość o zapewnienie dziecku właściwych warunków życia, pracy i wypoczynku. Stąd bardzo ważna rola wychowania fizycznego, którego zadaniem jest wyrównanie mankamentów tego okresu. - drugi okres krytyczny: postyrogenezy związany jest ze skokiem pokwitaniowym (dziewczęta 11-14 lat, chłopcy 13-15 lat). Do około 12 roku zycia włókna mięsni szkieletowych szybko grubieją. Jednocześnie mięsnie ulegają wybitnemu usprawnieniu, wyrażającemu się między innymi wzrostem siły i obniżeniem czasu reakcji. OKRES POKWITANIA: - dojrzewanie płciowe przebiega niejednakowo u wszystkich osobników. Jednocześnie stwierdza się zależność dynamiki dojrzewania od typów budowy. Ogólnie można powiedzieć, że typy o szczupłej budowie ciała dojrzewają nieco póxniej, podczas gdy typy odznaczające się tęgą i umięsnioną budową ciała, dojrzewają zazwyczaj wcześniej. - w przypadku istniejących już wad postawy wiedza na temat okresu dojrzewania a zwłaszcza skoku pokwitaniowego jest bardzo ważna. Należy zdawać sobie sprawę, że okres ten stwarza często ostatnią szansę wyrównania istniejących odchyleń, bowiem po zakończeniu wzrostu zmniejsza się ona prawie całkowicie. W późniejszym okresie dla utrzymania prawidłowej sylwetki wystarcza właściwie wszechstronny ruch jako stały element dążności do utrzymania zdrowia. TEAMT NR 2: NEUROROZWOJOWA ANALIZA POSTAWY CIAŁA: W świetle podejścia neurorozwojowego przyczyny wad postawy można podzielić na : 1. pierwotne – związane ze stanami obnizonego napięcia posturalnego 2. wtórne – związane ze środowiskiem zewnętrznym i sposobem życia. - u niemowląt z obniżonym napięciem posturalnym dochodzi do rozwoju kompensacyjnego mechanizmu antygrawitacyjnego. Jego zewnętrznym przejawem jest nieprawidłowy rozkład napięcia mięsniowego, który zwykle określany jest jako wada postawy. - w zakresie szeroko rozumianej normy można wyodrębnić trzy typy napięcia posturalnego: 1. Normotonia 2. Napięcie spastoidalne 3. Napięcie atetoidalne Niemowlęta z normotonia rozwijają prawidłową postawę. Pozostałe pionizując się kompensują obnizone napięcie w sposób czynny lub bierny, w zależności od typu napięcia posturalnego. NORMOTONIA PARATONIA HIPOTONIA I – prawidłowe II- nieco obniżone III – niskie IV – znacznie V – wybitnie podstawowe podstawowe podstawowe obniżone niskie napięcie napięcie napięcie podstawowe podstawowe posturalne posturalne posturalne napięcie napięcie posturalne posturalne TYP PRAWIDŁOWE TYP SPATOIDALNY TYP ATETOIDALNY TYP HIPOTONICZNY II NAPIĘCIE HIPOTONICZNY I ATEOTA SPASTYCZNOŚĆ

- Analizując rozwój postawy niemowlęcia w oparciu o występujący u niego typ napięcia posturalnego, można prognozować z dużym prawdopodobieństwem, jaki typ postawy rozwinie ono w przyszłości. - prawidłowe parametry napięcia posturalnego warunkują rozwój postawy prawidłowej, natomiast wszelkie stany obnizonego napięcia posturalnego aktywizują mechanizmy kompensacyjne (wzmożone napięcie w częściach dystalnych, poszerzona płaszczyzna podparcia) co prowadzi do powstania róznego rodzaju wad postawy ciała. - niemowlęta z normotonią rozwijają prawidłową postawę, ponieważ podstawowy potencjał napięcia jest wystarczający i nie wywołuje aktywizacji mechanizmów kompensacyjnych wspierajacych pionizację. - pozostałe – z paratonią – uzyskując coraz wyższepozycje, uruchamiają kompensacyjny mechanizm antygrawitacyjny w wyniku czego stopniowo usztywniają lub nieprawidłowo ustawiają poszczególne części ciała w celu uzyskania dystalnej stabilizacji. Im bardziej wykorzystywane są niewłaściwe rozwiązania, tym mniejsze są szanse na rozwó reakcji nastawczych i równowagi, zapewniających integrację napięcia mięśniowego we wszystkich płaszczyznach. - W ZALEŻNOŚCI OD TYPU NAPIĘCIA POSTURALNEGO KOMPENSACJA MOŻE MIEĆ CHARAKTER CZYNNY LUB BIERNY: 1. Kompensacja czynna: polega na podwyzszaniu napięcia w częściach proksymalnych oraz dystalnych i prowadzi do powstawania bloków funkcjonalnych w obrębie kluczowych punktów ciała – głowa – szyja, obręcz barkowa oraz obręcz biodrowa – występuje u dzieci o typie spastoidalnym i spastycznym. 2. Kompensacja bierna: polega na poszerzaniu płaszczyzny podparcia w częściach dystalnych oraz przemieszczaniu odcinków ciała względem siebie po osiągnięciu dwunożnej lokomocji i często powoduje stopniowo narastającą niestabilność w stawach; występuje u dzieci o typie atetoidalnym i z atetozą. - u dzieci wykorzystujących kompensację czynną obserwuje się obecność charakterystycznych cech spastoidalnych, takich jak: * głowa wysunięta przed linię barków (żuchwa najbardziej do przodu wysuniętą częścią ciała) * wysokie ustawienie barków w protrakcji, zwiększona kifoza piersiowa, klatka piersiowa kurza, zmniejszone przodopochylenie miednicy, szpotawość kolan i/lub stóp. Wady te w typologii Stafeela określane są jako plecy okrągłe. Według typologii Stafella obserwuje się najczęsciej wady w płaszczyźnie strzałkowej: - ze zmniejszonym przodopochyleniem miednicy, określane jako plecy okrągłe; - płaskie lub rzadziej ze zwiększonym przodopochyleniem tzw. okrągłowklęsłe - z pogłębionym krótkim łukiem lordozy oraz pogłębionym i przedłużonym łukiem kifozy. - u dzieci wykorzystujących kompensację bierną obserwuje się obecnośc charakterystycznych cech atetoidalnych - retrakcja barków, zmniejszona kifoza piersiowa, klatka piersiowa lejkowata - zwiększona lordoza lędźwiowa, zwiększone przodopochylenie miednicy, koślawość kolan i/lub stóp Wady te w typologii Stafella określane są jako plecy wklęsłe - kompensacje wystepują też w kończynach w formie przeprostów w stawach kolanowych i łokciowych (płaszczyzna strzałkowa) - prawdopodobnie najbardziej znamienną kompensacją w płaszczyxnie czołowej jest poszerzenie czworoboku podparcia poprzez koślawienie kolan lub stóp. Ten rodzaj kompensacji powoduje wprowadzenie dodatkowego punktu podparcia po wewnętrznej stronie kolan, wykorzystywanego podczas stania. - postawa ciała w okresie przedszkolnym i szkolnym oceniana jest na podstawie licznych obiektywnych i subiektywnych moetod. Obecnie nie ma metod oceny postawy w okresie niemowlęcym, ale można wykorzystać ocenę ilościową, uwzględnijącą poziom pionizacji ciała i jakościową uwzględniającą wielkośc i rozkład napięcia mięsniowego.

Cechy posturalne i motoryczne specyficzne dla czynnego mechanizmu kompensacyjnego: Wzorce postawy Wzorce motoryczne Rozwój reflektoryczny - Znaczne napięcie mięśni karku - Unoszenie kkg w rotacji - Silny odruch chwytny rąk (słaba elongacja karku) zewnętrznej z zaciśniętymi dłońmi - Wzmożone napięcie w kkg podczas - Wysokie ustawienie barków, - Sięganie do kkd bez kontroli próby trakcyjnej najczęściej w protrakcji – słaby wzroku z wykorzystaniem STOS– u - Bardzo wczesna gotowość do rozwój dysocjacji ramię – łopatka - Podpór na kkg z zaciśniętymi stania (ok. 4 m-ca życia) - Silne napięcie mm dłońmi i pronacją przedramienia - W reakcjach nastawczych i przykręgosłupowych (wyprost w - Niechętne przyjmowanie pozycji równowagi mała aktywność tułowia obrębie tułowia) siedzącej, siad z tyłopochyleniem z wyraźnym wpływem czynnej - Zmniejszona ruchomość w stawach miednicy kompensacji obwodowej – nadmierna kontrotacja w obrębie - Wczesna pionizacja z tendencją do - W reakcjach nastawczych o stawów kk chodzenia na palcach. równowagi mała aktywność tułowia - Kształtowanie klatki piersiowej - ustawienie miednicy w z wyraźnym wpływem czynnej „kurzej”. przodopochyleniu kompensacji obwodowej - Brak prawidłowej aktywności mm - rzut środka ciężkości przesunięty brzucha – brzuch duży i twardy na przodostopie Często występuje szpotawość kolan. - nadmierne napięcie mm Nieprawidłowe kształtowanie się przykręgosłupowych łuków stopy w wyniku: - tendencja do przykurczu mm * rozwoju we wzorcu wyprostu, kulszowo-goleniowych rotacji wewnętrznej i przywiedzeniu; * przedłużającego się chodzenia na palcach i braku obciążenia pięt (stopa szpotawa, wydrążona)

Cechy posturalne i motoryczne specyficzne dla biernego mechanizmu kompensacyjnego: Wzorce postawy Wzorce motoryczne Rozwój reflektoryczny - Słaba kontorla głowy – często - trudności w podnoszeniu - słąbe podążanie głowy za otwarte usta, zaburzenia głowy zarówno w leżeniu tułowiem w próbie trakcyjnej ssania, połykania przodem jak i tyłem - słabo wyrażone rekacje - Wiotkość mięśni karku - trudności w uzyskaniu prostowania w różnych - kształtowanie klatki piersiowej podporu na kkg pozycjach ciała lejkowatej (poszerzenie i - niechęć do leżenia na brzuchu - słaba aktywizacja prostowania odstawienie łuków dolnych ze względu na kłopoty z przeciw grawitacji (wydają sę żeber) oddychaniem w tej pozycji ciężkie po uniesieniu) - nieprawidłowa aktywność - sziedzenie z wykorzystaniem - późno pojawia się gotowość mięśni brzucha – brzuch rozlany poszerzonej płaszczyzny do stania („żabi”) podparcia - późno pojawia się gotowość - zmniejszony opór w stawach - poruszanie się na pośladkach do stania podczas wykonywania ruchów po podłodze w tzw. siadzie biernych ze względu na niski „płotkarskim” (asymetryczne poziom kokontrakcji obciążenie pośladków i kkd) - często występuje koślawość - słaba stabilizacja obręczy kolan barkowej utrudnia: - nieprawidłowe kształtowanie * podpór na kkg się łuków stopy w wyniku * utrzymywanie głowy poza rozwoju we wzorcu zgięcia, płaszczyzną podparcia odwiedzenia i rotacji * czworakowanie zewnętrznej (stopa końsko - późne samodzielne chodzenie koślawa) (14-15 miesiąc) często z przeprostami w stawach kolanowych i szeroko odwiedzonymi KKD

- niemowlęta z paratonią prezentują zazwyczaj w aspekcie ilościowym rozwój adekwatny do wieku, spełniając standardy zawarte w tabelach rozwojowych. Problem stanowi aspekt jakościowy prezentowanych umiejęstności. Wzorce postawy rowijane w oparciu o kompensacyjny mechanizm antygrawitacyjny nie są prawidłowe. - wczesne skorygowanie jakości wzorców pozwoli uniknąć (lub zmniejszyć skutki) utrwalenia nieprawidłowego systemu kontroli postawy ciała w ośrodkowym układzie nerwowym. Podejście neurorozwojowe daje nie tylko możliowość wczesnego diagnozowania i prognozowania rozwoju postawy ciała, ale również wczesnej pracy nad normalizacją napięcia mięsniowego.

TEMAT NR 3: METODY OCENY POSTAWY CIAŁA: - postawa ulega w toku ontogenezy całemu cyklowi przekształceń, co znacznie komplikuje unufikację metod oceny, gdyż zakłada, że metoda trafna powinna mieć różne wzorce dla poszczególnych etapów rozwoju osobniczego, jednocześnie uwzględniać indywidualne odrębności rozwojowe. - brak jest metody doskonałej, ponieważ znalezienie praktycznego sposobu oceny rak indywidualnej i labilnej cechy człowieka, jaką jest postawa ciała jest niezmiernie trudne -postawa zależy od bardzo wielu różnorodnych i zmiennych czynników (wiek, płeć, typ, budowa ciała,środowisko: miasto lub wieś), niemozliwe i bezcelowe jest skonstruowanie jednego wzorca postawy idealnej. W tym tkwi podstawa trudności oceny postawy. - za podstawowe kryterium oceny postawy należy przyjąć maksymalną sprawność i wydolność ustrojową, która warunkuje zdolność do pracy iżycia. Przez wydolność należy zrozumieć nie tylko tę, która charakteryzuje dziecko aktualnie, lecz także przeidywane konsekwencje ewentualnych odchyleń, które mogą się dopiero ujawnić w procesie dalszego rozwoju lub inwolucji. - drugim kryterium, które powinno być podporządkowane poprzednio omawianemu jest kryterium estetyczne. W wychowaniu estetycznym dbałość o swój wygląd nie tylko pod względem stroju lecz i postawy ciała, sposobu poruszania się, powinna być kształtowana od najmłodszych lat. - obiektywizacja ocen postawy i jej wymiernej charakterystyki pobudza od wielu lat do poszukiwania nowych i udoskonalania dotąd istniejących metod. Obszernego ich przeglądu dokonał R. Przywęda, który wyodrębnia nastepujące grupy metod: 1. Wzrokowa ocena sylwetki: * polega ona na tym, że rozebranego i odpowiednioustawionego osobnika porównuje się z sylwetkami – wzorcami, klasyfikując go do sylwetki najbardziej do niego podobnej. * ta grupa metod, zwana również metodami sylewtkowymi opiera się na ogólnej opinii o sposobie trzymania się. Kryterium oceny stanowią tu wzorce – typowe postawy, do których porównuje się badanego. Metoda ta opisuje spsób „trzymania się” a nie budowę ciała. * wśród typologii postaw na pierwsze miejsce wybija się podział Staffela, który opierając się na kryterium przednio tylnych krzywizn kręgosłupa, ustalił pięć typów postawy. * nowszą w stosunku do Staffela i bardziej popularną typologię postaw opracował Brown. Typologię swoją oparł na kryterium przednio – tylnych krzywizn kręgosłupa zakładając że zwiększenie jednej krzywizny pociąga za sobą powiększenie krzywizn sąsiednich. * autor swoje typy postaw zonaczył kolejnymi literami alfabetu: A – postawa doskonała: głowa wyprostowana nad klatka piersiową, biodrami i stopami, klatka piersiowa wypukła, brzuch płaski, plecy łagodnie wygięte B – postawa dobra: głowa wysunięta nieco ku przodowi, klatka piersiowa mniej wypukła, brzuch nieco wypukły, plecy bardziej wygięte C – postawa wadliwa: głowa wysunięta przed klatkę piersiową, klatka piersiowa płaska, brzuch wypukły, plecy zgarbione D – postawa zła: głowa bardzo wysunięta do przodu, klatka piersiowa zapadnięta, brzuch zwiotczały, wiszący, plecy wybitnie zgarbione. - dosyć podobną typologię zaprezentował Haglund i Falk - Wolański (1981) na podstawie przeprowadzonych przez siebie badań stworzył nową typologię postaw ciała. Wyodrębnił on trzy rodzaje postaw biorąc pod uwagę przednio – tylne krzywizny kręgosłupa: * postawa o przewadze krzywizny kifotycznej nad lordotyczną, którą nazwał postawą kifotyczną i oznaczył literką „K” * postawa o przewadze krzywizny lordotycznej nad kifotyczną – postawa lordotyczna „L”

* postawa o niemal jednakowo zaznaczonych krzywiznach piersiowej i lędźwiowej – postawa równoważna „R”. Wolański wyróżnił po trzy podtypy w zależności od ukształtowania krzywizn kręgosłupa. W ten sposób powstała typologia zawierająca dziewięć wzorców. 2. Wzrokowa ocen...