Wczesne dzieciństwo i wiek przedszkolny PDF

Preview

Summary

Download Wczesne dzieciństwo i wiek przedszkolny PDF

Description

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

WCZESNE DZIECIŃSTWO • • •

Okres noworodkowy - 28 dż Okres niemowlęcy – do końca 12 mż Okres poniemowlęcy – 2 – 3 rż

Zadania rozwojowe - Havighurst (1972) • Uczenie się chodzenia • Uczenie się przyjmowania stałego pokarmu • Uczenie się mówienia • Uczenie się kontrolowania własnego ciała • Uczenie się różnic płci i wstydu • Stabilność fizjologiczna • Tworzenie pojęć i uczenie się mowy do opisu rzeczywistości społecznej i fizycznej • Uczenie się emocjonalnego odnoszenia się do innych • Uczenie się rozróżniania dobra i zła Obszary rozwojowe – Newman i Newman (1984) niemowlęctwo (0-1rż) • Społeczne przywiązanie – jakość relacji • Inteligencja sensoryczno – motoryczna • Stałość przedmiotu • Rozwój emocjonalny w powiązaniu dziecko - opiekun dzieciństwo (2-3rż) • • • •

Doskonalenie lokomocji Fantazja, tworzenie i zabawa Rozwój języka – pojawienie się funkcji symbolicznej Samokontrola własnych emocji i otoczenia

Czynniki ryzyka we wczesnym dzieciństwie • biologiczne • Urazy • Infekcje wirusowe i bakteryjne • Czynniki toksyczne • Zaburzenia metabolizmu • Zaburzenia hormonalne • Schorzenia somatyczne • Niedożywienie Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej Czynniki ryzyka we wczesnym dzieciństwie • Społeczne • Związane z rodziną • Związane z instytucją

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

• Związane z rówieśnikami • Sytuacje trudne Okres noworodkowy NOWORODEK – adaptacja • Odżywianie • Temperatura • Usuwanie odpadów • Niezależne krążenie krwi • Oddychanie • „inna mama” Ocena noworodka – skala Apgar • A – Appearance, kolor skóry • P – Pulse, czynność serca • G - Grimace (Reflex irritability), reakcja na bodźce • A - Activity (Muscle tone), napięcie mięśni • R – Respiration, oddychanie Inne testy: Test Prechtla, SOZN Brazeltona Grupa ryzyka problemów rozwojowych • Obciążenia genetyczne • Nieprawidłowa ciąża • Nieprawidłowy poród • Niska punktacja w skali Apgar • Niska masa urodzeniowa • Wcześniactwo Specyfika noworodka • Duża głowa • Charakterystyczny wygląd skóry • Sine palce • Opuchnięte oczy • Zmienna waga • Oddech • Płacz i krzyk • Charakterystyczne ułożenie ciała WIELKI ZAMĘT KOLORYSTYCZNY I DŹWIĘKOWY = STAN UMYSŁOWY NOWORODKA - WILLIAM JAMES, KONIEC XIX WIEKU DZIECI NIE MOGĄ POWIEDZIEC NAM CO WIDZĄ • TECHNIKA PREFERENCJI • HABITUACJA • TECHNIKA SSANIA NIE-ODŻYWCZEGO • POMIAR TĘTNA I ODDECHU

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

Specyfika noworodka • Odruchy • Wrodzone zachowania zorganizowane • 6 poziomów snu i aktywności • Specyfika zmysłów noworodka Odruchy • Niezbędne dla przetrwania (oddychania, oczno – powiekowy, źreniczny, szukania [34], ssania [2], połykania) • Pierwotne (np. Babińskiego [6], chwytny i kroczenia [3-4], Moro [4-6], pływania[6], pełzania[3]) Rytm aktywności (Wolff, 1986) • Głęboki sen • Lekki sen • Drzemka • Bierne czuwanie • Aktywne czuwanie • Wokalizacja • Rola snu Zmysły noworodka • Wzrok - nieostro, peryferyjnie, płasko, niekolorowo (?), bez głębi • Słuch – głos ludzki, kobiecy, mowa udziecinniona • Węch – rozróżnienie przyjemnych i nieprzyjemnych • Dotyk – usta • Równowaga • Smak – słodki, kwaśny, gorzki, słony (?) Dziecko staje się niemowlęciem SOMA • Okres szybkiego rozwoju mózgu • Kierunki: c / p/ ł-p • Rozwój mózgu ku górze • Znaczenie stymulacji dla rozwoju mózgu • Powstawanie komórek nerwowych, synapsy, mielinizacja, przycinanie • Trzykrotny wzrost móżdżku • Rozwój tkanki tłuszczowej/mięśniowej • Trzykrotność wagi • 50 % długości • Połowa dorosłego wzrostu – 2 rż

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

Rozwój motoryczny

Jak dziecko poznaje świat • działania badawcze a działania wykonawcze • bodziec – eksploracja • wiele schematów – 1 przedmiot; modyfikowanie czynności – wykrywanie właściwości przedmiotu • znaczenie relacji z opiekunem • eksploracja a mowa Jak dziecko poznaje świat wg teorii Piageta • Okres sensoryczno – motoryczny • Ćwiczenie odruchów 0;0 – 0;1 • Rozwijanie schematów behawioralnych 0;1 – 0;4 • Odtwarzanie interesujących zdarzeń 0;4-0;8 • Intencjonalne zachowanie 0;8-1;0 • Nowość i eksploracja 1;0 – 1;6 • Reprezentacje umysłowe 1;6 – 2;0 Jak dziecko poznaje świat stałość przedmiotu • Bee ( 2004): • 2 mż – pierwsze oznaki • 6 – 8 mż – poszukiwanie upuszczonej lub częściowo schowanej zabawki • 8 – 12 mż – poszukiwanie przedmiotów całkowicie ukrytych Jak dziecko poznaje świat wg teorii Wygotsky’ego • Kontekst społeczno – kulturowy • Rozwój na bazie interakcji społecznych • Narzędzia adaptacji intelektualnej • Strefa aktualnego i najbliższego rozwoju Rozwój mowy 1. Okres przedsłowny • Krzyk, płacz • Głużenie / gurzenie • Gaworzenie • Gesty • Ekspresja mimiczna

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

2. Okres wyrazu – holofrazy • Rozwój słownika – 2 rż • Eksplozja nazywania • Rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, spójniki, przyimki i zaimki • Styl referencyjny i ekspresyjny (Nelson, 1973) • Zmieniona postać słów Specyfika mowy małego dziecka (Kaczmarek, 1988; plus) • Głoska, sylaba = wyraz • Reduplikacja sylab (dada) • Powtarzanie wyrazu jednosylabowego (momomo) • Opuszczanie sylab w wyrazie (kalusz) • Skracanie • Augmentacje • Metatezy (śmilak) • Zniekształcenia (piapij) • Onomatopeje • Neologizmy • Hipergeneralizacje • Hipogeneralizacje • Hiperregularyzacje • Liczba mnoga 3. Okres zdania (18-28 mż) • Mowa telegraficzna • Początek rozwoju gramatyki • Zlepki dwuwyrazowe • Równoważniki • Zdania dwuwyrazowe - kilkuwyrazowe (20 – 40 mż) • Zdania złożone (3/4 rż) • Nieprawidłowe formy osobowe czasowników • Złe stosowanie reguł składniowych Dziecko i świat emocji • Wzór emocji dziecięcych: I + CZ + P + In + Zm + U • Uczucia dominujące • Deprywacja emocjonalna • Uśmiech do dorosłego – 2/3 – 4 mż • Lęk przed obcymi – 6 – 8 - 10 mż… • Lęk separacyjny – 6/18 – 14/18 mż… • Odniesienie społeczne – 1 rż (7 – 10 mż) • 1 rż – różnicowanie emocji wyrażanych przez opiekunów • 2-3 rż – wyróżnicowanie się emocji złożonych • Rozwój zdolności rozpoznawania emocji u innych ludzi • Początek kontroli emocjonalnej – 2/3 rż

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

Kolejność pojawiania się emocji

Pierwsze kroki w świecie społecznym Uspołecznienie - uśmiech społeczny, lęk przed obcymi, przywiązanie Reakcja na dorosłych vs reakcja na dzieci Schemat rozwoju interakcji r-d (Schaffera) – Okres bezpośrednio po porodzie – 2 m Ý - interakcja twarzą w twarz – 5 m Ý - podzielanie tematu – 8 m Ý - wzajemność – 18 m Ý - reprezentacja symboliczna Dobry opiekun 1. Wrażliwość 2. Pozytywna postawa 3. Synchronizacja z dzieckiem 4. Wzajemność 5. Wsparcie 6. Stymulacja • Rozwój społeczny Klasyfikacja wzorców przywiązania (opracowane na podstawie: Ainsworth,1978; Friedrich, 1995; Pearce, Pezzot-Pearce, 1997)

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

Klasyfikacja wzorców przywiązania (opracowane na podstawie: Ainsworth,1978; Friedrich, 1995; Pearce, Pezzot-Pearce, 1997)

Pierwsze kroki w świecie społecznym Badania Ruttera – krótkotrwałe i długotrwałe efekty pozbawienia kontaktu z opiekunem Rodzic/opiekun – niemowlę - epizody wspólnego zaangażowania (Bakeman, Adamson) - snr (Wygotsky) - rusztowanie (Bruner) - praktykowanie (Kaye) - sprawowanie kontroli (Minton, Power i Parke, Cunningham i Barkley, Brinich, Hoffman, Bornstein) Faza matczyna – rozwój psychoseksualny • 0 - 4 rż • Niepowtarzalność • Nauka komunikacji uczuć • Matka – matryca • Postrzeganie cech płciowych dziecka oraz ich akceptacja - droga zmysłowa • Wzajemna idealizacja • Integracja obrazu obiektu • 1,5 – 2 lat – tożsamość bycia chłopcem lub dziewczynką oraz określania płci innych • Początek identyfikacji z rodzicem tej samej płci Typizacja płciowa • Postawy i zachowania uważane za odpowiednie • Różnice międzypłciowe • Preferencje stereotypowe dla płci • Od wczesnych etapów • Powiązanie procesów biologicznych, poznawczych i społecznych • Typizacja – (0 – 2 rż) • Narodziny – ch ciężsi i dłużsi (Tanner, 1978)

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

• • • • •

Narodziny – dz zdrowsze, bardziej zaawansowane rozwojowo, lepsza kondycja un, ale – mniej umięśnione i bardziej wrażliwe na ból (Tann, 1974) 2 tż – dz dłuższy i częstszy kontakt wzrokowy (Hittleman i Dickes, 1979) Ch – mniej śpią, é aktywność ruchowa i pobudliwość (Moss, 1974) Dz – więcej wokalizacji, szybciej mówią (Harris, 1977) Ch – więcej nieprawidłowości i chorób

3 latek – co powinien wiedzieć o seksualności • dziecko potrafi nazwać swoją płeć • ma świadomość dychotomii płci • zna podstawowe różnice między płciami • stosunkowo rzadko demonstruje na zewnątrz zainteresowanie własnymi narządami płciowymi (oglądanie, dotykanie, stymulowanie) • ekspresja seksualna nie jest intensywna R ozwój osobowości wg Eriksona • podstawowa ufność vs brak ufności • autonomia vs wstyd i zwątpienie • nadzieja • wola Co wie o sobie małe dziecko? 1. 1 rż – stan nierozdzielności ? • dzieci rozumieją fakt swojego fizycznego istnienia, ale nie są świadome swojej odrębności psychicznej • dziecko nie potrafi zróżnicować zachowania i uczuć 2. Podstawy rozwoju osobowości – 2 mż – 3 rż Orientacja Ja: • Etap preosobowy / 0;0-0;6/ • Osobowość symbiotyczna z Ja empatyczno - fizjologicznym /0;6-1;0/ • Osobowość ekspansywna z Ja pośrednio odzwierciedlonym /1;0-3;0/ Początki tożsamości płciowej / 2;0-3;0/

ŚRODKOWE DZIECIŃSTWO Wchodzę w następną fazę – jestem w okresie kryzysowym • negatywizm - ale nie nieposłuszeństwo • upór – ale nie wytrwałość • krnąbrność – tendencyjny bunt • samowola – tendencja do niezależności – Zosia Samosia • protest dziecka potrzebującego samodzielności • zmienia się stosunek dziecka do otoczenia i samego siebie • jest to stadium emancypacji dziecka dotąd nie oddzielonego społecznie

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

Zadania rozwojowe - Havighursta (1972) • Uczenie się sprawności fizycznych potrzebnych w codziennych zabawach • Wytwarzanie zdrowych postaw wobec samego siebie i wzrastającego organizmu • Uczenie się przebywania z rówieśnikami • Uczenie się właściwych ról męskich lub kobiecych Obszary rozwoju w okresie przedszkolnym (według Newmanów, 1984) 1. Identyfikacja z płcią 2. Rozwój myślenia 3. Wczesny rozwój moralny 4. Zabawa grupowa

Rozwój fizyczny i motoryczny • Zmiana proporcji ciała • Motoryka duża: • Silna potrzeba ruchu • Kombinacje ruchowe • Motoryka mała • Opanowanie czynności samoobsługowych • Pierwsze „problemy z ciałem” • Rysunek i zabawy manipulacyjne (dydaktyczne) Poznawanie świata • Bezpośrednie i pośrednie poznawanie świata • Cechy rozwoju poznawczego w okresie przedszkolnym: • Synpraktyzm • Emocjonalność • Synkretyzm • Egocentryzm • Rola subiektywizmu • Przedmiotowość i konkretność • Przejście do dowolności Rozwój poznawczy według Piageta • Okres przedoperacyjny / 2-7 rż/ • Stadium /2;0-4;0/ kształtowania funkcji symbolicznej • Naśladownictwo odroczone • Zabawa symboliczna • Rysunek • Mowa • Stadium /4;0-5;6/ rozwoju dalszych funkcji symbolicznych • Obrazy umysłowe • Stadium /5;6-7;0/ zrozumienia pojęcia stałości • Zasada zachowania stałości •

Okres przedoperacyjny / 2-7 rż/

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

• Cechy myślenia: • Egocentryzm • Transdukcja • Centracja • Brak rozumienia odwracalności • • Artyficjalizm • Antropomorfizm • Animizm Dziecięce teorie umysłu • spójne koncepcje/teorie, które pozwalają dzieciom przewidywać i wyjaśniać zachowania innych osób poprzez odnoszenie się do nieobserwowalnych stanów umysłowych (Flavell, Miller, Miller, 1993) • Dziecko buduje teorię umysłu stopniowo, między 4 a 5 r.ż. Dziecięce teorie umysłu- 3rż • rzeczy i zdarzenia są bezpośrednio odzwierciedlane przez umysł • dzieci potrafią przewidywać zachowania osób dorosłych w odpowiedzi na ich płacz, uśmiech • NIE rozumieją różnic między światem umysłowym a realnością • nie rozróżniają także stopnia posiadanej przez kogoś wiedzy, tj. można coś tylko wiedzieć albo nie wiedzieć nic Dziecięce teorie umysłu- 4rż • moment przełomowy; dziecko odróżnia przekonania na temat rzeczywistości od niej samej • potrafi odróżniać realne zdarzenia od własnych przekonań na temat tych zdarzeń • przekonania na jakiś temat mogą być prawdziwe bądź fałszywe, a poszczególne osoby mogą mieć odmienne poglądy na ten sam temat • zaczyna rozumieć kłamstwa, żarty i metafory Rozwój pojęć • Synkrety, kompleksy i pseudopojęcia • Cechy pojęć: • Symbolizm • Zabarwienie uczuciowe • Różny stopień określoności • Werbalizowane lub nie • Zindywidualizowane • Hierarchiczne • Odporność na zmianę • Proste ku złożonym, konkretne ku abstrakcyjnym Rozwój mowy w okresie przedszkolnym Okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7rż) • Nieporadność językowa

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

• Neologizmy • Metatezy • Błędy – liczba, rodzaj, stopniowanie, odmiana • Nauka reguł transformacyjnych • Rozumienie relacyjnych przeciwieństw – 2-5 rż • Rozumienie strony biernej • Mowa wypracowana vs ograniczona • Komunikacja i regulacja – dostosowanie od odbiorcy • Tu i teraz vs mowa kontekstowa • Mowa egocentryczna vs uspołeczniona • Samotne monologowanie ku mowie wewnętrznej • Kompetencja narracyjna • PYTANIOMANIA Rozwój emocjonalny • Kompetencje emocjonalne • Rozpoznawanie emocji • Orientacja w zakresie przyczyn emocji • Zmiana wzoru reagowania - nowe formy • Lęki dziecięce • Kontrola emocji – różne strategie • Rozmowy o emocjach • Emocje konfliktowe Rozumienie emocji konfliktowych (Hurter 1989) - poziom 0 – 5;2 rż – zaprzeczanie istnienia dwóch różnych uczuć - poziom 1 – 6;3 rż – dopuszczenie występowania dwóch emocji o tej samej wartości i wobec tego samego celu - poziom 2 – 8;7 rż – wyrażanie emocji o tej samej wartości wobec dwóch różnych celów - poziom 3 – 10;1 rż – wyrażanie w tym samym czasie dwóch przeciwstawnych emocji wobec różnych celów - poziom 4 – 11;3 rż – emocje o różnej wartości mogą dotyczyć tego samego celu

Przedszkolak i inni • Kompetencje społeczne • Poszerzenie kontaktów • Rozwój zabawy – przełom społeczny • Pierwsze przyjaźnie • Zachowania prospołeczne • Zachowania negatywne W świecie reguł - Rozwój moralny • Normy moralne • Uogólnianie • Wykraczanie

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

• Autonomia Teoria Piageta - heteronomia moralna /reguły, intencjonalność, kłamstwo, kara/ Teoria Kohlberga - okres przedkonwencjonalny – egocentryczny punkt widzenia –indywidualizm i cele instrumentalne Normy a seksualność } Pierwsze normy dotyczące seksualności przyjmowane przez dziecko zakazują podejmowania zachowań seksualnych w następujących sytuacjach: - z dorosłymi - publicznie - z bliskimi - bez poszanowania zdrowia Ekspresja seksualna dzieci • Ekshibicjonizm dziecięcy • Masturbacja wczesnodziecięca (nasila się około 5- 6 r.ż) 3-10/40/85 • Zabawy erotyczne • Miłości dziecięce • Wytwory • Podglądanie • Fantazje erotyczne? Typizacja – (3 – 5 rż) • Ch – zabawki do manipulowania, aktywność ruchowa, poza domem i z osobami nie z rodziny • Dz – czynności mniej ruchowe, szerszy zakres zainteresowań, zgoda na podejmowanie zainteresowań typowych dla chłopców (Fagot, Leinbach, 1983) • Segregacja płciowa (Maccoby, Jacklin, 1987) Tożsamość płciowa • 1,5 – 2 lat – tożsamość bycia chłopcem lub dziewczynką oraz określania płci innych • „Czy jesteś chłopcem czy dziewczyną?” • 3 – 4 lata – stabilność poczucia, postrzegania płci, jej niezmienności na przestrzeni życia • „Czy kiedy dorośniesz będziesz mamą czy tatą?” • 6 – 7 lat – stałość poczucia, postrzegania płci, która nie zależy od koloru ubrania, czy długości włosów „Jeśli chłopiec założy sukienkę to czy będzie dziewczynką?” „Seksualny przedszkolak” } ukształtowanie podstawy tożsamości płciowej (tzw. tożsamość bazalna) } poczucie stabilności i stałości płci

Psychologia rozwoju człowieka 19/20 DKÓ

} zdolność do rozwijania wiedzy o różnicach płciowych i ich funkcjach (budowa anatomiczna, prokreacja) } zdolność do przyswajania prostych norm regulujących zachowania seksualne Rozwój osobowości – co wie o sobie przedszkolak 1. Pierwsze przejawy struktury osobowości 2. Obraz samego siebie - samoopis Struktura JA • •

Etap osobowości autonomicznej z JA wyodrębnionym /-5rż/ Etap osobowości interakcyjnej zależnej z Ja emocjonalnym /8rż/

Wchodzę w następną fazę – jestem w kolejnym okresie kryzysowym • utrata dziecięcej spontaniczności ? • kapryszenie i przesada w zachowaniu • pajacowanie • powstaje usensowniona orientacja we własnych przeżyciach • walka między uczuciami • problemy z decyzjami • samoocena...