WYKŁAD II - Metody i techniki badań socjologicznych PDF

Preview

Summary

Download WYKŁAD II - Metody i techniki badań socjologicznych PDF

Description

II. Temat wykładu METODY I TECHNIKI BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH Prowadzenie badań naukowych musi się opierać na regułach metodologicznych. Metodologia to system zasad i procedur, które stosują w swej działalności badacze (naukowcy), dążący do wytworzenia i zweryfikowania wiedzy. Pierwsza i zarazem podstawowa zasada metodologicznego postępowania w nauce nakłada na badacza obowiązek dokładnego opisania swojego postępowania. Postępowanie to nazywa się procesem badawczym.

Proces badawczy winien składać się z co najmniej 10 etapów, z których każdy jest jednakowo ważny. Etapy te to: formułowanie problemu badawczego, określenie celu badań, sformułowanie hipotez, zdefiniowanie populacji, dobór próby badawczej, wybór metody i techniki badawczej, konstrukcja narzędzi, zbieranie danych, analiza danych, formułowanie wniosków i rozstrzygnięcie problemu badawczego. Wyróżnione etapy procesu badawczego powinny następować po sobie w określonej wyżej kolejności.

Problem badawczy to inaczej przedmiot wysiłków badawczych, czyli to, co interesuje badacza, co orientuje jego poszukiwania. Formułując problem badawczy badacz powinien określić zmienne, które posłużą do jego rozstrzygnięcia. W socjologii wyróżnia się dwa rodzaje zmiennych: zależne i niezależne. W odniesieniu do problemu badawczego należy także sformułować szczegółowe pytania badawcze, które pozwolą na dokładniejsze wyznaczenie kierunków i zakresu eksploracji.

Istotnym etapem realizacji procesu badawczego jest określenie przez badacza celów, które zamierza osiągnąć. Mogą mieć one różnoraki charakter. W zależności od tego, jakiej sfery dotyczą, badacz może formułować cele: eksploracyjne, diagnostyczne, teoretycznie i praktyczne.

W badaniach socjologicznych informacje potrzebne badaczowi do rozstrzygnięcia problemu badawczego zawsze pochodzą od ludzi. W związku z tym konieczne jest podjęcie decyzji dotyczącej tego, jakie osoby należy objąć badaniem, by uzyskać potrzebne dane. W tym celu badacz określa populację, wyszczególniając cechy, które uznaje za ważne z punktu widzenia przyjętych założeń. Następny krok polega na oszacowaniu jej wielkości. Jeśli populacja jest

relatywnie niewielka i prosta w swojej strukturze badacz może zdecydować się na przeprowadzenie badania pełnego (całościowego). W przypadku bardziej licznych i strukturalnie złożonych populacji najczęściej przeprowadza się badania niepełne (częściowe), które wymagają doboru próby badawczej.

W doborze próby badacz może posłużyć się metodą losowania (opartą o rachunek prawdopodobieństwa). Wówczas wyłoni próbę o charakterze reprezentatywnym. Wyniki badania przeprowadzonego na próbie reprezentatywnej mogą być przenoszone na całą populację. W pewnych sytuacjach w procesie wyłaniania próby można zastosować także dobór celowy, kwotowy, lub okolicznościowy.

Następny krok, który powinien uczynić badacz dotyczy podjęcia decyzji o wyborze metody badawczej. Dostępne w socjologii metody dzieli się na eksperymentalne, jakościowe i ilościowe (sondażowe). W ramach każdej z tych metod można zastosować różnorakie techniki badawcze (ankieta, wywiad kwestionariuszowy, wywiad swobodny, badanie dokumentów osobistych,

obserwacja

kontrolowana,

obserwacja

niekontrolowana,

obserwacja

uczestnicząca). Podstawowe różnice pomiędzy poszczególnymi technikami badawczymi dotyczą poziomu standaryzacji i sposobu komunikowania się badacza z osobami badanymi.

By zrealizować badanie, za pomocą technik standaryzowanych niezbędne jest wcześniejsze przygotowanie odpowiednich narzędzi badawczych. Najbardziej popularnymi narzędziami badawczymi stosowanymi w badaniach socjologicznych są kwestionariusze (technika ankiety i technika wywiadu kwestionariuszowego), a w przypadku technik obserwacyjnych - arkusze obserwacji.

W konstruowaniu narzędzi badawczych (kwestionariuszy i arkuszy obserwacji) badacz powinien kierować się ogólnymi zasadami dotyczącymi poprawności ich budowy. Zawsze należy pamiętać o przestrzeganiu zasady anonimowości i poszanowania godności osoby badanej. W przypadku kwestionariuszy ważny jest podział narzędzia na części: fomalno– ewidencyjną, pytania kwestionariuszowe, zakończenie, a także zwrócenie uwagi na logiczną spójność, na przemyślany układ i kolejność zawartych w nim pytań, na formę i język pytań oraz zaopatrzenie ich w zrozumiałą instrukcję.

W socjologii zaleca się łączne stosowanie kilku, uzupełniających się wzajemnie technik badawczych do rozstrzygania tego samego problemu. Pozawala to na uniknięcie błędów przy formułowaniu wniosków. Postępowanie takie nosi nazwę metody triangulacji.

PYTANIA SPRAWDZAJĄCE WIEDZĘ: Z jakich etapów powinien składać się proces badawczy? Czym w socjologicznym rozumieniu różni się metoda od techniki badawczej? Jakie znasz metody badawcze stosowane w socjologii? Wymień główne kryteria podziału socjologicznych technik badawczych. Jakie zalety i jakie wady przypisywane są standaryzowanym technikom badawczym? W jaki sposób można dobierać próby badawcze w badaniach socjologicznych? Czym się charakteryzuje próba reprezentatywna? Przedstaw główne zasady konstruowania kwestionariuszy. W jakim celu badacze posługują się arkuszem obserwacyjnym? Na czym polega metoda triangulacji? Do samodzielnej lektury: Aldona Guzik, Sondaże opinii publicznej jako samowiedza współczesnych społeczeństw, dostęp online: http://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/3061/02_sondaze_opinii_publicznej_a_ guzik.pdf?sequence=1&isAllowed=y...